Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Να διασκεδάσει τους φόβους ότι οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν την πώληση 40 μαχητικών F-16 Block 70 και την αναβάθμιση περίπου 80 υφισταμένων F-16 στην ίδια έκδοση, επεδίωξε ο πρόεδρος Ερντογάν με δηλώσεις του στις 20 Ιουλίου.
Μιλώντας σε δημοσιογράφους κατά την πτήση επιστροφής από την Τεχεράνη, ο Τούρκος πρόεδρος ανάφερε ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν έθεσε κανέναν όρο για την πώληση, κατά την συνάντησή τους στην σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Μαδρίτη. Η συνάντηση αυτή όμως έγινε το διήμερο 29-30 Ιουνίου, δηλαδή πριν την ψήφιση της εν λόγω τροπολογίας από την αμερικανική Γερουσία στις 14 Ιουλίου, επομένως ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει να εμφανιστεί αισιόδοξος.
Παρόλο που ο Αμερικανός πρόεδρος επισήμως δηλώνει ότι η πώληση είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ, δεν παρέλειψε στην Μαδρίτη να συμπληρώσει το προαπαιτούμενο: “Αλλά χρειάζομαι την έγκριση του Κονγκρέσου ώστε να μπορώ να το κάνω και πιστεύω ότι μπορούμε να την έχουμε“. Εάν όμως ισχύει η ψηφισθείσα τροπολογία, η κατάσταση περιπλέκεται επειδή ακόμη και αν ο Αμερικανός πρόεδρος επικαλεσθεί το εθνικό συμφέρον για έγκριση, θα πρέπει επίσης να περιγράψει στους νομοθέτες ενέργειες που ανέλαβε ώστε να διασφαλίσει κάποια πράγματα ως προς την αεροπορική δραστηριότητα της Τουρκίας σε σχέση με την Ελλάδα. Το τελευταίο, σημαίνει πρακτικώς “διαπραγμάτευση” με την Άγκυρα και λήψη βεβαιώσεων από αυτήν. Σε περίπτωση δε που η Τουρκία ανταποκριθεί θετικά αλλά εν συνεχεία συνεχίσει την παραβατική της συμπεριφορά στο Αιγαίο με αμερικανικά αεροσκάφη, τότε θεωρητικώς θα μπορεί η Ουάσιγκτον να επιβάλει κυρώσεις, ενδεικτικώς στην μορφή της διακοπής υποστηρίξεως με ανταλλακτικά κ.λπ.
Productive meeting with Greek Minister of Defense Nikolaos Panagiotopoulos and other members of the Congressional Hellenic Caucus.⁰⁰We discussed the increased violations of Greek airspace by Turkey, which makes it more necessary to block the sale of F-16s to Erdogan. pic.twitter.com/44IHFheqRn
— Rep. Frank Pallone (@FrankPallone) July 19, 2022
Υπήρξε όμως μία σοβαρή εξέλιξη από τις 5 Ιουλίου που κατατέθηκε η τροπολογία του Δημοκρατικού γερουσιαστού Chris Pappas. Καθώς αυτή εν συνεχεία έλαβε την μορφή νομοθετικού αιτήματος για δύο παρεμφερείς τροπολογίες (#478 και #208) τελικώς στις 13 Ιουλίου, δηλαδή μία ημέρα πριν την ψήφιση, η Επιτροπή Κανονισμών απέσυρε την δεύτερη, χωρίς να την εξετάσει.
Οι δύο τροπολογίες, αφορούσαν τα εξής:
FY23 NDAA Amendment #478 (Pappas / Bilirakis – δικομματική), απαγόρευση της πωλήσεως ή της μεταβιβάσεως F-16 ή συλλογών εκσυγχρονισμού F-16 στην Τουρκία, εκτός εάν σταματήσει τις παράνομες υπερπτήσεις σε κυρίαρχο έδαφος της Ελλάδας.
FY23 NDAA Amendment #208 (Pappas / Bilirakis – δικομματική), που εμποδίζει τις πωλήσεις όπλων σε χώρες του ΝΑΤΟ που παραβιάζουν τακτικά τον εναέριο χώρο άλλης χώρας του ΝΑΤΟ.
Όπως διαπιστώνεται, η τροπολογία #208, αφορούσε συνολικώς τις πωλήσεις όπλων και όχι μόνο την περίπτωση του αιτήματος F-16V προς την Τουρκία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο στην σχετική εξέλιξη της 5ης Ιουλίου που καταγράψαμε, αναφερόμασταν στον τίτλο γενικώς σε “εμπάργκο” στην Τουρκία κι όχι στο αίτημα για F-16V. Επιπλέον, η τροπολογία #208 δεν περιόριζε την τουρκική παραβατική συμπεριφορά μόνο στις υπερπτήσεις αλλά και γενικότερα στον παραβιάσεις του Εθνικού Εναερίου Χώρου.
Μέχρι τώρα, τα διάφορα μέσα αναφέρουν δύο ελαφρώς διαφορετικές προβλέψεις της ψηφισθείσας στις 14 Ιουλίου τροπολογίας #478, ως προς την διαβεβαίωση που πρέπει να παράσχει ο Αμερικανός πρόεδρος στο Κονγκρέσο. Αμερικανικά μέσα αναφέρουν ότι προϋποθέτει πως “κατά την προηγηθείσα [από την έγκριση] περίοδο 120 ημερών, η Τουρκία δεν έχει παραβιάσει την κυριαρχία της Ελλάδος“ ενώ ανταποκριτής του τουρκικού πρακτορείου Ανατολή στην Ουάσιγκτον, ανέφερε ότι η Τουρκία δεν θα “έχει παραβιάσει την κυριαρχία της Ελλάδος, περιλαμβανομένων και υπερπτήσεων επικρατείας“.
Πριν την ψήφισή της, περιγραφή του περιεχομένου της τροπολογίας #478 έλεγε ότι “απαγορεύει στον Πρόεδρο την πώληση ή εξαγωγή νέων F-16 ή τεχνολογία αναβαθμίσεως ή συλλογών εκσυγχρονισμού F-16 στην Τουρκία, εκτός εάν ο Πρόεδρος παράσχει πιστοποίηση στο Κονγκρέσο ότι μια τέτοια μεταβίβαση είναι προς το εθνικό συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών και περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή συγκεκριμένων βημάτων που έχουν αναληφθεί ώστε να εξασφαλισθεί ότι τέτοια F-16 δεν χρησιμοποιούνται από την Τουρκία σε επαναλαμβανόμενες μη εξουσιοδοτημένες υπερπτήσεις εδαφών της Ελλάδος“.
Εν πάση περιπτώσει, από το “γράμμα του νόμου” ως προς την ψηφισθείσα τροπολογία #478, υπάρχουν περιθώρια υπερβάσεως των όποιων δεσμεύσεων αναλάβει η Άγκυρα. Καθώς η τροπολογία αναφέρεται σε παραβιάσεις κυριαρχίας (υπερπτήσεις), είναι αυτονόητο ότι (όπως και η τροπολογία #208) δεν αφορά τις εισόδους τουρκικών αεροπλάνων στο FIR Αθηνών, οι οποίες συνιστούν μη αναγνώριση ελληνικής αρμοδιότητος. Παραβιάσεις κυριαρχίας ισχύουν όταν τα τουρκικά αεροπλάνα εισέρχονται στον Εθνικό Εναέριο Χώρο εύρους 10 ν.μ. αλλά οι ΗΠΑ αποστασιοποιούνται από αυτή την ελληνική θέση, επειδή δεν υπάρχει ταύτιση του ΕΕΧ με τα Εθνικά Χωρικά Ύδατα εύρους 6 ν.μ.
Συνεπώς, εφόσον τουρκικά αεροπλάνα δεν παραβιάζουν τον ΕΕΧ πέραν των 6 ν.μ. (οπότε δεν πραγματοποιούν και υπερπτήσεις) η Άγκυρα μπορεί να υποστηρίζει ότι ικανοποιεί τις πρόνοιες της τροπολογίας. Αν και η Ουάσιγκτον δηλώνει για την Ελλάδα πως, «η κυριαρχία και η εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών πρέπει να γίνονται σεβαστές και να προστατεύονται», αποδοχή της τροπολογίας #208, θα υποχρέωνε τις ΗΠΑ σε ανοικτή αντιπαράθεση με την Αθήνα και θα αναδείκνυε την διαφορά απόψεων λόγω διαξιφισμών ερμηνείας ενώ, το κυριότερο για τα αμερικανικά συμφέροντα, θα εμπόδιζε συνολικώς τις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία.
Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με την ανωτέρω ανταπόκριση από την Ουάσιγκτον του τουρκικού πρακτορείου Ανατολή, υφίσταται και πρόνοια περί βεβαιώσεως από πλευράς Αμερικανού προέδρου των αρμοδίων επιτροπών Κονγκρέσου και Γερουσίας, ότι η Τουρκία δεν “έχει κάνει βήματα υποβαθμίσεως της διαλειτουργικότητος του ΝΑΤΟ, εκθέσεως του ΝΑΤΟ σε εχθρικούς δρώντες ή υποβαθμίσει την γενική ασφάλεια των κρατών μελών του ΝΑΤΟ“.
Εάν ισχύει τέτοια πρόνοια, αυτή επιδέχεται ευρείας ερμηνείας, αφού είναι δυνατόν να συμπεριλάβει ως κριτήρια αξιολογήσεως της Τουρκίας την προμήθεια του συστήματος S-400, μελλοντικές συμφωνίες με χώρες όπως η Ρωσία, το Ιράν ή η Κίνα αλλά και την επιθετική συμπεριφορά εναντίον της Ελλάδος γενικότερα. Ως προς το πρώτο, διαπιστώνεται ότι η υπόθεση S-400 που σχετίζεται σήμερα με κυρώσεις βάσει της νομοθεσίας CAATSA και την αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35, επεκτείνεται τώρα ευθεώς και στην έγκριση του τουρκικού αιτήματος για F-16V. Ως προς την γενικότερη επιθετική συμπεριφορά εναντίον κρατών μελών του ΝΑΤΟ, η Αθήνα μπορεί να επικαλεστεί γενικότερα ενέργειες εχθρικής φύσεως όπως οι εικονικές εμπλοκές σε αερομαχίες με τουρκικά αεροπλάνα στο FIR Αθηνών, oι “κατασκοπευτικές” πτήσεις UAV εντός αυτού, η δραστηριότητα ερευνητικών ή άλλων τουρκικών πλοίων, μέχρι και τις αποφάσεις συμφωνιών σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής (π.χ. τουρκολιβυκο σύμφωνο), την οπλοποίηση των λαθρομεταναστών εις βάρος της Ελλάδας, τις επιθετικές συμπεριφορές της τουρκικής ακτοφυλακής, μέχρι και τις επίσημες δηλώσεις σε επίπεδο απειλητικής ρητορικής.
Όλα αυτά, σχετίζονται άμεσα και με την στάση Μενέντεζ, ο οποίος εξακολουθεί να είναι αντίθετος στο τουρκικό αίτημα για F-16V, εάν η Άγκυρα δεν διευθετήσει τις επιθετικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο, την υπόθεση του S-400, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις επιθέσεις εναντίον των Κούρδων συμμάχων των ΗΠΑ στην Συρία.
Honored to host Greek Defense Minister Panagiotopoulous in the Capitol & express my thanks for Greece's support for Ukraine. Reaffirmed my steadfast commitment to bolster 🇺🇸🇬🇷 cooperation & commended Greek armed forces' contributions to stability & security in the Eastern Med. pic.twitter.com/hI1ALVRj3C
— Senate Foreign Relations Committee (@SFRCdems) July 19, 2022
Η υπόθεση της τροπολογίας #478 που απαγορεύει θετική αντιμετώπιση του τουρκικού αιτήματος για F-16V, πρόκειται να περάσει από την διαδικασία της τελικής υπογραφής της εντός του σχετικού σχεδίου νόμου για τον αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ το ερχόμενο έτος (FY23 NDAA). Κατόπιν θα τεθεί προς υπογραφή από τον Αμερικανό πρόεδρο. Επομένως, δεν αποκλείονται νέες παρεμβάσεις για την διαμόρφωση της τελικής διατυπώσεως, πριν ο πρόεδρος Μπάιντεν λάβει αποφάσεις και χειριστεί άμεσα το τουρκικό αίτημα το επόμενο έτος.
Συνοψίζοντας, η απόφαση της Αθήνας να θέσει ευθέως θέμα στην Ουάσιγκτον για μεγαλύτερη προσοχή στις εγκρίσεις πωλήσεως στρατιωτικού υλικού στην Άγκυρα, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις ελληνικές ανησυχίες, αποδίδει καρπούς, δύο μήνες μετά την δημόσια έκφρασή της από τον πρωθυπουργό Μητσοτάκη ενώπιον των Αμερικανών νομοθετών. Υπάρχουν όμως αυτονόητα όρια. Αποτελεσματική κρίνεται και η παρέμβαση των φιλελληνικών λόμπι στην Ουάσιγκτον, που αντιδρούν περισσότερο στην αντιπαραγωγική στάση της Τουρκίας στο πλαίσιο γενικότερα του ΝΑΤΟ, αν και η διαμόρφωση των τελικών αποφάσεων δεν πρέπει να θεωρείται προεξοφλημένη. Ήδη διαφαίνεται ότι ενώ επιδιώχθηκε γενικός περιορισμός των πωλήσεων αμερικανικών όπλων στην Τουρκία, οι νομοθέτες συρρίκνωσαν την αυστηρότητά τους αποκλειστικώς στο τουρκικό αίτημα για F-16V, με απροσδιόριστο ακόμη αποτέλεσμα.
Η προοπτική της Τουρκίας για F-16V και πόσο επηρεάζει την Πολεμική Αεροπορία
