* Του Σάββα Δ. Βλάσση
Το σκηνικό όπως ξεδιπλώθηκε σε στρατιωτικό επίπεδο από πλευράς τουρκικών κινήσεων σε Κύπρο και Ελλάδα, τουλάχιστον μέχρι τις 13 Φεβρουαρίου, διαφέρει σε σχέση με άλλες περιπτώσεις ανάλογης εντάσεως σε ένα βασικό σημείο.
Στην Κύπρο, από τις 9 Φεβρουαρίου στολίσκος τουρκικών πολεμικών εμποδίζει την κίνηση του πλωτού γεωτρύπανου της ΕΝΙ προς το σημείο ερευνών του Τεμαχίου 3. Η Τουρκία χρησιμοποιεί ως πρόσχημα την διενέργεια ναυτικών γυμνασίων εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, την οποία αγνοεί επιδεικτικώς. Στηριζόμενη αποκλειστικώς σε διπλωματικά μέσα, η Λευκωσία αναμένει από την Ιταλία και την ΕΕ να ασκήσουν την πολιτική επιρροή τους έναντι της Τουρκίας. Όμως η Ιταλία δεν είχε προβεί καν στην προληπτική κίνηση της αποστολής πολεμικού πλοίου στην περιοχή, ούτως ώστε έστω και για τα προσχήματα, να δείχνει ότι υπάρχει σχετική «κινητοποίηση» και σε στρατιωτικό επίπεδο. Εφόσον όμως η «πειρατική» ενέργεια στρέφεται εναντίον ενός πλοίου το οποίο ενεργεί στο πλαίσιο συμφωνίας μίας εταιρείας με την Κυπριακή Δημοκρατία, η Λευκωσία είναι η μόνη αρμόδια και υποχρεωμένη να ενεργήσει, με την αποστολή ναυτικών μέσων στην περιοχή ώστε να τονίσει την αρμοδιότητά της. Πολεμικό ναυτικό ως γνωστόν δεν διαθέτει η Κυπριακή Δημοκρατία και το μοναδικό νεότευκτο Πλοίο Ανοικτής Θαλάσσης είναι ασήμαντο και σχεδόν άοπλο. Ούτε όμως και αυτό στέλνει, έστω για να «ενημερώσει» τον τουρκικό στολίσκο, διότι οι Τούρκοι θα το αγνοήσουν και μπορεί να υπάρχουν χειρότερες συνέπειες. Συνεπώς, η απουσία της επιδείξεως σημαίας από την Λευκωσία στο επίμαχο σημείο της ΑΟΖ της, μπορεί να παρουσιάζεται ως «ψύχραιμη και συνετή στάση», επί της ουσίας όμως τονίζει την στρατιωτική αδυναμία της, που υποβαθμίζει την κρατική της οντότητα.
Το βέλτιστο σενάριο για την Κυπριακή Δημοκρατία είναι η αποχώρηση των τουρκικών πολεμικών με την λήξη των γυμνασίων στις 22 Φεβρουαρίου και η συνέχιση του πλου του SAIPEM 12000 για έναρξη εργασιών. Αυτό όμως δεν θα πρέπει να εφησυχάζει κανέναν. Τί θα γίνει μεθαύριο εάν η Τουρκία αποστείλει εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας το δικό της πλωτό γεωτρύπανο DEEPSEA METRO 2; Από τον Οκτώβριο του 2017, η τουρκική κυβέρνηση έχει προαναγγείλει την έναρξη γεωτρήσεως στην Ανατολική Μέσογειο. Ποιος θα το εμποδίσει; Με τί μέσα;
Στο Αιγαίο, το σκηνικό που επικράτησε ήταν αυτό ενός άτυπου «αποκλεισμού» των νησίδων Ίμια από τουρκικά ναυτικά μέσα, με περιπολικά της Ακτοφυλακής στο προσκήνιο και μικρό αριθμό πολεμικών πλοίων από δίπλα. Ο «αποκλεισμός», επιδιώχθηκε με την αποθάρρυνση και απομάκρυνση ελληνικών πλωτών μέσων που προσεγγίζουν στα Ίμια.
Η αρχή έγινε στις 17 Ιανουαρίου, όταν τουρκικό περιπολικό της Ακτοφυλακής «επακούμβισε» την κανονιοφόρο «ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ» (Ρ267) του Πολεμικού Ναυτικού, που έπλεε προς τα Ίμια.
Ακολούθησε το περιστατικό στις 28 Ιανουαρίου, όταν ο ΥΕΘΑ Π. Καμμένος προέβη στην καθιερωμένη απότιση φόρου τιμής στους πεσόντες της κρίσεως του 1996. Η ρίψη στεφάνου γίνεται στο στίγμα του σημείου όπου κατέπεσε το ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού και απέχει περί τα 2 ν.μ. από τις νησίδες Ίμια. Συνεπώς, ο ΥΕΘΑ δεν επεχείρησε να προσεγγίσει τις νησίδες αλλά αυτό ακριβώς υποστήριξαν και διατυμπάνισαν οι Τούρκοι ότι εμπόδισαν, τοποθετώντας τα σκάφη τους μεταξύ του σημείου και των νησίδων, όπως φαινόταν εμφανώς στο φωτογραφικό υλικό που δημοσιοποίησε το ίδιο το ΥΠΕΘΑ! Ενώ τα προηγούμενα έτη ο υπουργός εκτελούσε την ρίψη στεφάνου από ελικόπτερο, εκ των πραγμάτων απεδείχθη ότι ήταν εσφαλμένη η απόφαση εφέτος για ρίψη με τον υπουργό επιβαίνοντα σε πλωτό μέσο. Πλήρης απουσία διορατικότητος, από τους αρμοδίους και ο εχθρός κέρδισε το παιχνίδι των εντυπώσεων.
Στις 12 Φεβρουαρίου, τουρκικό περιπολικό της Ακτοφυλακής προσέκρουσε στο ΠΑΘ «ΓΑΥΔΟΣ» (ΛΣ 90) του ΛΣ-ΕΛΑΚΤ, το οποίο απέφυγε τον διεμβολισμό με ελιγμό και η ζημιά περιορίστηκε στην πρύμνη.
Από το πρώτο περιστατικό μέχρι το τελευταίο, συμπληρώθηκε σχεδόν μήνας και η κατάσταση άλλαξε μόνο όταν ο Τούρκος πρωθυπουργός ζήτησε και είχε επικοινωνία με τον Έλληνα ομόλογό του – ο οποίος θα έπρεπε να είναι αυτός που αναλαμβάνει την πρωτοβουλία επειδή κινδύνευσε το πλήρωμα του ΓΑΥΔΟΣ. Η διευκρίνιση Γιλντιρίμ ότι η πρόσκρουση του τουρκικού πλοίου με το ελληνικό δεν ήταν σκόπιμη ενέργεια, ενίσχυσε την υπόθεση ότι το ατύχημα δεν ήταν σχεδιασμένη ενέργεια με πολιτική έγκριση αλλά προκλήθηκε από προσωπική πρωτοβουλία των επιτόπου Τούρκων κυβερνητών, όπως και στην περίπτωση της 17ης Ιανουαρίου. Οι γνωστές και συχνές επικίνδυνες ανοησίες ανεύθυνων στελεχών της αεροπορίας, του ναυτικού και της ακτοφυλακής της Τουρκίας. Η διαφοροποίηση όμως εντοπίζεται σε όσα είπε ο Γιλντιρίμ στον Τσίπρα, δηλαδή στην “πρόταση” να μην πλησιάζουν στα Ίμια ελληνικά σκάφη, ώστε να μην πλησιάζουν και τουρκικά. Διαπιστώνεται λοιπόν, σε συνδυασμό με την επίσημη δήλωση του τουρκικού ΥΠΕΞ που ανέφερε ότι τα Ίμια είναι τουρκικό έδαφος, ότι το ελάσσων που επιδιώκει η Άγκυρα είναι να αποδεχθεί η Ελλάδα την de facto αναγνώριση των Ιμίων ως “γκρίζα ζώνη”, δηλαδή η απαγόρευση της ανθρώπινης παρουσίας επί των νησίδων που εφαρμόζεται, να επεκταθεί και στην παρουσία πλωτών μέσων στα πέριξ ύδατα. Προς αυτή την κατεύθυνση λειτουργεί και η δημιουργία υποδομής τουρκικού παρατηρητηρίου, κατά τα φαινόμενα, έναντι των Ιμίων. Αυτό έρχεται να διαδραματίσει ρόλο αντίστοιχο με το ελληνικό φυλάκιο στην Καλόλιμνο, επιτρέποντας την λειτουργία του ως “ορμητήριο” τουρκικού τμήματος που σε μια μελλοντική ένταση θα κληθεί να επέμβει.
Είναι σαφές ότι η ελληνική πλευρά πρέπει να επεξεργαστεί το νέο σκηνικό που στήνει η Τουρκία στα Ίμια, με νέες προσεγγίσεις στρατιωτικής ανταποκρίσεως και με γνώμονα την ταχύτητα και ευελιξία ανταποκρίσεως. Στο περιστατικό κατά του ΓΑΥΔΟΣ, δεν ενήργησε μόνο το UMUT (SG 703) αλλά και τα υπόλοιπα τουρκικά σκάφη, με ένα εξ αυτών να λαμβάνει θέση και να εμποδίζει την πορεία του ΓΑΥΔΟΣ προς τα εμπρός υποχρεώνοντάς το σχεδόν σε ακινησία. Σε περίπτωση βυθίσεως του ΓΑΥΔΟΣ, τότε τα τουρκικά σκάφη θα εκτελούσαν άμεση Διάσωση των Ελλήνων και οι προεκτάσεις θα ήταν βαρύτατες για την ελληνική πλευρά. Το περιστατικό θα προκαλούσε το λιγότερο πυροδότηση διπλωματικού επεισοδίου, φθάνοντας στο σημείο ενδεικτικώς, η Άγκυρα να απαιτήσει από την Αθήνα την ανταλλαγή των Ελλήνων που δήθεν έπλεαν σε τουρκικά χωρικά ύδατα, με το πλήρωμα του τουρκικού ελικοπτέρου που κατέφυγε στην Ελλάδα κατά την απόπειρα πραξικοπήματος το 2016. Πρέπει λοιπόν να επανεξεταστούν οι τρόποι δράσεως και τα πρωτόκολλα αντιδράσεως στα Ίμια, εάν η ελληνική πλευρά δεν θέλει να βρεθεί για άλλη μια φορά σε άτακτη υποχώρηση.
Ανεξαρτήτως των πραγματικών κινήτρων του ατυχήματος με το ΓΑΥΔΟΣ, ο «αποκλεισμός» των Ιμίων δεν παύει να αποτελεί μέρος ενός σχεδιασμού ποιοτικής αναβαθμίσεως της τουρκικής αμφισβητήσεως. Στο ερώτημα γιατί έχει αυξηθεί το τουρκικό ενδιαφέρον για τα Ίμια, η απάντηση είναι πολύ απλή: επειδή κατά την τουρκική πλευρά, έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον και της Ελλάδος γι’ αυτές τις βραχονησίδες… Όσο περίεργο κι αν ακούγεται αυτό, για τον τρόπο αντιλήψεως των Τούρκων, η παρουσία του ΥΕΘΑ Π. Καμμένου πλησίον των Ιμίων από το 2015 που ανέλαβε τα καθήκοντά του, προς απότιση φόρου τιμής στους πεσόντες του Πολεμικού Ναυτικού, αποτελεί «κλιμάκωση». Κι επειδή στην τουρκική εκστρατεία φόβου κατά της Ελλάδος τίποτα δεν μένει αναπάντητο, από πέρυσι είδαμε για πρώτη φορά την τουρκική στρατιωτική ηγεσία να διέρχενται από τα Ίμια στις 29 Ιανουαρίου 2017, επιβαίνοντας σε πυραυλάκατο.
Το περιστατικό στα Ίμια μπορούμε να πούμε ότι συνδεόταν άμεσα με το σκηνικό στην ΑΟΖ της Κύπρου διότι για τις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος – Κύπρος, αποτελούν ενιαίο Θέατρο Επιχειρήσεων, όπως τονίζει ο στρατηγικός αναλυτής Χρήστος Μηνάγιας (Απόρρητος Φάκελος Τουρκία. Η Εθνική Στρατηγική της Τουρκίας, Εκδόσεις Κάδμος @ 2014). Αυτό είναι και το στοιχείο στην παρούσα ένταση, σε στρατιωτικό επίπεδο, το οποίο ίσως διαλάθει της προσοχής της ελληνικής πλευράς. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο αρχηγός των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων Στρατηγός Ακάρ επισκέφθηκε στις 9 Φεβρουαρίου μονάδες της 4ης Στρατιάς στην Σμύρνη, υπογραμμίζοντας έτι περαιτέρω το στοιχείο της ευρισκομένης σε εξέλιξη, «επιχειρήσεως». Μάλιστα ο Ακάρ βρέθηκε στην Σμύρνη, αφού νωρίτερα την ίδια ημέρα είχε ενημερωθεί για την εξέλιξη της Επιχειρήσεως «ΚΛΑΔΟΣ ΕΛΑΙΑΣ» στο Αφρίν, επιβαίνοντας σε ένα από τα νέα ΑΣΕΠΕ τύπου Ε-7T της Τουρκικής Αεροπορίας! Η δήλωση που τόση εντύπωση προξένησε στην Ελλάδα, ήταν χαρακτηριστική: «Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις έχουν την ικανότητα να διεξάγουν τρεις επιχειρήσεις με σύγχρονες τακτικές υπό τον έλεγχο ενός κέντρου διοικήσεως. Μπορούμε να καλύψουμε όλο το Αιγαίο, όχι μόνο τα Ίμια. Θα έχουμε την επιχείρηση στο Αφρίν και ταυτόχρονα έχουμε την ισχύ να ελέγξουμε την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο». Ο Ακάρ τονιζει την τουρκική στρατιωτική ισχύ, επισημαίνοντας την εκκωφαντική στρατιωτική απουσία της Ελλάδος από την Κύπρο…
Σε πολιτικό επίπεδο, η Τουρκία είναι αντιμέτωπη με την θανάσιμη απειλή των Κούρδων και η Ελλάδα δεν είναι προτεραιότητα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα σταματήσει να την κρατά απασχολημένη, με την άσκηση πιέσεως και σε στρατιωτικό επίπεδο. Συνεπώς, σε στρατιωτικό επίπεδο η Ελλάδα πρέπει να διατηρεί την Αποτροπή, με τον σταθερό εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά σε βραχυπρόθεσμη βάση, να αποδώσει μεγαλύτερη έμφαση στις Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων που θα κληθούν πρώτες να επέμβουν σε τυχόν κλιμάκωση μιας κρίσεως, όπως ο «αποκλεισμός» των Ιμίων. Προς αυτή την κατεύθυνση, ο ΥΕΘΑ Π. Καμμένος δεν έχει κάνει τίποτα, συνεχίζει όμως τις μεγαλοστομίες περί στρατιωτικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο και την Κύπρο, της οποίας όμως η στρατιωτική κάλυψη είναι αδύνατη στην παρούσα φάση.
Η Κυπριακή Δημοκρατία, δίχως εναέρια και θαλάσσια ισχύ, θα υφίσταται στρατιωτικές πιέσεις ολοένα και μεγαλύτερης εντάσεως από την Τουρκία, προκειμένου να διακόψει τις έρευνες για εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου της. Σε διπλωματικό επίπεδο, η Λευκωσία μπορεί να χρησιμοποιεί τις ενδοκυπριακές συνομιλίες ως μοχλό πιέσεως προκειμένου να καταγγέλει την Άγκυρα για υπονόμευσή τους με πειρατικές ενέργειες όπως αυτή κατά της ΕΝΙ. Όμως μεθαύριο, θα πρέπει να είναι σε θέση να υποδεχθεί το τουρκικό πλωτό γεωτρύπανο στην ΑΟΖ της. Και τότε θα χρειαστούν πολύ περισσότερα από την αχαρακτήριστη ανακοίνωση που είδαμε να εκδίδει ο γ.γ. του ΟΗΕ και τις χλιαρές προτροπές της ΕΕ προς την Τουρκία.
