Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Έχουν γραφεί ήδη αρκετές αναλύσεις για τα απώτερα αίτια της ήττας των Αρμενίων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Επιπλέον, έχει σχηματισθεί μια αρκούντως καλή εικόνα για τις τακτικές και τα οπλικά συστήματα που είχαν ισχυρή επίδραση στην εξέλιξη των επιχειρήσεων. Υπάρχουν όμως και μικρά διδάγματα που εξάγονται, ακόμη και μόνο από την παρατήρηση του οπτικού υλικού που δημοσιοποιήθηκε το διάστημα των εχθροπραξιών, ως προς τα χρησιμοποιούμενα οπλικά συστήματα και μέσα.
Ενώ τα UAV κυριαρχούν και δικαιολογημένα ως πρωταγωνιστές της αναμετρήσεως, παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν ακόμη και στα πιο “ταπεινά” χρησιμοποιούμενα μέσα, αμφοτέρων των αντιπάλων. Εδώ θα επικεντρώσουμε στα μέσα μεταφοράς, με αφορμή υλικό που δημοσιοποιήθηκε στις τελευταίες φάσεις των μαχών.
Σε βίντεο που προβλήθηκε από προσβληθείσα φάλαγγα οχημάτων των Αζέρων που κινήθηκε σε ορεινό έδαφος, ήταν εμφανής η ανεπάρκεια του κυρίου μέσου που διακρινόταν, το όχημα SandCat (4×4) ισραηλινής προελεύσεως. Τα οχήματα που ήταν βαμμένα μάλιστα σε αμμώδη απόχρωση (!) είτε είχαν καταστραφεί ολοσχερώς, από πυρά αντιαρματικών όπλων προφανώς, είτε είχαν ανατραπεί επί του ακολουθούμενου δρομολογίου, είτε ευρίσκοντο ρηγμένα σε χαράδρα ενώ σε εναέριο πλάνο διακρίνονται να έχουν ακινητοποιηθεί μαζί με άλλα οχήματα κατηγορίας MRAP.
Η καταστροφή οχημάτων με επίπεδο θωρακίσεως Level I, δεν απαιτεί ασφαλώς την ισχύ αντιαρματικού όπλου. Μπορούν να δεχθούν θανάσιμα πλήγματα και από ελαφρύτερα όπλα. Τα οχήματα μπορούν να ανατραπούν ακόμη και από το ωστικό κύμα κάποιας οβίδας πυροβολικού που θα πέσει εγγύς ενώ η πτώση στην χαράδρα ή η ανατροπή στο εν λόγω περιστατικό, μπορεί να αποδοθεί στον πανικό που προκλήθηκε. Επίσης, τα οχήματα που δεν μπορούσαν να αντιδράσουν λόγω εδάφους κατά την απόπειρα διαφυγής, ακόμη και αν δεν υπέστησαν πλήγματα, κατέστησαν απλώς παγίδες για το μεταφερόμενο προσωπικό που είτε φονεύθηκε, είτε παραδόθηκε ή έσπευσε να διαφύγει.
Στις απεγνωσμένες προσπάθειες των οδηγών να εξέλθουν της φονικής ζώνης, τα οχήματα ανατράπηκαν μάλλον “προδομένα” από την ικανότητά τους σε ανώμαλο έδαφος. Όμως όπως υπενθυμίζει το ανατραπέν όχημα, στο οποίο διακρίνεται ευκρινώς το σασί πολιτικού τύπου Ford στο οποίο βασίζεται το SandCat, οι επιδόσεις κινήσεως εκτός δρόμου τέτοιων “μεταλλαγμένων” οχημάτων, δεν ανταποκρίνονται στις πολεμικές συνθήκες. Εντελώς διαφορετικών προδιαγραφών είναι τα στρατιωτικής σχεδιάσεως οχήματα, ώστε να μπορούν να κινούνται ευχερώς επί παντός εδάφους, παρά το σοβαρό βάρος της πολύ ισχυρότερης θωρακίσεως που φέρουν για την προστασία του προσωπικού.
Οι Αζέροι, σαφώς υπερεκτίμησαν τις δυνατότητες των SandCat, τόσο ως προς την ικανότητα ανταποκρίσεώς τους στο ανώμαλο έδαφος ενώ είναι άγνωστο το κατά πόσο απέδωσαν σημασία στην προστασία του προσωπικού. Σε άλλη φάλαγγα, η οποία όπως ελέχθη από επί τόπου μάρτυρες, ανήκε σε κάποια επίλεκτη δύναμη σε αποστολή αναγνωρίσεως που μάλλον έπεσε σε ενέδρα, διακρίνεται επίσης ένα SandCat τουλάχιστον. Τα επικεφαλής ερπυστριοφόρα τεθωρακισμένα οχήματα καταστράφηκαν πρώτα και ακολούθησαν τα τροχοφόρα, υπενθυμίζοντας ότι το εχθρικό πυρ δεν είναι… χαριστικό. Κοινώς, οι εσφαλμένες αξιολογήσεις και επιλογές προδιαγραφών και οπλικών συστημάτων, στον πόλεμο πληρώνονται με αίμα.
Οι Αζέροι, που δεν είχαν πρόβλημα ελλείψεως τεθωρακισμένων, για διαφόρους λόγους, έκριναν ότι τα SandCat ήταν κάτι περισσότερο από αυτό που στην πραγματικότητα είναι και το πλήρωσαν σε αίμα.
Η υψηλή ευκινησία, μπορεί σε συγκεκριμένες συνθήκες να μην έχει πρωτεύουσα σημασία, όμως το επίπεδο της παρεχομένης προστασίας διατηρεί την σημασία του, όπως απέδειξε υλικό από μια άλλη φάλαγγα οχημάτων, αυτή την φορά Αρμενίων, που είχε καταστραφεί κατά την κίνησή της επί ασφαλτοστρωμένης οδικής αρτηρίας. Η μακάβρια εικόνα των εξοντωμένων στρατιωτών δίπλα σε κοινά οχήματα μεταφοράς, αναδείκνυε την τραγικότητα της καταστάσεως στην οποία είχαν περιέλθει οι δυνάμεις των Αρμενίων.
Η χρησιμοποίηση κοινών οχημάτων, ορισμένα της δεκαετίας του 1970, για μετακίνηση δυνάμεων, αναδεικνύει την έλλειψη τεθωρακισμένων οχημάτων, στην οποία περιήλθαν από την μέχρι τότε στοχευμένη δράση των Αζέρων που είχαν επιδοθεί στην συστηματική καταστροφή τους. Η χρήση κοινών οχημάτων, είναι κίνηση απελπισίας, που αγνοούσε τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας σε εμπόλεμη ζώνη, με αποτέλεσμα αβάστακτο φόρο αίματος.
Η ίδια τραγική έλλειψη σε τεθωρακισμένα οχήματα για μετακινήσεις προσωπικού από πλευράς Αρμενίων, φάνηκε και από την χρησιμοποίηση πολιτικών οχημάτων χρηματαποστολών από κάποια τράπεζα ή εταιρεία ασφαλείας. Με ένα άρμα μάχης να προηγείται, στην φάλαγγα ακολουθούσαν τα επιταγμένα λευκά οχήματα μάρκας Renault, που είναι ελαφρώς θωρακισμένα για τις ανάγκες μεταφοράς χρηματικών ποσών. Μόνο κάποιες βολίδες φορητού οπλισμού διακρίνονται στα τζάμια ενός οχήματος, χωρίς να είναι δυνατή η εκτίμηση για άλλες απώλειες. Τυχεροί;
Σε κανέναν στρατό που σέβεται το προσωπικό του και έχει στοιχειώδη επαφή με την σύγχρονη πραγματικότητα του πεδίου μάχης, από πλευράς φονικότητος όπλων και ευπάθειας μέσων, δεν συγχωρείται τέτοια αμέλεια. Η ανάπτυξη τεθωρακισμένων τροχοφόρων οχημάτων με υψηλά επίπεδα προστασίας ακόμη και για τακτικές μεταφορές στρατευμάτων, δεν είναι τυχαία. Όσοι στρατοί βρέθηκαν στο πεδίο της μάχης την τελευταία εικοσαετία, έχουν στραφεί σε αγορές τέτοιων οχημάτων επειδή έχουν πληρώσει βαρύ φόρο αίματος. Στην Τουρκία επί παραδείγματι, δεν είναι τυχαία η έμφαση που δόθηκε στην ανάπτυξη τεθωρακισμένων οχημάτων κάθε κατηγορίας, επειδή επρόκειτο για επιλογή η οποία υπάκουε, αφενός στον εθνικό στόχο αναπτύξεως εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, αφετέρου στην διαπιστωμένη επιχειρησιακή απαίτηση για οχήματα αυξημένου βαθμού προστασίας.
Fast forward τώρα στην Ελλάδα, που όλα αυτά έρχονται σε μια χρονική στιγμή στην οποία αποκαλύφθηκε στα μέσα η “προίκα” που προετοίμασε η πολιτική ηγεσία στον διαγωνισμό για την διάσωση της ΕΛΒΟ. Δημοσίευμα της “Καθημερινής” στις 19 Νοεμβρίου, αναφέρθηκε στην κατάρτιση προγράμματος αντικατάστασης των τζιπ Mercedes, που το “πρώτο μέρος του εκτιμάται πως θα είναι προϋπολογισμού 550 εκατομμυρίων ευρώ“. Σε συνδυασμό με το πολυδιαφημισμένο από πέρυσι στα ελληνικά μέσα SandCat, αποκτούμε μια εικόνα για το τι είχαν στο μυαλό τους αυτοί που οργάνωσαν τα πράγματα, απαιτώντας και από την Κύπρο να ακολουθήσει κατά γράμμας.
Γενικότερα πάντως, είναι απολύτως ενδεικτικό ότι στην ιστορία του Ελληνικού Στρατού, ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει εφαρμοσθεί πρόγραμμα αναβαθμίσεως στον τομέα της προστασίας, οποιουδήποτε τεθωρακισμένου οχήματος στην διάρκεια του επιχειρησιακού του βίου. Κανένα άρμα μάχης, κανένα τεθωρακισμένο όχημα, δεν έχει κριθεί σκόπιμο να ενισχυθεί στην θωράκισή του. Άρματα και τεθωρακισμένα που διατηρούνται επί δεκαετίες σε υπηρεσία, προφανώς κρίνονται ικανά να προσφέρουν. Όμως τα αρχικά πρότυπα στην θωράκισή τους, επειδή αποτελούν σχεδιάσεις της δεκαετίας του 1960, προφανώς και είναι εντελώς ξεπερασμένα, με αποτέλεσμα εξουδετέρωση του τεθωρακισμένου να συνεπάγεται ταυτοχρόνως και βεβαία απώλεια πληρώματος ή επιβαινόντων.
Η αδυναμία παρακολουθήσεως των εξελίξεων, δεν μπορεί πάντα να έχει ως δικαιολογία την έλλειψη χρημάτων. Γιατί δεν ήταν πάντα έτσι. Αλλά και σήμερα, που οι αρμόδιοι αποφάσισαν να αφιερώσουν κονδύλια για εξοπλισμούς, το μεγαλυτέρου ύψους πρόγραμμα προμήθειας οχημάτων που σχεδιάσθηκε, κόστους 550 εκατ. ευρώ σε “πρώτη φάση”, αφορά οχήματα βασισμένα σε πολιτικό σασί με ξεπερασμένο επίπεδο θωρακίσεως.
Τουρκικά οπλισμένα UAV; Η VALPAK με τα πολυφασματικά δίχτυα αποκρύψεως είναι εδώ
