Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Μια πολύ ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη αεροπορική άσκηση, η NORTHERN LIGHTING 2023 πραγματοποιήθηκε μεταξύ 7-18 Αυγούστου στις ΗΠΑ, με συμμετοχή μαχητικών F-35 από την Αεροπορία των ΗΠΑ (USAF) την Αεροπορική Εθνοφρουρά (ANG) και το Σώμα Πεζοναυτών (USMC). Πρόκειται για διακλαδική άσκηση στην οποία, από τα βασικά αντικείμενα – σενάρια στα οποία εκπαιδεύτηκαν τα πληρώματα, ήταν η συνεργασία του μαχητικού 5ης γενιάς με μαχητικά F-16, με τα πρώτα να αναλαμβάνουν να ηγηθούν σύνθετων “πακέτων”. Σκοπός είναι η εμπλοκή υπό συνθήκες τακτικού πλεονεκτήματος των μαχητικών που δεν έχουν το πλεονέκτημα χαρακτηριστικών stealth και η συνολική επικράτηση έναντι ενός σχεδόν ισοτίμου αντιπάλου.
Το The War Zone παρουσίασε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που ανέλυσε πτυχές των σεναρίων στα οποία εκπαιδεύτηκαν οι ασκούμενοι, αναδεικνύοντας τον πρωταγωνιστικό ρόλο που θα έχει το F-35 όχι τόσο αυτοτελώς, όσο σε συνεργατικό επίπεδο με μαχητικά προηγουμένης γενιάς.
Τα τακτικά σενάρια, τουλάχιστον στην πρώτη εβδομάδα της ασκήσεως, ήταν εστιασμένα στις Αμυντικές Αεροπορικές Επιχειρήσεις (Defensive Counter Air) με βάση μία απροσδιόριστη αμυντική γραμμή, είτε αυτή αφορά την υπεράσπιση μίας Προκεχωρημένης Βάσης Επιχειρήσεων (FOB) ή μίας Ομάδας Αεροπλανοφόρου. Επιδίωξη ήταν ο “εχθρός” να διατηρηθεί εκτός της ζώνης αφέσεως των όπλων του, με την εγκατάσταση Αεροπορικών Περιπολιών Μάχης (CAP) από σχηματισμούς μαχητικών.
Ένα άλλο κεφάλαιο στο οποίο εστίασε η εκπαίδευση, ήταν η άμυνα εναντίον εισερχομένων πυραύλων πλεύσεως (cruise) που συνιστούν απειλή η οποία απασχολεί όλο και περισσότερο τους Αμερικανούς, επειδή θίγει την άμυνα του μητροπολιτικού εδάφους. Καθώς οι πύραυλοι πλεύσεως είναι σχεδιασμένοι με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατηρησιμότητος (LO) ο εντοπισμός τους από ραντάρ μαχητικών που σαρώνουν χαμηλότερα του επιπέδου πτήσεως, είναι διαδικασία υψηλού βαθμού δυσκολίας και δοκίμασε τις επιδόσεις του ραντάρ AN/APG-81 του F-35 και του AN/APG-83 με τα οποία είχαν αναβαθμιστεί τα F-16 των 148 και 180 Πτερύγων Μάχης της ANG, που συμμετείχαν στην συγκεκριμένη άσκηση. Τα ραντάρ τεχνολογίας AESA, μπορούν να εντοπίσουν μικρούς στόχους σε μεγαλύτερες αποστάσεις, με μεγαλύτερη ακρίβεια και ευκρίνεια.
Εν τούτοις, το κρίσιμο μέρος της εκπαιδεύσεως, αφορούσε την συνεργασία του F-35 με τα F-16 στο πλαίσιο μιας σύνθετης CAP. Σήμερα, το F-35 φέρει εσωτερικώς μόνο 4 βλήματα AMRAAM, που μελλοντικώς θα αυξηθούν σε 6, όχι όμως για το F-35B, λόγω μικρότερου εσωτερικού χώρου για όπλα. Καθώς το F-16 μπορεί να φέρει 6 τέτοια βλήματα, συνιστά πολύτιμη πλατφόρμα στον εναέριο αγώνα αλλά επιδίωξη είναι μέσω της στενής συνεργασίας του με F-35, να βελτιωθούν οι προϋποθέσεις επιβιωσιμότητός του.
Το F-35 διαπρέπει χάρη στην απαράμιλη σύντηξη δεδομένων όλων των αισθητήρων του και την ικανότητα διανομής των πληροφοριών αυτών σε άλλα εναέρια μέσα. Οι δυνατότητες αυτές επαυξάνονται από την ικανότητά του να λαμβάνει δεδομένα από άλλες πηγές – αισθητήρες και αφού τα συνθέσει, να τα μεταβιβάζει σε άλλους δρώντες. Οι ικανότητες αυτές δοκιμάστηκαν πλήρως στην διάρκεια της ασκήσεως και σε συνδυασμό με την αξιοποίηση τουλάχιστον ενός επιγείου κινητού σταθμού ραντάρ AN/TPS-80 G/ATOR, που συνεργαζόταν με τα αεροπλάνα και συμπλήρωνε την τακτική εικόνα. Απολαμβάνοντας ανώτερης Αντίληψης Καταστάσεως (SA) χάρη στον όγκο πληροφοριών, οι ιπτάμενοι των F-35 μπορούσαν να ξεχωρίσουν τις υψηλότερου βαθμού απειλές ώστε να “προστατευτούν” καλύτερα τα F-16 και να παραμείνουν αυτά όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο στον αγώνα. Αντί λοιπόν να δίνεται εντολή στα F-16 να απομακρυνθούν, όταν οι απειλές είναι υψηλού βαθμού, τα F-35 αναλαμβάνουν να εξαλείψουν τα προπορευόμενα εχθρικά ίχνη από πλεονεκτική θέση που τους παρέχουν οι ιδιότητες LO, οπότε τα F-16 με τα όπλα τους παραμένουν για να αντιμετωπίσουν επόμενα εχθρικά ίχνη που θα εισέλθουν στον αγώνα.
Γενικώς, το F-35 έχει την ικανότητα να αναμετρηθεί με απειλές οι οποίες κρίνονται “απαγορευτικές” για το F-16, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο. Ιπτάμενος των Πεζοναυτών στο F-35B, ανέδειξε παραστατικώς την αξία της συνεκπαιδεύσεως μεταξύ αεροπλάνων διαφορετικών γενεών και έδωσε
«Έχουμε συνηθίσει τόσο πολύ στο να είμαστε πάρα πολύ επιβιώσιμοι, πραγματικά βαθιά σε ένα περιβάλλον υψηλών απειλών… Αυτά [τα F-16] δεν μπορούν να βασίζονται στα ίδια πράγματα που βασιζόμαστε εμείς κι αυτό είναι κάτι που δεν κατανοούμε αν δεν συζητήσουμε πραγματικά μαζί τους γι’ αυτό. Έχουμε βιβλιογραφία, έχουμε εκδόσεις αλλά τίποτα δεν αντικαθιστά την συζήτηση πρόσωπο με πρόσωπο με έναν ιπτάμενο. Ποια είναι η τακτική τους; Τί σημαίνει αυτό για εσάς; Πώς μπορώ να σε βοηθήσω να πετύχεις την τακτική σου; Και πραγματικά το κάνουμε αυτό καθημερινά».
Η αξία της καλής επικοινωνίας μεταξύ των μελών της σύνθετης CAP, είναι πρωταρχικής σημασίας όταν η τακτική εικόνα των απειλών είναι περίπλοκη, λόγω μεγάλου αριθμού εχθρικών ιχνών. Κατά τους ασκουμένους, η διανομή πληροφοριών έχει την ίδια αξία με τον αριθμό των διαθέσιμων όπλων που φέρει κάθε αεροπλάνο, για την επιτυχία της αποστολής.
Στο σημείο αυτό και πάλι το F-35 υπερέχει καθοριστικά. Τα συστήματα επικοινωνιών και διανομής δεδομένων, περιλαμβάνουν την εξειδικευμένη Προηγμένη Ζεύξη Δεδομένων Πολλαπλών Λειτουργιών (MADL) για επικοινωνία με άλλα F-35, όπως και το Link 16 για επικοινωνία με άλλα αεροπλάνα. Η διαφορά είναι ότι το Link 16 εκπέμπει, αν και με κρυπτογράφηση, οπότε είναι πιο εύκολος ο εντοπισμός της επικοινωνίας σε σχέση με την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ F-35 μέσω της MADL. Επομένως, η ανταλλαγή δεδομένων του F-35 με άλλα αεροπλάνα μέσω Link 16 μπορεί να αποκαλύψει την παρουσία και θέση του, ένα ζήτημα στο οποίο η USAF εξετάζει λύσεις. Μία από αυτές είναι η χρησιμοποίηση άλλων επανδρωμένων ή μη επανδρωμένων αεροσκαφών, που ενεργούν ως πύλες κόμβων επικοινωνίας, δηλαδή ως ενδιάμεσος, προκειμένου το F-35 να στέλνει δεδομένα μέσω MADL σε άλλα αεροπλάνα που δεν διαθέτουν την συγκεκριμένη ζεύξη δεδομένων.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η σχέση καταρρίψεων προς απώλειες κατά το μείζον μέρος της ασκήσεως, ήταν συντριπτική υπέρ των μεικτών “πακέτων” F-35 και F-16. «Πιστεύω ότι η συνολική σχέση καταρρίψεων προς απώλειες είναι κάπου 60 προς ένα, περιλαμβάνοντας τα F-16», είπε ο ιπτάμενος του F-35B, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η μία και μοναδική απώλεια έλαβε χώρα στην πρώτη ημέρα της ασκήσεως! Όπερ μεθερμηνευόμενο σημαίνει ότι σε μεγάλο βαθμό, επρόκειτο πιθανώς για θέμα τύχης. Πρόσθεσε δε ότι από την δεύτερη ημέρα της ασκήσεως, οι “Μπλε”, όχι μόνο δεν υπέστησαν απώλειες αλλά μπόρεσαν να κρατήσουν όλες τις απειλές τουλάχιστον 45 μίλια μακριά από την καθορισμένη γραμμή, διείσδυση πέραν της οποίας θα σήμαινε αποτυχία των αμυνόμενων “Μπλε”!
Η απόδοση αυτή, επισημαίνεται ότι δεν σχετιζεται με το επίπεδο ικανότητος των “Ερυθρών”, καθώς η απεικόνιση του εχθρού στηρίζεται σε ικανούς και έμπειρους ιπταμένους που μάλιστα, στην NORTHERN LIGHTINING 2023, πετούσαν με ορισμένα πολύ ικανά αεροπλάνα. Αυτά περιελάμβαναν ένα ζεύγος F-117 κι ένα ζεύγος F-35, η παρουσία των οποίων και μόνο, εντείνει την προσοχή των “Μπλε” και ασφαλώς αυξάνει τον βαθμό δυσκολίας της αναμετρήσεως. Τα αεροπλάνα stealth επίσης, εξομοίωναν απειλές πυραύλων πλεύσεως. Με τους “Ερυθρούς”, επιχειρούσαν και F-16A/B αναβαθμισμένα με ραντάρ τεχνολογίας AESA κι άλλες βελτιώσεις, αποσυρθέντα από την Ισραηλινή Αεροπορία. Καθώς τα F-16A/B πετούν χωρίς εξωτερικά φορτία, είναι εξαιρετικά ευέλικτα και γρήγορα στις αντιδράσεις, συνιστώντας πολύ επικίνδυνο αντίπαλο στην κλειστή αερομαχία. Την παρουσία των “Ερυθρών”, συμπληρώνουν T-38 και Mirage F1, που λόγω του χαμηλού λειτουργικού κόστους τους, επιτρέπουν την συμμετοχή μεγαλύτερου αριθμού αεροπλάνων στις ασκήσεις, κάτι απαραίτητο για την ρεαλιστικότερη εκπαίδευση, που θα προβληματίσει τις αεροπορίες οι οποίες μελλοντικώς θα επιχειρούν αποκλειστικώς με το υψηλού λειτουργικού κόστους F-35 και θα χρειάζεται να ασκούνται στην αντιμετώπιση πολλαπλών απειλών. Τέλος, αναφέρθηκε και η συμμετοχή ενός επιγείου συστήματος ηλεκτρονικών εκπομπών (JTE) από πλευράς “Ερυθρών”. Καθώς αυτό εξοιμοιώνει ευρεία ποικιλία διαφορετικών επιγείων απειλών, όπως συστοιχίες αντιαεροπορικών βλημάτων ή συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου, ενισχύεται σημαντικά η αληθοφάνεια όσο και το επίπεδο απειλών.
Καθώς η NORTHERN LIGHTNING είναι σημαντικά μικρότερης εκτάσεως άσκηση και διεξάγεται σε πολύ μικρότερο χώρο, εν σχέσει με την RED FLAG, οι συμμετέχοντες έχουν περισσότερες ευκαιρίες εξασκήσεως στα διάφορα σενάρια. Η εστίαση δε στις συνεργατικές τακτικές μαχητικών F-35 με μαχητικά προηγουμένων γενεών, επιτρέπει στοιχευμένη εκπαίδευση.
Από την πλευρά της συμμετοχής των F-35B του USMC, ο διοικητής της 4ης Πτέρυγος Αεροσκαφών Πεζοναυτών (4ης MAW) σημείωσε την αξία συμμετοχής στην NORTHERN LIGHTINING για πολλούς λόγους ενώ στάθηκε στην εξάσκηση που προσφέρει στις διαδικασίες επιχειρήσεων σε απομακρυσμένες προκεχωρημένες βάσεις. Οι Εκστρατευτικές Επιχειρήσεις Προωθημένης Βάσεως (ΕΑΒΟ) του USMC, στηρίζονται στην ταχεία ανάπτυξη σε απόμακρες και απομονωμένες τοποθεσίες και αφορούν ουσιαστικώς την δημιουργία, λειτουργία και υποστήριξη μιας μικρής προωθημένης αεροπορικής βάσεως.
Συμπεράσματα
Τα ανωτέρω, δίνουν παραστατικώς μία αντιπροσωπευτική εικόνα των νέων δεδομένων που θα φέρει η είσοδος σε υπηρεσία μαχητικών F-35, έστω και σε μικρούς αριθμούς, στην Πολεμική Αεροπορία. Τα νέα δεδομένα, δικαιολογούν πλήρως τον χαρακτηρισμό “Game changer” για το μαχητικό 5ης γενεάς καθώς ακόμη και σε αμυντικές επιχειρήσεις μόνο, καθίσταται εφικτή υψηλή σχέση καταρρίψεων έναντι απωλειών, ικανή να εκμηδενίσει μία ισχυρότερη αριθμητικώς αεροπορική δύναμη στον εναέριο αγώνα.
Αναδεικνύεται επίσης η αξία των ραντάρ τεχνολογίας AESA, στον ειδικό ρόλο του εντοπισμού απειλών πυραύλων πλεύσεως, όσο και η διασύνδεση των μαχητικών με ζεύξη δεδομένων Link 16. Τα συγκεκριμένα στοιχεία έχουν αρχίσει ήδη να ενισχύουν την Πολεμική Αεροπορία, με εκπροσώπους τα μαχητικά Rafale και τα υπό αναβάθμιση F-16V.
Επίσης, διαφαίνεται η αξία πολλαπλών ρόλων των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και ιδίως των μελλοντικών αεριωθουμένων, που μπορούν να συνεπιχειρούν διασυνδεδεμένα με τα μαχητικά αεροπλάνα. Από αυτή την άποψη, πρέπει ήδη να μελετάται η εξέλιξη αυτή, συνδυαστικώς τουλάχιστον με τα Rafale και F-35.
Τέλος, παραμένει ζωτικής σημασίας η ύπαρξη ενός σύγχρονου Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου με διασυνδεδεμένους επίγειους σταθμούς ραντάρ και ΑΣΕΠΕ, ανθεκτικού σε επιθέσεις Ηλεκτρονικού Πολέμου και διακριτικής ικανότητος τόσο βαλλιστικών πυραύλων όσο και πυραύλων πλεύσεως.
