Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η εξοπλιστική αφύπνιση της χώρας, έπειτα από ανεπίτρεπτη και ανεύθυνη υποχρηματοδότηση των Ενόπλων Δυνάμεων επί σειρά ετών, έχει αποφέρει μέχρι σήμερα απτά αποτελέσματα από την σύναψη αριθμού συμβάσεων. Εν τούτοις, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, έχει δεχθεί κριτική επειδή οι όποιες εξελίξεις, δεν έχουν συνοδευθεί από σοβαρή συμμετοχή της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας (ΕΑΒΙ). Η κυβέρνηση δικαιολογεί την μηδενική “επιστροφή χρημάτων” στην χώρα, μέσα από μεγάλες συμβάσεις όπως αυτή των Rafale, λόγω των επειγουσών διαδικασιών και ιδιαιτεροτήτων. Αλλά και η σύμβαση για τις φρεγάτες FDI HN που υπογράφεται σε μερικές ημέρες, παρά την προσπάθεια που καταβλήθηκε, δείχνει ότι δεν θα αποφέρει εκείνη την κλίμακα εμπλοκής ελληνικών εταιρειών που θα ανέμενε κάποιος, εν σχέσει με το συνολικό ύψος της συμφωνίας.
Η εικόνα είναι όλως ενδιαφέρουσα και δεν πρέπει να περιορίζεται στην ουσιαστική ανυπαρξία κεντρικής κρατικής πολιτικής για την ανάπτυξη της ΕΑΒΙ. Προκύπτει αβίαστα η διαπίστωση ότι παρόλο που στον τομέα των εξοπλισμών Αεροπορικού υλικού, υφίσταται η μεγάλη κρατική ΕΑΒ, η “διάσωση” της οποίας παρουσιάσθηκε συχνά ως επιχείρημα για την σύναψη συμβάσεων και υποτίθεται ότι κατέχει κεντρική θέση ενδιαφέροντος για την εκάστοτε κυβέρνηση, δεν έχουμε ανάπτυξη νέων προϊόντων. Η ΕΑΒ εξακολουθεί να περιορίζεται στην παροχή υπηρεσιών (συντήρηση αεροπορικού υλικού, μοντάρισμα έτοιμων υποσυγκροτημάτων σε αναβαθμιζόμενα αεροσκάφη) χωρίς να κατακτά νέες τεχνολογίες ενώ κατασκευαστικά περιορίζεται επί της ουσίας σε κάποια συγκροτήματα αεροσκαφών που της έχει αναθέσει μία μόνο ξένη εταιρεία. Έτσι, η εταιρεία προσλαμβάνει προσωπικό, όχι επειδή έχει ανοίξει νέες γραμμές παραγωγής δικών της προϊόντων (κυρίων ή δευτερευόντων) αλλά για να εξυπηρετήσει το έργο που της δίνει ένας μόνο ξένος πελάτης, παρατώντας όμως στην κυριολεξία το έργο της συντηρήσεως αεροσκαφών της Πολεμικής Αεροπορίας…
Στον τομέα των Ναυτικών εξοπλισμών, η ΕΑΒΙ δίνει το “παρών” μέσω εταιρειών κυρίως ηλεκτρονικών συστημάτων, ηλεκτροπτικών και λογισμικού, χωρίς και πάλι παρουσίαση κυρίων προϊόντων. Αν βάλουμε στην άκρη τα μεγάλα ναυπηγεία, που είναι ζήτημα σε τελική ανάλυση αν μπορούν να θεωρηθούν μέρος της ΕΑΒΙ, οι ελληνικές εταιρείες που θα εμπλακούν στο πρόγραμμα νέων φρεγατών, θα συνεργαστούν με γαλλικούς οίκους για την συναρμολόγη και ολοκλήρωση ηλεκτρονικών συστημάτων (hardware και λογισμικό), υποσυστημάτων αποστολής και την λήψη πιστοποιητικού συντηρήσεως αυτών.
Χωρίς όμως να επιδιώκουμε την όποια μείωση του έργου που θα αναλάβουν οι ελληνικές εταιρείες, το ζήτημα είναι για τι μεγέθους έργο μιλάμε, τόσο από πλευράς αριθμών παραγωγής, όσο και βάθος χρόνου. Εδώ μπορούμε να πούμε ότι καθώς μιλάμε για 3 μόνο φρεγάτες, τα όποια συγκροτήματα, συστήματα, υποσυγκροτήματα, ή σύνολα καλωδιώσεων, κατασκευαστούν ή συναρμολογηθούν από ελληνικές εταιρείες, δεν θα υπερβαίνουν λίγα πολλαπλάσια του 3. Ακόμη και αν γαλλικοί οίκοι επιλέξουν να αναγορεύσουν ελληνικές εταιρείες σε αποκλειστικούς υποπρομηθευτές τους, πόσες ακόμη φρεγάτες ή κορβέτες με τα ανωτέρω προϊόντα, θα πωληθούν στην παγκόσμια αγορά; Μερικές ακόμη δεκάδες; Και μετά; Οι ελληνικές εταιρείες θα περιοριστούν πιθανώς στην υποστήριξη – συντήρησή τους.
Από την παραπάνω διαδικασία, μπορεί οι ελληνικές εταιρείες να αναλάβουν κάποιο έργο για αρκετά χρόνια, στο τέλος όμως, είναι αμφίβολο εάν θα έχουν να παρουσιάσουν κάποιο νέο δικό τους προϊόν. Να αναχθούν δηλαδή σε κατασκευαστή – προμηθευτή κι όχι παίκτη παροχής υπηρεσιών.
Ανάλογα μπορούν να λεχθούν για τον τομέα των Αεροπορικών εξοπλισμών. Αεροπλάνα, ραντάρ, βλήματα, πωλούνται σε μερικές δεκάδες μέχρι εκατοντάδες και σπανίως χιλιάδες μονάδες, οπότε ανάλογο είναι το μέγεθος της “παραγωγής” που μπορούν να αναμένουν ελληνικές εταιρείες, ακόμη και σε προγράμματα συμπαραγωγής. Κατασκευάζοντας συγκροτήματα ατράκτων, συλλογές καλωδιώσεων ή πλακέτες ηλεκτρονικών βάσει ξένων σχεδίων που σου παραχωρούνται, δεν εισάγεσαι στην κατασκευή τελικού δικού σου προϊόντος. Που και να το καταφέρεις, πάλι το μέγεθος της παραγωγής δεσμεύεται από τα φυσικά όρια των Αεροπορικών και Ναυτικών εξοπλισμών.
Ενώ όμως μιλάμε για εταιρείες που εμπλέκονται στον Αεροπορικό και Ναυτικό τομέα προϊόντων, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ΕΑΒΙ έχει παρουσία και στον χώρο των Χερσαίων εξοπλισμών. Και μάλιστα, ο αριθμός των ελληνικών εταιρειών παραγωγής υλικού για Χερσαία συστήματα, είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο λόγος είναι απλός. Η τεχνολογική πρόκληση που ενέχουν τα Χερσαία συστήματα, δεν είναι τόσο μεγάλη, εν συγκρίσει με τα Αεροπορικά και Ναυτικά. Υπάρχουν πολύ περισσότερες μηχανουργικές εφαρμογές και σχετικώς λιγότερο περίπλοκες Συμφωνίες Τυποποιήσεως και βιομηχανικά πρότυπα που πρέπει να καλύπτει ένα αμυντικό προϊόν του Χερσαίου τομέα. Όλα αυτά, συνεπάγονται μικρότερο κόστος και χρόνο για Έρευνα & Ανάπτυξη και πιστοποίηση προϊόντος, όσο και ευχερέστερη διαμόρφωση ανταγωνιστικού κόστους. Επιπλέον, τα Χερσαία συστήματα, παράγονται σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς εν γένει, μια κρίσιμη ευμενής προϋπόθεση για απόσβεση της επενδύσεως σε Έρευνα & Ανάπτυξη και την ταχύτερη απόδοση κέρδους.
Είναι πρόδηλο, ότι εάν η ελληνική Πολιτεία είχε συγκροτημένη στρατηγική αναπτύξεως της ΕΑΒΙ, θα επεδίωκε να ξεκινήσει την ανασυγκρότηση και αναγέννηση, μέσω επενδύσεων σε εξοπλιστικά προγράμματα Χερσαίων συστημάτων, τα οποία εκ φύσεως παράγονται σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς, μπορούν να προσφέρουν έργο σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου αλλά και να παρουσιάσουν ελληνικό τελικό προϊόν ευχερέστερα, είτε μεμονωμένα είτε μέσω καθαρά ελληνικών συνεργατικών σχημάτων. Το τελευταίο στοιχείο, είναι ίσως η πεμπτουσία, το “μυστικό”, για την υγιή ανάπτυξη της ΕΑΒΙ, επειδή οι συνεργασίες σε εθνικό επίπεδο εξορθολογίζουν και ενδυναμώνουν την εικόνα του συνόλου, προσφέρουν αρμονία αντικαθιστώντας στείρους ανταγωνισμούς και γεννούν δυναμική, ενισχύοντας την επιχειρηματικότητα.
Παρατηρούμε όμως ότι ενώ ο σχεδιασμός σε επίπεδο Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, περιλαμβάνει προγράμματα προσκτήσεως των καλύτερων μαχητικών αεροσκαφών ή κορυφαίας κλάσεως φρεγατών και κορβετών, στην περίπτωση του Στρατού το “όραμα” είναι εγκλωβισμένο στο κυνήγι αποσυρθέντος ή “αναγεννημένου” μεταχειρισμένου υλικού από τις ΗΠΑ. Ο Ελληνικός Στρατός δεν “βλέπει” πρόσκτηση κορυφαίων μειζόνων οπλικών συστημάτων με ισχυρή επίδραση στην έκβαση μιας πολεμικής αναμετρήσεως αλλά ασχολείται με ό,τι μεταχειρισμένο έχουν να τραβήξουν κάθε τόσο σαν λαγό από το καπέλο οι Σύμμαχοι.
Εφόσον η ανάπτυξη της ΕΑΒΙ δεν είναι αρμοδιότητα των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά ευθύνη της κυβερνήσεως, και η τελευταία ενδιαφέρεται να αλλάξει την πτωχή μέχρι σήμερα επίδοση εξασφαλίσεως έργου σε Έλληνες εργαζομένους, τότε πρέπει να ενδιαφερθεί για πραγματικές ευκαιρίες επενδύσεων ή να καταρτίσει η ίδια για λογαριασμό του Ελληνικού Στρατού. Το αντικείμενο όμως θα είναι υπερσύγχρονο υλικό, η τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Διότι με αυτό τον τρόπο, αφενός η ΕΑΒΙ θα “ανέβει πίστα” εκμεταλλευόμενη την πολύ καλή ποιότητα Χερσαίων προϊόντων που προσφέρει μέχρι σήμερα και αναγνωρίζεται από ξένους οίκους, αφετέρου ο Ελληνικός Στρατός θα εντάξει σε υπηρεσία υλικό που θα τον περάσει σε μια νέα εποχή, αποκτώντας ποιοτικό προβάδισμα εν σχέσει με τον εχθρό.
Στην τελευταία “χρυσή εποχή” των εξοπλιστικών προγραμμάτων της χώρας, η ΕΑΒΙ ενεπλάκη εντατικά σε προγράμματα Χερσαίων συστημάτων. Από αυτή την διαδικασία, όχι μόνο εξασφαλίστηκε ποιοτικό πλεονέκτημα για τον Ελληνικό Στρατό που διατηρείται μέχρι και σήμερα (άρματα Leopard 2 HEL) αλλά προέκυψε και ασυναγώνιστη “επιστροφή χρημάτων” στην εσωτερική αγορά, επειδή ελληνικές εταιρίες καθιερώθηκαν ως προμηθευτές παγκοσμίων κολοσσών και συνεχίζουν να αναλαμβάνουν συμβάσεις από αυτούς. Έκτοτε, δεν υπήρξε παρόμοιο πρόγραμμα που να εξασφάλισε αντίστοιχη σχέση κόστους προς απόδοση από κάθε άποψη, επειδή στην συνέχεια το ενδιαφέρον για σύγχρονο ΤΟΜΑ προσανατολίσθηκε με πολιτική απόφαση στην Ρωσία, η οποία αφενός δεν είχε δυνατότητα βιομηχανικής ανταποκρίσεως στον ίδιο βαθμό, αφετέρου δεν προσέφερε τα δυτικά – ΝΑΤΟϊκά εμπορικά και βιομηχανικά συγκριτικά πλεονεκτήματα στην ΕΑΒΙ.
Από πολιτικής απόψεως, το προφανές είναι πως πρέπει να επιδιωχθεί η επανάληψη αντιστοίχων success story που προσέφεραν οι “κακοί Γερμανοί” για την ΕΑΒΙ και τον Ελληνικό Στρατό, χωρίς φυσικά τις κακές συνήθειες του παρελθόντος λόγω διαφθοράς ορισμένων. Η τελευταία, είναι και η μόνη πτυχή που τελικώς αποτυπώθηκε στην κοινή γνώμη τροφοδοτώντας τον λαϊκισμό και τον πολιτικό οπορτουνισμό, επειδή είναι μάλλον αναμενόμενο να έχει ατελή αντίληψη για το ευρύτερο κέρδος που προέκυψε, σε επίπεδο ΕΑΒΙ και εθνικής οικονομίας. Επομένως, η υπεύθυνη πολιτική, επιτάσσει την επιδίωξη λήψεως αποφάσεων για εξοπλισμούς Χερσαίου υλικού, με έντονο όμως το στοιχείο της οικονομικοβιομηχανικής ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΣ και όχι της απλής προμήθειας ελέω “διακρατικών” συμφωνιών και “στρατηγικών” σχέσεων.
