Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η ουσιαστική ματαίωση του προγράμματος νέας κορβέτας και η αναζήτηση λύσεων ανάγκης για μεταχειρισμένες Κύριες Μονάδες Κρούσεως ώστε να επιλυθεί το πιεστικό πρόβλημα τεχνολογικής απαξιώσεως των φρεγατών, επανέφερε στο προσκήνιο την κρίσιμη κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Στόλος. Οι Κύριες Μονάδες Κρούσεως, συνιστούν το κύριο εργαλείο ασκήσεως θαλασσίου ελέγχου, κάθε ναυτικής δυνάμεως.
Η προμήθεια μόνο τριών φρεγατών νέας ναυπηγήσεως και η προοπτική εκσυγχρονισμού των MEKO 200HN, εμφανίζεται ως ανεπαρκής λύση. Στην αντίληψη της πολιτικής ηγεσίας όμως, η προμήθεια 3 αντί 4 FDI HN, σημαίνει απλώς ότι η ανανέωση της δυνάμεως φρεγατών θα υπολείπεται κατά μία μονάδα μόνο, έναντι του αρχικού σχεδιασμού…
Τα προγράμματα νέας φρεγάτας και εκσυγχρονισμού των MEKO 200HN, απέβλεπαν στην ανανέωση της προβλεπομένης οροφής 12 φρεγατών κατά τα 2/3. Τυπικώς, ο στόχος θεωρείται ότι επιτυγχάνεται, παρά την περικοπή μίας FDI HN. Το αυτονόητο βήμα που δεν προσδιοριζόταν ως ξεχωριστή καταχώρηση στο εξοπλιστικό πρόγραμμα, ήταν η καταφυγή και στην αναζήτηση μεταχειρισμένων Κυρίων Μονάδων Κρούσεως – συνήθης πρακτική σε ναυτικά μικρής και μέσης δυνάμεως. Η αρχική συμπερίληψη απαιτήσεως για διάθεση μεταχειρισμένων φρεγατών ως ενδιάμεση λύση στις προτάσεις των ενδιαφερομένων οίκων για το πρόγραμμα νέας φρεγάτας, κινείτο επάνω σε αυτό ακριβώς το πνεύμα.
Εφόσον η επιλογή της FDI HN απέκλεισε το ενδεχόμενο παραχωρήσεως και μεταχειρισμένων φρεγατών, η εναλλακτική πρόταση προμήθειας 4 κορβετών νέας ναυπηγήσεως, κάλυπτε απολύτως ικανοποιητικώς τις αριθμητικές ανάγκες. Όπως έχει αναλύσει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ, η συμπερίληψη στην Νέα Δομή Δυνάμεων 2020-2034 προβλέψεως 6 κορβετών, απέβλεπε περισσότερο στην εξυπηρέτηση μεγαλύτερων περιθωρίων κυβερνητικών χειρισμών υπέρ συγκεκριμένης επιχειρηματικής προτάσεως για πλοία εκτοπίσματος 800 τόννων, δηλαδή όχι Κύριες Μονάδες Κρούσεως. Ουσιαστικώς δηλαδή, ο καθορισμένος στόχος της Δομής Δυνάμεων παραμένουν οι 12 Κύριες Μονάδες Κρούσεως, καταχωρημένες ως “φρεγάτες”. Με τα προγράμματα FDI HN, MEKO 200HN και νέας κορβέτας, εξασφαλιζόταν δύναμη 11 (κατόπιν 10) Κυρίων Μονάδων Κρούσεως, προσεγγιζόταν δηλαδή κατά μείζονα λόγο ο στόχος.
Άπαξ και το πρόγραμμα νέας κορβέτας ματαιώνεται, επιδίωξη κατέστη πλέον η επίτευξη αποτελέσματος στην αναζήτηση μεταχειρισμένων LCS από τις ΗΠΑ. Όπως έχει γράψει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ, επιδίωξη είναι η παραχώρηση 4 LCS με απώτερο στόχο τις 6, οπότε θα έχει επιτευχθεί σύνολο 11-13 Κυρίων Μονάδων Κρούσεως. Τα LCS αντιπροσωπεύουν ουσιαστικώς λύση απελπισίας αλλά παρουσιάζεται ως η μόνη διαθέσιμη.
LCS, επιπλέον ISLAND και MARINE PROTECTOR, ενδιαφέρουν το Πολεμικό Ναυτικό
Επιτυχές αποτέλεσμα στην διεκδίκηση των LCS, θα έχει ως συνέπεια το Πολεμικό Ναυτικό να αποδυθεί σε έναν αγώνα διαμορφώσεως τριών διαφορετικών τύπων πλοίων (FDI HN, MEKO 200HN, LCS) επί χρονικό διάστημα αρκετών ετών. Το “καλό” σενάριο, όσα χρόνια εξελίσσεται, θα θέτει σε αμφισβήτηση το αξιόμαχο του Στόλου.
Για κάποιους αδιέξοδο, για κάποιους άλλους, η μόνη διέξοδος.
Είναι αλήθεια όμως ότι τα προγράμματα Κυρίων Μονάδων Κρούσεως που μονοπωλούν το ενδιαφέρον τα τελευταία έτη επειδή βρίσκονται στην επικαιρότητα, επισκιάζουν τις επίσης σοβαρές ανάγκες ανανεώσεως του Στόλου σε άλλες κατηγορίες πολεμικών. Το κύριο που προκύπτει από όλη αυτή την εικόνα, είναι η έλλειψη μακροχρόνιου προγραμματισμού, που σε πολύ μεγάλο βαθμό σχετίζεται με την έλλειψη μακροχρόνιου ναυπηγικού προγράμματος για την διαρκή ανανέωση του Στόλου.
Μια ματιά στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου, βασικά, αυτό δείχνει ως κύρια διαφορά. Το τουρκικό ναυτικό, εφαρμόζει ένα συνεπές πρόγραμμα ναυπηγήσεων, που επειδή υποστηρίζεται από σοβαρή κρατική πολιτική απεξαρτήσεως στους εξοπλισμούς, αφορά έργα της εγχωρίου ναυπηγικής και αμυντικής βιομηχανίας. Δύο δηλαδή είναι τα συστατικά: η σταθερή χρηματοδότηση και η σχεδίαση εγχωρίων λύσεων.
Αμφότερες, οι προϋποθέσεις αυτές, δεν υφίστανται για το Πολεμικό Ναυτικό.
Το ίδιο το Πολεμικό Ναυτικό όμως, έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την κατάστασή του, επειδή δεν κατάφερε να συνδέσει αποτελεσματικά την τύχη του με εγχώριες λύσεις βατού κόστους, εν σχέσει με τις υψηλού κόστους των ξένων οίκων. Βεβαίως οι διαχρονικές κυβερνητικές ευθύνες για την απαξίωση της εγχωρίου ναυπηγικής βιομηχανίας είναι δεδομένες αλλά τα χρόνια της κρίσεως, αντί το Πολεμικό Ναυτικό να επιδιώξει την προετοιμασία του εδάφους με σχέδια για την “επόμενη ημέρα”, όταν θα υπήρχε χρηματοδότηση, άφησε τα πράγματα να εξαρτηθούν από διαφορετικές κάθε φορά προτάσεις ξένων οίκων (ολλανδικές LCF, γαλλικές FREMM, αμερικανικές MMSC, γαλλικές FDI) αναλόγως επιρροής στην εκάστοτε κυβέρνηση.
Περιέργως, ενδιαφέρον για μακροπρόθεσμο σχεδιασμό προς ένα ελληνικό σχέδιο Κυρίας Μονάδος Κρούσεως, δεν εκδηλώθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό αλλά από τον αείμνηστο Α/ΓΕΕΘΑ Στρατηγό Μιχαήλ Κωσταράκο (2011-2015). Μέχρι και το 2014, το ΓΕΕΘΑ είχε εμπλακεί σε πρόγραμμα Σχεδιάσεως Σύγχρονου Πολεμικού Πλοίου Κρούσεως Επιφανείας, σε συνεργασία με το σχεδιαστικό γραφείο ALS. Την εποχή εκείνη είχε καθιερωθεί μία διαδικασία υποβολής τριμηνιαίων αναφορών προόδου στις σχετικές συζητήσεις επιτροπής του ΓΕΝ με το ALS, περιστρεφόμενες γύρω από ένα σχέδιο Κορβέτας Πολλαπλών Ρόλων. Σε βάθος χρόνου, μπορούσε να διαμορφωθεί ένα σχέδιο προδιαγραφών Πολεμικού Ναυτικού, που με την εμφάνιση ευμενών συνθηκών χρηματοδοτήσεως μετά τα Μνημόνια, θα ήταν δυνατό να εκκινήσει ένα ναυπηγικό πρόγραμμα, με την συνδρομή πιθανώς και κάποιου ξένου οίκου, σε συμβουλευτικό ρόλο. Αν αυτή η προσπάθεια είχε αφεθεί να εξελιχθεί μέχρι το 2021, όταν η κυβέρνηση της ΝΔ αποφάσισε να αυξήσει σοβαρά τις αμυντικές δαπάνες, σήμερα θα μπορούσαμε πιθανώς να παρακολουθούμε την πρόοδο ναυπηγήσεως της πρώτης ελληνικής σχεδιάσεως Κύριας Μονάδας Κρούσεως.
Το σενάριο έσβησε όταν το 2015 ο νέος Α/ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης τερμάτισε το πρόγραμμα. Η εξέλιξη, ερμηνεύθηκε τότε ως υπηρετούσα την δυναμική επανακάμψεως του ενδιαφέροντος της Γαλλίας να πωλήσει φρεγάτες FREMM ή FDI. Το πρόγραμμα του Στρατηγού Κωσταράκου, πιθανώς θεωρήθηκε “κίνδυνος” για την ανάθεση συμβάσεως (“καλών” φρεγατών αντί “φτωχοελληνικών” κορβετών) στο εξωτερικό.
Ο Ναύαρχος Αποστολάκης με τις επιλογές του, υπονόμευσε επίσης κάθε προοπτική εγκαίρου εφαρμογής προγράμματος Εκσυγχρονισμού Μέσης Ζωής των φρεγατών MEKO 200HN. Αντί να κατευθύνει την περιορισμένη χρηματοδότηση που διατέθηκε τότε σε ένα τέτοιο πρόγραμμα, προτίμησε να την σπαταλήσει σε ένα αμφιλεγόμενο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού 4 αποσυρμένων Αεροσκαφών Ναυτικής Συνεργασίας P-3B Orion. Υπέκυψε έτσι στις ασφυκτικές πιέσεις της Lockheed Martin για ένα πρόγραμμα υψηλού ρίσκου, αμφιβόλου ορθολογισμού και προτεραιότητος, για τις πραγματικές προκλήσεις με τις οποίες βρισκόταν αντιμέτωπος ο Στόλος. Έτσι, το 2020, στην επικίνδυνη κρίση με την Τουρκία, αντί να παρατάσσει το Πολεμικό Ναυτικό εκσυγχρονισμένες MEKO 200HN, αναλήφθηκε ακραίο επιχειρησιακό ρίσκο με το σύνολο των φρεγατών πεπαλαιωμένο και κανένα ΑΦΝΣ διαθέσιμο από το πρόγραμμα P-3B. Το τελευταίο, ούτως ή άλλως ήταν εξαρχής σχεδιασμένο να αρχίσει να αποδίδει εκσυγχρονισμένα αεροπλάνα έπειτα από 7 έτη, δηλαδή το 2022!
Επομένως, οι ευθύνες για την σημερινή κατάσταση του Πολεμικού Ναυτικού δεν είναι απρόσωπες.
Το 2020 μόλις, και αφού οι προτάσεις του γραφείου ALS είχαν αγνοηθεί, η Ελλάδα δήλωσε συμμετοχή στο πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Κορβέτας Περιπολίας (EPC) που είχε εκκινήσει τον Νοέμβριο του 2019. Το πρόγραμμα δείχνει ότι θα μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού σε Κύριες Μονάδες Κρούσεως, στα μέτρα περίπου των σημερινών φρεγατών. Είναι εντυπωσιακό όμως ότι την ίδια στιγμή καλλιεργούνται… πόθοι για εκπόνηση προγράμματος αμερικανικών φρεγατών FFG-62 των 7.000+ τόννων, όταν η εμπειρία έδειξε πως απαιτήθηκαν τέσσερις δεκαετίες για πρόσκτηση φρεγατών νέας ναυπηγήσεως και τα περιθώρια χρηματοδοτήσεως των Ενόπλων Δυνάμεων περιόρισαν το πρόγραμμα σε μόλις τρεις.
Ενώ όλα αυτά αφορούν τις Κύριες Μονάδες Κρούσεως, ερώτημα παραμένει η δυνατότητα εξυπηρετήσεως αναγκών και για υποβρύχια, όπως και ΤΠΚ κ.λπ. Φωνή φρονήσεως θα έλεγε ότι το Πολεμικό Ναυτικό θα έπρεπε ήδη να αρχίσει την προετοιμασία του εδάφους για ένα εγχώριο σχέδιο ΤΠΚ, ώστε να περιορίσει κατά το δυνατόν τις συνολικές δαπάνες και να δημιουργηθεί ναυπηγικό πρόγραμμα υπό εθνικό έλεγχο.
Δεν είναι δυνατόν να δημιουργείται εκ των πραγμάτων απαίτηση χρηματοδοτήσεως προγράμματος κορβέτας λόγω EPC σε μερικά χρόνια και ορισμένοι να φαντάζονται ταυτοχρόνως εξέλιξη προγράμματος FFG-62. Σε μία εποχή μάλιστα, που θα συμπίπτει χρονικώς μάλλον πρόγραμμα νέων υποβρυχίων και ΤΠΚ.
Φυσικά και μεγαλύτερες Κύριες Μονάδες Κρούσεως εξυπηρετούν πολύ περισσότερο την αποστολή του Πολεμικού Ναυτικού. Οι κυβερνήσεις όμως δεν δείχνουν να ενδιαφέρονται και ήδη η υποχρηματοδότηση επί σειρά ετών, έχει οδηγήσει το Πολεμικό Ναυτικό στα όρια του. Δύο δρόμοι υπάρχουν:
α) αποκαθιστάς το Πολεμικό Ναυτικό στα σημερινά μέτρα του, αυξάνοντας σε σταθερά επίπεδα μία σοβαρή χρηματοδότηση για εξοπλισμούς και λειτουργικά έξοδα.
β) αυξάνεις ακόμη περισσότερο την χρηματοδότηση για να φτιάξεις έναν πολύ ισχυρότερο από τον σημερινό Στόλο.
Είναι αδύνατο να πάμε απευθείας στο δεύτερο σενάριο. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το Πολεμικό Ναυτικό, όπως και συνολικώς οι Ένοπλες Δυνάμεις, διήλθαν από μία υπερδεκαετή περίοδο υποχρηματοδοτήσεως που οδήγησε σε σταθερή τροχιά παρακμής. Είναι εξαιρετικά δύσκολο από πάσης απόψεως, ένας εξασθενημένος “οργανισμός” να ανακάμψει απότομα. Εν πάση περιπτώσει, όλα είναι ζήτημα χρημάτων και οι κυβερνήσεις έχουν αποδείξει ότι δεν βλέπουν τις αμυντικές δαπάνες ως επένδυση αλλά ως αναγκαίο κακό. Απομένει στην στρατιωτική ηγεσία να σχεδιάσει και να προγραμματίσει ρεαλιστικά, λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα.
