Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Σε πρόσφατο άρθρο της Washington Post, η Isabelle Khurshudyan περιγράφει την πολύ ενδιαφέρουσα κατάσταση που σηματοδοτεί μία “μετάλλαξη” των Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (SOF) της Υπηρεσίας Πληροφοριών (SBU) της Ουκρανίας, κατά την προσαρμογή τους στις διαμορφούμενες συνθήκες του πεδίου μάχης. Πιθανώς το αφιέρωμα επιτράπηκε στο πλαίσιο της Ημέρας SOF των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, που εορτάζεται στις 29 Ιουλίου. Η σταθεροποίηση του μετώπου από τον χειμώνα του 2022 και τα εκτενή μέτρα αμυντικής οργανώσεως των ρωσικών δυνάμεων, έχουν επηρεάσει σοβαρά τις επιχειρήσεις των SOF καθώς πλέον οι γραμμές δεν είναι “πορώδεις” στον ίδιο βαθμό ώστε να επιτρέπουν την διείσδυση και την εκτέλεση επιχειρήσεων στα μετόπισθεν του εχθρού. Έτσι, όχι μόνο δεν είναι δυνατή η ανάληψη τυπικών αποστολών Άμεσων Επιθετικών Ενεργειών (Direct Action) αλλά δυσχαιρένουν και οι αποστολές αναγνωρίσεως σε μεγάλες αποστάσεις.
Το άρθρο ξεκινάει σημειώνοντας ότι τα εκτενή ναρκοπέδια και οχυρωματικά έργα των Ρώσων που καθυστερούν σοβαρά την πρόοδο των επιθετικών ενεργειών των Ουκρανών, δεν επιτρέπουν πλέον την εκτέλεση νυκτερινών επιχειρήσεων στις κατεχόμενες περιοχές για την καταστροφή εχθρικών στόχων. Το έργο αυτό έχει αναληφθεί πλέον από drone με εκρηκτικά και παρουσιάζεται η περίπτωση μιας τριμελούς ομάδος SOF η οποία τον περασμένο Ιούλιο χτύπησε με ένα τέτοιο drone ένα συγκρότημα κεραιών εγκατεστημένων επάνω σε μία καμινάδα εργοστασίου, στην πόλη Πολύχυ, στην Ζαπορίζια. Το συγκρότημα ανήκε σε ένα σύστημα Ηλεκτρονικού Πολέμου που δημιουργούσε παρεμβολές, απαγορεύοντας την χρήση κατευθυνόμενων με GPS πυραυλικών όπλων. Με το drone κόστους 1.500 $ χτυπήθηκε μία από τις διατάξεις κεραιών, με αποτέλεσμα να διαταραχθεί η ομαλή λειτουργία του ρωσικού συστήματος, το οποίο κατόπιν δέχθηκε προσβολή ακριβείας από ρουκέτα συστήματος HIMARS και καταστράφηκε ολοσχερώς. Εάν δεν είχε προηγηθεί η προσβολή με το drone, το τελειωτικό πλήγμα δεν θα ήταν δυνατό.
Πρόκειται για τυπική επιχείρηση από αυτές που εκτελεί η Ειδική Μονάδα Α, η κατεξοχήν μονάδα SOF της Υπηρεσίας Πληροφοριών (SBU) της Ουκρανίας. Η συγκεκριμένη μονάδα που εξειδικεύθηκε σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα σε αντιτρομοκρατική αποστολή, χρησιμοποιήθηκε από την αρχή του πολέμου στην περιοχή Κιέβου για την προστασία του προέδρου Ζελένσκι και άλλων κυβερνητικών αξιωματούχων ενώ ενεπλάκη και σε τακτικές αποστολές αντιμετωπίσεως των επιλέκτων αερομεταφερομένων (VDV) ρωσικών δυνάμεων. Η Washington Post έλαβε άδεια να πραγματοποιήσει το συγκεκριμένο ρεπορτάζ με προσωπικό της A, η οποία πλέον υποστηρίζει τον αγώνα των ουκρανικών ταξιαρχιών κυρίως στον νότο.
«Η φύση αυτού του πολέμου -που διεξάγεται κυρίως εξ αποστάσεως με πυροβολικό και με τις αντίμαχόμενες πλευρές διαχωρισμένες μεταξύ τους από πυκνά ναρκοπέδια- υποχρέωσε τα παραδοσιακά στελέχη ειδικών επιχειρήσεων να αφήσουν τις κεκαλυμμένες τακτικές που χρησιμοποιούσαν προηγουμένως συχνότερα στην σύγκρουση. Τώρα, ο αγώνας διεξάγεται εν πολλοίς με την χρήση τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένης μιας ευρείας σειράς εκρηκτικών drone που κατευθύνουν οι έμπειροι στρατιώτες από ασφαλή απόσταση – μια τακτική που προσφέρει ευνοϊκότερη σχέση κινδύνου προς όφελος, σε σχέση με την διείσδυση πίσω από τις ρωσικές γραμμές», σημειώνει το άρθρο.
Κατά τον α΄ υποδιοικητή της Α που συνομίλησε με την δημοσιογράφο, η ύπαρξη των ναρκοπεδίων έχει καταστήσει αδύνατη την αφανή διείσδυση και η ανάγκη χρήσεως εξοπλισμού εκκαθαρίσεως ναρκοπεδίων διευκολύνει τον εντοπισμό του τμήματος. Αν και όπως σημειώνεται στις προηγούμενες φάσεις του πολέμου τα στελέχη της Α χρησιμοποιήθηκαν σε διαφόρους ρόλους, επανδρώνοντας στοιχεία αντιαρματικών πυραύλων μέχρι κινητά αντιαεροπορικά συστήματα και οι ελεύθεροι σκοπευτές είχαν πλούσια δράση, τώρα πλέον όλοι έχουν εστιάσει στην χρησιμοποίηση drone, άπαξ και η προσέγγιση σε στόχους έχει γίνει πολύ δύσκολη. Όπως σημειώνεται, ο αγώνας που δίνουν πλέον οι άνδρες της Α, αντικατοπτρίζει τις μεγάλες προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες γενικότερα οι ουκρανικές δυνάμεις στην παρούσα φάση του πολέμου.
Αν και ανατολικώς, στην περιοχή του Μπαχμούτ υπάρχουν λιγότερα ναρκοπέδια σε σχέση με τον νότο, η προσέγγιση των γραμμών του αντιπάλου παραμένει δύσκολη υπόθεση. Προσφάτως, τμήμα της Α πέτυχε μια μικρή εισχώρηση αλλά υπέστη απώλειες 14 τραυματιών, σύμφωνα με τον α΄ υποδιοικητή που επεσήμανε: «Βάσει των δυνατοτήτων μας, η απώλεια 14 ανδρών είναι τεράστια για εμάς. Ναι, ο εχθρός υφίσταται και αυτός απώλειες. Αλλά και πάλι, είναι οι απώλειές μας οι αρμόζουσες υπό τις επικρατούσες συνθήκες και δικαιολογούνται; Δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτούς τους 14 άνδρες σε άλλες επιχειρήσεις στο εγγύς μέλλον. Τα πράγματα που μπορούσαν να γίνουν πριν ενάμισυ ή έναν χρόνο, τα οποία ήταν σχετικώς ασφαλή και έγιναν, πρέπει σήμερα να τα αξιολογούμε ως προς την καταλληλότητά τους».
Στην διάρκεια του πολέμου, η στρατολόγηση και ένταξη νέων στελεχών στην μονάδα έχει αποδειχθεί δύσκολη. Στο πλαίσιο συγκροτήσεως μίας νέας Μοίρας Εφόδου, κατέστη εφικτή η ένταξη 80 νέων στελεχών.
Ο διοικητής της SBU Βασίλ Μαλιούκ, επιβεβαίωσε προσφάτως ότι οι άνδρες του ευθύνονται για τις περυσινές επιθέσεις στην γέφυρα της Κριμαίας, που αναστάτωσαν το ρεύμα εφοδιασμού των ρωσικών δυνάμεων στον νότο. Οι ίδιοι βρίσκονται πίσω από τις πρόσφατες επιθέσεις με drone επιφανείας εναντίον ναυτικών μονάδων του ρωσικού Στόλου Μαύρης Θαλάσσης, αποκάλυψε Ουκρανός αξιωματούχος. Αποκαλύπτεται έτσι ότι η SBU χρησιμοποιεί τις SOF και στο πεδίο του ναυτικού πολέμου και νέες τεχνολογίες και τακτικές που προσφέρουν τα συγκεκριμένα οπλικά συστήματα.
Ο α΄ υποδιοικητής της Α υποστηρίζει ότι από πέρυσι, έχει περάσει τον περισσότερο χρόνο επιβλέποντας τις επιχειρήσεις της μονάδος στην περιοχή της Ζαπορίζια, υποστηρίζοντας τις επιθετικές επιχειρήσεις που έχουν αναληφθεί εκεί από τις αρχές Ιουνίου. Η μονάδα ενεργεί σε μικρές ομάδες, όπως όλες οι SOF, με σκοπό την πρόκληση των μεγαλύτερων απωλειών στον εχθρό, με αφιέρωση των ελαχίστων δυνάμεων. Η αποστολή υποστηρίξεως των τακτικών επιχειρήσεων των άλλων Σχηματισμών, έχει οδηγήσει σε ορισμένες “καινοτομίες” για την μονάδα, όπως η ένταξη στο δυναμικό της ενός στοιχείου ελαφρού ρυμουλκούμενου πυροβόλου L119 των 105 mm, από αυτά που παραχώρησε η Μεγάλη Βρετανία. Το πυροβόλο χρησιμοποιείται για προσβολές ακριβείας στην περιοχή Ζαπορίζιας από μία ομάδα που αποκαλείται “Tiger Woods”. Αναφέρει το άρθρο: «Σε μία βάση πλησίον της πόλεως του Ορίκχιβ, οι πολεμιστές έχουν μια δορυφορική φωτογραφία των πεδιάδων της Ζαπορίζια, χωρισμένων σε τετράγωνα. Συχνά ο αγώνας, λένε, διεξάγεται στις λεπτές δενδροστοιχίες που χωρίζουν κάθε χωράφι. Εκεί έχουν οι Ρώσοι τα φυλάκιά τους και κρύβουν τα όπλα τους». Η εκκαθάριση αυτών των θέσεων από το πεζικό είναι πολύ δύσκολη, επειδή γύρω από αυτές έχουν γίνει παγιδεύσεις οπότε, όπως είπε ένας αξιωματικός της Α, «Πρέπει πρώτα να εκκαθαριστούν [τα χαρακώματα] από το πυροβολικό και μετά να πάνε οι ομάδες εφόδου. Εάν η ομάδα εφόδου αντιμετωπίσει αντίσταση, αναλαμβάνει πάλι το πυροβολικό, κατόπιν πάλι οι ομάδες εφόδου. Πολύ αργά. Αλλά αυτή είναι η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε».
Στο άρθρο αναφέρεται η πρόσφατη περίπτωση του αφανισμού μιας πενταμελούς ομάδας η οποία προσέγγισε ρωσικό χαράκωμα που θεωρείτο εκκενωμένο αλλά απεδείχθη παγιδευμένο, με αποτέλεσμα από την έκρηξη να τραυματιστούν αμέσως όλοι. Τότε εκδηλώθηκε πυρ από Ρώσους στρατιώτες που παρέμεναν σε απόκρυψη κοντά, με αποτέλεσμα να φονευθούν 4 Ουκρανοί και ο εναπομείνας να διαφύγει όταν άρχισαν να πέφτουν πυρά υποστηρίξεως του φιλίου πυροβολικού. Την όλη δράση, είχαν παρακολουθήσει ζωντανά οι Ουκρανοί από τον σταθμό διοικήσεως, μέσω των εικόνων που παρείχε το drone αναγνωρίσεως που υποστήριζε την ενέργεια.
Την όλη κατάσταση, αποδίδει και μόνο το στοιχείο ότι νοτίως του Ορίκχιβ, οι Ουκρανοί έχουν καταφέρει να προωθηθούν από τις αρχές Ιουνίου λίγο παραπάνω από 3,5 χλμ.
Αντί να πασχίζει να αντιμετωπίσει τα ναρκοπέδια, η Α χρησιμοποιεί αυτόνομα πυρομαχικά (loitering munition) διαφόρων τύπων. Μεταξύ των ομάδων που χειρίζονται τέτοια όπλα και drone με εκρηκτικά, κάποιες εστιάζουν σε στόχους ειδικού ενδιαφέροντος, όπως το προαναφερθέν συγκρότημα κεραιών Ηλεκτρονικού Πολέμου. Από τις αρχές του 2023, ο α΄ υποδιοικητής της Α ανέφερε ότι η μονάδα έχει καταστρέψει ή προκαλέσει ζημιές σε περισσότερα από 322 άρματα μάχης και τεθωρακισμένα, 48 συστήματα πυροβολικού και 65 αντικείμενα “ειδικού εξοπλισμού”. Όλα αυτά, προφανώς στην περιοχή της Ζαπορίζια.
Ωστόσο, ο ομαδάρχης μιας ομάδας που επιχειρεί με drone εκρηκτικών τύπου RAM II, ένας τύπος με αυτονομία πτήσεως 25 μιλίων, επισημαίνει ότι πλέον τα πράγματα έχουν δυσκολέψει επειδή οι Ρώσοι χρησιμοποιούν το σύστημα Ηλεκτρονικού Πολέμου Pole 21, που αποκλείει σήματα GPS σε μία περιοχή 150 τ.χλμ. Αυτό σημαίνει ότι «πετάμε χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικά σημεία στο έδαφος, δεν έχουμε καθόλου GPS εδώ», σχολιάζει ο ομαδάρχης επισημαίνοντας ότι πολύ συχνά, ακόμη και αν το drone εντοπίσει κάποιον στόχο, θα χαθεί η εικόνα που μεταδίδει, λόγω των ηλεκτρονικών παρεμβολών.
Είναι προφανές ότι η στοχοποίηση των συστημάτων Ηλεκτρονικού Πολέμου έχει υψηλή προτεραιότητα. Ο ομαδάρχης σχολίασε: «Έχουμε μέσα πολύ μεγάλης ακριβείας. Ο στρατός δίνει προτεραιότητα στο να μας αναθέσει την προσβολή ενός στόχου και μόνο αν δεν μπορούμε να τον χτυπήσουμε, τον αναθέτουν σε HIMARS ή πυροβολικό – επειδή το πυροβολικό μπορεί να μην χτυπήσει καθόλου και το HIMARS επίσης, μπορεί να έχει προβλήματα. Εάν λειτουργεί ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος, μπορεί να μην χτυπήσει ούτε αυτό τον στόχο».
Καθώς οι Ρώσοι ανέμεναν την εκδήλωση της επιθετικής επιστροφής των Ουκρανών στην περιοχή, συγκέντρωσαν εκεί κατά προτεραιότητα τα μέσα Ηλεκτρονικού Πολέμου. Ο ομαδάρχης συνέκρινε το Ντονέτσκ, στο οποίο είχε δράσει, περιγράφοντας ότι εκεί υπήρχε λιγότερος Ηλεκτρονικός Πόλεμος, περισσότεροι στόχοι και μεγαλύτερη κινητικότητα.
Ωστόσο, το άρθρο επιβεβαιώνει με τα ανωτέρω την ανοικτή παραδοχή ότι ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος των Ρώσων προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην αξιοποίηση των συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς ακριβείας όπως το HIMARS. Και ένα από τα μέσα που χρησιμοποιούν οι Ουκρανοί για να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση, είναι η χρησιμοποίηση και των SOF για την εξουδετέρωση αυτών των συστημάτων μέσω drone ή αυτόνομων πυρομαχικών.
Στην περιοχή του Μπαχμούτ, σε επίσκεψη ομάδος ελευθέρων σκοπευτών της Α, το άρθρο αναφέρει ότι είναι πολύ δύσκολος ο εντοπισμός στόχων επειδή οι Ρώσοι είναι οχυρωμένοι στις θέσεις τους και δεν βγαίνουν καθόλου από αυτές, παρά μόνο όταν νυκτώσει. Από τις αρχές Μαΐου, οι ελεύθεροι σκοπευτές δεν ασκούν τα συνήθη καθήκοντά τους, με αποτέλεσμα να αναλαμβάνουν αποστολές αναγνωρίσεως. Οι Ουκρανοί, περιέγραψαν μία από τις πιο χαρακτηριστικές αποστολές τους στην περιοχή της Χερσώνας προ ενός έτους, όταν οι Ρώσοι κατείχαν ακόμη εδάφη δυτικώς του ποταμού Ίνχουλετς. Πληροφορίες από ντόπιους, ανέφεραν την παρουσία ενός Ρώσου διοικητού σε ένα χωριό. Η τριμελής ομάδα ελευθέρων σκοπευτών παρατήρησε το “δρομολόγιο” που ακολουθούσαν οι αγελάδες στον αγρό, για να σχηματίσουν αντίληψη των μη ναρκοθετημένων περιοχών. Την νύκτα, οι Ουκρανοί διέσχισαν το ποτάμι πεζή και τοποθέτησαν νάρκες στον δρόμο, κοντά στο όχημα που χρησιμοποιούσε ο διοικητής, το οποίο εντοπίσθηκε επειδή ξεχώριζε σε σχέση με άλλα λιγότερο “εντυπωσιακά” οχήματα τριγύρω. Κατόπιν, η ομάδα περίμενε την κατάλληλη στιγμή για να πυροδοτήσει τις νάρκες και πέτυχε τον στόχο.
To άρθρο της Washington Post προσφέρει μια αντιπροσωπευτική εικόνα της “μετεξέλιξης” του τρόπου επιχειρήσεων των SOF της SBU. Οι συνθήκες πεδίου, σε συνδυασμό με την έλλειψη μέσων, έχουν υποχρεώσει σε ανάλογες προσαρμογές, που αγκίζουν φυσικά και τις ρωσικές SOF.
Τα εκτενή ναρκοπέδια και οι γραμμές χαρακωμάτων του εχθρού, έχουν περιορίσει δραστικώς την δυνατότητα αφανούς διεισδύσεως στα μετόπισθεν. Στην πραγματικότητα αυτή, έχει συντελέσει τόσο η ευρεία χρήση drone που εξασφαλίζουν καλή εναέρια επιτήρηση όσο και η ανάλογη χρήση θερμικών συσκευών νυκτερινής παρατηρήσεως που επιτρέπουν ευχερή αποκάλυψη δραστηριότητος.
Γενικώς, από τα πρώτα στάδια του πολέμου, τα κρίσιμα στοιχεία εξοπλισμού των SOF απεδείχθησαν το υλικό επικοινωνιών, ώστε να είναι αυτές πραγματικά ασφαλείς και η ύπαρξη στις απαιτούμενες ποσότητες υλικού παρατηρήσεως – σκοπεύσεως για νυκτερινό αγώνα. Σταδιακώς, άρχισε να αναγνωρίζεται και η μεγάλη αξία των drone κι εν συνεχεία των αυτόνομων πυρομαχικών.
Από πέρυσι ήδη, πριν ακόμη οι Ρώσοι οργανωθούν αμυντικώς στον νότο τόσο έντονα, είχε αποδειχθεί ότι οι επιχειρήσεις εποχούμενων περιπόλων στα εχθρικά μετόπισθεν είναι πολύ υψηλού βαθμού επικινδυνότητος. Αν σήμερα τα ναρκοπέδια είναι ένα πραγματικό φράγμα που εμποδίζει την κίνηση πεζών και οχημάτων, οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν και σχετική έλλειψη αεροπορικών μέσων, όπως επί παραδείγματι ελικοπτέρων, που μπορούν να εξασφαλίσουν διείσδυση σε μεγάλες αποστάσεις. Εν τούτοις, τα ελικόπτερα όχι μόνο είναι λίγα και πολύτιμα αλλά έχει αποδειχθεί ότι είναι και ιδιαιτέρως τρωτά τώρα που ο εχθρός έχει ενισχύσει την αντιαεροπορική άμυνα στο μέτωπο. Ακόμη και φορητά στοιχεία πυραύλων, αντιπροσωπεύουν σοβαρό κίνδυνο.
Η στροφή προς την αξιοποίηση αυτόνομων πυρομαχικών και drone με εκρηκτικά, έχει δημιουργήσει την ανάγκη για στελέχη με υψηλότερο επίπεδο γνώσεων σε ζητήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου. Η περιγραφή της επιθέσεως με drone σε κεραία συστήματος Ηλεκτρονικού Πολέμου, παραπέμπει σε μη χρησιμοποίηση κοινών συστημάτων εμπορίου ή στον εγκλωβισμό του εκπεμπομένου σήματος από το drone, ώστε σκοπίμως να κατευθυνθεί στην πηγή εκπομπής. Σε κάθε περίπτωση, έχει καταστεί πρόδηλη η ανάγκη γνώσεων στο πεδίο των ηλεκτρονικών αντιμέτρων από εξειδικευμένο προσωπικό στις τάξεις των SOF.
Ανάλογα μπορούν να λεχθούν στην περίπτωση ασυνήθιστων όπλων που έχει κριθεί σκόπιμο να διατεθούν στις SOF. Η διάθεση επί παραδείγματι στοιχείου ελαφρού πυροβόλου, προφανώς απαιτεί την παρουσία στελεχών του Πυροβολικού ενώ το φάσμα εξειδικεύσεων υποχρεωτικώς επεκτείνεται στην χρησιμοποίηση drone για κρούση εναντίον ναυτικών στόχων κ.λπ. Τέλος, είναι σαφές ότι όσο ο πόλεμος τραβάει σε διάρκεια και οι SOF προσαρμόζονται στην υποστήριξη τακτικών επιχειρήσεων, προκύπτει ως ανάγκη και ο εφοδιασμός τους με στοιχεία βαρέων όπλων που παλαιότερα εθεωρούντο “εκτός αποστολής”. Αντιπροσωπευτικά είναι τα στοιχεία αντιαρματικών πυραύλων, που από τα πρώτα στάδια του πολέμου κιόλας, χρησιμοποιούνται από περιπόλους σε ρόλο “κυνηγών αρμάτων”.
Τί δείχνουν οι απώλειες που προκάλεσε η Wagner στην Ρωσική Αεροπορία;
