Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Προ μηνών, επάνω στο γραφείο του, ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας είχε δύο φακέλους: ένας με το σύστημα στρατιωτικής θητείας της Ελβετίας και ένας της Φινλανδίας. Το γραφείο του επίσης, κοσμείται από μία φωτογραφία που επέλεξε ο υπουργός συμβολικώς και είναι ο ίδιος ως ΔΕΑ στην διάρκεια της θητείας του. Μία επιλογή, που εκπέμπει κάποιο μήνυμα.
Με τις δηλώσεις του, ο ΥΕΘΑ έχει επικοινωνήσει την πρόθεσή του για βελτίωση της στρατιωτικής θητείας και μετά τις αρχικές δηλώσεις για ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων των στρατευσίμων μέσω χορηγήσεως τάμπλετ, έχει αναδείξει την πρόθεσή του για “θητεία ευκαιρία”. Ο ΥΕΘΑ, ως έφεδρος αξιωματικός, θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικός στο επικοινωνιακό του μήνυμα, μιλώντας απαξιωτικώς για θητεία “αγγαρεία”. Ακόμη και η απλή εκτέλεση καθηκόντων φρουρού του στρατευσίμου, συμβάλει καθημερινώς στην ασφάλεια της χώρας και όλων μας. Σαφώς υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στην παρεχομένη εκπαίδευση, που πρέπει να διευθετηθούν. Επ’ αυτού, ο ΥΕΘΑ έχει μιλήσει γενικώς για την υιοθέτηση του “Φινλανδικού μοντέλου”, όσον αφορά την στρατιωτική θητεία και αναμένεται η ανακοίνωση συγκεκριμένων μέτρων. Μέχρι σήμερα, από τις κατά καιρούς δηλώσεις του ΥΕΘΑ, έχουν διαφανεί ορισμένες γενικές παρεμβάσεις που σχεδιάζονται στην στρατιωτική θητεία.
Σε συνέντευξή του, ο ΥΕΘΑ έχει πει ότι το “Φινλανδικό μοντέλο” επιλέχθηκε έναντι του Ελβετικού, επειδή η χώρα είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Για την ακρίβεια, η Φινλανδία μόλις τώρα γίνεται μέλος της Συμμαχίας, επομένως έχουμε την ίσως παράδοξη εικόνα, ένας στρατός του ΝΑΤΟ, ο Ελληνικός Στρατός, να ενδιαφέρεται για το σύστημα ενός στρατού με άλλα πρότυπα, που θεωρητικώς επαγγελματικώς απέχουν. Αυτό που πιθανώς ήθελε να πει ο ΥΕΘΑ, είναι ότι σε αντίθεση με την Ελβετία, η Φινλανδία συνορεύει με μία χώρα που μπορεί να υποστηριχθεί ότι συνιστά πιθανή απειλή. Ας δούμε όμως τότε, την γενική εικόνα του Φινλανδικού Στρατού, για να αντιληφθούμε σημαντικές διαφορές με τον Ελληνικό Στρατό, που αυτομάτως δημιουργούν ερωτηματικά για την μεταφορά δεδομένων του πρώτου στον δεύτερο.
Κατ’ αρχάς ο Φινλανδικός Στρατός είναι πολύ μικρότερος σε περίοδο ειρήνης, περίπου το 1/3 σε σχέση με τον Ελληνικό Στρατό. Αυτό είναι μάλλον φυσιολογικό καθώς μέχρι σήμερα, η δυνητική ρωσική απειλή για την Φινλανδία ήταν ουσιαστικώς ανύπαρκτη. Αρμόδια δε για την φύλαξη και επιτήρηση της μεθορίου με την Ρωσία, είναι η Συνοριοφυλακή, δυνάμεως 3.800 ατόμων. Αυτό σημαίνει αυτομάτως, ότι οι ενεργές μονάδες και σχηματισμοί του Φινλανδικού Στρατού, είναι αποκλειστικώς προσανατολισμένοι στην εκπαίδευση και δεν επιβαρύνονται με καθήκοντα προφυλακών και ασφαλείας μεθορίου.
Αυτή είναι μία σημαντική διαφορά με τον Ελληνικό Στρατό, ο οποίος λόγω της ουσιαστικής τουρκικής απειλής είναι υποχρεωμένος να τηρεί σημαντικές δυνάμεις με καθήκοντα προφυλακών στην μεθόριο της Θράκης, όσο και φρουρές στα διάσπαρτα νησιωτικά ελληνικά εδάφη στο Ανατολικό Αιγαίο. Οι δυνάμεις αυτές, εναλλασσόμενες εκ περιτροπής, κατά κανόνα “απουσιάζουν” από το πρόγραμμα εκπαιδεύσεως των μονάδων και σχηματισμών, ακολουθούν δικό τους πρόγραμμα, με αποτέλεσμα ανομοιογένεια εκπαιδεύσεως.
Ο μόνος τρόπος βελτιώσεως του ποσοστού επανδρώσεως των μονάδων στην ελληνική περίπτωση, είναι η αύξηση της στρατιωτικής θητείας. Δεν υπάρχουν άλλοι “μαγικοί” τρόποι. Κάτι που όμως ο ΥΕΘΑ το έχει αποκλείσει.
Χωρίς ουσιαστική απειλή στα σύνορα με την Ρωσία, εκ των πραγμάτων η Φινλανδία διατηρεί έναν περιορισμένο ενεργό στρατό, με μόλις 7 σχηματισμούς κλιμακίου Ταξιαρχίας: 3 Ταξιαρχίες Ετοιμότητος, 2 Ταξιαρχίες Κυνηγών (Πεζικού) και 2 Μηχανοκίνητα Τακτικά Συγκροτήματα. Από εκεί και πέρα υπάρχει ένα Τάγμα Ειδικών Δυνάμεων, ένα Τάγμα Ελικοπτέρων Αεροπορίας Στρατού και μία μονάδα πυραυλικού Αντιαεροπορικού Πυροβολικού.
Σε αυτές τις 7 Ταξιαρχίες, καλούνται και παρουσιάζονται κάθε χρόνο οι στρατεύσιμοι και απολύονται από αυτές. Επομένως, υπάρχει πολύ κεντρική οργάνωση και οι ενεργοί σχηματισμοί λειτουργούν ουσιαστικώς ως Κέντρα Εκπαιδεύσεως, με αποτέλεσμα αυξημένη ομοιογένεια εκπαιδεύσεως. Κανένα επιπλέον έργο δεν αποσπά τις μονάδες από την εκπαίδευση, η επάνδρωση είναι πλήρης, διευκολύνοντας την ποιοτική εκπαίδευση συνόλου και προς τούτο διατίθενται οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι.
Στον Ελληνικό Στρατό, οι ενεργές μονάδες και σχηματισμοί είναι πολύ περισσότεροι, επειδή πρέπει να καλυφθούν τα απειλούμενα σύνορα. Ταυτοχρόνως, ο αριθμός των στρατευσίμων είναι συγκρίσιμος με τους Φινλανδούς. Αυτά τα δύο στοιχεία, δημιουργούν αυτομάτως μονάδες “σκελετούς”, με χαμηλά ποσοστά επανδρώσεως, στην ελληνική περίπτωση. Καθώς αλλάζει και πάλι το πρόγραμμα εκπαιδεύσεως, η ουσία είναι ότι η όποια εκπαίδευση στις μονάδες πάσχει από την χαμηλή επάνδρωση που δεν επιτρέπει ασκήσεις συνόλου υψηλού επιπέδου, τις αποσπάσεις για μέτρα φρουρών και την έμφαση που αποδίδεται περισσότερο στους ΕΠΟΠ. Μοιραίως, ένας ελληνικός σχηματισμός ή μονάδα, δεν μπορεί να ασκηθεί με την επιμέλεια, την επάρκεια και ίσως την αληθοφάνεια, των φινλανδικών.
Ως προς την θητεία τώρα, οι Φινλανδοί έχουν ένα σύστημα που αφορά 5,5 μήνες για τους οπλίτες, 3 μήνες επιπλέον για ορισμένες ειδικότητες (οδηγοί, νοσοκόμοι κ.λπ.) και 6 επιπλέον μήνες για όσους επιλέγονται για καθήκοντα βαθμοφόρων (υπαξιωματικοί, έφεδροι αξιωματικοί) και συγκεκριμένες ειδικότητες. Άπαντες παρακολουθούν την Βασική και Προκεχωρημένη Εκπαίδευση 3+3 εβδομάδων και ο υπόλοιπος χρόνος αφιερώνεται για εκπαίδευση ειδικοτήτων και ασκήσεις μονάδος. Επί της ουσίας, οι υπόχρεοι θητείας 8,5 και 12 μηνών, στον επιπλέον χρόνο τους ασκούν τα καθήκοντά τους εκπαιδεύοντας και τους στρατεύσιμους της επομένης σειράς.
Καθώς ανά έτος στον Φινλανδικό Στρατό παρουσιάζονται δύο σειρές στρατευσίμων, υλοποιείται εξαμηνιαίος κύκλος εκπαιδεύσεως. Έτσι, στο τέλος του κύκλου αυτού που διέρχονται άπαντες, η λεγόμενη Εκπαίδευση Μονάδος “δένει” όλες τις ειδικότητες. Η φάση αυτή διαρκεί 6 εβδομάδες, κατά τις οποίες όλη η ταξιαρχία βρίσκεται εκτός στρατοπέδου και ασκείται.
Στον Ελληνικό Στρατό, σειρά στρατευσίμων παρουσιάζεται κάθε δίμηνο, οπότε είναι ζήτημα εάν θα “καταφέρουν” όλοι να εκτελέσουν τις ασκήσεις ενός κύκλου εξαμηνιαίου προγράμματος εκπαιδεύσεως στην μονάδα που θα τοποθετηθούν. Οι μονάδες έχουν χαμηλό ποσοστό επανδρώσεως, οπότε και δεν μπορούν να γίνουν αληθοφανείς ασκήσεις συνόλου, ενώ παραμένουν εκτός στρατοπέδου αποσπασματικά και για λίγες ημέρες, επομένως δεν υπάρχει εμβάθυνση στην πρακτική εφαρμογή των αντικειμένων εκπαιδεύσεως.
Συνολικώς, ο Φινλανδικός Στρατός, ένας μικρός οργανισμός εν ενεργεία, στηρίζεται στους στρατευσίμους και την εφεδρεία του, παρέχει ικανοποιητική εκπαίδευση στρατευσίμων και φροντίζει να τους συντηρεί ως εφέδρους, με ένα πρόγραμμα προσκλήσεων μετεκπαιδεύσεως. Αντιθέτως, ο Ελληνικός Στρατός είναι υποχρεωμένος να διατηρεί πολύ μεγαλύτερη ενεργό δύναμη αλλά με μονάδες και σχηματισμούς χαμηλής επανδρώσεως που εφαρμόζουν ένα πρόγραμμα εκπαιδεύσεως συζητήσιμης αποδόσεως ως προς τους στρατευσίμους. Οι τελευταίοι υποσκελίζονται στην εκπαίδευση από τους ΟΒΑ και ΕΠΟΠ ενώ όταν απολύονται, σπανίως ως καθόλου καλούνται για μετεκπαίδευση. Εν τούτοις, δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι όταν πάσχει η εκπαίδευση των στρατευσίμων, σε τελική ανάλυση αυτό έχει αρνητική επίδραση και στην εκπαίδευση των μονίμων στελεχών των μονάδων, συνολικώς.
Από την άλλη, ο Ελληνικός Στρατός είναι πολύ πιο ισχυρός σε αριθμούς, ως προς το οπλοστάσιό του. Όλα τα Όπλα, είναι πολύ πιο ανεπτυγμένα σε σχέση με τον Φινλανδικό Στρατό και αυτό του εξασφαλίζει μεγαλύτερη ικανότητα ανταποκρίσεως σε παρατεταμένες πολεμικές επιχειρήσεις. Καθώς όμως ο αναπτυξιακός προϋπολογισμός είναι πάντα μικρός, το υλικό δεν αναβαθμίζεται ή ανανεώνεται στην κλίμακα που θα έπρεπε.
Ως προς την στρατιωτική θητεία και την εκπαίδευση, ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας έχει δηλώσει ότι αυτή θα καταστεί πιο ελκυστική για τους στρατευσίμους, εφόσον βλέπουν κάποια κίνητρα. Ποια είναι αυτά; Όλοι συμφωνούν ότι οι σκέψεις αφορούν την παροχή κάποιου είδους πιστοποιήσεως για την εκτέλεση συγκεκριμένων καθηκόντων, που θα μπορεί να φανεί χρήσιμη ως προς την επαγγελματική αποκατάσταση (πτυχία οδηγών, μαγείρων κ.λπ.) που παλαιότερα χορηγούσε ο Ελληνικός Στρατός αλλά με την είσοδο των ΕΠΟΠ, έπαυσε να εκπαιδεύει σε τέτοια καθήκοντα στρατευσίμους.
Τέτοιου είδους “κίνητρα” όμως, δεν σχετίζονται με την παρεχομένη εκπαίδευση και την ποιοτική αναβάθμισή της. Το προφανές που θα επιδιωχθεί και έχει ήδη αναφέρει ο ΥΕΘΑ, είναι να δίδεται η ευκαιρία σε κάθε στρατεύσιμο να δηλώνει εθελοντικώς προθυμία ανταποκρίσεως σε προσκλήσεις ως έφεδρος και μάλιστα στο πλαίσιο της μονάδος του. Όλοι αντιλαμβάνονται ότι η τακτική ανταπόκριση σε προσκλήσεις συγκεκριμένης μονάδος είναι εύκολο να γίνει στην περίπτωση των Φινλανδών με τις μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού ταξιαρχίες ενώ πολύ δύσκολο στον Ελληνικό Στρατό με τις “αμέτρητες” μονάδες. Επί της ουσίας, η όποια εθελοντική παρουσία στον Ελληνικό Στρατό, υφίσταται σήμερα στην Εθνοφυλακή, όπου όμως η προσέλευση είναι πολύ χαμηλή. Το αν θα μπορεί και θέλει κάποιος έφεδρος που διαμένει στην ηπειρωτική χώρα να μεταβαίνει κάθε χρόνο ή γενικώς τακτικά, στην μονάδα που υπηρέτησε σε κάποια νήσο ή στην Θράκη, είναι εξ ορισμού συζητήσιμο και στατιστικώς ίσως αδιάφορο για τον Ελληνικό Στρατό.
Σε κάθε περίπτωση, για να λειτουργήσει κάτι τέτοιο, θα πρέπει να αφιερώνονται πολύ περισσότερα χρήματα για να καλυφθούν τα αυξημένα έξοδα από τις τακτικές προσκλήσεις εφέδρων. Προφανώς επειδή αυτό δεν είναι έτοιμη να το προσφέρει η κυβέρνηση, επιλέγεται η εφαρμογή επί εθελοντικής βάσεως, που εκτιμάται ότι θα προσελκύσει έναν μικρό μάλλον αριθμό. Κατά πόσο αυτό θα αποφέρει το ποθητό αποτέλεσμα της συνολικής αναβαθμίσεως του Ελληνικού Στρατού από πλευράς αξιόμαχου και ετοιμότητος μονάδων και προσωπικού, παραμένει μεγάλο ερωτηματικό.
Εξ όλων αυτών, μπορεί να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι αυτό που ενδιαφέρει τους αρμοδίους, είναι να εστιάσουν σε πρακτικές και μεθόδους οργανώσεως διαδικασιών που εφαρμόζουν οι Φινλανδοί ως προς την διαχείριση προσωπικού και χρόνου, σε συνάρτηση με τις “παροχές” σε πιστοποιητικά δεξιοτήτων, ως χρήσιμων “εφοδίων” για επαγγελματική αποκατάσταση. Είναι αμφίβολο εάν η όλη συζήτηση αφορά το πρόγραμμα εκπαιδεύσεως. Η Εκπαίδευση Μονάδος του “Φινλανδικού μοντέλου” επί παραδείγματι, φαντάζει απίθανη για τον Ελληνικό Στρατό, με τόσο μακρά παραμονή εκτός στρατοπέδων για ρεαλιστική εκπαίδευση απαιτήσεων πεδίου. Οι οικονομικοί πόροι στους λειτουργικούς προϋπολογισμούς είναι περιορισμένοι και αυτό ανακλά από τα επιδόματα εκτός έδρας για το επαγγελματικό προσωπικό, μέχρι τα διαθέσιμα καύσιμα για την κίνηση οχημάτων, την διατροφή εκτός στρατοπέδου και τα πυρομαχικά εκπαιδεύσεως προς κατανάλωση.
Παραδόξως, όσο ενισχύεται το επαγγελματικό στοιχείο στον Ελληνικό Στρατό με τις προσλήψεις ΕΠΟΠ, μειώνονται οι χρόνοι που αφιερώνονται για εκπαίδευση συνόλου. Στην δεκαετία του 1980, η λεγομένη εκπαίδευση συνόλου των μονάδων Πεζικού προέβλεπε παραμονή στην ύπαιθρο για δύο εβδομάδες (“10ήμερο Πεζικού”). Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η ίδια άσκηση είχε περιορισθεί σε 8 ημέρες και σήμερα σε 4ήμερο “Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης”. Αντιθέτως, ο όχι στον ίδιο βαθμό επαγγελματικός Φινλανδικός Στρατός, δεν έχει μειώσει την διάρκεια της Εκπαιδεύσεως Μονάδος.
Ένα άλλο παράδειγμα διαφοράς νοοτροπίας και δείκτης ορθολογισμού, είναι ότι στον Φινλανδικό Στρατό, στις 3 Ταξιαρχίες Ετοιμότητος, δηλαδή στους σχηματισμούς αυξημένου βαθμού ετοιμότητος, όλοι οι στρατεύσιμοι υπηρετούν κατ’ εξαίρεση 12 μήνες, ανεξαρτήτως ειδικοτήτων. Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται επάνδρωση 100% που συνεπάγεται πραγματική ετοιμότητα και ποιοτικότερη εκπαίδευση. Αντιθέτως, στον Ελληνικό Στρατό, στις μονάδες των πρόσω, δηλαδή αυτές από τις οποίες υπάρχουν αυξημένες απαιτήσεις, οι στρατεύσιμοι υπηρετούν μειωμένη θητεία 9 μηνών και 12 μήνες υπηρετούν όσοι τοποθετούνται σε υπηρεσία μακράν των συνόρων! Ορθολογισμός από την μία, ανορθολογισμός από την άλλη.
Ο ΥΕΘΑ έχει ανεβάσει πολύ ψηλά τον πήχη, ως προς την θητεία των στρατευσίμων ενώ έχει καλλιεργήσει και προσδοκίες ως προς την εφεδρεία. Αναμένονται λοιπόν με αυξημένο ενδιαφέρον οι επίσημες ανακοινώσεις για τις συγκεκριμένες παρεμβάσεις που θα αποφασιστούν και άπαντες εύχονται κάτι ουσιαστικό.
