Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Οι εντυπωσιακές εικόνες από την αναχαίτιση ρουκετών που επιτυγχάνουν βλήματα Tamir του συστήματος Iron Dome των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) αλλά κυρίως τα πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας, έχουν προκαλέσει δικαιολογημένη αίσθηση παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, αναπτύσσεται ήδη το ενδιαφέρον για ενδεχομένη χρησιμότητα προμήθειας από τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Είναι σαφές ότι δεν έχει γίνει αντιληπτή η επακριβής φύση του συστήματος, ως προς την αποστολή του και τους σκοπούς που εξυπηρετεί, όπως και ιδιαιτερότητες που το διακρίνουν, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περιορισμούς σε μια συμβατική αναμέτρηση υψηλής εντάσεως μεταξύ ισοτίμων αντιπάλων.
Επιγραμματικώς, το Iron Dome δεν είναι τυπικό αντιαεροπορικό σύστημα για την αντιμετώπιση της πρώτιστης απειλής μαχητικών αεροσκαφών υψηλών επιδόσεων. Δεν προορίζεται για την αντιαεροπορική κάλυψη γενικώς αλλά σχεδιάσθηκε για προστασία χερσαίων δυνάμεων και υποδομών από συγκεκριμένες απειλές που αντιμετώπιζει το Ισραήλ: αναχαίτιση μη κατευθυνομένων ρουκετών που εκτοξεύουν τυφλά τρομοκρατικές οργανώσεις. Κοντολογίς, το Iron Dome περιγράφεται από την κατασκευάστρια Rafael ως σύστημα C-RAM και VSHORADS προοριζόμενο για “Προστασία ανεπτυγμένων και ελισσομένων δυνάμεων, στρατηγικών πόρων, κατοικημένων και αστικών περιοχών από πολλαπλές απειλές όπως ρουκέτες, οβίδες πυροβολικού, βλήματα όλμου (C-RAM), βλήματα πλεύσεως (cruise), Κατευθυνόμενα Βλήματα Ακριβείας (PGM), UAV, αεροπορικοί στόχοι αεροσκαφών – ελικοπτέρων (Air Breathing Targets) και πυκνές ομοβροντίες“.
Δεδομένου ότι μόλις πέρυσι οι Ισραηλινοί άρχισαν να δοκιμάζουν την ικανότητα αντιμετωπίσεως βλημάτων πλεύσεως και επιδιώκουν αύξηση των επιδόσεων βεληνεκούς, είναι σαφές ότι το Iron Dome αναπτύχθηκε κατά βάση ως σύστημα C-RAM για να απαλλάξει τους Ισραηλινούς από τον εφιάλτη των τυφλών επιθέσεων μη κατευθυνομένων ρουκετών. Καθώς αποφεύγεται να δοθούν λεπτομερή στοιχεία επιδόσεων βεληνεκούς του Tamir, πολλοί παρερμηνεύουν την περιγραφόμενη ικανότητα αναχαιτίσεως ρουκετών και οβίδων πυροβολικού που εκτοξεύονται από αποστάσεις μέχρι 70 χλμ. Δεν είναι τέτοια όμως η εμβελεία του Tamir. Απεικονίσεις σε σχεδιαγράμματα της Rafael, αποδίδουν στο Iron Dome κάλυψη σε ακτίνα 10 χλμ., που είναι και η μέγιστη πραγματική εμβέλεια αναχαιτίσεως αναλόγως της τροχιάς της απειλής, ανεξαρτήτως του ότι αυτή μπορεί να προέρχεται από πυροβόλο ή πολλαπλό εκτοξευτή πυραύλων, ευρισκόμενο πολλά χιλιόμετρα πιο μακρυά από τα 10.
Η επίδοση εμβελείας 10 χλμ. και σε χαμηλά υψόμετρα προφανώς, κρίνεται σήμερα ανεπαρκής για την αντιαεροπορική άμυνα έναντι μαχητικών αεροσκαφών υψηλών επιδόσεων που φέρουν όπλα κρούσεως μεγάλου βεληνεκούς και επιθετικών UAV υφισταμένης γενιάς. Η κατηγορία συστημάτων VSHORADS κρίνεται σήμερα ανεπαρκής και όλοι οι επιχειρησιακοί χρήστες προσανατολίζονται σε συστήματα με επίδοση βεληνεκούς βλήματος πλέον των 20-25 χλμ. Καθώς δε το Iron Dome δεν είναι αυτοκινούμενο, υστερεί σοβαρά έναντι συστημάτων όπως το ρωσικό Pantsir κ.λπ. Συνεπώς, το Iron Dome δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτοτελώς λύση αντικαταστάσεως συστημάτων OSA-AK, προς αναβάθμιση της αντιαεροπορικής αμύνης των σχηματισμών του Ελληνικού Στρατού σε Αιγαίο, πολύ δε περισσότερο στις “βαριές” δυνάμεις ελιγμού του Έβρου.
Ως σύστημα C-RAM τώρα, το Iron Dome σχεδιάστηκε και δρα σε ένα επιχειρησιακό περιβάλλον υποβαθμισμένων απειλών από μη ισάξιο αντίπαλο. Οι ρουκέτες που αναχαιτίζει, προέρχονται από ατάκτους με παραστρατιωτική δομή, που επιδιώκουν χτυπήματα εκδικήσεως και δεν έχουν ικανότητα εξουδετερώσεως των πυροβολαρχιών του Iron Dome, το οποίο επιχειρεί ανέτως, πιεζόμενο μόνο από την πρόκληση της αντιμετωπίσεως πυκνών ομοβροντιών ρουκετών. Σε μια τέτοια κατάσταση, οι παλέτες με επιπλέον κάνιστρα επανατροφοδοσίας των μονάδων πυρός, μπορούν να βρίσκονται ακόμη και σε απόθεση, εντελώς ακάλυπτες, δίπλα στις μονάδες πυρός ενώ δεν απαιτούνται καν, στοιχειώδη μέτρα αποκρύψεως – παραλλαγής.
Ο ιδιότυπος “βληματικός ανταρτοπόλεμος” στο Ισραήλ, δεν έχει καμμία σχέση με το επιχειρησιακό περιβάλλον που επικρατεί σε μια συμβατική αναμέτρηση μεταξύ ισοτίμων αντιπάλων και φυσικά τον πόλεμο ελιγμών.
Στο Αιγαίο, το Iron Dome εμφανίζεται εκ πρώτης ικανό να εξασφαλίσει προστασία C-RAM από την απειλή του τουρκικού πυροβολικού που από τα έναντι Μικρασιατικά παράλια έχει εντός του δραστικού βεληνεκούς του το σύνολο της εκτάσεως των εγγύς ελληνικών νήσων. Μια πυροβολαρχία Iron Dome με 3-4 μονάδες πυρός των 20 βλημάτων εκάστη, διαφημίζεται ότι μπορεί να εξασφαλίσει προστασία επιφανείας 150 τ.χλμ. που μπορεί να εκτιμηθεί ως άκρως ικανοποιητική. Όσες αρετές και αν έχει όμως το σύστημα, ο κορεσμός του από τουρκικά πυρά μπορεί να επιτευχθεί ευχερώς καθώς ο αντίπαλος μπορεί να συγκεντρώσει ευάριθμες πλατφόρμες πυρών υποστηρίξεως, από σωλήνες αυτοκινούμενων πυροβόλων και ΠΕΠ, βεληνεκούς ακόμη και άνω των 70 χλμ., μέχρι τακτικούς βαλλιστικούς πυραύλους και αεροεκτοξευόμενα όπλα ή επιθετικά drone. Κορεσμός μπορεί να επέλθει ακόμη και με την ταυτόχρονη εκτόξευση πυρών από διαφορετικές κατευθύνσεις, γι’ αυτό ήδη η Rafael εργάζεται ώστε το Iron Dome να αποκτήσει ικανότητα ταυτόχρονης αντιμετωπίσεως απειλών εισερχομένων από διαφορετικές κατευθύνσεις και εκτοξευόμενων από αποστάσεις της τάξεως των 300 χλμ.
Σοβαρός παράγοντας μειονεξίας επίσης, είναι ότι το Iron Dome, επειδή προοριζόταν για μια “άνετη” άμυνα, χωρίς απειλή ανταποδοτικών πυρών, δεν σχεδιάστηκε ως αυτοκινούμενο, παραπέμποντας σε ξεπερασμένες αντιλήψεις των Δυτικών (Improved HAWK, Patriot) με ρυμουλκούμενες μονάδες πυρός που τάσσονται σε συγκεκριμένες θέσεις. Υπό την ίδια επιχειρησιακή αντίληψη, ο Στρατός των ΗΠΑ επέλεξε την προμήθεια δύο συστημάτων Iron Dome ως “προσωρινή λύση”, για την προστασία δυνάμεων στον Περσικό από αντίστοιχης φύσεως επιθέσεις ατάκτων, που στερούνται ικανότητος να βλάψουν τις συγκεκριμένες πυροβολαρχίες.
Πρόκειται για ουσιώδη διαφορά αντιλήψεως εν σχέσει με την Σοβιετική – Ρωσική σχολή, που αποδίδει έμφαση στην υψηλή τακτική ευκινησία και την πληρότητα, που από το OSA-AK του χθες, βλέπουμε σήμερα στο Pantsir. Υπό τους όρους αυτούς, πυροβολαρχίες Iron Dome ανεπτυγμένες σε ελληνικές νήσους θα είναι ευπαθείς εφόσον έχουν εντοπισθεί (με ηλεκτρονικά μέσα προσδιορισμού θέσεως σταθμού ραντάρ, αεροπορική επιτήρηση, επίγεια παρατήρηση κ.λπ.). Η ταχεία αλλαγή θέσεως των σταθερών μονάδων πυρός, δεν είναι στις προδιαγραφές του συστήματος. Εσχάτως μόνο, οι Ισραηλινοί προσπαθούν να ενισχύσουν την τακτική ευκινησία των συστατικών μερών του Iron Dome, που στην σημερινή μορφή, πέραν των ρυμουλκουμένων σταθερών μονάδων πυρός περιλαμβάνουν σταθμό Ραντάρ Πολλαπλών Αποστολών (ΜΜR) και το Σύστημα Διεύθυνσης Πυρός Golden Almond, αμφότερα επί φορτηγών οχημάτων.
Το μειονέκτημα της μικρής τακτικής ευκινησίας του Iron Dome, είναι καίριο σε ένα πιθανό σενάριο ελληνοτουρκικής συρράξεως, όπου ο αντίπαλος απολαμβάνει εξελιγμένων μέσων προσδιορισμού – εντοπισμού των θέσεων αναπτύξεως των πυροβολαρχιών και έχει το πλεονέκτημα της επιλογής στόχου και συγκεντρώσεως αριθμητικώς υπερτέρων μονάδων πυροβολικού μάχης.
Μειονέκτημα τέλος, το οποίο επηρεάζει την επιβιωσιμότητα του Iron Dome, είναι το αυξημένο ίχνος καπνού κατά την βολή του Tamir. Το βλήμα δεν φέρει πυραυλοκινητήρα χαμηλού ίχνους, καυσίμων τελευταίας τεχνολογίας. Σε συνδυασμό με το νέφος σκόνης που δημιουργείται, ο οπτικός εντοπισμός μιας μονάδος πυρός, πόσω μάλλον μιας πυροβολαρχίας, είναι εφικτός από μεγάλες αποστάσεις. Αυτό φυσικά δεν απασχολεί διόλου τις IDF, στο επιχειρησιακό περιβάλλον τους, γι’ αυτό και δεν τέθηκε ζήτημα εξαρχής στις προδιαγραφές του όπλου.
Σοβαρό ζήτημα, είναι και το κόστος. Το Iron Dome δεν είναι φθηνό. Η απαίτηση για τουλάχιστον 1-2 πυροβολαρχίες Iron Dome προς κάλυψη κάθε κυρίας ελληνικής νήσου, και 2-4 επιπλέον για την Θράκη, παραπέμπουν αυτομάτως σε πολύ υψηλή δαπάνη. Κάθε πυροβολαρχία Iron Dome αναφέρεται ανεπισήμως ότι έχει κόστος 50 εκατ. $ ενώ αρχικές αναφορές για τις δύο πυροβολαρχίες του Στρατού των ΗΠΑ, προσδιόριζαν κόστος 373 εκατ. $!
Ακόμη και αν το Iron Dome επιδιωχθεί να συνδυαστεί σε ένα στρωματικό πλέγμα αεράμυνας, το συνολικό κόστος εκτοξεύεται θεαματικώς και αυτομάτως θέτει ζήτημα ορθολογικής μελέτης προτεραιοποιήσεως των επιθυμητών κατηγοριών αντιαεροπορικών όπλων για την σύνθεση πλέγματος. Επιπλέον, οι σχετικώς περιορισμένοι χώροι των ελληνικών κυρίων νήσων αυξάνουν την τρωτότητα του πλέγματος, ιδίως όταν τα συστατικά όπλα δεν είναι αυτοκινούμενης μορφής.
Συνοψίζοντας, το Iron Dome στις ελληνικές συνθήκες μπορεί να έχει μία αξία για την προστασία υποδομών σε βάθος από την μεθόριο (αεροδρόμια κ.λπ.) από απειλές όπως βλήματα πλεύσεως. Ανεπτυγμένο όμως στην πρώτη γραμμή, είναι ιδιαιτέρως τρωτό.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η αντίληψη των Ισραηλινών έχει προσανατολιστεί σε ένα ολοκληρωμένο πλέγμα αεράμυνας, πλήρως διασυνδεδεμένο και με διαφορετικές ζώνες αναχαιτίσεως απειλών. Σε ένα τέτοιο πλέγμα, μονάδες πυρός διαφορετικών συστημάτων (Arrow 3, Arrow 2, David’s Sling, Iron Dome) θα μπορούν ακόμη και να κατευθύνονται από ένα κοινό Σύστημα Διευθύνσεως Πυρός που θα λαμβάνει δεδομένα από έναν κοινό σταθμό ραντάρ. Σε ένα τέτοιο πλέγμα, το Iron Dome συνιστά την τελευταία γραμμής αμύνης.
