Η κυβερνητική αποτυχία στις ιδιωτικοποιήσεις κρατικών αμυντικών βιομηχανιών
Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Οι ανακοινώσεις το τελευταίο διάστημα για τις κυβερνητικές προθέσεις ως προς την κρατική ΕΑΒ και η αξιοπερίεργη σιωπή ως προς την ΕΑΣ, σε συνδυασμό με διάφορες πληροφορίες που εμφανίζονται κατά καιρούς, προσφέρουν την αφορμή για μια συνολική ανασκόπηση της πολιτικής, των αποφάσεων και των αποτελεσμάτων της κυβέρνησης από το 2019, που αναδείχθηκε στην εξουσία η ΝΔ.
ΕΛΒΟ
Σοβαρό ενδιαφέρον για την εξαγορά της εταιρείας είχαν επιδείξει Γερμανοί. Εν τούτοις, ακόμη και πριν την κυβερνητική αλλαγή του 2019, ήταν αισθητή η αρνητική προδιάθεση σε κάτι τέτοιο, επειδή οι προ ετών καταδίκες για σκάνδαλα χρηματισμού σε συμβάσεις εξοπλισμών, είχαν καταδείξει ότι δεν υπήρχε πλέον πρόθεση συνεχίσεως τέτοιων πρακτικών από γερμανικές εταιρείες. Ουσιαστικώς, μια ΕΛΒΟ υπό γερμανικό έλεγχο, θα έπαυε να αποτελεί “αγωγό” διακινήσεως μαύρου χρήματος, όπως στο παρελθόν.
Η κυβέρνηση της ΝΔ, αφού (ξανά)έκλεισε με τον τρόπο της την πόρτα στους Γερμανούς στην τρίτη διαγωνιστική διαδικασία που δρομολόγησε το 2020, εστίασε στον ισραηλινό παράγοντα. Καθόλου τυχαίως, αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας, ανακοινώθηκαν από το ΥΠΕΘΑ χωρίς καμμία προεργασία δύο μεγάλα προγράμματα, με σκοπό την απευθείας ανάθεση σε ισραηλινές εταιρείες, ώστε να εξυπηρετηθεί και το αφήγημα της ιδιωτικοποιήσεως της ΕΛΒΟ: νέο όχημα γενικής χρήσεως για διακλαδικές ανάγκες ύψους 550 εκατ. € σε πρώτη φάση και νέο τυφέκιο ύψους 250 εκατ. €. Οι αρμόδιοι είχαν την έμπνευση να βαπτίσουν αυθαιρέτως τα δύο προγράμματα “εθνικά”, ενώ στην πραγματικότητα θα ανέθεταν απευθείας συμβάσεις σε ισραηλινές εταιρείες για συμπαραγωγές στην Ελλάδα.
Αμέσως μετά την αλλαγή σελίδας στην εταιρεία, διαρροές στον Τύπο συσχέτιζαν ευθέως το επιχειρηματικό σχέδιο της νέας ιδιοκτησίας με προσμονή αναλήψεως συμβάσεων 4-5,5 δισ. € από το Ελληνικό Δημόσιο! Σύντομα, μετά από αυτές τις κραυγαλέες ενδείξεις, το Μαξίμου τερμάτισε τα δύο πολυδιαφημισμένα “εθνικά” προγράμματα οπότε και σταμάτησαν τα “στρατευμένα” δημοσιεύματα χωρίς όμως έκτοτε, κάποιος από τους δημοσιογράφους που αναπαρήγαγαν διαρκώς τις “πανηγυρικές” διαρροές, να απευθύνει ερώτημα προς τους αρμοδίους «τί έγινε εδώ»;
Την εποχή εκείνη, ελέχθησαν και εγράφησαν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για αναμενόμενες επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ενώ κάποιοι είχαν κάνει λόγο ακόμη και για ένα δισεκατομμύριο! Η προπαγάνδα για τις ισραηλινές επενδύσεις, ήταν γενική. Ακόμη και για την υποστήριξη του Διεθνούς Εκπαιδευτικού Κέντρου της Πολεμικής Αεροπορίας στην Καλαμάτα, μιλούσαν πολλοί για επενδύσεις και “μεταφορά τεχνογνωσίας” ενώ είναι σαφές ότι οι ισραηλινές εταιρείες απλώς εκμεταλλεύονται το ευμενές πλαίσιο των διακρατικών συμφωνιών που προτιμάει η Αθήνα, ώστε να μην αναλαμβάνουν τέτοιου είδους εμπορικές δεσμεύσεις.
Η εξόφθαλμη παραπλάνηση για τις δήθεν επενδύσεις, ήλθε με την εμφάνιση του τότε υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα, ο οποίος μιλώντας στην Βουλή, είχε αισθανθεί την ανάγκη να αναφερθεί ακόμη και στα αναμενόμενα έσοδα εκ των καταβολών φόρων και ασφαλιστικών εισφορών από την νέα ιδιοκτησία… Τρία χρόνια μετά, με κάπου 10 εργαζόμενους συνολικώς και χωρίς καν η ΕΛΒΟ 2020 να έχει προβεί σε ενέργειες για την έκδοση άδειας λειτουργίας όπως ακούγεται, τί έχουν να πουν άραγε ο υπουργός και ο πρωθυπουργός;
Παρά ταύτα, από τα τέλη του 2023 έχουμε και πάλι σημάδια στοχευμένων δρομολογήσεων προγραμμάτων με απώτερο προσανατολισμό την ΕΛΒΟ. Όλο το προηγούμενο διάστημα, για άλλη μία φορά τα κυκλώματα αντιπροσώπων στο ΥΠΕΘΑ υπέσκαψαν τις όποιες προοπτικές νέων συνεργασιών στα τεθωρακισμένα με τις μη ελκυστικές “απομιζοποιημένες” γερμανικές εταιρείες. Ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας και ο γ.γ. του ΥΠΕΘΑ Αντώνης Οικονόμου υπηρέτησαν την γραμμή ματαιώσεως κάθε προοπτικής επανακάμψεως ελληνογερμανικών συνεργασιών και χωρίς να παρουσιάσουν πρόταση, αποφάσισαν την εγκατάλειψη της διαδικασίας διαπραγματεύσεως με την KMW, προτιμώντας να συρθεί η χώρα σε διεθνές δικαστήριο. Σύντομα, το ΓΕΣ κατήρτισε μελέτη προγράμματος εκσυγχρονισμού των Μ113 και η ΓΔΑΕΕ έσπευσε να αιτηθεί από την ισραηλινή SIBAT την κατάθεση προτάσεων.
ΕΑΒ ΑΕ
Από την αρχή της θητείας της το 2019, η κυβέρνηση της ΝΔ είχε εκφράσει τους σκοπούς της για την ΕΑΒ: διατήρηση του δημοσίου χαρακτήρα της αλλά και αναζήτηση στρατηγικού επενδυτή για να της δώσει νέα προοπτική.
Τον Μάιο του 2022, η αμερικανική Lockheed Martin εξέφρασε επισήμως το ενδιαφέρον της να εισέλθει ως στρατηγικός επενδυτής στην ΕΑΒ, κατόπιν φυσικά συνεννοήσεων με την κυβέρνηση που είχαν προηγηθεί. Τελικώς στις 19 Ιανουαρίου 2023, η Ernst & Young που είχε αναλάβει την διαγωνιστική διαδικασία ιδιωτικοποιήσεως της ΕΑΒ, απέστειλε πρόσκληση για εκδήλωση ενδιαφέροντος σε πέντε ξένους οίκους αεροδιαστημικής: Lockheed Martin, Boeing, BAE, Dassault Aviation και AIRBUS, καθώς στις υφιστάμενες προϋποθέσεις προσδιοριζόταν η επιλογή εταιρείας από κράτος μέλος του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ. Είχαν προηγηθεί βολιδοσκοπήσεις εκ μέρους της κυβερνήσεως αλλά αποτελούσε περίπου κοινό μυστικό, ότι προτιμητέος επενδυτής ήταν η Lockheed Martin.
Η διαδικασία αξιολογήσεως των φακέλων προσφορών ήταν ταχεία και ήδη από τον Μάρτιο διέρρευσε ότι προκρινόταν η προσφορά της Lockheed Martin. Εν τούτοις, πολύ σύντομα κατέστη αντιληπτό ότι ήταν αμφίβολη η όποια εξέλιξη και τον Ιούνιο πλέον έπαυσε ουσιαστικώς να υφίσταται η προοπτική αυτή.
Σε μία πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη που έδειχνε πολλά, η κυβέρνηση δεν έκρινε σκόπιμο να επαναλάβει την διαγωνιστική διαδικασία ώστε να εξετάσει νέες προσφορές από τους άλλους οίκους που είχαν καταθέσει προτάσεις στην πρώτη διαδικασία. Αντ’ αυτού, αλλάζοντας εντελώς πολιτική, ο νέος ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας ανακοίνωσε την πρόθεσή του να θέσει υπό την αρμοδιότητα του ΥΠΕΘΑ την ΕΑΒ. Η πολιτική εισόδου στρατηγικού επενδυτή εγκαταλείφθηκε, αποδεικνύοντας μάλλον ότι οι όποιες ενέργειες μέχρι τότε απέρρεαν από προσωπικές επιλογές – επιδιώξεις και εξυπηρέτηση συγκεκριμένων επιχειρηματικών σχημάτων.
Στις 7 Δεκεμβρίου 2023, η αρμοδιότητα συντονισμού των ενεργειών για την ανάπτυξη της ΕΑΒ Α.Ε. και των σχετικών επενδυτικών συμφωνιών μεταφέρθηκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης στο ΥΠΕΘΑ. Ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας έχει δηλώσει ότι σκοπός είναι η εξυγίανση της ΕΑΒ, ώστε σε πρώτη φάση να μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της έναντι της Πολεμικής Αεροπορίας, δηλαδή στις συμβάσεις συντηρήσεως αεροπορικού υλικού που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και καθυστερήσεις. Η εταιρεία παρουσιάζει την, αν μη τι άλλο… πρωτότυπη εικόνα, να καταγγέλλεται για αθέτηση συμβατικών υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ακόμη και έναντι συνεργατών που επιλέγει για να την βοηθήσουν στην υλοποίηση των υφισταμένων συμβάσεων!
Πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ αναφέρουν ότι πρόθεση του ΥΕΘΑ είναι να τοποθετήσει στην θέση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου απόστρατο πτέραρχο της Πολεμικής Αεροπορίας και ως Διευθύνοντα Σύμβουλο οικονομολόγο. Ο ΥΕΘΑ έχει επισημάνει ότι επί της ουσίας τα οικονομικά στοιχεία που παρουσιάζει η εταιρεία δεν τεκμηριώνονται καθώς είναι αδύνατος ο έλεγχος και η καταγραφή δεδομένων ενώ η όποια κερδοφορία παρουσιάζεται, είναι πολύ μικρή και συζητήσιμη.
Τα “κάλαντα” Δένδια για εξοπλισμούς, αμυντική βιομηχανία κ.ά.
ΕΑΣ ΑΒΕΕ
Επί κυβερνήσεως ΝΔ, η κρατική ΕΑΣ έχει απασχολήσει πολύ λιγότερο με την πορεία της, παρά το ότι τα αποτελέσματά της είναι ακόμη πιο απογοητευτικά εν σχέσει με την ΕΑΒ. Από τον Απρίλιο του 2021 που ο πρωθυπουργός εξήγγειλε την δημιουργία του “κυβερνητικού πάρκου” που θα φιλοξενεί αριθμό υπουργείων στο κεντρικό συγκρότημα της ΕΑΣ στον Υμηττό, η πορεία που ακολούθησε η εταιρεία μόνο παραγωγική δεν ήταν. Θα έλεγε κανείς ότι ο πρωθυπουργός έδωσε το σύνθημα για στάση εργασιών, μείωση των εργαζομένων και διαρκή απώλεια συμβολαίων που θα μπορούσαν να διεκδικηθούν, δηλαδή πλήρης απαξίωση της εταιρείας.
Από το 2019, το ΥΠΕΘΑ απέφυγε συστηματικώς την ανάθεση συμβάσεων στην εταιρεία, εφόσον εκκρεμεί ακόμη η υλοποίηση σειράς συμβάσεων που ανατέθηκαν στο παρελθόν. Οι μόνες εξελίξεις που κατά καιρούς έφθαναν στην δημοσιότητα, συνηγορούσαν στην αίσθηση της “έρευνας αγοράς” με ενδείξεις επιδιώξεως προετοιμασίας εξευρέσεως “προτιμητέου” επενδυτή. Σημειώνεται ότι η γερμανική Rheinmetall, κατά τις επαφές για πιθανή επένδυση στην χώρα με ανέγερση εργοστασίου παραγωγής τεθωρακισμένων οχημάτων, όταν της ετέθη θέμα ΕΑΣ, δήλωσε ανοικτή και ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να την ενημερώσει τί ακριβώς συνεργασία κι επενδυτική λύση την ενδιέφερε. Η κυβέρνηση δεν απάντησε ποτέ.
Στο μεταξύ, ενώ το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία προκάλεσε τεράστια ζήτηση στην παραγωγή πυρομαχικών και ιδίως πυροβολικού, η ΕΑΣ δεν έκρινε σκόπιμο να αποκαταστήσει την παραγωγική της αλυσίδα ώστε να αναλάβει έργο με πολύ ευνοϊκούς όρους. Η ΕΕ προέβη σε μία πρωτοφανή κινητοποίηση για την λήψη μέτρων προς ενίσχυση κι επαύξηση της παραγωγής της ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας, στις 28 Απριλίου 2023 δε, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς Τιερύ Μπρετόν επισκέφθηκε την Ελλάδα και την ΕΑΣ. Παρά τα όσα διαρρέουν κατά καιρούς για την πιθανή συμμετοχή της εταιρείας στην Πράξη Υποστηρίξεως Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP) της ΕΕ για την παραγωγή πυρομαχικών πυροβολικού 155 mm, προς υποστήριξη της μαχομένης Ουκρανίας, η απουσία επισήμων δηλώσεων αφήνει ερωτηματικά για την εξέλιξη της υπόθεσης.
Ενώ η συγκεκριμένη ευκαιρία μπορούσε να τοποθετήσει την εταιρεία πάλι στην διεθνή αγορά με εσπευσμένη και επιδοτούμενη αποκατάσταση της παραγωγικής υποδομής της, διακρίνεται προσήλωση σε συγκεκριμένη πρόταση συνεργασίας με ξένο οίκο, στην οποία η ΕΑΣ περιορίζεται οικειοθελώς σε ρόλο υποκατασκευαστού και περιορισμένου μεριδίου παραγωγής. Η υπόθεση της Ουκρανίας έδινε μία ευκαιρία να κερδίσει χρόνο η εταιρεία και να βελτιώσει την κατάστασή της στηριζόμενη σε εξασφαλισμένες εξαγωγές με αξιόλογο έργο, ώστε η όποια ιδιωτικοποίηση να εξελιχθεί υπό ευνοϊκότερες συνθήκες για το Ελληνικό Δημόσιο.
Στα τέλη του 2023, έγινε γνωστή η απόφαση συστάσεως κοινοπραξίας με την σλοβακική εταιρεία MSM EXPORT s.r.o., για την παραγωγή βλημάτων πυροβολικού 155 mm στο πλαίσιο συμβάσεως που έχει αναλάβει η σλοβακική εταιρεία. Η συμφωνία προβλέπει την δυνατότητα ο ευρωπαϊκός οίκος να εισέλθει ως στρατηγικός επενδυτής στην ΕΑΣ. Η εξέλιξη στάθηκε αφορμή για την εκδήλωση ενδιαφέροντος συνεργασίας και από άλλες εταιρείες, στοιχείο που συνηγορεί στην υπόθεση ότι η τηρούμενη μυστικότητα (γιατί άραγε;) των επαφών με την MSM EXPORT s.r.o. δεν εξασφαλίζει απαραιτήτως τα συμφέροντα της ελληνικής κρατικής εταιρείας στο μέγιστο. Στην πορεία κάποιες εταιρείες απέσυραν το ενδιαφέρον τους και σήμερα, κατά πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ, παραμένει το ενδιαφέρον της αμερικανικής Global Ordnance, η οποία δηλώνει ανοικτή σε συνεργασία οποιουδήποτε σχήματος.
Στο μεταξύ, αναφέρεται ότι εξακολουθεί να εξετάζεται η λύση της εκκαθαρίσεως εν λειτουργία της εταιρείας και η Deloitte έχει αναλάβει την διαδικασία. Πρόκειται για σχέδιο που υπήρχε από το 2013 και αφορούσε το σπάσιμο της εταιρείας σε κομμάτια ανάλογα των Συγκροτημάτων Εργοστασίων της, προς ιδιωτικοποίηση από διαφορετικούς επενδυτές. Πρακτικώς, το σενάριο αφορά την διανομή των Συγκροτημάτων Εργοστασίων Λαυρίου και Αιγίου σε διαφορετικούς επενδυτές, “προτιμητέους” φυσικά, αλλά ερώτημα παραμένει εάν αυτή ή μία συνολική παραχώρηση της εταιρείας, είναι η πλέον συμφέρουσα λύση για το Ελληνικό Δημόσιο.
Συνοψίζοντας, η κυβέρνηση της ΝΔ από το 2019 έχει αποδείξει ότι δεν έχει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο για την ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων της Αμυντικής Βιομηχανίας, ούτε διαθέτει συνολικό σχέδιο αναπτύξεως της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας. Σε αμφότερα τα πεδία, τα αποτελέσματα είναι μηδενικά.
Η πρώτη ιδιωτικοποίηση, αυτή της ΕΛΒΟ, δεν έχει αποδώσει τίποτα εδώ και τρία χρόνια και είναι αξιοπερίεργα ύποπτη η απουσία ενδιαφέροντος της αντιπολιτεύσεως να θέσει έστω μία ερώτηση για εξηγήσεις εν όψει αυτής της αποτυχίας. Στην περίπτωση της ΕΑΒ, η αλλαγή πολιτικής αφορά πλέον την “εξυγίανση”, που δείχνει περιορισμένου ορίζοντος όραμα. Για την ΕΑΣ, δεν είναι ίσως τυχαία η απουσία ενδιαφέροντος από την πλευρά του ΥΕΘΑ, ένδειξη μάλλον των άνωθεν περιορισμών, επιβεβαιώνοντας την ανυπαρξία ενιαίου σχεδίου και ελέγχου. Οι αποσπασματικές κινήσεις προς την κατεύθυνση των ιδιωτικοποιήσεων στις κρατικές αμυντικές εταιρείες, προδίδουν αν μη τι άλλο ότι κοινό σημείο αναφοράς είναι ο αποκλεισμός υποψηφίων επενδυτών μη αρεστών βάσει προσωπικών κριτηρίων και η αναζήτηση προθύμων επενδυτών με προσφερόμενο κίνητρο και πρωταρχικό στοιχείο αναφοράς τις προσωπικές γνωριμίες.
Τα “κάλαντα” Δένδια για εξοπλισμούς, αμυντική βιομηχανία κ.ά.
