Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Μια ενδιαφέρουσα οπτική σε κάποια “προβλήματα” που αντιμετωπίζουν οι ιπτάμενοι των F-35, έδωσε προσφάτως χειριστής του Ναυτικού των ΗΠΑ, με προϋπηρεσία σε AV-8B και F/A-18. O ιπτάμενος, απόφοιτος του Σχολείου Όπλων Τακτικής και εκπαιδευτής ο ίδιος, περιέγραψε προσφάτως κάποια από τα πιο απλά ζητήματα που απασχολούν και σχετίζονται με το “περιβάλλον” στο πιλοτήριο του F-35.
Κατά τον ιπτάμενο, η απουσία συμβατικού HUD και η ενσωμάτωση όλων των πληροφοριών στο σκιάδιο της κάσκας, παρουσιάζει μειονεκτήματα. Η συμβολογραφία στο σκιάδιο της κάσκας, εμφανίζεται αναγκαστικά σε μικρότερο μέγεθος που ορισμένες φορές προβληματίζει ενώ στο HUD οι ενδείξεις για ζωτικές ενδείξεις πτήσεως είναι πολύ πιο ευδιάκριτες.
Η εικόνα του πιλοτηρίου είναι πολύ εξελιγμένη, καθώς απουσιάζουν πλήρως τα αναλογικά όργανα αφού όλα είναι ψηφιακά και εμφανίζονται σε μια μεγάλη ενωποιημένη οθόνη απεικονίσεως. Οι διακόπτες είναι ελάχιστοι – κάπου δέκα τον αριθμό. Αυτή η εικόνα είναι μεν “όμορφη” αλλά όχι απαραιτήτως και λειτουργική, σχολιάζει ο αεροπόρος. Στην θεωρία, μια πανοραμική οθόνη απεικονίσεως αφής (touchscreen) είναι εντυπωσιακή και οι ρυθμίσεις που προσφέρονται σε διαφορετικές διαμορφώσεις, είναι πολλές. Επί παραδείγματι, η απεικόνιση της καταστάσεως σε καύσιμο, μπορεί να εμφανίζεται σε ξεχωριστό “παράθυρο” της μεγάλης οθόνης στο οποίο παρουσιάζεται ό,τι σχετικό στοιχείο θα μπορούσε να ενδιαφέρει τον ιπτάμενο, όπως περιεχόμενο σε κάθε δεξαμενή, οι αντλίες που βρίσκονται σε λειτουργία, η θερμοκρασία καυσίμου, το κέντρο βαρύτητος του αεροσκάφους κ.λπ. Εναλλακτικώς, το “παράθυρο” μπορεί να μικρύνει και να απεικονίζει μόνο τις βασικές πληροφορίες για το καύσιμο ή και να κλείσει εντελώς καθώς στην κορυφή της οθόνης τα Κομβία Προσβάσεως Λειτουργίας (FAB) εμφανίζουν πάντα σε ένα μικρό μέρος τις ζωτικές πληροφορίες.
Το πλεονέκτημα της οθόνης είναι το μεγάλο της μέγεθος και η ρύθμισή της σε “παράθυρα”, αναλόγως των αναγκών του ιπταμένου. Το μειονέκτημα είναι η πλήρης απουσία απτικής αισθήσεως. Ορισμένες φορές, κατά τον έμπειρο Αμερικανό αεροπόρο, είναι δύσκολο να πατήσεις το σωστό (ψηφιακό) “κουμπί” επάνω στην οθόνη, επειδή το αεροπλάνο κουνιέται. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι σε ποσοστό 20% περίπου των περιπτώσεων (δηλαδή 1 στις 5 φορές!) πατάει λάθος “κουμπί” είτε λόγω λανθασμένης αναγνωρίσεως αυτού ή, το πιο συνηθισμένο, επειδή το δάκτυλο δυσκολεύεται λόγω κραδασμών ή των πιέσεων από τα G στην διάρκεια ελιγμών. Από τα μεγαλύτερο μειονεκτήματα που βρίσκει ο αεροπόρος, είναι ότι καθώς πληκτρολογείς στην οθόνη, το χέρι δεν μπορεί να ακουμπήσει κάπου για να πετύχει καλύτερη στήριξη. Με το κινητό τηλέφωνο, μπορείς εύκολα να πληκτρολογήσεις με τους αντίχειρες, επειδή το χέρι κρατάει όλη την συσκευή. Αντιθέτως, με την οθόνη του F-35 είναι σαν να προσπαθείς κάθε φορά να πατήσεις πλήκτρα σε μια μεγάλη εικονική ταμπλέτα μόνο με τον δείκτη.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που διακρίνετι το F-35, είναι η δυνατότητα φωνητικών εντολών από πλευράς ιπταμένου. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Αμερικανός ιπτάμενος, δεν έχει δει κανέναν συνάδελφό του να χρησιμοποιεί αυτή την επιλογή. Μπορεί στο έδαφος και σε ακίνητο αεροσκάφος κάτι τέτοιο να δείχνει λειτουργικό αλλά στην διάρκεια της πτήσεως με ελιγμούς δεν φαίνεται να είναι αρκετά πρακτικό για να υπολογίζει σε αυτό ο ιπτάμενος.
Συνοψίζοντας, ενώ η παρουσίαση στην οθόνη όλων των πληροφοριών για στόχους και φίλια αεροσκάφη είναι εντυπωσιακή χάρη στην σύντηξη δεδομένων από τους αισθητήρες του αεροσκάφους, αυτό που λείπει στο πιλοτήριο, είναι η καλή “αίσθηση” σε κάθε ενέργεια που κάνει ο πιλότος επάνω στην οθόνη αφής.
Όπως είναι αυτονόητο, ο Αμερικανός ιπτάμενος δεν επεκτάθηκε αλλά σχολίασε κάποια από τα πιο κοινά ζητήματα που απασχολούν και συζητιούνται ευρύτερα για το F-35. Στα πολύ σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζονται, δεν μπορούσε να υπεισέλθει. Πάντως το πρόβλημα με την μεγάλη οθόνη αφής που κυριαρχεί στο πιλοτήριο του F-35, θα συναντιέται όλο και περισσότερο στο μέλλον αφού και άλλοι τύποι αεροσκαφών υιοθετούν αντίστοιχες διατάξεις. Προφανώς εάν ήταν τόσο αντιλειτουργικές, οι οθόνες αυτές θα εκρίνοντο ακατάλληλες για την συγκεκριμένη απαιτητική χρήση ενώ οι πρώτες τάξεις ιπταμένων στις ΗΠΑ που εκπαιδεύθηκαν απευθείας στο F-35 χωρίς πρότερη εμπειρία σε άλλον προηγούμενο τύπο μαχητικού το 2018, ασφαλώς δεν θα έχουν το ίδιο μέτρο συγκρίσεως με τους παλαιότερους συναδέλφους τους.
HMDS Targo: “φονικό βλέμμα” για τους Έλληνες ιπταμένους των Rafale
