Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Μετά την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, οι συνέπειες δεν μπορούσαν να μην γίνουν αισθητές από αυστηρώς στρατιωτική αξιολόγηση. Παρά το ότι σκέψεις περί επανασυστάσεως υπήρχαν, η κυβερνητική αλλαγή του 1989 και η πτώση του ΠΑΣΟΚ, δεν στάθηκε δυνατόν να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία για κάτι τέτοιο. Η ανάδυση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ το 1990 και οι αναμενόμενες κραυγές της Αριστεράς, συνέτειναν στην διατήρηση της καταστάσεως και της δυσφημήσεως των Ειδικών Δυνάμεων. Η πολιτική εκμετάλλευση ήταν διάχυτη μέσω δημοσιευμάτων στον Τύπο από άτομα δίχως γνώση, απλά όργανα πολιτικών παρατάξεως, που δημιουργούσαν θόρυβο και παραπληροφόρηση. Αντιπροσωπευτικό δείγμα αντιπαραγωγικού δημοσιεύματος καννιβαλιστικού περιεχομένου, ανέφερε: «Κίνδυνος επανασύστασης της 3ης Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων του μηχανισμού που στήριξε στην Ελλάδα τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου της CIA.
Βαθύ σκοτάδι εξακολουθεί να καλύπτει τις βασικότερες πτυχές του διεθνούς παραστρατιωτικού δικτύου της CIA που στην Ελλάδα δρούσε από το 1955, μετά από μυστική συμφωνία με το Ελληνικό ΓΕΕΘΑ.
Παρότι από τις 28 Οκτωβρίου του 1990 ο ελληνικός Τύπος έφερε στο φως της δημοσιότητας αρκετά και άκρως σημαντικά στοιχεία για τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου που στον Τύπο καθιερώθηκε ως “κόκκινη προβιά”, η κυβέρνηση αλλά και το ΠΑΣΟΚ τηρούν ένοχη σιωπή».
[…]
«Το επικίνδυνο στην υπόθεση αυτή δεν είναι μόνο η άρνηση των κρατούντων να προχωρήσουν σε αποκαλύψεις – πράγμα απαραίτητο – για ιστορικούς λόγους προς γνώση και συμμόρφωση των νεότερων γενιών, αλλά σύμφωνα με πληροφορίες, τον τελευταίο καιρό στο πεντάγωνο γίνονται διάφορες κινήσεις για επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ (;) του μηχανισμού δηλαδή στον οποίο στηρίχτηκε και λειτούργησε η “προβιά”».
[…]
«Η επανασύσταση της 3ης ΜΕΔ θεωρείται από στρατιωτικούς κύκλους ως “άκρως επικίνδυνη ενέργεια”. Για το λόγο αυτόν απαιτείται “αυξημένη επαγρύπνηση” από την αντιπολίτευση και το ίδιο το μαζικό κίνημα, ώστε αν χρειαστεί με τις κινητοποιήσεις του λαού να αποτραπεί η εφαρμογή τέτοιου είδους “εισαγόμενων” σχεδίων».(7)
Η ΠΑΣΟΚοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων κατά την δεκαετία του 1980 και η ένταξη ακατάλληλων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις, σε συνδυασμό και με την διάλυση της ΙΙΙ ΜΕΔ, θα οδηγήσουν τις Ειδικές Δυνάμεις σε τροχιά παρακμής. Η δυσφήμηση, θα έχει ως συνέπεια οι στρατιωτικές ηγεσίες να θεωρούν πολιτικώς απαγορευμένο και “σφάλμα καρριέρας” το όποιο ενδιαφέρον για τις Ειδικές Δυνάμεις. Από την άλλη, η ανεπάρκεια ανωτέρων στελεχών στις Ειδικές Δυνάμεις με κομματικό και μόνο ένστικτο, θα επιφέρει στασιμότητα στην εξέλιξή τους και εσωτερική διάβρωση.
Όταν το 1994, επί κυβερνήσεως και πάλι ΠΑΣΟΚ, καθήκοντα Α/ΓΕΕΘΑ ανέλαβε ο Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, δεν δυσκολεύθηκε να διαπιστώσει το πρόβλημα: «Από την μελέτη των σχεδίων, τις συζητήσεις με το επιτελείο μου (ο υπαρχηγός μου αντιστράτηγος Ν. Σταμπουλής, ένας εξαίρετος αξιωματικός, ήταν των Ειδικών Δυνάμεων) και την αντιπαραβολή έργων και μέσων, σχημάτισα μια καθόλου ικανοποιητική εικόνα για τον εξοπλισμό των Ειδικών Δυνάμεων που διατίθενται στον ΑΓΕΕΘΑ. Υπέθεσα πως η ίδια εικόνα επεκτεινόταν και στις υπόλοιπες Ειδικές Δυνάμεις.
Ζήτησα από το επιτελείο μου να εκπονηθεί ειδική μελέτη αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού των Ειδικών Δυνάμεων προτού ληφθούν σχετικές αποφάσεις. Από την πρώτη στιγμή διεφάνη δυσαρέσκεια – αντίδραση του ΑΓΕΣ. Τα συμπεράσματα της μελέτης ήταν αποκαλυπτικά. Διερωτήθηκα πως είναι δυνατό με ΑΓΕΣ και στη συνέχεια ΑΓΕΕΘΑ (σύνολο τέσσερα έτη) αξιωματικό των Ειδικών Δυνάμεων να παρουσιάζεται τέτοια εικόνα. Με έναν λόγο, η κατάσταση έμοιαζε σαν να είχαν εγκαταλειφθεί οι Ειδικές Δυνάμεις, για να μην πω ότι η ψυχολογία των αξιωματικών των Ειδικών Δυνάμεων ήταν σαν να τελούσαν υπό διωγμό άλλων ενδοκλαδικών ομάδων».(8)
Με ΥΕΘΑ τον αδιάφορο Γεράσιμο Αρσένη και ΥΦΕΘΑ τον πρώην Α/ΓΕΕΘΑ Πτέραρχο Νίκο Κουρή, θα ήταν σφάλμα να αναμένει κάποιος κάτι θετικό. Σε θεσμικό επίπεδο, ο Ναύαρχος Λυμπέρης θα θέσει το ζήτημα κατ’ αρχάς στο Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) κι εν συνεχεία στο Συμβούλιο Άμυνας (ΣΑΜ). Καταπληκτικά πράγματα ακούστηκαν σε εκείνες τις συσκέψεις του 1995. Σε τοποθέτηση Αρχηγού Γενικού Επιτελείου ακούσθηκε ότι οι Ειδικές Δυνάμεις συνιστούν «απειλή για την Δημοκρατία»!
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης έγραψε για το φιάσκο: «Οι κύριοι Αρσένης και Κουρής, ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ, στη συνεδρίαση του ΣΑΜ και του ΣΑΓΕ τάχθηκαν κατά της επανίδρυσης ενιαίας διοίκησης των Ειδικών Δυνάμεων, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Οι πολιτικοί παρέμειναν προσκολλημένοι στον φόβο των Ιουδαίων, για εμένα παντελώς ανύπαρκτός. Οι ΑΓΕΣ και ΑΓΕΑ δε, φοβούνταν μήπως δρομολογηθούν κονδύλια προς τις Ειδικές Δυνάμεις και αφαιρεθούν από δικά τους προγράμματα. Επιπλέον ο ΑΓΕΣ συμμεριζόταν και την άποψη του πολιτειακού κινδύνου εκ μέρους των Ειδικών Δυνάμεων. Πλην των δύο ναυάρχων, ΑΓΕΕΘΑ και ΑΓΕΝ, ουδείς άλλος προέβαλε τη σημαντικότητα του έργου των Ειδικών Δυνάμεων».(9)
Απέναντι σε αυτό τον “δημοκρατικό” τοίχο, ο Α/ΓΕΕΘΑ θα υπακούσει στην αρνητική συλλογική γνώμη αλλά θα επιμείνει στην άποψή του, ενεργώντας εντός των αρμοδιοτήτων του: «Μετά την πορεία που πήραν τα πράγματα στο ΣΑΓΕ/ΣΑΜ, έδωσα εντολή να εισαχθεί εκ νέου το θέμα στο ΣΑΓΕ, αφού προηγηθεί αναλυτική μελέτη με θέμα τον εκσυγχρονισμό των Ειδικών Δυνάμεων. Επειδή και πάλι οι θέσεις του ΓΕΣ δεν μεταβλήθηκαν, ζήτησα περί τα μέσα Ιανουαρίου του 1996 και συμφωνήθηκε στο ΣΑΓΕ να συνταχθεί για τις Ειδικές Δυνάμεις του ΑΓΕΕΘΑ ιδιαίτερο πενταετές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τους. Το ΓΕΣ ανέλαβε την υποχρέωση να μελετήσει το θέμα της αναδιοργάνωσης των δικών του Ειδικών Δυνάμεων, στο πλαίσιο της γενικότερης αναδιοργάνωσης του ΣΞ».(10)
Για τον σκοπό αυτό, ο Ναύαρχος Λυμπέρης προσπάθησε να συνεγείρει και την πολιτική ηγεσία. Δεν υπολόγισε προφανώς ότι σε μια “αντιαμερικανική” κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, τα “υπερήφανα” μέλη της, δεν ήταν δυνατόν να καταδεχθούν να απευθυνθούν στους “κακούς” Συμμάχους. Ο Γεράσιμος Αρσένης θα αρνηθεί να βοηθήσει τον Α/ΓΕΕΘΑ, ασκώντας την επιρροή του προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ: «Το τμήμα Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΕΘΑ συνέταξε πίνακα σύγχρονου υλικού που κατέχεται και χρησιμοποιείται από τις αμερικανικές δυνάμεις και ζήτησα από τον υπουργό Άμυνας όπως με προσωπική του επιστολή προς τον Αμερικανό ομόλογό του ζητήσει επί δανεισμώ μια ελάχιστη ποσότητα για άμεση παράδοση από τα αποθέματα των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων και ταυτόχρονη δέσμευση παραγγελίας εκ μέρους μας. Ο υπουργός απέρριψε την πρότασή μου και αναγκαστικά προσέφυγα στη χρονοβόρα γραφειοκρατική διαδικασία υποβολής του αιτήματος μέσω της εδώ αμερικανικής αποστολής».(11)
Η κρίση των Ιμίων
Τα γεγονότα θα προλάβουν τις καταστάσεις. Τον Ιανουάριο του 1996 ξεσπά η κρίση των Ιμίων. Η διαχείριση από πλευράς ΓΕΕΘΑ, που στα αρχικά στάδια θα απαιτήσει την περιορισμένη χρησιμοποίηση Ειδικών Δυνάμεων, θα αναδείξει την ανεπάρκεια των κομματικών επιλογών στις στρατιωτικές ηγεσίες.
Ο Ναύαρχος Λυμπέρης ζητεί από τον Α/ΓΕΣ να διαθέσει μικρό τμήμα Ειδικών Δυνάμεων για την φύλαξη της ελληνικής σημαίας στην Ανατολική Ίμια. «Ζητάω από τον ΑΓΕΣ να διαθέσει ομάδα Ειδικών Δυνάμεων για τη φύλαξη της σημαίας στα Α. Ίμια. Ο ΑΓΕΣ στρατηγός Βούλγαρης δεν ανταποκρίνεται θετικά. Προβάλλει αντιρρήσεις για ανάληψη της αποστολής, επικαλούμενος αδυναμίες και ελλείψεις σε σχέση με υποχρεώσεις. Η φύλαξη εδάφους της ελληνικής επικράτειας (βραχονησίδας) είναι ευθύνη του ΓΕΣ/ΑΣΔΕΝ. Ο διοικητής ΑΣΔΕΝ αντιστράτηγος Σπυρίδων, ο Υ/ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Σταμπουλής και ο διευθυντής Ειδικών Δυνάμεων του ΓΕΣ υποστράτηγος Νικολαΐδης είχαν αντίθετη άποψη με τον ΑΓΕΣ».(12)
Εν όψει της καταστάσεως αυτής, διατάχθηκε τελικώς η αποστολή αγήματος της ΜΥΚ.
Στα επόμενα στάδια της κρίσεως, η όποια “συμμετοχή” των Ειδικών Δυνάμεων στην περιοχή της κρίσεως, περιορίσθηκε σε στατικό ρόλο, με εξεζητημένες δυνατότητες ταχείας αντιδράσεως σε περίπτωση εχθρικής ενεργείας. Μικρές ομάδες αναπτύχθηκαν σε άλλες νησίδες ενώ στην Κω η μονάδα Αμφιβίων Καταδρομών βρισκόταν σε ετοιμότητα για ενέργεια από αέρος ή θαλάσσης. Η κρίση έληξε χωρίς να ζητηθεί η όποια επέμβαση.
Μετά την αποβίβαση των Τούρκων βατραχανθρώπων στην Δυτική Ίμια, στο ερώτημα του πρωθυπουργού Κ. Σημίτη προς τον Α/ΓΕΕΘΑ, εάν ήταν δυνατή η αποβίβαση ελληνικού τμήματος εντός χρόνου 45 λεπτών, η απάντηση ήταν αρνητική. Ακόμη και αν το ερώτημα ήταν προσχηματικό, έπρεπε να προβληματίσουν οι δυνατότητες τέτοιας αντιδράσεως που είχε στην διάθεσή του ο Α/ΓΕΕΘΑ.
Οι δυσμενείς καιρικές επιδρούσαν αρνητικώς και οποιαδήποτε ενέργεια θα αντιμετώπιζε πρόβλημα λόγω των περιορισμένων επιδόσεων και ικανοτήτων των πλωτών μέσων που διέθεταν οι Αμφίβιοι Καταδρομείς όσο και των ελικοπτέρων Huey, στα οποία τα πληρώματα εκείνη την εποχή δεν ήταν εκπαιδευμένα σε πτήσεις με Διόπτρες Νυκτερινής Οράσεως. Την ίδια στιγμή, άλλες ομάδες Ειδικών Δυνάμεων ήταν έτοιμες προς αποστολή με ελικόπτερο Chinook, από την… Αθήνα.
Παλινωδίες
Ο επιτελικός προβληματισμός που ακολούθησε μετά την κρίση, απέληξε στην λήψη συγκεκριμένων μέτρων. Αφενός δόθηκε μεγαλύτερη σημασία στον εκσυγχρονισμό του οπλισμού και των υλικών των Ειδικών Δυνάμεων, αφετέρου ικανοποιήθηκε η αναγκαιότητα για ένα σχήμα ενιαίας διοικήσεως. Από 1 Ιανουαρίου 1998, το Β΄ Σώμα Στρατού μετασχηματίσθηκε σε Δύναμη Ταχείας Αντιδράσεως, την στρατηγική εφεδρεία του Α/ΓΕΕΘΑ, συγκεντρώνοντας όχι μόνο τις Ειδικές Δυνάμεις αλλά και την 1η Ταξιαρχία Αεροπορίας Στρατού.
Ο μετασχηματισμός του Β΄ ΣΣ και η συγκέντρωση σε αυτό όλων των Ειδικών Δυνάμεων, συνετέλεσε σοβαρά στην καλλιέργεια πνεύματος και νοοτροπίας Ειδικών Δυνάμεων, αποσπασμένο προσωπικό σε τριτευούσης σημασίας καθήκοντα από τον κάθε σωματάρχη και μέραρχο επέστρεψε στις μονάδες και βελτιώθηκε η επιχειρησιακή σχεδίαση. Πολύ σοβαρή επίδραση είχαν οι αξιωματικοί των Ειδικών Δυνάμεων στην εξέλιξη της Αεροπορίας Στρατού, η οποία εκείνη την περίοδο είχε την τύχη να αναδειχθεί σε ξεχωριστό Όπλο. Η διοικητική υπαγωγή της 1ης ΤΑΞΑΣ στο Β΄ ΣΣ, βελτίωσε την νοοτροπία και ενίσχυσε τον επαγγελματισμό, όπως και την αντίληψη στενότερης συνυπάρξεως και αλληλοκατανοήσεως μεταξύ διοικήσεων και στελεχών γενικότερα.
Το 2013 το Β΄ ΣΣ αποφασίσθηκε να απενεργοποιηθεί. Όπως και με την ΙΙΙ ΜΕΔ, που προέκυψε μετά την εισβολή στην Κύπρο, έτσι και στην περίπτωση του Β΄ ΣΣ, κάποιοι έκριναν ότι τα διδάγματα από την κρίση των Ιμίων ήταν… λάθος. Η νέα Δομή Δυνάμεων πρόσταζε μείωση των ενδιάμεσων διοικητικών κλιμακίων ενώ οι λαϊκιστές διατυμπάνιζαν ότι δεν έχουμε ανάγκη τόσους στρατηγούς… Ως αποτέλεσμα, η Ι Μεραρχία Πεζικού μετασχηματίσθηκε σε μια “μικρογραφία” του Β΄ ΣΣ, έχοντας υπό την διοίκησή της μόνο την 1η Ταξιαρχία Καταδρομέων – Αλεξιπτωτιστών και την 32α Ταξιαρχία Πεζοναυτών.
Στο μεταξύ, δραστηριότητα είχε παρουσιασθεί και σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ. Το υποβαθμισμένο μετά την υπόθεση της ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΠΡΟΒΙΑΣ Τμήμα Ειδικών Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ είχε αναβαθμισθεί σε Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων.
Το 2004, με την κυβέρνηση της ΝΔ και πάλι στην εξουσία, ο ΥΕΘΑ Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος ζήτησε από το ΓΕΕΘΑ την συγκρότηση διοικήσεως που θα συγκέντρωνε τις πιο εξειδικευμένες ειδικές μονάδες των τριών Κλάδων (ΕΤΑ, Ζ΄ ΜΑΚ, ΔΥΚ, 31η ΜΕΕΔ), σε ένα σχήμα Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων. Ο Ναύαρχος Χηνοφώτης ερμήνευσε με το δικό του πνεύμα την εντολή και συγκρότησε το Διακλαδικό Επιχειρησιακό Στρατηγείο Άμεσης Αντίδρασης (ΔΕΣΑΑ), ένα διακλαδικό στρατηγείο που όμως δεν διέθετε δικές του δυνάμεις και μέσα αλλά του διέθεταν οι Κλάδοι αναλόγως της επιχειρησιακής απαιτήσεως, προκειμένου να επιτευχθεί διακλαδικός ελιγμός ταχείας αντιδράσεως.
Κοντά στην λύση
Το ΔΕΣΑΑ ήταν μια αντίληψη του ναυτικού η οποία δεν είχε σχέση με τις Ειδικές Επιχειρήσεις και μοιραίως σύντομα υποβαθμίσθηκε. Φτάσαμε έτσι στο 2012, όταν ένας αξιωματικός του Πυροβολικού, ο Στρατηγός Μιχαήλ Κωσταράκος ως Α/ΓΕΕΘΑ, προχώρησε στην συγκρότηση της Διακλαδικής Διοικήσεως Ειδικών Επιχειρήσεων (ΔΔΕΕ) το πρώτο συγκεντρωτικό σχήμα διοικήσεως των σχετικών μονάδων όλων των Κλάδων, που έκτοτε εξελίχθηκε σημαντικά.
Η έμφαση από πλευράς ΓΕΕΘΑ στις Ειδικές Επιχειρήσεις, δημιούργησε τον “κίνδυνο” διαχωρισμού από τις λοιπές μονάδες Ειδικών Δυνάμεων υπό την Ι ΜΠ και την δημιουργία εξελικτικού χάσματος μεταξύ τους. Η γενική ιδέα που συνελήφθη σε επίπεδο ΓΕΕΘΑ, ήταν η συγκρότηση της Διοικήσεως Ειδικού Πολέμου (ΔΕΠ) υπό την οποία προτείνεται να τεθεί η ΔΔΕΕ και η Ι ΜΠ, με τις ανάλογες προσαρμογές και προσθήκες, όπως η συγκρότηση ενός Τάγματος Ελικοπτέρων Ειδικών Επιχειρήσεων.
Για διαφόρους λόγους, ανεξάρτητους της στρατιωτικής ηγεσίας, η σχετική επιτελική μελέτη προωθήθηκε με σχετικούς αργούς ρυθμούς. Η επιρροή του ΥΕΘΑ Π. Καμμένου και των ΑΝΕΛ, προφανώς δεν ήταν αρκετή έναντι των “συντρόφων” του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε στην περίπτωση της ΔΕΠ… Τελικώς η σχετική μελέτη υπεγράφη από τον ΥΕΘΑ Ευάγγελο Αποστολάκη προ μηνών, οπότε απομένει η υλοποίηση.
Η νέα πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΘΑ μετά τις εκλογές της 7ης Ιουλίου που ανέδειξε ως κυβέρνηση την ΝΔ, δεν έχει αντιρρήσεις και δεν φαίνεται να υπάρχουν εμπόδια. Με αυτό τον τρόπο, αναμένεται να τερματισθεί ένας πολυετής κύκλος επιτελικών αναζητήσεων, παλινωδιών, ανοησιών και πολιτικού σκοταδισμού, προκειμένου το πολυεργαλείο των Ειδικών Επιχειρήσεων και η γροθιά των Δυνάμεων Ταχείας Αντίδρασης να εξελιχθούν και να ενισχυθούν υπό συνθήκες ομαλότητος και σταθερής προσοχής από πλευράς ηγεσίας.
Σημειώσεις:
7) Βερύκιος Δήμος: Στο σκοτάδι ακόμα η «προβιά», περιοδικό Εθνική Αντίσταση, Μάρτης 1991, σ. 25, 26.
8) Λυμπέρης Χρήστος, Πορεία σε ταραγμένες θάλασσες, Εκδόσεις Ποιότητα 1999, σ. 512.
9) Λυμπέρης, ό.π.
10) Λυμπέρης ό.π.
11) Λυμπέρης ό.π.
12) Λυμπέρης ό.π.
Τρεις δεκαετίες πριν: η κατάργηση της ΙΙΙ Μεραρχίας Ειδικών Δυνάμεων (Α΄ Μέρος)
