Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Σε δημοσιοποιηθέν φωτογραφικό υλικό του ΓΕΝ από επιχειρησιακή εκπαίδευση του Πολεμικού Ναυτικού μεταξύ 17-21 Μαΐου, μεταξύ των ωραίων καρέ ξεχωρίζουν αυτά με τις ΤΠΚ αγκιστρωμένες σε βραχώδεις ακτές κάπου στο Αιγαίο. Πρόκειται για τυπική απεικόνιση της τακτικής αντιλήψεως επιχειρήσεων αυτών των μικρών αλλά άκρως φονικών πολεμικών μονάδων, που το Πολεμικό Ναυτικό εισήγαγε στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όντας εκ των πρωτοπόρων στον τομέα.
Ο Στολίσκος Ταχέων Σκαφών που συγκροτήθηκε τον Δεκέμβριο του 1967 με τις πρώτες τορπιλακάτους της εποχής, υπήρξε ο πρόδρομος της σημερινής Διοίκησης Ταχέων Σκαφών που από το 1972 ενισχύθηκε με τα πρώτα 4 “Ταχύπλοα Περιπολικά Κατευθυνομένων Βλημάτων” (ΤΠΚ) τύπου Combattante II. Αυτά αποσύρθηκαν μεταξύ 2002-2004 και σήμερα η δύναμη των ΤΠΚ ανέρχεται σε 18 συνολικώς μονάδες (μία ακόμη υπό ναυπήγηση) που εξοπλίζουν δύο Μοίρες.
Αγκιστρωμένες σε θέσεις αποκρύψεως, οι ΤΠΚ δεν μπορούν να εντοπιστούν από αισθητήρες ραντάρ αντιπάλων πολεμικών μονάδων ή επακτίων σταθμών ραντάρ. Ακόμη και αν εντοπιστούν με άλλα μέσα, η κατεύθυνση βλημάτων επιφανείας – επιφανείας εναντίον τους με ερευνητή ραντάρ, δεν μπορεί να τις απειλήσει ευθέως. Επομένως, οι ΤΠΚ χάρη στο μικρό μέγεθος που διευκολύνει την απόκρυψή τους, έχουν δυνατότητα να εκτοξεύσουν τα βλήματά τους, χωρίς να απειλούνται από ανάλογα όπλα.
Σταδιακώς, το εκτόπισμα και γενικότερα το μέγεθος των ΤΠΚ του Στόλου, μεγάλωσαν. Από την αρχέτυπη Combattante II των 47 μέτρων και 255 τόννων, ακολούθησαν οι Combattante III μήκους 56 μέτρων και 430 τόννων και τελευταίο σχέδιο που αποκτήθηκε, αυτό των Super Vita, είναι 62 μέτρων και 670 τόννων. Οι τελευταίες που άρχισαν να εντάσσονται σε υπηρεσία το 2005, αντικατόπτριζαν την αντίληψη και τάση που επικρατούσε μέχρι και την δεκαετία του 1990. Κοινή παραδοχή είναι ότι αν και οι βασικές επιχειρησιακές αντιλήψεις μπορεί να παραμένουν οι ίδιες, η τεχνολογική πρόοδος και η ανάδειξη νέων οπλικών συστημάτων και συνδυασμών αισθητήρων έχουν εισαγάγει σημαντικά νέα στοιχεία από πλευράς απειλών και δυνατοτήτων αποκαλύψεως του εχθρού. Τα UAV, οπλισμένα και μη, σε συνδυασμό με τους ηλεκτροπτικούς αισθητήρες μεγάλων επιδόσεων σε εναέριες ή ναυτικές πλατφόρμες, επιτρέπουν σήμερα ευχερέστερη αποκάλυψη στόχων σε απόκρυψη. Παραλλήλως, οι νέες δυνατότητες του εχθρικού πυροβολικού για εκτόξευση πυρών ακριβείας σε μεγάλες αποστάσεις με κατευθυνόμενα πυρομαχικά, αντιπροσωπεύουν επιπλέον σοβαρή απειλή.
Το πλεονέκτημα της ευχερούς αποκρύψεως των ΤΠΚ, μπορεί σήμερα να θεωρηθεί υποβαθμισμένο σε μεγάλο βαθμό συνεπώς η τρωτότητά τους είναι αυξημένη και αντιστοίχως μειωμένη η επιβιωσιμότητά τους έναντι κυρίως εναερίων απειλών.
Καθώς η ζωτική προϋπόθεση της εναερίου υπεροχής για την εξασφάλιση της ναυτικής κυριαρχίας στο Αιγαίο διατηρείται σταθερά, η δυνατότητα αυτοτελούς αντιμετωπίσεως εναερίων και βληματικών απειλών από τις μονάδες επιφανείας εξακολουθεί να βασανίζει τους επιτελείς. Στην περίπτωση των ΤΠΚ, τα αντιαεροπορικά πυροβόλα διακρίνονται από πεπερασμένο βεληνεκές και επίδοση υψομέτρου έναντι εναερίων στόχων που πλέον δύνανται να φέρουν κατευθυνόμενα όπλα υψηλών επιδόσεων. Μόνο το σχέδιο Super Vita είναι προικοδοτημένο με το σύστημα RAM, που εξασφαλίζει αυξημένες ικανότητες αντιμετωπίσεως βληματικών απειλών. Δεν υφίσταται όμως αντίδοτο έναντι της απειλής των πυρών ακριβείας πυροβολικού.
Τα ανωτέρω σημαίνουν ότι η τάση αυξήσεως του μεγέθους και εκτοπίσματος των ΤΠΚ, ίσως απαιτείται να επανεξετασθεί ως προς το περιβάλλον αυστηρώς του Αιγαίου. Οι Super Vita, χάρη στο μεγαλύτερο εκτόπισμα και την ανώτερη συμπεριφορά πλεύσεως, απεδείχθησαν πολύ καλές για συνδυασμένη δράση με κύριες μονάδες επιφανείας ακόμη και σε ανοικτές θάλασσες. Απεδείχθησαν επίσης ικανές για ανεξάρτητη συμμετοχή σε διεθνείς αποστολές μακράν της πατρίδος, με χαμηλότερο οικονομικό κόστος. Ο συνδυασμός μεγέθους ΤΠΚ με ισχύ πυρός και ικανότητες κορβέτας, απέδωσε ικανοποιητικώς αλλά σε αρχιπελαγικό περιβάλλον υψηλού βαθμού απειλών, ίσως απαιτεί αναθεωρήσεις.
Δεδομένης της προθέσεως του Πολεμικού Ναυτικού να εντάξει στην Δομή Δυνάμεων κύριες μονάδες κατηγορίας κορβέτας, το πλεονέκτημα επιχειρησιακής ευελιξίας των Super Vita πιθανώς να υποχωρήσει σε βαρύτητα και τα επόμενα σκάφη της ΔΤΣ θα πρέπει να επανεξεταστούν ως προς τα χαρακτηριστικά τους.
- Θα πρέπει να έχουν ανάλογο μέγεθος και συνεπώς αυτονομία, από πλευράς μεταφερόμενου καυσίμου; Μήπως οι κορβέτες θα τις υποκαταστήσουν σε επιχειρήσεις ανοικτών θαλασσών, οπότε ένα μικρότερο πλοίο, πέραν του χαμηλότερου κόστους, ανταποκρίνεται καλύτερα από πλευράς επιβιωσιμότητος στο Αιγαίο;
- Ο οπλισμός χρειάζεται να έχει την υφισταμένη σύνθεση που ανταποκρίνεται σε κορβέτα; Μείωση του αριθμού βλημάτων επιφανείας – επιφανείας και αντιαεροπορικών πυροβόλων λόγω μικρότερου μεγέθους, θα επηρέαζε σε κρίσιμο βαθμό;
- Τι συνολική αντιαεροπορική – αντιπυραυλική ικανότητα πρέπει να έχουν; Το RAM κρίνεται αναντικατάστατο ή απαιτείται άλλος συνδυασμός οπλισμού σε συνδυασμό με ηλεκτρονικά συστήματα αυτοπροστασίας;
- Κρίνεται αναγκαία η επίτευξη υψηλότερων ταχυτήτων πλεύσεως, σε σχέση με την τιμή των 35 κόμβων περίπου;
Οπωσδήποτε θα απασχολήσουν σοβαρά η σχεδίαση ώστε να περιλαμβάνει στοιχεία μειώσεως του ίχνους ραντάρ, το προωστήριο σκεύος ως προς το εκπεμπόμενο θερμικό και ακουστικό ίχνος σε συνάρτηση με την απαίτηση ταχύτητος, οι αναδυόμενες τεχνολογίες παθητικών μέτρων αποκρύψεως – υποβαθμίσεως του θερμικού ίχνους κ.λπ.
Τα ανωτέρω είναι ένα σοβαρό πεδίο προβληματισμού για το προσωπικό των μικρών σκαφών που υψώνουν την μαύρη πειρατική σημαία στο Αιγαίο. Πιθανή σύνδεση των επιχειρησιακών απαιτήσεων της ΔΤΣ, με προσωπικό εξειδικευμένων προσόντων για την ανάπτυξη μιας ελληνικής σχεδιάσεως, κρίνεται απολύτως εντός των δυνατοτήτων του Πολεμικού Ναυτικού και της χώρας.
Ανεξαρτήτως των δικών μας υποθέσεων, μια σύντομη ματιά στις κινήσεις του εχθρού στο ίδιο πεδίο, έχει πάντα ενδιαφέρον. Η έναρξη διαδικασίας προτάσεων από την βιομηχανία για ένα μελλοντικό σχέδιο ΤΠΚ το 2013, καθυστέρησε λόγω χρηματοδοτικών περιορισμών και διαδοχικές αναθεωρήσεις των προδιαγραφών, το ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε το 2018 και τον Σεπτέμβριο του 2020 ανατέθηκε σύμβαση στην STM για το σχέδιο FAC-55.
Το FAC-55 περιγράφεται ως μήκους 62,67 μέτρων, μέγιστου πλάτους 9,84 μέτρων, βυθίσματος 1,68 μέτρου μόλις (ευνοϊκό για παράκτια περιβάλλοντα) και εκτοπίσματος 535 τόννων. Είναι μεγαλύτερο από την διαφαινόμενη αρχική τάση το 2013, που έδειχνε να προτιμά μικρότερες σχεδιάσεις. Ενώ σε διαστάσεις το FAC-55 είναι παρεμφερές του Super Vita, έχει μικρότερο εκτόπισμα, παρά το ότι όλη η δομή στηρίζεται στον χάλυβα. Η σχεδίαση έχει λάβει υπ’ όψιν την απαίτηση για μειωμένο θερμικό, ακουστικό, μαγνητικό και ηλεκτρομαγνητικό ίχνος.
Το Τουρκικό Ναυτικό είχε καθορίσει εξαρχής απαίτηση για υψηλότερες επιδόσεις, με αποτέλεσμα την επιλογή συνδυασμού COGAG με τρεις υδροωθητές στο προωστήριο σκεύος, εξασφαλίζοντας μέγιστη ταχύτητα 60 κόμβων (σε δοκιμές) και 55 σε Κατάσταση Θαλάσσης 3. Ο συνδυασμός αυξάνει το θερμικό ίχνος του σκάφους αλλά επικρατεί σε βαρύτητα η απαίτηση εξαιρετικά υψηλής ταχύτητος.
Η χωρητικότητα δεξαμενών καυσίμου είναι 90 τόννοι, αυξημένη σε σχέση με την κλάση KILIÇ των 552 τόννων, στην οποία η αντίστοιχη τιμή κυμαίνεται σε 60-65 τόννους καυσίμου. Αυτό ήταν απαραίτητο για την επίτευξη αυξημένης αυτονομίας, που με ταχύτητα 50 κόμβων ανέρχεται σε 750 ν.μ. και με 20 κόμβους σε 1.000 ν.μ.
Ο οπλισμός είναι βαρύς, περιλαμβάνοντας 8 βλήματα επιφανείας – επιφανείας, σύστημα RAM, πυροβόλο 76 mm, 2 τηλεχειριζόμενους σταθεροποιημένους σταθμούς πολυβόλων 12,7 mm και ανθυποβρυχιακές τορπίλες. Η ΤΠΚ αναφέρεται ότι θα περιλαμβάνει σόναρ (!) ενώ θα είναι πλήρης σε συστήματα αυτοπροστασίας για επιχειρήσεις σε περιβάλλον υψηλού βαθμού απειλών (δύο εκτοξευτές αεροφύλλων/θερμοβολίδων, σύστημα ESM τύπου AREΑS-2N και σύστημα παρεμβολέα ηλεκτρονικού πολέμου ARES 2NC).
Το πρόγραμμα εξελίσσεται χωρίς ακόμη να έχουν αποσαφηνιστεί ενδεχόμενες συνέπειες από τις κυρώσεις CAATSA που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ. Αυτό πιθανώς να επηρεάσει την σύνθεση οπλισμού, οπότε θα αναζητηθούν εγχώριες λύσεις όπως το βλήμα επιφανείας – επιφανείας Atmaca, το σύστημα εγγύς προστασίας CÖKDENİZ των 35 mm, βλήματα επιφανείας – αέρος βραχεώς βεληνεκούς SUNGUR ή και το πυραυλικό αντιαεροπορικό σύστημα SAPAN που θα αποτελεί την ναυτική έκδοση του αντιαεροπορικού συστήματος ξηράς HİSAR+.
