Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Τώρα που οι δημοτικές εκλογές στην Τουρκία πέρασαν, όλοι αναμένουν τις κρίσιμες συναντήσεις Ερντογάν με Τραμπ και Πούτιν, στις οποίες θα αποσαφηνιστεί η τελική τουρκική στάση ως προς το πρόγραμμα της προμήθειας του συστήματος S-400 από την Ρωσία, που επηρεάζει την εξέλιξη του προγράμματος των μαχητικών F-35. Η Άγκυρα θεωρείται δύσκολο να ακυρώσει την σύμβαση με την Ρωσία, διέξοδο όμως μπορεί να προσφέρει η εναλλακτική λύση της εγκαταστάσεως του συστήματος S-400 εκτός τουρκικού εδάφους. Τοιουτοτρόπως, αποφεύγεται η συνύπαρξή του με τα μαχητικά F-35 και ο κίνδυνος ασφαλείας πληροφοριών προς την ρωσική πλευρά, που επικαλείται η Ουάσιγκτον.
Ένα πρώτο σημάδι μιας τέτοιας πιθανής διευθετήσεως, εμφανίσθηκε στις 13 Μαρτίου, όταν η εφημερίδα Yeni Safak, αναφερόμενη στην εξέλιξη του προγράμματος S-400, ενέπλεξε την αποστολή στα τέλη καλοκαιριού περίπου 100 στελεχών στην Ρωσία για εκπαίδευση, με την προηγουμένη αποστολή τους στο… Αζερμπαϊτζάν. Δεν ήταν απολύτως σαφής εάν εννοούσε η εφημερίδα ότι στο Αζερμπαϊτζάν θα μεταβεί η ίδια ομάδα 100 στελεχών ή κάποια άλλη τουρκική στρατιωτική αντιπροσωπεία. Πάντως ως σκοπός αναφερόταν η «εξέταση» ή «εκπαίδευση» στο αντιαεροπορικό σύστημα S-300PMU2 που βρίσκεται ήδη σε υπηρεσία στο Αζερμπαϊτζάν.
Νέα διάσταση στην υπόθεση έδωσε το Sputnik στις 21 Μαρτίου, όταν επικαλούμενο τον φαιρόμενο πρώην επικεφαλής της Ειδικής Διοικήσεως Δυνάμεων Αντιαεροπορικών Πυραύλων της Ρωσικής Αεροπορίας Sergei Hatilev, προσπάθησε να «εξηγήσει» την αποστολή τουρκικού προσωπικού στο Αζερμπαϊτζάν. Ο Hatilev δικαιολόγησε απολύτως την ενέργεια, χαρακτηρίζοντάς την ως «σωστή προσέγγιση», παρόλο που παραδέχεται ότι το S-400 είναι εντελώς διαφορετικό και πιο εξελιγμένο σύστημα. Κατά τον Hatilev, η Τουρκία θα μπορέσει με αυτό τον τρόπο να αναλύσει τις διαφορές με το S-300PMU2 και να αποκτήσει ένα βασικό υπόβαθρο, πριν προχωρήσει στο S-400, το οποίο χρησιμοποιεί κοινούς πυραύλους…
Εκτός εάν πρόκειται για παρεξήγηση πληροφοριών από την Yeni Safak, που αφορούν διαφορετικά θέματα, η παρουσιαζόμενη στο Sputnik εκδοχή, δεν είναι πειστική. Το S-300PMU2 Favorit είναι προγενέστερο του πολύ πιο εξελιγμένου S-400 και η προηγουμένη εκπαίδευση του προσωπικού σε αυτό, ως ανορθολογική, αποτελεί χάσιμο χρόνου και χρήματος. Κανείς που πρόκειται να εκπαιδευτεί σε ένα νέο σύστημα, δεν εξοικειώνεται προηγουμένως με κάποιο παλαιότερό του…
Την προηγουμένη, 20 Μαρτίου, η Yeni Safak είχε επανέλθει, αποκαλύπτοντας ότι το S-400 θα εγκατασταθεί πρώτα στην αεροπορική βάση Ακιντζί (Μουρτέντ) πλησίον Αγκύρας και κατόπιν θα μεταφερθεί αλλού. Η πληροφορία, σχετίζεται πιθανώς με το γεγονός ότι η παραλαβή του συστήματος θα προηγηθεί της επιστροφής από την Ρωσία του εκπαιδευθέντος προσωπικού, που προβλέπεται για τον Ιανουάριο του 2020. Συνεπώς, για ένα διάστημα το S-400 θα παραμείνει στην Άγκυρα μέχρι της τελικής αναπτύξεως.
Όλα αυτά, ιδίως δε η «παρέμβαση» του Sputnik με τις «εξηγήσεις» του Ρώσου αποστράτου που δεν αντέχουν ως επιχειρηματολογία, οδηγούν σε κατ’ αρχήν υποψίες περί ενδεχομένης συμφωνίας της Τουρκίας για την τελική ανάπτυξη του S-400 στην φίλη γειτονική της χώρα, με την οποία ήδη έχει στενή στρατιωτική συνεργασία. Τυχόν ανάπτυξη τουρκικού αποσπάσματος S-400 στο Αζερμπαϊτζάν – Ναχιτσεβάν, σε διασύνδεση με τα υφιστάμενα συστήματα S-300PMU2, θα ενισχύσει το τουρκικό «αποτύπωμα» στην περιοχή και την πίεση στην Αρμενία ενώ θεωρητικώς θα ασκείται «έλεγχος» σε ένα μέρος της βόρειας επικρατείας του Ιράν, από το οποίο υποτίθεται ότι αναμένει απειλές βαλλιστικών πυραύλων. Με κατάλληλες διμερείς συμφωνίες, η Τουρκία μπορεί να εξασφαλίσει την ταχεία μεταφορά του S-400 στο έδαφός της, σε έκτακτες περιπτώσεις απειλών.
Τουρκία και Αζερμπαϊτζάν διατηρούν στενές στρατιωτικές σχέσεις και αναπτύσσεται μεταξύ τους συνεργασία σε επίπεδο αμυντικών βιομηχανιών. Μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο, ο αναπληρωτής υπουργός Αμύνης του Αζερμπαϊτζάν επισκέφθηκε την Άγκυρα, στο πλαίσιο της 11ης συσκέψεως του υφισταμένου διμερούς Στρατιωτικού Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου.
