Η εφαρμογή του μοντέλου “OODA Loop” για την πρόβλεψη της έκβασης μιας Ελληνοτουρκικής σύρραξης στο Αιγαίο

Του Νίκου Μαλαχία*

Η δημιουργία και διατήρηση ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων, έχει διπλό σκοπό: Πρώτον, την απόκτηση ισχυρής αποτρεπτικής ισχύος (deterrence), και δεύτερον τη νίκη σε μια ενδεχόμενη πολεμική αναμέτρηση. Η αποτρεπτική ισχύς θα πρέπει να διαμορφώνεται με τέτοιον τρόπο, ούτως ώστε ο εν δυνάμει επιτιθέμενος να αποφασίσει να μην ενεργήσει, εκτιμώντας ότι το κόστος που θα κληθεί να καταβάλει θα είναι μεγαλύτερο από τα προσδοκώμενα οφέλη. Οι στρατιωτικές δυνατότητες μιας χώρας, αναφορικά με την συνεισφορά τους στην αποτρεπτική ισχύ, θα πρέπει να μπορούν να προκαλέσουν και στρατηγικής αξίας πλήγματα στον αντίπαλο, όπως π.χ. καταστροφή σημαντικών υποδομών, αμυντικών βιομηχανιών, αεροδρομίων, Κέντρων Δοίκησης-Ελέγχου, του στόλου επιφανείας κ.λπ. Διαφορετικά, οι στρατιωτικές δυνατότητες με αμιγή αμυντικό προσανατολισμό (π.χ. την επιτυχή απόκρουση μιας αποβατικής ενέργειας) δεν εμπεριέχουν υπολογίσιμη αποτρεπτική αξία.

Σε περίπτωση που η αποτρεπτική στρατηγική δεν λειτουργήσει και εν τέλει λάβει χώρα πολεμική αναμέτρηση, οι Ένοπλες Δυνάμεις θα πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένες για να επικρατήσουν του αντιπάλου στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Αναφορικά δε με το ενδεχόμενο Ελληνοτουρκικής σύρραξης, οι αναμενόμενες περιοχές εχθροπραξιών είναι τρεις: ο Έβρος, το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος (κυρίως η περιοχή μεταξύ Κρήτης και Κύπρου). Στη συνέχεια θα παρουσιαστεί συνοπτικά το μοντέλο «OODA LOOP» του Σμήναρχου John Boyd της Αμερικανικής αεροπορίας και πως αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη της έκβασης μιάς Ελληνοτουρκικής σύρραξης, ειδικά στο Αιγαίο.

Ανάλυση

Σύμφωνα με τον Σμήναρχο Boyd, οι διαδικασίες λήψης απόφασης και δράσης σε επιχειρησιακό επίπεδο, λαμβάνουν χώρα μέσω επαναλαμβανόμενων κύκλων «Παρατήρησης» (Observe), «Προσανατολισμού» (Orient), «Απόφασης» (Decide) και «Δράσης» (Act). Όποιος από τους εμπόλεμους μπορεί και ολοκληρώνει ταχύτερα τους κύκλους αυτούς (και παράλληλα «δυσκολεύει» τον αντίπαλο να πράξει το ίδιο), θα έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να επικρατήσει, ακόμη και έναντι ισχυρότερου θεωρητικά αντιπάλου. Από τις τέσσερις επιμέρους φάσεις των επαναλαμβανόμεων κύκλων, η λιγότερο προφανής είναι ο «Προσανατολισμός» και γι’ αυτό χρήζει περαιτέρω αναφοράς. Ο «Προσανατολισμός» δεν αφορά μόνο στην σωστή τοποθέτηση στον χώρο (που είναι η ακριβής απόδοση του όρου), αλλά στην ευρύτερη ικανότητα ορθής επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων που προκύπτουν από την φάση της παρατήρησης. Περισσότερο δηλαδή θα ταίριαζε με τον όρο «Επίγνωση της Κατάστασης» (Situational Awareness), που είναι ούτως ή άλλως απαραίτητη προυπόθεση για την ορθή λήψη απόφασης στην μάχη. Στην Εικόνα 1 απεικονίζεται γραφικά το μοντέλο OODA LOOP, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί και σε μη στρατιωτικές εφαρμογές, όπου υφίσταται γενικά ανταγωνισμός (π.χ. επιχειρηματικό περιβάλλον).

Παρόλο που ο Σμήναρχος Boyd ενδεχομένως να ανέπτυξε την θεωρία του με αφορμή την εμπειρία του ως Αξιωματικός της Αεροπορίας, εν τούτοις το μοντέλο αυτό εκτιμάται απο τον γράφοντα ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επιτυχώς και σε πολεμικές αναμετρήσεις, όπως π.χ. μια ενδεχόμενη Ελληνοτουρκική σύρραξη στο Αιγαίο. Σε μια τέτοια σύρραξη, αναμένεται να εμπλακούν και οι τρεις Κλάδοι (Στρατός, Ναυτικό, Αεροπορία) καθώς και οι Ειδικές Δυνάμεις. Η σύρραξη θα μπορούσε να ξεκινήσει π.χ. από ένα «θερμό επεισόδιο» τύπου Ίμια και να επεκταθεί άμεσα σε όλο το μήκος και το πλάτος του Αρχιπελάγους, όπου υπάρχει η δυνατότητα δράσης των ημετέρων και εχθρικών δυνάμεων. Οι συνέπειες δε για την πλευρά που θα ηττηθεί, αναμέμενεται να είναι καταλυτικές για το μέλλον.

Για να εξαχθούν όμως σχετικά ασφαλή συμπεράσματα στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει κάθε μία από τις τέσσερις φάσεις των κύκλων να αναλυθεί περαιτέρω, όπως απεικονίζεται στην Εικόνα 2. Συνοπτικά, η κάθε φάση των κύκλων διαμορφώνεται ως εξης:

Α) «Παρατήρηση». Σχετίζεται με όλα τα συστήματα και τις πηγές συλλογής πληροφοριών, όπως π.χ. οι διάφοροι αισθητήρες (ραντάρ, ηλεκτροοπτικά συστήματα, δέκτες υποβρύχιας ακουστικής/SONAR, συστήματα υποκλοπών ELINT/SIGINT), υπηρεσίες πληροφοριών, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, Διαδίκτυο κ.λπ.

Β) «Προσανατολισμός». Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η φάση αυτή σχετίζεται περισσότερο με την «Επίγνωση της Κατάστασης» (Situational Awareness) και κατ’ επέκταση τον σχηματισμό της «Τακτικής Εικόνας» του επιχειρησιακού περιβάλλοντος, μετά από κατάλληλη επεξεργασία των δεδομένων της «Παρατήρησης».

Γ) «Απόφαση». Λαμβάνεται με βάση την «Επίγνωση της Κατάστασης» και την «Τακτική Εικόνα» που έχει σχηματιστεί από τις προηγούμενες φάσεις του κύκλου.

Δ) «Δράση». Εκτελείται ως απόρροια της «Απόφασης» και σε ιδανική περίπτωση θα πρέπει να ακολουθείται και από την «Αξιολόγηση Ζημιών Μάχης» (Battle Damage Assessment), πριν τον σχηματισμό της νέας «Τακτικής Εικόνας».

Αναλύοντας περαιτέρω τα επιμέρους στοιχεία των 4 φάσεων, θα μπορούσαν να γίνουν οι εξής διαπιστώσεις:

Α) Η υιοθέτηση του δόγματος των δικτυοκεντρικών επιχειρήσεων και η ύπαρξη ενός κατάλληλου δικτύου C4ISR διακλαδικής χρήσης, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την ταχεία ολοκλήρωση των τριών τελευταίων φάσεων (σχηματισμού «Τακτικής Εικόνας», «Απόφασης» και «Δράσης»). Κατ’ αρχήν, η συνδρομή του δικτύου στην σύνθεση της «Τακτικής Εικόνας» είναι αυτονόητη, αν αναλογιστεί κανείς τον μεγάλο όγκο των δεδομένων που θα πρέπει να αξιολογηθούν, προερχόμενα απο διάφορους αισθητήρες και πηγές πληροφοριών. Στη συνέχεια, ας φανταστούμε π.χ. την περίπτωση, όπου θα πρέπει να αποφασιστεί ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος προσβολής μιας εχθρικής ναυτικής δύναμης που πλέει πλησίον ελληνικών ακτών, όταν είναι γνωστό ότι υπάρχουν αρκετές επιλογές γι’ αυτό στην ευρύτερη περιοχή (πλοία επιφανείας, ελικόπτερα, σκάφη ανορθοδόξου πολέμου, μονάδες Στρατού κ.λπ.). Μόνο ένα σύγχρονο δίκτυο θα μπορεί να παράσχει σε πραγματικό χρόνο τις θέσεις των φιλίων και εχθρικών δυνάμεων, την συνεχή και ασφαλή επικοινωνία μεταξύ αυτών και των Κέντρων Διοίκησης, τις εμβέλειες και τους τομείς των διατιθέμενων όπλων, την πιθανότητα επιτυχίας κάθε επιλογής, καθώς και την δυνατότητα παρεμβολών από συστήματα Η/Ν πολέμου, παράλληλα με την προσβολή (ούτως ώστε να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα επιβίωσης των εχθρικών δυνάμεων). Αντίστοιχα, κατά την φάση της «Δράσης» το δίκτυο θα μπορεί να παράσχει ακριβή στοιχεία των στόχων στις μονάδες προσβολής, αξιοποιώντας και το μέγιστο βεληνεκές Κ/Β όπως π.χ. ο Harpoon. Παράλληλα θα επιτρέψει την απρόσκοπτη και αδιάλλειπτη επικοινωνία των Διοικητών με τις υποτεταγμένες μονάδες.

Β) Η ευρεία χρήση μη επανδρωμένων οχημάτων, παρατήρησης ή/και μάχης, μπορεί να συνδράμει αφενός στον σχηματισμό πληρέστερης «Τακτικής Εικόνας» και αφετέρου σε μια επιπλέον αποτελεσματική επιλογή (όπως έχουν δείξει πρόσφατες πολεμικές επιχειρήσεις) προσβολής ζωτικών και μη στόχων. Οι πλατφόρμες αυτές, όντας σχετικά μικρού κόστους αλλά υψηλής τακτικής αξίας, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως «πολλαπλασιαστές ισχύος» (force multipliers). Στο πλαίσιο αυτό, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα πρέπει να μπορούν να δημιουργήσουν στο Αιγαίο  «ζώνες απαγορεύσης πτήσης» για UAV/UCAV με κατάλληλα οπλικά και μη συστήματα.

Γ) Ειδικά στο Θέατρο Επιχειρήσεων του Αιγαίου, εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο και κατάλληλα εξοπλισμένα Σκάφη Ανορθοδόξου Πολέμου (ΣΑΠ) καθώς και Παράκτια Περιπολικά που να μπορούν να αναπτύσουν υψηλές ταχύτητες και να φέρουν ισχυρό οπλισμό. Το ΠΝ, για τον εξοπλισμό τέτοιων σκαφών, θα μπορούσε να επιλέξει σύγχρονα οπλικά συστήματα όπως το SPIKE NLOS και το MARTE ER. Η επιλογή ικανού αριθμού τέτοιων σκαφών στην δομή δυνάμεων του ΠΝ, θα είχε διπλή συνεισφορά: Κατ’αρχήν παροχή επιπλέον αισθητήρων και όπλων για την πρώτη και την τελευταία φάση των επαναλαμβανόμενων κύκλων («Παρατήρησης» και «Δράσης»). Δεύτερον, λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους, της ευελιξίας και της υψηλής τους ταχύτητας, θα προκαλούσαν δυσχέρεια στον αντίπαλο όσον αφορά στην ολοκλήρωση των δικών του επαναλαμβανόμενων κύκλων (φάση «Παρατήρησης»).

Δ) Η γεωγραφία ευνοεί σε μεγάλο βαθμό την ελληνική πλευρά αλλά αυτό δεν αρκεί από μόνο του. Σε επιλεγμένα νησιά θα πρέπει να εγκατασταθούν ολοκληρωμένοι σταθμοί παρατήρησης, συστήματα Η/Ν Πολέμου αλλά και σύγχρονα οπλικά συστήματα, συνδράμοντας στην επιτυχή ολοκλήρωση των φάσεων 1 και 4 («Παρατήρηση» – «Δράση»).

Ε) Είναι προφανής η συνεισφορά των αναβαθμισμένων δυνατοτήτων και τακτικών Η/Ν Πολέμου σε όλες σχεδόν τις φάσεις των επαναλαμβανόμενων κύκλων. Ηλεκτρονικός Πόλεμος σημαίνει προσπάθεια εκμεταλλεύσης του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος  προς όφελος των ημετέρων δυνάμεων (υποκλοπές/ παρεμβολές/ παραπλάνηση κλπ). Στην φάση «Παρατήρησης» επί παραδείγματι, απαιτούνται συστήματα ELINT/SIGINT για την υποκλοπή και ραδιογωνιομέτρηση των εχθρικών εκπομπών ραντάρ και τηλεπικοινωνιών (ώστε αφού εντοπιστούν θέσεις αισθητήρων ραντάρ και κεραιών τηλεπικοινωνιών, μέσω δεκτών ELINT και SIGINT αντίστοιχα, να μπορούν να προσβληθούν εν συνεχεία με πυρά ακριβείας από κατάλληλα όπλα). Στην φάση της «Δράσης» αντίστοιχα, απαιτείται η χρήση κατάλληλων παρεμβολέων και συστημάτων παραπλάνησης (π.χ. ψευδοστόχοι). Σε κάθε περίπτωση, η μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των μέσων Η/Ν Πολέμου, απαιτεί την ένταξη αυτών σε ένα ευρύτερο δίκτυο C4ISR.

Συμπεράσματα

Α) Εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι η εφαρμογή του μοντέλου OODA LOOP για την πρόβλεψη της έκβασης μιάς Ελληνοτουρκικής σύρραξης στο Αιγαίο θα μπορούσε να παράσχει χρήσιμα στοιχεία και νέες ιδέες, αναφορικά με τα μέσα αλλά και τις τακτικές που αναμένεται να παίξουν τον πλέον σημαντικό ρόλο.

Β) Ένα βασικό συμπέρασμα που προκύπτει, είναι η μεγάλη επιχειρησιακή αξία ενός σύγχρονου ολοκληρωμένου δικτύου C4ISR, χωρίς την ύπαρξη του οποίου η πιθανότητα επικράτησης επί του αντιπάλου κρίνεται ως μικρή.

Γ) Σημαντική επιχειρησιακή συνεισφορά στις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις θα μπορούσε να έχει η ευρεία χρήση μη επανδρωμένων οχημάτων (UAV, SUV κ.λπ.), μικρών ταχύπλοων σκαφών με ισχυρό οπλισμό, καθώς και προηγμένων συστημάτων Η/Ν Πολέμου.

Δ) Περαιτέρω ανάλυση των επιμέρους φάσεων των επαναλαμβανόμενων κύκλων, τόσο των ημετέρων όσο και των εχθρικών δυνατοτήτων, θα μπορούσε να παράσχει ασφαλέστερα συμπεράσματα αλλά και να αποτελέσει έναυσμα για την ανάληψη νέων πρωτοβουλιών και δράσεων, με απώτερο σκοπό την μεγιστοποίηση της αμυντικής ισχύος της χώρας.

………………………………………………

*Ο Νίκος Μαλαχίας αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1986 και είναι Πλοίαρχος Π.Ν. (ε.α.). Επίσης είναι πτυχιούχος του Naval Postgraduate School των ΗΠΑ (MSc in Electrical Engineering), του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός Η/Υ) και της Ναυτικής Σχολής Πολέμου του Π.Ν. Είναι ακόμη συγγραφέας τριών βιβλίων σχετικών με την τεχνολογία ραντάρ, ηλεκτροοπτικών συστημάτων, και υποβρύχιας ακουστικής. Σήμερα δραστηριοποιείται στον ακαδημαϊκό τομέα, ενώ κατά το παρελθόν έχει διατελέσει και στέλεχος ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.