Του Εμμανουήλ Μουρτζάκη
Κατόχου Μεταπτυχιακού Διπλώματος Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων Πανεπιστημίου Πειραιά
και Μεταπτυχιακού Diploma από το CEDES Τμήμα Διπλωματικών και Γεωπολιτικών Σπουδών.
Ανάμεσα στις βασικές αποστολές του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) είναι και η επιτήρηση και η προστασία μεγάλου αριθμού νησιών, νησίδων και βραχονησίδων (περί τις 2.500) καθώς και της ακτογραμμής η οποία ξεκινάει από την Αδριατική και καταλήγει στον Έβρο. Στην παραπάνω αποστολή έρχεται να προστεθεί και η επιτήρηση και η παρουσία στην πλούσια σε υδρογονάθρακες περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Νότιας Κρήτης. Οι μέχρι τώρα προσπάθειες για την εκπλήρωση αυτής της αποστολής βασίζονται στα «κλασσικά μέσα», αεροπορικά (αεροσκάφη, ελικόπτερα) και πλωτά (φρεγάτες, κανονιοφόροι και περιπολικά ανοιχτής θαλάσσης). Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εξετάσει μια εναλλακτική πρόταση επιτήρησης για την περιοχή του Αιγαίου Πελάγους κυρίως, την χρήση Unmanned Air Vehicle (UAV) από τις μονάδες επιφανείας και τα Ναυτικά Παρατηρητήρια (ΝΠ) λαμβάνοντας υπόψη: Τις αυξημένες ανάγκες επιτήρησης και ελέγχου ειδικά στις περιοχές του Ανατολικού Αιγαίου, την δύσκολη οικονομικά περίοδο για την χώρα μας η οποία περιορίζει την δυνατότητα για υψηλού κόστους εξοπλιστικά προγράμματα και το επείγον της ανάγκης εξεύρεσης εναλλακτικών τακτικών και μέσων για την όσο περισσότερο αποτελεσματική παρουσία στον χώρο του Αιγαίου και για επαύξηση των μέχρι τώρα δυνατοτήτων των μονάδων του ΠΝ.
UAV: Ορισμός
Ένας πολύ απλός ορισμός για τα UAV είναι κάθε εναέριο όχημα ικανό για πτήση χωρίς την παρουσία πιλότου σε αυτό. Σε γενικές γραμμές στα UAV έχουμε χρήση remote control με ημιαυτόνομη είτε πλήρως αυτόνομη καθοδήγηση και πτήση.
Kατηγορίες UAV
Η κατηγοριοποίηση των UAV έχει γίνει από διάφορους οργανισμούς με βάση παραμέτρους όπως το ύψος, την διάρκεια και την ταχύτητα πτήσης, το μέγεθος, το μέγιστο βάρος απογείωσης κ.ά. Μία πρακτική κατηγοριοποίηση είναι αυτή του παρακάτω πίνακα από την European Association of Unmanned Vehicles Systems (EUROUVS) του 2008, στην οποία οι βασικές κατηγορίες είναι τα Micro/Mini UAV, τα Tactical UAV και τα Strategic UAV, χωρίς όμως να είναι και η μοναδική. Είναι επίσης κατανοητό ότι όσο το μέγεθος ενός UAV αυξάνει και συνεπώς και οι δυνατότητες του αυξάνονται, αυξάνει και το κόστος κατασκευής και χρήσης του.
Σημεία προβληματισμού στην χρήση UAV
Μια σειρά από παράγοντες επηρεάζουν την λειτουργία και την επιχειρησιακή απόδοση των UAV ανεξάρτητα σε ποια κατηγορία ανήκουν και αν χρησιμοποιούνται σε θαλάσσιο ή σε χερσαίο χώρο. Μερικοί εξ αυτών είναι αποτέλεσμα της φύσης του συστήματος και άλλοι αποτέλεσμα της μέχρι τώρα διαθέσιμης τεχνολογίας, η οποία όμως συνεχώς βελτιώνεται.
α. Οperation Planning, preflight tests
Η απαίτηση για τους παραπάνω ελέγχους είναι σχετικά μικρή στην περίπτωση των mini UAV, κυρίως λόγω της χρήσης κατά βάση εμπορικών υποσυστημάτων στην κατασκευή τους, στην ύπαρξη ελαφρύτερων φορτίων όπως καμερών επιτήρησης και άλλου είδους π.χ. εκρηκτικά.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι για να είναι διαθέσιμα στον εκάστοτε χρήστη σε ένα θέατρο επιχειρήσεων οι έλεγχοι αυτοί δεν πρέπει να έχουν γίνει πριν την χρήση τους. Παρόλα αυτά το επίπεδο εξειδίκευσης του απαιτούμενου προσωπικού συντήρησης και χρήσης είναι ελάχιστο, γεγονός που αποδεικνύεται από την χρήση τέτοιων συστημάτων από στρατιωτικές μονάδες σε απομακρυσμένες περιοχές και με ανύπαρκτες υποδομές. Αντίθετα, για μεγαλύτερης κατηγορίας συστήματα αυτές οι διαδικασίες είναι περισσότερο απαιτητικές και είναι απαραίτητη η ύπαρξη ειδικών εργαλείων και εξειδικευμένου προσωπικού.
β. Χρόνος παραμονής στην περιοχή επιχειρήσεων και καιρικές συνθήκες.
Τα μεγαλύτερα σε μέγεθος UAV (Τακτικά & Στρατηγικά) μπορούν να παραμείνουν για πολλές ώρες πάνω από την περιοχή επιχειρήσεων και ενδιαφέροντος ενώ αντίθετα τα mini UAV δεν έχουν αυτή την δυνατότητα. Ο χρόνος παραμονής τους είναι της τάξης των 30 λεπτών μέχρι 4 ώρες. Επομένως, για την παρατεταμένη κάλυψη μιας περιοχής απαιτείται η χρήση περισσότερων από ένα συστημάτων. Παράλληλα, με δεδομένη την παραπάνω αδυναμία, θα πρέπει η χρήση των συστημάτων αυτών να γίνεται όχι ως πλατφόρμες επιτήρησης και ελέγχου μεγάλων περιοχών αλλά κυρίως ως συστήματα με συγκεκριμένη αποστολή και για ορισμένο χρονικό διάστημα. Σε αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες, καθώς ένα mini UAV λόγω του μικρού του μεγέθους είναι πολύ πιο ευάλωτο στον άνεμο, την βροχή και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αντίθετα, για τα μεγαλύτερου μεγέθους συστήματα οι καιρικές συνθήκες δεν είναι απαγορευτικές για την εκτέλεση μιας αποστολής. Παράλληλα, μπορούν να καλύψουν μεγαλύτερες περιοχές και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις η χρήση μη επανδρωμένων συστημάτων πάνω από θαλάσσια επιφάνεια επηρεάζει την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητά τους λόγω θαλάσσιας διάβρωσης και απαίτησης για καλύτερη ψύξη.
γ. Δυνατότητα εκτόξευσης και συλλογής
Αποτελεί ίσως τον σημαντικότερο παράγοντα στην χρήση αυτής της κατηγορίας συστημάτων. Ειδικά για συστήματα που χρησιμοποιούνται από πλωτά μέσα. Τα mini UAV για παράδειγμα δεν απαιτούν χρήση κάποιου διαδρόμου απογείωσης – προσγείωσης, αντίθετα στις περισσότερες περιπτώσεις η εκτόξευσή τους μπορεί να γίνει επιτόπου και από ένα πολύ μικρό σε έκταση χώρο όπως το ελικοδρόμιο ή το κατάστρωμα ενός πλοίου μεγέθους Φ/Γ ή Κ/Φ. Αυτό αποτελεί πλεονέκτημα συγκριτικά με τα μεγαλύτερα σε μέγεθος UAV τα οποία απαιτούν κάποιο διάδρομο προσγείωσης/ απογείωσης. Το πρόβλημα εμφανίζεται στον τρόπο συλλογής του αεροχήματος λόγω του μικρού σχετικά χώρου που είναι διαθέσιμος σε ένα πλοίο. Λύσεις στο πρόβλημα αυτό είναι η χρήση κατάλληλων διχτυών στην πρύμνη του πλοίου. Παράλληλα, για την αποθήκευση και συντήρησή του δεν απαιτείται ιδιαίτερα μεγάλος χώρος ούτε εξειδικευμένος εξοπλισμός.
Σύμφωνα μάλιστα με μελέτη της T. Krupp Marine ένας πρακτικός τρόπος για χρήση και αποθήκευση-συντήρηση από πολεμικά πλοία στα οποία δεν είχε προβλεφθεί εξαρχής η χρήση τους, είναι η χρησιμοποίηση κατάλληλου κοντέινερ για φρεγάτες (Φ/Γ) τύπου ΜΕΚΟ και S. Για τα μικρά/ μέσα UAV όπως για παράδειγμα το Scan Eagle, απαιτείται για την εκτόξευση του ένας ηλεκτρικός καταπέλτης. Η μέθοδος αυτή έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία από ναυτικά άλλων χωρών όπως των ΗΠΑ και του Καναδά.
UAV και Στρατιωτικές Επιχειρήσεις
H χρήση μη επανδωμένων οχημάτων σε στρατιωτικές εφαρμογές δεν είναι τόσο πρόσφατη. Ξεκινάει σχεδόν 70 χρόνια πριν από την Γερμανική Πολεμική Αεροπορία κατά τον Β΄ ΠΠ. Με την συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας πέραν των κλασσικών επιχειρήσεων ISR – συλλογής πληροφοριών, υπάρχουν πλέον και οπλισμένα UAV τα οποία χρησιμοποιούνται σε μία πληθώρα αποστολών. Η πρώτη τέτοιου είδους εκτεταμένη χρήση οπλισμένων UAV έγινε κατά τις πολεμικές Επιχειρήσεις Enduring Freedom και Iraqi Freedom.
Οι πρώτες δοκιμές έγιναν μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 κατά τις επιχειρήσεις των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων στο Αφγανιστάν χρησιμοποιώντας το UAV Predator οπλισμένο με Κ/Β AGM-114 Hellfire. Ενδεικτικό της εκτεταμένης χρήσης των ανωτέρω συστημάτων είναι ότι από σύνολο 3.600 διαφόρων τύπων Κ/Β που χρησιμοποιήθηκαν κατά την Επιχειρήση Enduring Freedom, περί τα 1.600 έγιναν από UAV. Η κύρια αποστολή τους, πλην της υποστήριξης των μονάδων στο έδαφος, ήταν ο εντοπισμός και η προσβολή στελεχών και εγκαταστάσεων του ISIS και της Αλ Κάιντα στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Όμως πέραν των οπλισμένων UAV, σε γενικές γραμμές αποστολές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν UAV είναι οι παρακάτω:
α. ISR: Intelligence, Surveillance and Reconnaissance
β. C3: Command Control and Communications
γ. FP: Force Protection
δ. EW: Electronic Warfare και ειδικότερα υποκλοπές (SIGINT, COMINT, ΕLINT και IMINT) αλλά και παρεμβολές (Jamming)
ε. ΤΗΑD: Theater Air and Missile Defense
στ. SEAD: Suppression of Enemy Air Defense
ζ. CSAR: Combat Search and Rescue
η. ΜΕΤΟC: Meteorology and Oceanography
θ. CN: Counter Narcotics
ι. PsyOps: Psychological Operations
ια. All Weather/Night Strike
ιβ. Exercise Support
UAV σε Θαλάσσιο Περιβάλλον
Από τον παραπάνω κατάλογο αποστολών, σχεδόν το σύνολό του έχει εφαρμογή στην περίπτωση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Οι αποστολές που αναλύονται παρακάτω αφορούν όλο τον χώρο του Ελληνικού αρχιπελάγους αλλά με έμφαση στις περιοχές του ανατολικού Αιγαίου και σε διακλαδική διάσταση. Φυσικά, ανάλογες μπορούν να πραγματοποιηθούν τόσο στην περιοχή της Κύπρου όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
α. Επιχειρήσεις ISR – Συλλογής Πληροφοριών
Τέτοιου είδους επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών είναι εξαιρετικά σημαντικές τόσο κατά την ειρηνική περίοδο όσο και περίοδο έντασης ή πολέμου. Με την χρήση οργανικών UAV μπορούν πολύ εύκολα και οικονομικά να καλυφθούν περισσότερες από μία περιοχές επιτήρησης ταυτόχρονα, αφού το πλοίο – φορέας μπορεί να περιπολεί σε μία περιοχή και το UAV σε μία διαφορετική ταυτόχρονα. Επιπλέον, περισσότερες περιοχές μπορούν να καλυφθούν αν περισσότερα UAV χρησιμοποιούνται ανεξάρτητα για αποστολές ISR από το ίδιο πλοίο – φορέα. Παράλληλα, μπορούν να επιτηρηθούν βραχονησίδες, «ευαίσθητες» παράκτιες περιοχές των Ελληνικών νήσων αλλά και τομείς των Ναυτικών Παρατηρητηρίων (NΠ). Επιπρόσθετα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την επιτήρηση κρίσιμων εγκαταστάσεων σε νησιωτικές περιοχές ως μέτρο επαύξησης των μέτρων προστασίας. Λόγω της μικρής απόστασης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου από τα μικρασιατικά παράλια, ο παράγων χρόνος είναι εξαιρετικά κρίσιμος για την επιτυχή άμυνα αυτών. Επομένως, η συνεχής παρακολούθηση των θαλασσίων συνόρων για τυχόν επιθετικές κινήσεις, για συγκέντρωση αποβατικών δυνάμεων είναι μεγάλης σημασίας ενώ η παρακολούθηση κρίσιμων και στρατιωτικών και πολιτικών εγκαταστάσεων μπορεί να αποτρέψει δυσάρεστες εκπλήξεις από δολιοφθορές. Η μεταφορά των πληροφοριών θα γίνεται μέσω Τακτικών Ζεύξεων Δεδομένων (TDL) και σε πραγματικό χρόνο δίνοντας πλήρη, λεπτομερή και ξεκάθαρη εικόνα στα ανώτερα κλιμάκια της διοίκησης.
β. Αύξηση της περιοχής επιτήρησης των μικρότερου μεγέθους σκαφών
Είναι δεδομένο ότι οι μικρότερες μονάδες επιφανείας στερούνται των ηλεκτρονικών συστημάτων των μεγαλύτερων σκαφών και συνεπώς και των αντίστοιχων ικανοτήτων. Επομένως, με δεδομένη την οικονομική συγκυρία, που περιορίζει την δυνατότητα ναυπήγησης νέων σύγχρονων μονάδων, η επιλογή της χρήσης οργανικών UAV κατάλληλου μεγέθους από Κ/Φ και ΠΠ είναι εφικτή και χωρίς ρίσκο. Την επιλογή αυτή έκανε πρόσφατα το Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό αποκτώντας τρία συστήματα mini UAV RQ-V 20B PUMA με πολύ υψηλές δυνατότητες (βάρος μόλις 6 κιλά, EO και IR κάμερα, εμβέλεια περί τα 20 χλμ., διάρκεια αποστολής 3 ώρες, ύψος πτήσης 152 μέτρα και χειροκίνητη εκτόξευση) προς επαύξηση των επιχειρησιακών του ικανοτήτων. Ειδικά, σε ένα περιβάλλον «κορεσμένο» όπως το Αιγαίο στο οποίο συνυπάρχουν πολλά εμπορικά σκάφη, σκάφη αναψυχής, σκάφη αλιείας αλλά και πολεμικά, η απόκτηση ξεκάθαρης εικόνας είναι καίριας σημασίας αφού θα αποτρέψει «παρερμηνείες» ενώ θα αποδεσμεύσει πολύτιμα συστήματα (ελικόπτερα, αεροσκάφη) σε άλλες περισσότερο απαιτητικές αποστολές.
γ. Συνδρομή στις επιχειρήσεις του Στρατού Ξηράς (ΣΞ)
Στο απαιτητικό περιβάλλον επιχειρήσεων του ελληνικού αρχιπελάγους η συνεργασία μεταξύ ΠΝ και ΣΞ είναι καθοριστικής σημασίας σε περίοδο κρίσης – πολέμου για την άμυνα του νησιωτικού μας χώρου. Η συνεργασία αυτή έχει πολλές εκφάνσεις όπως σε επιχειρήσεις ανακατάληψης βραχονησίδας, στοχοποίησης εχθρικών αποβατικών και αεροαποβατικών δυνάμεων, επιτήρηση περιοχών ενδιαφέροντος κ.ά. Όλα τα παραπάνω παραδείγματα απαιτούν λεπτομερείς πληροφορίες και μάλιστα αν είναι δυνατόν σε πραγματικό χρόνο. Λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά των νησιωτικών περιοχών θα πρέπει να διαθέτουμε όσο τον δυνατόν περισσότερες πηγές πληροφοριών και όσο τον δυνατόν περισσότερα διαθέσιμα συστήματα για τον σκοπό αυτό. Παράλληλα, με την χρήση για παράδειγμα UAV από ένα σκάφος τύπου Κ/Φ κατά την διάρκεια επιχείρησης ανακατάληψης βραχονησίδας μπορούμε να λαμβάνουμε τις απαραίτητες πληροφορίες χωρίς να τίθεται σε άμεσο κίνδυνο το ίδιο το σκάφος και η αποστολή συνολικά. Ακόμα και αν οι εχθρικές δυνάμεις καταρρίψουν το χρησιμοποιημένο UAV, πράγμα εξαιρετικά δύσκολο λόγω μεγέθους, αυτό δεν μπορεί να σημαίνει ακύρωση της επιχείρησης ενώ το κόστος σε ανθρώπινες ζωές αλλά και σε χρήμα είναι μηδενικό και ελάχιστο αντίστοιχα. Παράλληλα, το UAV μπορεί εύκολα και σχεδόν άμεσα να αντικατασταθεί. Η συνδρομή όμως του ΠΝ μέσω του UAV στο συγκριμένο παράδειγμα δεν περιορίζεται μόνο στις αρχικές πληροφορίες οι οποίες θα καθορίσουν και τυχόν αλλαγές στο τακτικό και επιχειρησιακό πλάνο των μονάδων του ΣΞ που επιβαίνουν στο πλοίο – φορέα του συστήματος. Αντίθετα, κατά την εξέλιξη μιας τέτοιου είδους επιχείρησης και με την συνεχή μεταφορά εικόνας από το UAV στο πλοίο φορέα από εκεί στο κέντρο επιχειρήσεων μέσω TDL, μπορεί να γίνει αλλαγή και προσαρμογή του τακτικού σχεδίου χωρίς απώλειες εφαρμόζοντας μιας μορφής δικτυοκεντρικού πολέμου.
Μini/Small/VTOL UAV για το ΠΝ
Η επιλογή UAV ως οργανικό μέσο για τις μονάδες επιφανείας του ΠΝ μπορεί να ανήκει στην κατηγορία των mini, small και VTOL με καθένα από αυτά να έχει διαφορετικά πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα και χαρακτηριστικά. Τα mini και small UAV θεωρούνται μια οικονομική λύση συγκριτικά με τις μεγαλύτερες κατηγορίες συστημάτων όπως τα MALE (Μedium Αltitude Long Endurance) και HALE (High Altitude Long Endurance). Όμως λόγο φυσικών περιορισμών το φορτίο που φέρουν είναι μικρό με αποτέλεσμα τα επιχειρησιακά τους χαρακτηριστικά να είναι περιορισμένα. Να σημειώσουμε όμως ότι αυτό δεν μειώνει την επιχειρησιακή τους αξία καθώς αποτελούν μια πρακτικά εύκολη και οικονομική λύση για απόκτηση πληροφοριών και για επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο χωρίς να απαιτείται ειδική προετοιμασία. Υπό μία έννοια, αυτής της κατηγορίας τα UAV ανήκουν στα λεγόμενα τακτικά UAV. Αντιπροσωπευτικό δείγμα είναι το Scan Eagle της αμερικανικής εταιρείας Boeing με διάρκεια αποστολής μεγαλύτερη των 20 ωρών. Χρησιμοποιεί ένα μικρό ηλεκτρικό καταπέλτη για την εκτόξευσή του και ένα γάντζο για την περισυλλογή του.
Τα VTOL UAV αποτελούν μια κατηγορία η οποία αναπτύχθηκε τα τελευταία 10-15 χρόνια. Αρχικά αντιμετώπισαν διάφορα τεχνολογικά προβλήματα κυρίως ευστάθειας και πλοϊμότητας. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις περιπτώσεις όπου η διαθεσιμότητα χώρου είναι περιορισμένη όπως ένα πολεμικό πλοίο ή σε αστικό περιβάλλον. Επιπλέον η ραγδαία βελτίωση των μεταλλικών κραμάτων δίνει την δυνατότητα για κατασκευές ανθεκτικές και μικρού βάρους. Λόγω των χαρακτηριστικών τους θεωρούνται οι καλύτερες πλατφόρμες για αποστολές ISR και αποστολές υποκλοπών τακτικών επικοινωνιών.
VTOL UAV στο Πολεμικό Ναυτικό της Κίνας
Το σύνολο των Κινεζικών Ενόπλων Δυνάμεων χρησιμοποιεί σε όλο και μεγαλύτερους αριθμούς μη επανδρωμένα συστήματα μεταξύ των οποίων και τα UAV. Κυρίως όμως η Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό παραλαμβάνουν τα τελευταία χρόνια πιο εξελιγμένα μοντέλα για εκτέλεση αποστολών όπως αναγνώριση, επιτήρηση, υποκλοπή επικοινωνιών και ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών, στοχοποίηση, καταστολή εχθρικής αεράμυνας και ναυτική κρούση. Πολλά από αυτά τα UAV έχουν εμφανείς ομοιότητες με τα αντίστοιχα αμερικανικά αν και τα χαρακτηριστικά τους δεν είναι εφάμιλλα. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται συχνά UAV με εξειδικευμένο ναυτικό επιχειρησιακό προφίλ και οπλισμό. Το ΠΝ της Κίνας επίσης πρωτοπορεί και στην χρήση VTOL UAV όπως το S-100 (διαστάσεις: μήκος 3,11 μέτρα, ύψος 1,11 μέτρα, πλάτος 1,24 μέτρα) με αρκετά υψηλές επιδόσεις ISR. Κυρίως χρησιμοποιείται από μονάδες επιφανείας μεγέθους κορβέτας και άνω όπως οι Φ/Γ Type-054 και 054Α. Εκτιμάται ότι κάθε πλοίο αυτής της κατηγορίας φέρει τουλάχιστον ένα τέτοιο σύστημα. Αν και η αγορά του έγινε το 2010 από την Αυστριακή εταιρεία Schiebel έχουν υπάρξει αρκετές εγχώριες βελτιώσεις του. Η κύρια επιχειρησιακή χρήση αυτών των συστημάτων γίνεται στην Νότια Σινική Θάλασσα όπου η Κίνα αντιμετωπίζει διάφορα προβλήματα με τα γειτονικά κράτη της περιοχής όπως την ΑΟΖ καθώς και διαφιλονικούμενα νησιά.
Επίλογος
Τα τελευταία χρόνια η εισαγωγή της τεχνολογίας των UAV στις ναυτικές και τις διακλαδικές επιχειρήσεις είναι δεδομένη επηρεάζοντας τον τρόπο διεξαγωγής αυτών όπως τις ξέραμε μέχρι σήμερα. Μια σειρά από ναυτικά συμμαχικών χωρών τα χρησιμοποιούν κυρίως ως οργανικά μέσα επιτήρησης αποδεσμεύοντας άλλα μέσα όπως τα Ε/Π για περισσότερο εξειδικευμένες επιχειρήσεις (ανθυποβρυχιακή δράση). Παρά τους περιορισμούς των συστημάτων εξαιτίας των χαρακτηριστικών τους, είναι δεδομένο ότι μπορούν να αυξήσουν την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα των μονάδων επιφανείας του ΠΝ και των ΝΠ με πολύ χαμηλό κόστος συγκρινόμενο με μεγαλύτερου μεγέθους UAV ή νέες μονάδες και με ελάχιστο τεχνολογικό ρίσκο. Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό αποτελεί παραδοσιακά όπλο των καινοτομιών εντάσσοντας στις δυνάμεις του συστήματα όπως τις ΤΠΚ και τα Υ/Β τ.209 για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι λοιπόν καιρός να εκπλήξει ξανά «εχθρούς και φίλους» αυξάνοντας την επιχειρησιακή του αποτελεσματικότητα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
www.avinc.com/uas/view/puma
www.Globalsecurity.org
www.ptisidiastima.com/egypt-to-buy-rq-20b
www.defenseindustrydaily.com/digital-raven-up-to-666m-to-aerovironment-for-uav-upgrades-06050/
www.avinc.com/uas/view/puma
www.naval-technology.com/projects/rq-20b-puma-ae-small-unmanned-aircraft-system-uas/
www.rast.org
DRDC Toronto Scientific Authority Dr. Ming Hou. March 2004. Project Support Services for the Operational Mission and Scenario Analysis for Multiple UAVs/UCAVs Control from Airborne Platform, Summary Report
Micro Air Vehicles for Optical Surveillance William R. Davis, Jr., Bernard B. Kosicki, Don M. Boroson, and Daniel F. Kostishack, VOLUME 9, NUMBER 2, 1996 THE LINCOLN LABORATORY JOURNAL.
