Aπό Δρ Βασίλης Σιταράς
ΥΨΗΛΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΧΡΗΣΗ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΟΠΛΩΝ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ Η΄ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ
Ο δεύτερος μύθος της μονταζιέρας προπαγάνδας του Κρεμλίνου συνοψίζεται στη φράση: «μια πυρηνική δύναμη δεν είναι δυνατό να νικηθεί». Ως εκ τούτου, εάν στην Ουκρανία τα πράγματα για τη Ρωσική Ομοσπονδία δυσκολέψουν, αυτή θα ρίξει ένα (τουλάχιστον) πυρηνικό οπλάκι από τα 5.889 που αναφέραμε στο Α΄ Μέρος της ανάλυσης και θα «καθαρίσει»! Έντρομοι οι Ουκρανοί και οι Δυτικοί υποστηρικτές τους θα αποδεχθούν τα τετελεσμένα και θα σπεύσουν να υπογράψουν γονυπετείς μια ανακωχή, που θα επιβεβαιώνει την κατοχή εδάφους από τη Ρωσία. Για να δούμε, λοιπόν, σε ποιο βαθμό ισχύει αυτό το αφήγημα, το οποίο, λίγο πιο επιστημονικά, ονομάζεται «εξαιρετικά χαμηλό πυρηνικό κατώφλι» της Ρωσίας. Εξυπακούεται πως εδώ μιλάμε καταρχήν για τακτικό πυρηνικό όπλο (TNW), χαμηλής επομένως ισχύος, και όχι για εκείνα τα στρατηγικά υπερ-όπλα που αναφέρθηκαν στο Α΄ Μέρος (ICBM, SLBM κ.λπ.).
Στην πραγματικότητα, μια πυρηνική δύναμη ασφαλώς και μπορεί να νικηθεί, έχει, δε, συμβεί στο παρελθόν με χώρες οι οποίες ήταν ισχυρότερες (τόσο γενικότερα, όσο και ως προς το πυρηνικό τους οπλοστάσιο) από τη νυν Ρωσική Ομοσπονδία. Ενδεικτικά να αναφέρουμε την πτώση του Νοτίου Βιετνάμ στους κομμουνιστές του Βορρά τον Απρίλιο του 1975, μετά το Δεύτερο Πόλεμο της Ινδοκίνας -ο πρώτος ήταν εναντίον των Γάλλων- και παρά την πολυεπίπεδη αμερικανική εμπλοκή ήδη από το τέλος του 1962 (επί Προεδρίας Κένεντυ). Ομοίως τη ντροπιαστική αποχώρηση των Σοβιετικών το Φεβρουάριο του 1989 από το Αφγανιστάν, στο οποίο είχαν εισβάλει το 1979.
Δυστυχώς, η μονταζιέρα (την οποία, δυστυχώς, αναπαράγουν άκριτα και πολλά ελληνικά ΜΜΕ) κάθε λίγο και λιγάκι μας κουνάει απειλητικά το «πυρηνικό σπαθί» και μάλιστα όχι μόνο των τακτικών πυρηνικών, αλλά ενίοτε και των …στρατηγικών: ο κ. Βλαντιμίρ Σολοβιώφ και η κα Μαργαρίτα Σιμονιάν είναι δύο μόνο από τις πιο γνωστές τηλεπερσόνες της Ρωσίας που αρέσκονται στα πυρηνικά «κρεσέντα». Το Φεβρουάριο του 2023, λ.χ., ο πρώτος κραύγαζε μετά μανίας πως το Λονδίνο θα γίνει «σκόνη» (dust) εάν βρετανικής προέλευσης βλήματα Storm Shadow, με συμβατική βεβαίως κεφαλή, χτυπήσουν την Κριμαία! Αυτό που ξέχασε να αναφέρει, βεβαίως, ο προπαγανδιστής είναι ότι, στην περίπτωση που η Αγγλία πληγεί με πυρηνικά, το επόμενο δευτερόλεπτο τα δύο ή και τρία εν πλω υποβρύχια κλάσης Vanguard του Royal Navy θα ισοπεδώσουν με 32 ή 48 SLBM Trident II, αντίστοιχα, όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων και της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης (σύμφωνα με το περίφημο «Κριτήριο της Μόσχας» που συνέχει το βρετανικό πυρηνικό δόγμα από τη δεκαετία του 1960 και την έλευση των SLBM Polaris). Την κατάσταση-γκροτέσκο που επικρατεί εδώ και 1,5 χρόνο στη ρωσική TV ως προς τα πυρηνικά τη συνόψισε πάρα πολύ ωραία ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης (και φυσικά εξόριστος πλέον) Ρώσος δημοσιογράφος Ντμίτρι Μουράτωφ, σε συνέντευξή του τον Ιούνιο του 2023: «Στην ρωσική τηλεόραση, τις τελευταίες δύο εβδομάδες, είπαν διακόσιες φορές ότι ίσως πρέπει να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά όπλα. Διακόσιες φορές. Μέσα σε δύο εβδομάδες. Αυτό πια μοιάζει με διαφήμιση σκυλοτροφής»(!!!) Φυσικά, υπάρχουν θλιβερά ΜΜΕ σε πολλές χώρες της ΕΕ -και ιδίως στην Ελλάδα- που αναπαράγουν πιστά την εν λόγω «διαφήμιση σκυλοτροφής».
Πέρα από αυτές τις γραφικές τηλεπερσόνες, ο πρώην Πρόεδρος της Ομοσπονδίας (ουσιαστικά «αχυράνθρωπος» του κ. Πούτιν κατά την τετραετία 2008-2012) Ντμίτρι Μεντβέντεφ κάθε λίγο και λιγάκι δεν παραλείπει να μας υπενθυμίζει, ιδίως μέσω της πλατφόρμας Telegram, πως «ο Γ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έρχεται πιο κοντά». Αν παίρναμε τοις μετρητοίς όσα κατά καιρούς έχει πει ο κ. Μεντβέντεφ, τότε θα τον είχαμε ήδη προ πολλού βιώσει… Δική του, επίσης, είναι η πατρότητα της προαναφερθείσας φράσης ότι «μια πυρηνική δύναμη δεν είναι δυνατό να νικηθεί», καθώς και της φράσης «δεν μπορείς να παραπέμψεις στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο αξιωματούχους πυρηνικής χώρας». Η αξιοπιστία όσων έχει πει ο αξιότιμος κ. Μεντβέντεφ, πρωτίστως για εσωτερική κατανάλωση και ιδίως για να πλασαριστεί ως σκληροπυρηνικός σε μια πιθανή κούρσα διαδοχής του κ. Πούτιν, είναι, κατά την εκτίμησή μας, συγκρίσιμη με εκείνη των κ.κ. Σολοβιώφ και Σιμονιάν, δηλαδή μηδαμινή…
Η κατά καιρούς πυρηνική ρητορική εκ μέρους ορισμένων Ρώσων, όσο απαράδεκτη κι αν είναι επί της ουσίας, εξυπηρετεί, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ένα διπλό σκοπό: Πρώτον, να «τσιμεντώσει» το εσωτερικό ακροατήριο, στο πλαίσιο της βιτριολικής αντιπαράθεσης με την «κακή» Δύση. Για όσους έχουν γνώση της πολιτικής κατάστασης στη Ρωσία (στην Ελλάδα μάλλον ελάχιστοι…), η χειραγώγηση της μάζας γύρω από ένα αντι-δυτικό αφήγημα αποτελεί την πεμπτουσία του πουτινισμού, ειδικά, δε, από το 2012 που ο Πούτιν επανήλθε και τυπικά στην Προεδρία. Μετά το 2013, οπότε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ρωσίας ανήλθε σε ιστορικό υψηλό, οι αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας έχουν εξανεμιστεί. Σε βάθος χρόνου, αναμένεται να εισέλθει σε «βαθύ χειμώνα», καθιστάμενη οιονεί Βόρεια Κορέα. Καθώς, λοιπόν, η ηγεσία της Ρωσίας έχει επιλέξει την αντιπαράθεση με τη Δύση, οφείλει να θυμίζει διαρκώς στο μέσο Ρώσο ότι είναι φτωχός μεν, αλλά ένδοξος. Και αυτή η δόξα έχει να κάνει ιδίως με τρία μνημειώδη επιτεύγματα, τα οποία πέτυχε η τιτάνια ΕΣΣΔ και κληρονόμησε σήμερα η Ρωσία: τη Μεγάλη Νίκη στο Β΄ Π.Π., την εποποιία του Διαστήματος (Σπούτνικ/Γκαγκάριν) και βεβαίως το πυρηνικό οπλοστάσιο! Η «Αγία Ρωσία», σπουδαία χάρη στους τεράστιους πυραύλους της οι οποίοι είτε θέτουν δορυφόρους στο Διάστημα είτε μεταφέρουν υδρογονοβόμβες, διέπεται διαχρονικά από μια Ιστορική Αποστολή: να είναι ο «ελευθερωτής του κόσμου» από το ναζισμό. Ακόμη κι αν αυτή η «απελευθέρωση» γίνει με πυρηνικά….
Δεύτερον, να επηρεάσει αποτρεπτικά τη στρατηγική συμπεριφορά της Δύσης, όπως εξηγήσαμε σε παλαιότερη μελέτη μας στο ΔΟΥΡΕΙΟ ΙΠΠΟ (1.5.2023). Ο επονομαζόμενος «Διατομεακός Καταναγκασμός» ή Cross-Domain Coercion, μια έκφραση του μεγάλου Ισραηλινού αναλυτή Dima Adamsky, συμπυκνώνει τη Ρωσική Στρατηγική στην αντιπαράθεσή της με την πολύ ισχυρότερη Δύση. Η ουσία της δεν είναι, όπως παρατηρεί ο Adamsky, η ωμή ισχύς (not a pure brute force strategy) αλλά ο καταναγκασμός (a strategy of coercion): επιδιώκει ιδίως να χειραγωγήσει τις αντιληπτικές παραστάσεις του αντιπάλου, να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα, να νοθεύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να επηρεάσει δυσμενώς τη στρατηγική συμπεριφορά του. Βαρύνουσα έμφαση δίνεται στη στρατηγική επιβολή της θέλησης της ρωσικής πλευράς με μη στρατιωτικά μέσα, ελαχιστοποιώντας τη χρήση στρατιωτικής ισχύος per se. O μέσος Δυτικός πολίτης πρέπει να τρομοκρατηθεί πιστεύοντας ότι ο Γ΄ Π.Π. είναι προ των πυλών, καθώς η Ρωσία παρουσιάζεται ως: α) η πιο ισχυρή πυρηνική δύναμη στον κόσμο (βλ. Μύθος Πρώτος, τον οποίο ήδη αναλύσαμε), και β) διατεθειμένη να συντρίψει όποιον μπει εμπόδιο στις ιμπεριαλιστικές της βλέψεις. Oι πυρηνικές απειλές της Ρωσίας, λοιπόν, εντάσσονται κι αυτές στη στρατηγική του διατομεακού καταναγκασμού και δη του ψυχολογικού αγώνα, επιδιώκοντας να μείνει αβοήθητη από τη Δύση η Ουκρανία. Μέχρι στιγμής, φαίνεται να έχουν επιτύχει σε κάποιο βαθμό το στόχο τους, λ.χ. μη επιβολή «ζώνης απαγόρευσης πτήσεων» πάνω από την Ουκρανία. Συνοψίζει ο Adamsky ήδη από το 2015: «Η τρέχουσα εκστρατεία διατομεακού καταναγκασμού της Ρωσίας αποτελεί ολοκληρωμένο/ integrated σύνολο από μη πυρηνικές, πληροφοριακές και πυρηνικές μορφές αποτροπής/επιβολής».
Επειδή πολλά έχουν γραφτεί, ακόμη και στη χώρα μας και δη από έγκριτους κατά τα άλλα σχολιαστές, περί μιας υποτιθέμενης «πυρηνικής κλιμάκωσης» η οποία έχει ήδη λάβει χώρα (!), η ουσία είναι η εξής: Είναι εντελώς άλλο πράγμα η ρητορική, είτε για εσωτερική κατανάλωση είτε στο πλαίσιο του διατομεακού καταναγκασμού έναντι της Δύσης, και άλλο η πραγματικότητα. Προφανώς και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις ενδόμυχες σκέψεις της ρωσικής ηγεσίας (η οποία τρέμει στη σκέψη να χάσει την εξουσία) ούτε να αποκλείσουμε 100% την πιθανότητα χρήσης τακτικού πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία. Εντούτοις, σε κάθε περίπτωση είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ορισμένες βασικές παραμέτρους του θέματος, οι οποίες, αθροιστικά, φαίνεται να ελαχιστοποιούν αυτό το ενδεχόμενο, εφόσον, βεβαίως, η Ρωσία παραμένει στοιχειωδώς ορθολογικός παίκτης στο διεθνές σύστημα. Διότι ακόμη και η χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων αποτελεί μια λύση λίαν υψηλής και αδικαιολόγητης, με βάση το πραγματικό διακύβευμα στην Ουκρανία, κλιμάκωσης. Όποιος βλακωδώς υποστηρίζει ότι το «πάτημα του κουμπιού» (που κανείς ποτέ δεν τόλμησε μετά τον Αύγουστο του 1945) είναι απλή υπόθεση, χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς πάρα πολύ σοβαρές συνέπειες, πλανάται πλάνην οικτράν. «Ένας πυρηνικός πόλεμος δεν είναι δυνατόν να κερδηθεί και δεν θα πρέπει ποτέ μα ποτέ να διεξαχθεί», όπως ρητά αναγνώρισαν με Κοινή τους Δήλωση όλοι οι ηγέτες των 5 επίσημων πυρηνικών Δυνάμεων -συμπεριλαμβανομένου του κ. Πούτιν- στις 3/1/2022 (λίγες εβδομάδες πριν τη ρωσική εισβολή). Ολόκληρη η Κοινή Δήλωση είναι διαθέσιμη εδώ: Joint Statement of the Leaders of the Five Nuclear-Weapon States on Preventing Nuclear War and Avoiding Arms Races | The White House Με άλλα λόγια, εμείς υποστηρίζουμε, και δη κατηγορηματικά, ότι τυχόν χρήση της «βόμβας» στην Ουκρανία από το Ρώσο εισβολέα θα ήταν, εκτός από προδήλως παράνομη ενέργεια σύμφωνα με τον ίδιο το Καταστατικό Χάρτη του ΟΕΗ, μια πράξη: α) απονενοημένη, β) αντιπαραγωγική και γ) ανορθολογική.
Η πρώτη και σημαντικότερη ίσως παράμετρος είναι, βεβαίως, το ισχύον, από το 2020, πυρηνικό δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που σε γενικότερη μορφή υπάρχει και στο ισχύον στρατιωτικό δόγμα του 2014. Κάθε στοιχειωδώς σοβαρή χώρα, και πρωτίστως μια πυρηνική δύναμη και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, πρέπει να τιμάει το επίσημο στρατιωτικό/πυρηνικό δόγμα της, ήτοι να διέπεται από συνέπεια λόγων και πράξεων. Ακολουθώντας, λοιπόν, μια μακρά παράδοση που ανάγεται στην ύστερη σοβιετική εποχή, το υφιστάμενο πυρηνικό δόγμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας αποκλείει, επί της ουσίας, την «πρώτη χρήση» (first use, ένας όρος ο οποίος δεν πρέπει να συγχέεται με το first strike του Α΄ μέρους της Μελέτης, το οποίο αφορά τα στρατηγικά και μόνο πυρηνικά) τέτοιου είδους όπλων, πλην μίας απολύτως ακραίας περίπτωσης: όταν κινδυνεύει, από συμβατική επίθεση, η ίδια η υπόσταση του κράτους (the very existence of the state). Δηλαδή, τακτικά πυρηνικά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση μιας υπαρξιακού μεγέθους απειλής, σαν την περίφημη γερμανική προέλαση προς τη Μόσχα («Επιχείρηση Τυφώνας») το 1941. Αυτή η διακήρυξη είναι συμβατή με τη μειονεκτική σήμερα θέση της Ρωσίας έναντι του ΝΑΤΟ, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά, ως προς τις συμβατικές δυνάμεις. Άλλωστε, τα τακτικά πυρηνικά όπλα, από το 1953 που τέθηκαν για πρώτη φορά σε υπηρεσία από τις ΗΠΑ και τους λοιπούς νατοϊκούς συμμάχους, είχαν ανέκαθεν θέση μόνο μέσα σε ένα αμυντικό στρατιωτικό πλαίσιο, ποτέ σε ένα επιθετικό.
Οίκοθεν νοείται πως η ίδια η υπόσταση της Ομοσπονδίας δεν είναι το ίδιο πράγμα με την (υποτιθέμενη…) εδαφική της ακεραιότητα, δηλαδή τις πέντε επαρχίες της Ουκρανίας της οποίες παρανόμως έχει προσαρτήσει η Ρωσία από το 2014 και εξής, πράξη για την οποία την έχει καταδικάσει και δη με συντριπτική πλειοψηφία η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, ασχέτως του τι παραμύθες διαδίδει η γνωστή μονταζιέρα προπαγάνδας του Κρεμλίνου, η Ρωσία είναι ο επιτιθέμενος (aggressor), κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου, συνεπώς δεν μπορεί με τίποτα να δικαιολογηθεί η χρήση πυρηνικών όπλων στα μάτια της διεθνούς κοινωνίας. Διότι οποιαδήποτε δικαιολογία επικαλεστεί κάποιος προκειμένου να πατήσει το περίφημο «κουμπί», αυτή θα πρέπει να εμπεριέχει μια στοιχειώδη, έστω, νομιμοποίηση, ούτως ώστε να μην εξοργίσει ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα. Αυτή είναι η δεύτερη θεμελιώδης παράμετρος που συνηγορεί κατά της χρήσης TNW στην Ουκρανία. Ο ίδιος ο Κινέζος Πρόεδρος κ. Σι έχει πολλάκις διαμηνύσει προς το Κρεμλίνο μετά την 24.2.2022 ότι τυχόν χρήση πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία αποτελεί «κόκκινη γραμμή», η υπέρβαση της οποίας θα οδηγήσει σε διακοπή της όποιας στήριξης παρέχει μέχρι σήμερα η Κίνα στη Ρωσία. Αλλά και οι γενικότερες συνέπειες για τη Ρωσία θα είναι τρομακτικές: ακόμη και μια πιθανή αποβολή της από το σύστημα του ΟΗΕ δεν θα πρέπει να αποκλειστεί, όπως άλλωστε συνέβη και με την ΕΣΣΔ (με πολύ λιγότερο σημαντική αφορμή…) από την Κοινωνία των Εθνών το Δεκέμβριο του 1939, όταν εισέβαλε στη Φινλανδία. Όλα αυτά τα γνωρίζει καλά το Κρεμλίνο…
Τέλος, τυχόν ρίψη πυρηνικού, εκτός από το ότι ενδέχεται να πλήξει ακόμη και ρωσικά στρατεύματα καθώς και τους επονομαζόμενους Ρωσόφωνους της Ανατολικής Ουκρανίας, θα «τσιμεντώσει» και τους Ουκρανούς και τους Δυτικούς κατά της Ρωσίας. Οποιαδήποτε επαναφορά στο status quo ante (λ.χ. αναβίωση της ενεργειακής και οικονομικής συνεργασίας) θα πρέπει να αποκλειστεί μια για πάντα, οι δε κυρώσεις θα πολλαπλασιαστούν. Δεν θα πρέπει να αποκλείεται, δε, από πλευράς των ΗΠΑ, και μια πολεμικής φύσης ενέργεια «ισοδύναμου τετελεσμένου», όχι με πυρηνικά όπλα και όχι με ανάληψη ευθύνης. Μια βροχή, λ.χ., συμβατικών βλημάτων εναντίον της κατεχόμενης Κριμαίας είναι κάτι που θα έφερνε σε δύσκολη θέση τη Ρωσία (και να μη βγει κάποιος να μας πει ότι αυτή θα …ανταπαντούσε με πυρηνικά, διότι, πολύ απλά, δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο). Ο υπογράφων είναι απολύτως βέβαιος ότι και το ΝΑΤΟ έχει περάσει προς το Κρεμλίνο, έστω υπογείως, σαφέστατο μήνυμα ότι ενδεχόμενη ρίψη πυρηνικού όπλου στην Ουκρανία αποτελεί «κόκκινη γραμμή» και πως αν την υπερβεί, θα βιώσει πολύ δυσάρεστες συνέπειες… Το Σεπτέμβριο του 2022, και ο ίδιος ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, κ. Τζακ Σάλιβαν, υπονόησε για πρώτη φορά και δημόσια ότι το μήνυμα αυτό το έχουν περάσει στη Ρωσία, αναφέρθηκε, δε, σε «καταστροφικές συνέπειες» που θα είχε μια τέτοια απονενοημένη ενέργεια της άλλης πλευράς. Λίγο μετά, και ο Πρόεδρος Μπάιντεν κινήθηκε στο ίδιο μήκος κύματος. Τέλος, για όσους φίλους διαβάζουν αγγλικά, συνιστούμε ανεπιφύλακτα το πολύ καλό αφιέρωμα στο θέμα της έγκριτης βρετανικής «δεξαμενής σκέψης» CHATHAM HOUSE (Αύγουστος 2022), διαθέσιμο εδώ: Myths and misconceptions around Russian military intent | Chatham House – International Affairs Think Tank Εκεί ο βαθύς γνώστης της Ρωσίας Valeriy Akimenko αποδομεί το μύθο Ν. 6 του εν λόγω αφιερώματος, δηλαδή ότι τάχα οι πυρηνικές απειλές της Ρωσίας είναι πραγματικές και θα πρέπει να εκληφθούν κυριολεκτικά: («Russia’s nuclear threats are real and should be taken literally»). O Akimenko, λοιπόν, συνοψίζει το θέμα των πυρηνικών ως εξής: «Οι επίμονες πυρηνικές απειλές της Ρωσίας θα πρέπει να αναγνωρίζονται ως πρωτίστως πολιτική στάση (political posture), η οποία δεν σχετίζεται με οποιαδήποτε πιθανή πυρηνική χρήση»…
Μια κριτική ματιά σε δύο θεμελιώδεις “πυρηνικούς μύθους” περί Ρωσίας (Μέρος Α΄)
