Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες του προέδρου Τραμπ με τον Έλληνα πρωθυπουργό και τον Τούρκο πρόεδρο στις 26 Αυγούστου, έτυχαν διαφορετικής προβολής στις δύο ανταγωνιστικές χώρες.
Στην Τουρκία υπήρξαν απλώς κάποιες διαρροές στον Τύπο, σύμφωνα με τις οποίες ο Ερντογάν υποστήριξε πως η Τουρκία δεν είναι αυτή που προκαλεί και ότι έχει αποδείξει με συγκεκριμένες ενέργειες ότι είναι υπέρ του διαλόγου.
Στην Ελλάδα, από το Μέγαρο Μαξίμου δημοσιοποιήθηκαν φωτογραφικά στιγμιότυπα του πρωθυπουργού την ώρα της επικοινωνίας, έχοντας στο γραφείο του την διευθύντρια του διπλωματικού του γραφείου Ελένη Σουρανή και την πρέσβη στην Ουάσιγκτον Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου. Αυτή η δημοσιότητα που δόθηκε, ενίσχυε την σύγχρονη εικόνα της χώρας, με τον πρωθυπουργό και τους συνεργάτες του σε “απλή” αλλά και ανάλογη με την σοβαρότητα της στιγμής και της καταστάσεως διάθεση, ενώ ήταν προφανές ότι επικοινωνιακώς ενδιέφερε η ανάδειξη της στενής σχέσεως με τις ΗΠΑ. Το τελευταίο μήνυμα πέρασε διά της ειδικής τηλεφωνικής συσκευής που χρησιμοποιήθηκε, προφανώς αυξημένης ασφαλείας για την διαφύλαξη του απορρήτου, η οποία έφερε εμφανώς την ένδειξη περιουσιακού στοιχείου της αμερικανικής κυβερνήσεως.
Αξίζει όμως να ανασκοπήσουμε σύντομα τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, για καταγραφή παρατηρήσεων και κρίσεων.
Το πλαίσιο τέθηκε από την Τουρκία πέρυσι και ιδίως μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου, με δηλώσεις περί εκτελέσεως ερευνών μεταξύ Κρήτης – Καστελορίζου, σε περιοχή ελληνικής υφαλοκρηπίδος. Η Τουρκία αποπειράθηκε και στο παρελθόν να προβεί σε ανάλογες κινήσεις αλλά το ερευνητικό πλοίο της εμποδίστηκε από ελληνικά πολεμικά πλοία. Αυτή την φορά, το στοιχείο που αναβάθμιζε ποιοτικώς την τουρκική πρόκληση, ήταν η εξαγγελία για έρευνες και δυτικότερα της Ρόδου, μέχρι την Κρήτη, όπου υποτίθεται ότι η τουρκική κυβέρνηση θα εξέδιδε άδειες προς την κρατική εταιρεία πετρελαίων ΤΡΑΟ.
Στις 21 Ιουλίου, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για την πραγματοποίηση ερευνών από το ORUC REIS μεταξύ 21 Ιουλίου – 2 Αυγούστου, σε περιοχή ανατολικώς Κρήτης και νοτίως Καστελορίζου.
Σε τεχνικό επίπεδο, η ελληνική απάντηση ήταν η πάγεια: η Υδρογραφική Υπηρεσία Ναυτικού εξέδωσε NΑVTEX με την οποία ακύρωνε την τουρκική, ως εκδοθείσα από μη εξουσιοδοτημένο σταθμό, δεδομένου ότι μόνο ο υδρογραφικός σταθμός του Ηρακλείου Κρήτης έχει δικαιοδοσία στην συγκεκριμένη περιοχή, και κάλεσε τους ναυτιλομένους να την αγνοήσουν. Αντίστοιχη NAVTEX εκδόθηκε και από την Κύπρο.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, η Ελλάδα έθεσε σε συναγερμό τις Ένοπλες Δυνάμεις και ο Στόλος αναπτύχθηκε στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό προκάλεσε διπλωματική κινητοποίηση, κυρίως σε επίπεδο ΕΕ, με συνέπεια τις επόμενες ημέρες να κορυφωθούν οι πιέσεις προς την Τουρκία να υποχωρήσει. Η τουρκική στάση χαρακτηρίσθηκε από την έντονη ρητορική σε συνδυασμό με ενέργειες που προκαλούσαν διεθνώς, όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί στις 24 Ιουλίου.
Όλες αυτές τις ημέρες, το ORUC REIS δεν απέπλευσε ενώ οι δύο στόλοι είχαν αναπτυχθεί στην θάλασσα.
Στις 26 Ιουλίου η Αθήνα εξέδωσε NAVTEX με ισχύ μεταξύ 27-30 Ιουλίου, με την οποία δέσμευε θαλάσσια περιοχή πέριξ Καστελορίζου, για ασκήσεις με πυρά. Σύντομα όμως η Αθήνα επεδίωξε να υποβαθμίσει το θέμα υποστηρίζοντας ότι η άσκηση αφορούσε το Λιμενικό Σώμα κι όχι το Πολεμικό Ναυτικό. Ο ΥΕΘΑ ανέφερε σχετικώς στην Βουλή: «Το Λιμενικό εξέδωσε Navtex, εκτιμήθηκε ότι θα εκλαμβάνετο ως αμφιλεγόμενο μήνυμα, έγινε σε χαμηλό επίπεδο, δεν γνωρίζαμε κάτι, έγινε η σχετική διόρθωση, ολοκληρώθηκε η αποκλιμάκωση […] Ναι θα ήταν ένα πρόβλημα την ώρα που αποκλιμακώνεται (η κρίση), οι δύο στόλοι αποχωρούν από κάποιες θέσεις τις οποίες καταλάμβαναν τόσο καιρό, να εκδιδόταν μία NAVTEX αλλά αυτό ξέρετε γινόταν κατά πάγια τακτική στο παρελθόν».
Κατέστη αντιληπτό ότι εν όψει των ενδείξεων ότι η Τουρκία προσανατολιζόταν σε αποδοχή της διαδικασίας διαλόγου, δεν έπρεπε να της δοθεί αφορμή για αλλαγή στάσεως. Είναι ενδεικτικό πάντως της τουρκικής διαθέσεως διασώσεως των προσχημάτων και εικονικής διατηρήσεως του γοήτρου της στο εσωτερικό κοινό, ότι στις 27 Ιουλίου, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX με ισχύ 27-29 Ιουλίου, για πραγματοποίηση ναυτικών γυμνασίων αλλά σε εντελώς άσχετη περιοχή, στον κόλπο του Ξηρού, έναντι της Ανατολικής Θράκης.
Οι διεθνείς πιέσεις και κυρίως η παρέμβαση του Βερολίνου, υποχρέωσαν τον Ερντογάν να αναδιπλωθεί και να δεχθεί την ελληνική πρόταση που είχε υποδείξει ο Έλληνας πρωθυπουργός στην καγκελάριο Μέρκελ: επανάληψη των διερευνητικών επαφών Ελλάδος – Τουρκίας με μόνο αντικείμενο την υφαλοκρηπίδα και τις υπερκείμενες θαλάσσιες ζώνες. Έτσι, στις 28 Ιουλίου, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι θα μπορούσε να διακόψει τις έρευνες, εν αναμονή συνομιλιών με την Ελλάδα.
Ο προεδρικός σύμβουλος Καλίν, δήλωσε: «Στην τελευταία μας NAVTEX η Ελλάδα αντέδρασε με υπερβολικό τρόπο και η περιοχή των ερευνών του Oruc Reis σχεδιάστηκε 180 χιλιόμετρα από το Καστελόριζο. Ο πρόεδρος μας δήλωσε πως αφού θα γίνουν συνομιλίες περιμένουμε για ένα χρονικό διάστημα».
Τουρκικά μέσα ανέφεραν ότι ο Ερντογάν αποφάσισε την αναβολή των ερευνών για διάστημα τουλάχιστον ενός μηνός. Η τουρκική κυβέρνηση συσχέτισε άμεσα την εξέλιξη με την παρέμβαση της καγκελαρίου Μέρκελ, προς την οποία υποτίθεται ότι επέδειξε θετική στάση.
Ωστόσο, την ίδια ημέρα, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για έρευνες του BARBAROS από 28 Ιουλίου – 20 Σεπτεμβρίου, ανατολικώς Αμμοχώστου, επιβεβαιώνοντας την επιδίωξή της για διάσωση των προσχημάτων και εικονική διατήρηση του γοήτρου της. Η περιοχή βρισκόταν εντός της κυπριακής ΑΟΖ και των θαλασσοτεμαχίων 2, 3 και 13. Ήταν σαφές ότι η τουρκική “οργή” για την αντίδραση που συνάντησε στους σκοπούς της, εκτονώθηκε με αυτήν την κίνηση εις βάρος της Κύπρου.
Το επόμενο διάστημα υποτίθεται ότι υπήρχαν διεργασίες για την επανάληψη των διερευνητικών επαφών.
Στις 6 Αυγούστου, Ελλάδα και Αίγυπτος υπέγραψαν συμφωνία τμηματικής οριοθετήσεως ΑΟΖ.
Ενοχλημένος από αυτή την αρνητική για τα τουρκικά συμφέροντα εξέλιξη, ο Ερντογάν θέλησε να αντεπιτεθεί. Παρουσιάζοντας την εξέλιξη ως ένδειξη ελληνικής “αναξιοπιστίας” και απομακρύνσεώς της από την συμφωνία για διάλογο, ο Τούρκος πρόεδρος εξήγγειλε στις 7 Αυγούστου την επανάληψη των τουρκικών ερευνών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στις 10 Αυγούστου εκδόθηκε τουρκική NAVTEX με ισχύ 10-23 Αυγούστου, για εκτέλεση ερευνών νοτίως Καστελορίζου και δυτικώς Κύπρου, σε περιοχή η οποία εμπίπτει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, σύμφωνα με την Αθήνα. Την ίδια ημέρα απέπλευσε και το ORUC REIS συνοδευόμενο από πολεμικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η περιοχή ερευνών ήταν μικρότερης εκτάσεως και είχε μεταφερθεί πιο ανατολικά, εν σχέσει με την NAVTEX της 21ης Ιουλίου.
Την ίδια ημέρα επίσης, εκδόθηκε τουρκική NAVTEX που δέσμευε περιοχή για εκτέλεση ναυτικών γυμνασίων με πραγματικά πυρά το διήμερο 10-11 Αυγούστου. Επρόκειτο όμως για την τυπική περιοχή μεταξύ Ρόδου – Μεγίστης, πλησίον των τουρκικών παραλίων, που δεσμεύει σε τακτική βάση το τουρκικό ναυτικό για εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Γι’ αυτό τον λόγο και δεν εκδόθηκε ελληνική αντι-NAVTEX για την συγκεκριμένη περίπτωση, παρά μόνο για την προηγουμένη που αφορούσε έρευνες.
Επίσης, με άλλη τουρκική NAVTEX δεσμεύθηκε περιοχή βορείως Κύπρου για ασκήσεις με πραγματικά πυρά μεταξύ 19-21 και 24-28 Αυγούστου.
Η γερμανική διαμεσολάβηση ενεργοποιήθηκε πάλι, θέτοντας ως ρεαλιστικό στόχο την επιστροφή της Τουρκίας στον διάλογο μετά την εκπνοή της NAVTEX για έρευνες. Η Τουρκία, θέλοντας αυτή την φορά να παραμείνει σταθερή και θέλοντας ίσως να διαπιστώσει κατά πόσο η Ελλάδα ήταν διατεθειμένη να κυρώσει την συμφωνία με Αίγυπτο για την ΑΟΖ, δεν άλλαξε στάση.
Στις 23 Αυγούστου, η εξέδωσε NAVTEX, παρατείνοντας τις έρευνες του ORUC REIS μέχρι τις 27 Αυγούστου.
Η Αθήνα αντέδρασε την ίδια ημέρα με αγγελία NAVTEX ισχύος από 25-27 Αυγούστου, δεσμεύοντας περιοχή αεροναυτικών ασκήσεων χωρίς πυρά, εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην ευρύτερη περιοχή ΝΑ Κρήτης, Καρπάθου, Ρόδου και Νοτίως Καστελορίζου.
“Απαντώντας”, στις 25 Αυγούστου, η Άγκυρα εξέδωσε NAVTEX με ισχύ πρωινό διάστημα της 25ης Αυγούστου, για την εκτέλεση ναυτικών γυμνασίων. Η περιοχή που κάλυπτε η αγγελία, περιελάμβανε θαλάσσιο τμήμα που περιελάμβανε το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Στις 26 Αυγούστου, η Ελλάδα έφερε προς κύρωση στην Βουλή τις συμφωνίες οριοθετήσεως ΑΟΖ με την Ιταλία και Αίγυπτο, που ψηφίσθηκαν την επομένη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός εξήγγειλε την τμηματική επικείμενη επέκταση των χωρικών υδάτων σε 12 ν.μ. στην περιοχή του Ιονίου.
Μεταξύ 26-28 Αυγούστου εξάλλου, έλαβε χώρα η τετραμερής άσκηση “EYNOMIA 2020”, με συμμετοχή αεροναυτικών δυνάμεων Ελλάδος, Κύπρου, Ιταλίας και Γαλλίας, δυτικώς Κύπρου. Η περιοχή της ασκήσεως που δεσμεύθηκε, κάλυπτε και το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής που έχει ανακοινώσει ότι δεσμεύει η Τουρκία για έρευνες μέχρι 27 Αυγούστου.
Αργά την ημέρα αυτή έλαβαν χώρα οι επικοινωνίες Τραμπ με Μητσοτάκη και Ερντογάν.
Την επομένη 27 Αυγούστου, η Τουρκία “απάντησε” στην τετραμερή άσκηση στην Κύπρο, εκδίδοντας NAVTEX για ασκήσεις με πραγματικά πυρά το διήμερο 1-2 Σεπτεμβρίου πλησίον των τουρκικών παραλίων στην Αλεξανδρέτα, βορειοανατολικώς Κύπρου.
Επιπλέον, λόγω προφανώς της κυρώσεως από την Αθήνα της συμφωνίας με την Αίγυπτο αλλά και εν αναμονή των προτάσεων σε επίπεδο ΕΕ για κυρώσεις, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX με την οποία παρέτεινε τις έρευνες του ORUC REIS μέχρι τις 1 Σεπτεμβρίου. Η επιδίωξη εικονικής διατηρήσεως του γοήτρου κι εκπομπής μηνύματος αποφασιστικότητος, εμφανής και πάλι. Αυτή την φορά όμως, η περιοχή που δεσμεύθηκε, αποτελούσε ένα μικρό μέρος μόνο της περιοχής που είχε δεσμευθεί από τις 10 Αυγούστου. Και σε αυτή την περίπτωση, η περιοχή εμπίπτει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, σύμφωνα με την Αθήνα.
Η Αθήνα περιορίσθηκε σε έκδοση αντι-NAVTEX, που απορρίπτει την τουρκική ως παράνομη. Εννοείται ότι οι κινήσεις του ORUC REIS εξακολουθούν να παρακολουθούνται διακριτικά από το Πολεμικό Ναυτικό.
Σε διπλωματικό επίπεδο, η Τουρκία δεν δέχθηκε να ικανοποιήσει την ελληνική θέση που της μεταφέρθηκε από την γερμανική διαμεσολάβηση, αυτήν της άμεσης αποκλιμακώσεως διά αποσύρσεως των τουρκικών πλοίων και τερματισμού της προκλήσεως, ως προϋπόθεση για την έναρξη διαλόγου. Ως μόνη ένδειξη “αποκλιμακώσεως”, άφησε τον περιορισμό της περιοχής ερευνών του ORUC REIS μεταξύ 27 Αυγούστου – 1 Σεπτεμβρίου.
Φαίνεται ότι ο Ερντογάν θα σταθμίσει τις κινήσεις του, αφού δει πρώτα την έκβαση των διπλωματικών διεργασιών από πλευράς ΕΕ, για την κατάρτιση καταλόγου κυρώσεων εις βάρος της Τουρκίας. Ελλάδα και Κύπρος, ζητούν από τους εταίρους αυστηρές κυρώσεις, τις οποίες δεν φαίνεται να ευνοεί κυρίως η Γερμανία, επειδή απώτερη επιδίωξη της Μέρκελ μετά μια ελληνοτουρκική αποκλιμάκωση, είναι η επίτευξη συμφωνίας με την Τουρκία για το μείζον πρόβλημα του λαθρομεταναστευτικού. Κατά το Βερολίνο, μια “εξοργισμένη” από την πίεση Τουρκία, θα δυσκολέψει οποιαδήποτε πρόοδο και γι’ αυτό διατηρεί μια σχετικώς ισορροπημένη θέση στην ελληνοτουρκική κρίση.
Εάν η ΕΕ καταλήξει σε πρόταση αυστηρών κυρώσεων, επί των οποίων θα πρέπει να αποφασίσει το Συμβούλιο Αρχηγών της ΕΕ στις 24 Σεπτεμβρίου, ο Ερντογάν είναι πιθανό να παρατείνει τις “έρευνες” στην Ανατολική Μεσόγειο και την κρίση με την Ελλάδα. Η Τουρκία ασφαλώς, θα παρακολουθεί και εάν η Αθήνα θα υλοποιήσει την εξαγγελία της επεκτάσεως των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. Το θέμα, πιθανώς να έχει τεθεί και ως “όρος”, στους μεσολαβητές Μέρκελ – Τραμπ. Στο μεταξύ, εάν οι προτάσεις κυρώσεων της ΕΕ είναι προσχηματικές, πιθανώς μετά την 1η Σεπτεμβρίου να αποκλιμακώσει και μέχρι το τέλος του μηνός να υπάρξει επανάληψη των διερευνητικών επαφών.
Οι διερευνητικές επαφές, γνωστές ως “διάλογος κωφών” επειδή σε αυτές απλώς οι δύο πλευρές επαναλαμβάνουν τις πάγιες θέσεις τους, δεν σημαίνουν κάποια δραστική ανατροπή στα ελληνοτουρκικά. Η Αθήνα είναι γνωστό και το επαναλαμβάνει διαρκώς ότι συζητεί για την μόνη διαφορά που αναγνωρίζει ως υπαρκτή, δηλαδή οριοθέτηση υφαλοκρηπίδος και υπερκείμενων θαλασσίων ζωνών, βάσει του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.
Σύνοψη
Η τουρκική επιδίωξη με την άσκηση της πολιτικής των “κανονιοφόρων” – Υβριδικού Πολέμου που ασκεί στην θάλασσα έναντι Ελλάδος και Κύπρου, μέρος της οποίας είναι και η δράση της από τις 10 Αυγούστου, είναι η εγγραφή υποθηκών με την ταυτόχρονη παρουσία πολιτικών (ερευνητικά σκάφη) και στρατιωτικών μέσων, στο πλαίσιο υποτιθέμενων ερευνητικών δραστηριοτήτων. Ενδεικτική της τουρκικής αντιλήψεως, είναι η φράση του Ερντογάν τον περασμένο Φεβρουάριο: «Το σημαντικό όμως είναι πως με τον τρόπο αυτό βρίσκεται κάποιος εκεί και πολιτικά αλλά και στρατιωτικά. Είναι σημαντικό διότι έτσι η χώρα γίνεται αυτή που ελέγχει την περιοχή». Σημείο “αδυναμίας” που ακυρώνει την θέση αυτή, είναι ότι σε κάθε τέτοια δράση, η Ελλάδα αντιδρά με την αποστολή ναυτικών μονάδων και την εκτέλεση ασκήσεων στις ίδιες περιοχές.
Αυτή η πρακτική φυσικά, είναι απαραίτητη για την Τουρκία, επειδή αρνείται το Δίκαιο της Θάλασσας και δεν έχει υπογράψει καμμία συμφωνία οριοθετήσεως θαλασσίων ζωνών με άλλη χώρα. Η “εικονική πραγματικότητα” την οποία διακηρύσσει σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο και στην οποία παραμένει κλεισμένη, της έχει προσφέρει περιθώρια συνάψεως τέτοιων συμφωνιών μόνο με το ψευδοκράτος των Τουρκοκυπρίων που στερείται διεθνούς υποστάσεως και προσφάτως με την διοίκηση Σάρατζ στην Λιβύη, της οποίας όμως η εξουσία αμφισβητείται. Σε αυτές τις δύο περιπτώσεις, ουδείς αναγνωρίζει το ψευδοκράτος ενώ και η συμφωνία με την Λιβύη καταδικάστηκε από όλα τα γειτονικά κράτη της περιοχής αλλά και διεθνώς. Πέραν αυτών, η Τουρκία μονομερώς έχει οριοθετήσει την υφαλοκρηπίδα της στην περιοχή μεταξύ Ελλάδος – Κύπρου, καταθέτοντας συντεταγμένες στον ΟΗΕ. Δεν συνιστά αυτό όμως συμφωνία με γειτονικά κράτη αλλά μονομερή άποψη.
Η εξέλιξη της κρίσεως, έχει δείξει μέχρι σήμερα ότι η Ελλάδα απαντά με την περιορισμένη χρήση των Ενόπλων Δυνάμεών της στην τουρκική πολιτική των “κανονιοφόρων”, αμφισβητώντας εμπράκτως τα όποια αποτελέσματα επιδιώκει να έχει η Τουρκία. Σε διπλωματικό επίπεδο δε, σε συνδυασμό με τις ενέργειες στρατιωτικής διπλωματίας που υπογράμμισαν την συμπαράσταση Γαλλίας, Ιταλίας, ΗΑΕ εκ της συμμετοχής τους σε κοινές ασκήσεις, Ελλάδα και Κύπρος απολαμβάνουν της διεθνούς στηρίξεως στις θέσεις τους.
Η πραγματικότητα αυτή ενισχύθηκε έτι περαιτέρω μέσα από το περιβάλλον κρίσεως που δημιουργήθηκε από τα τέλη Ιουλίου. Η “εικονική πραγματικότητα” που έχει δημιουργήσει η Τουρκία υποχωρεί, από την σύναψη και μόνο επισήμων συμφωνιών της Ελλάδος με χώρες όπως η Ιταλία και η Αίγυπτος. Η Τουρκία οριοθετεί μονομερώς ή με κράτη “φαντάσματα”, ενώ η Ελλάδα εφαρμόζοντας το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας συνάπτει συμφωνίες που αναγνωρίζουν οι πάντες. Κατάσταση η οποία έχει προοπτική, στην περίπτωση της τμηματικής επεκτάσεως των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο.
Υπό το πρίσμα αυτό, είναι ενδιαφέρον να διαπιστωθεί, κατά πόσο τυχόν επανέναρξη των διερευνητικών ελληνοτουρκικών επαφών, θα αποτρέψει τον Ερντογάν από την ανάληψη “ερευνών” εγγύτερα της Κρήτης, σε περιοχή που πλέον αποτελεί και μέρος της ελληνικής ΑΟΖ.
Σε αυτό το περιβαλλον, που διακρίνεται από μια πιο ενεργό και τολμηρή άσκηση εξωτερικής πολιτικής από την Ελλάδα, δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για εξασφάλιση χρόνου προς στρατιωτική ισχυροποίηση Ελλάδος και Κύπρου. Διαδικασία η οποία δεν διέρχεται μόνο από την καθιερωμένη οδό της ενισχύσεως των οπλοστασίων τους αλλά και νέων λεωφόρων που μπορούν να διερευνηθούν με φίλες δυνάμεις όπως η Γαλλία, για νέα σχήματα κοινών στρατιωτικών δυνάμεων και δράσεων, στο πλαίσιο μιας αναβαθμισμένης στρατηγικής σχέσεως.
