Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η συμμετοχή εταιρειών της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας στα ευρωπαϊκά ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας (EDF) παρουσιάζεται γενικώς ως μεγάλη επιτυχία. Οι ελληνικές εταιρείες, διαφημίζεται ότι συμμετέχουν σε πολλά και σημαντικά έργα, με αποτέλεσμα να οφελούνται πολλαπλώς και να αναβαθμίζεται ο ρόλος της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας γενικότερα.
Μέχρι σήμερα, η ΕΕ έχει αποδεσμεύσει 2,03 δισ. € στο πλαίσιο των ερευνητικών προγραμμάτων των ετών 2021 (EDF 2021: 1,2 δισ. €) και 2022 (EDF 2022: 832 εκατ. €) ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η διαδικασία για την επιλογή των ερευνητικών και αναπτυξιακών προγραμμάτων για το 2023 (EDF 2023) συνολικού ύψους 1,2 δισ. €.
Από τα 41 προγράμματα του EDF 2022, σε 21 εξ αυτών πέτυχαν συμμετοχή 30 ελληνικές εταιρείες και φορείς. Σε αυτά τα 21 προγράμματα, η χρηματοδότηση του EDF υπερβαίνει τα 530 εκατ. €. Σε σχετική πανηγυρικού τύπου αρθρογραφία, δημιουργείται η εντύπωση ότι αυτά τα τεράστια κονδύλια θα εισρεύσουν στις ελληνικές εταιρείες και φορείς!
Η πραγματικότητα είναι ότι στα προγράμματα συμμετέχουν πολλές εταιρείες και φορείς χωρών της ΕΕ και τον πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η εταιρεία που αναλαμβάνει τον ρόλο συντονιστή. Επομένως, η χρηματοδότηση κάθε προγράμματος, διανέμεται σε όλους τους συμμετέχοντες, με ποσόστηση ανάλογη του μεριδίου στο έργο.
Από τα 21 προγράμματα του EDF 2022 με ελληνική συμμετοχή, σε 3 μόνο, τον ρόλο του συντονιστή έχουν Έλληνες.
- Συγκαλυμμένα και Προηγμένα πολυτροπικά Συστήματα Αισθητήρων Πρόσκτησης Στόχου και Αναγνώρισης (CASSATA) χρηματοδοτήσεως 24.957.868,55 €, με συντονιστή το Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών & Υπολογιστών και συμμετοχή άλλων 26 εταιρειών και φορέων. Ερευνητικό πρόγραμμα 3 ετών, με σκοπό την παρουσίαση βελτιώσεων σε ποικιλία αισθητήρων.
- Αναπτυσσόμενο Πολυπεριβαλλοντικό Σύστημα Διοικήσεως & Ελέγχου Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων (PROTEAS) χρηματοδοτήσεως 19.999.857,31 €, με συντονιστή την INTRACOM DEFENSE και συμμετοχή άλλων 14 εταιρειών. Αναπτυξιακό πρόγραμμα 3 ετών, για παρουσίαση πρωτοτύπου.
- Συσκευή παρακολουθήσεως υγείας και διατηρησιμότητας μαχητή (WEMOR) χρηματοδοτήσεως 3.193.401,7 €, με συντονιστή της SATWAYS και συμμετοχή άλλων 5 εταιρειών. Ερευνητικό πρόγραμμα 3 ετών, μια μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ερευνητικούς οργανισμούς.
Η συνολική χρηματοδότηση των 48 εκατ. € για τα ανωτέρω προγράμματα, θα διανεμηθεί σε 40 περίπου συμμετέχοντες. Δηλαδή, επί μία τριετία, στο CASSATA οι 27 παίκτες θα μοιράζονται 8,5 εκατ. € ετησίως, στο PROTEΑS οι 15 θα μοιράζονται ετησίως περί τα 7 εκατ. € και στο WEMOR οι 6 εταιρείες, κάτι παραπάνω από 1 εκατ. €. Αυτή είναι η πραγματικότητα της “μεγάλης εικόνας”.
Πολλά από τα προγράμματα που περιλαμβάνονται σε αυτές τις δράσεις, έχουν καθαρά ερευνητικό χαρακτήρα και κατά κανόνα δεν αποδίδουν κάποιο τελικό προϊόν. Πρόκειται για τυπικά προγράμματα που επιδιώκουν κυρίως μικρομεσαίες επιχειρήσεις για να συντηρηθούν από την χρηματοδότηση που λαμβάνουν. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο βλέπουμε να συμμετέχουν ακόμη και πανεπιστημιακά ιδρύματα ή επί παραδείγματι την Σχολή Ικάρων κ.λπ., φορείς δηλαδή για τους οποίους η εξεύρεση κονδυλίων της τάξεως μερικών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ ετησίως, είναι υπερπολύτιμη ώστε να συντηρούν στοιχειώδη ερευνητική δραστηριότητα. Πρόκειται, όπως έχουμε γράψει και άλλοτε, απλώς για “έρευνα για την έρευνα”, δηλαδή μία διαδικασία που δεν οδηγεί απαραιτήτως στην ανάπτυξη προϊόντων. Επιπλέον, στις περιπτώσεις που αναπτύσσεται προϊόν, το ότι την συνολική εποπτεία έχει το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, δεν συνεπάγεται απαραιτήτως και την ανάθεση συμβάσεως για προμήθεια από πλευράς Ενόπλων Δυνάμεων.
Το γιατί αυτή η συμμετοχή προβάλλεται από την κυβέρνηση και τους υπουργούς ως πολύ μεγάλη επιτυχία, είναι προφανές. Ουσιαστικώς, δι’ αυτού του τρόπου, το ΥΠΕΘΑ διοχετεύει στο EDF και την θεσμοθετημένη δαπάνη για Έρευνα & Ανάπτυξη που αναλογεί στο 1% των εξοπλιστικών δαπανών ετησίως. Δηλαδή, αντί το ΥΠΕΘΑ με τα χρήματά του να χρηματοδοτεί απευθείας ελληνικές εταιρείες για να αναπτύξουν προϊόντα που ζητούν οι Ένοπλες Δυνάμεις, έχει βρει την… “εύκολη λύση” να διαθέτει χρήματα στην ΕΕ, ώστε αυτή να τα διανέμει προς όλους τους Ευρωπαίους!
Με τα σημερινά δεδομένα, επί ετησίου εξοπλιστικής δαπάνης 1,5 δισ. €, το 1% αντιστοιχεί με 15 εκατ. €. Είναι δυνατόν να πιστέψει κανείς ότι με τέτοιου είδους ετήσια χρηματοδότηση, δεν μπορούν ελληνικές εταιρείες να αναπτύσσουν σε βάθος χρόνου ετησίως 3-4 προϊόντα, έτσι όπως τα έχουν προδιαγράψει τα Γενικά Επιτελεία;
Η αδυναμία του ΥΠΕΘΑ και των δομών του, να διαχειριστεί μια τέτοια υπόθεση αλλά την ωραιοποιεί υπό τον μανδύα της συμμετοχής στα τεκταινόμενα της ΕΕ, είναι εντυπωσιακή. Μέσα σε τέτοια περιβάλλοντα, μπορεί να ακούγονται ωραία φράσεις όπως η επίτευξη εξωστρέφειας των ελληνικών εταιρειών αλλά οι μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες θα αναλαμβάνουν πάντα την μερίδα του λέοντος και θα είναι αυτές που θα εξακολουθούν να πρωταγωνιστούν στον χώρο με τα προϊόντα τους. Οι μικροί παίκτες, θα παραμείνουν μικροί και με ελάχιστα προϊόντα ενώ με συμμετοχή σε μικροέργα, τελικώς δεν θα αυξηθεί η προμήθεια ελληνικών αμυντικών προϊόντων από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Είναι κραυγαλέα η ανυπαρξία κεντρικής πρωτοβουλίας σε αμιγώς εθνικό επίπεδο από πλευράς ΥΠΕΘΑ, όχι για την ανάπτυξη της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας ως γενικής έννοιας, αλλά για την ανάπτυξη εγχώριων αμυντικών προϊόντων, σύμφωνα με τις προδιαγραφές των Γενικών Επιτελείων. Η διαρκής προβολή εννοιών όπως η “καινοτομία” ή την “έρευνα”, δεν μπορεί να αποκρύψει την σταθερή αποφυγή προμήθειας οπλικών συστημάτων που έχουν ήδη παρουσιάσει ελληνικές εταιρείες. Όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα, τα τελευταία έτη, στις εκθέσεις αμυντικού υλικού DEFEA, ελληνικές εταιρείες επέδειξαν κάποια συστήματα που ανέπτυξαν ή αναπτύσσουν. Από το 2021 ήδη, υπήρχαν δείγματα και το 2023 παρουσιάσθηκαν και νεώτερα. Δεν έχει ακουστεί το παραμικρό για ενδιαφέρον του ΥΠΕΘΑ, σε κάτι από αυτά.
Είναι μήπως άχρηστα τα προϊόντα που αναπτύσσουν οι ελληνικές εταιρείες ή τέλος πάντων υστερούν τόσο πολύ εν σχέσει με τα ξένα και δεν είναι ελκυστικά για τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις; Μήπως ο ρόλος του ΥΠΕΘΑ και των οργάνων του, έχει περιοριστεί εκ των πραγμάτων απλώς στην παρακολούθηση των προτεραιοτήτων που θέτουν οι αντιπρόσωποι και οι πρεσβείες των ξένων στις προμήθειες; Πώς εξηγούν ότι δαπανούν ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια και δισεκατομμύρια για προμήθειες μόνο ξένων οπλικών συστημάτων, δεν ενδιαφέρονται για εξασφάλιση σοβαρών ανταλλαγμάτων, βιομηχανικού έργου και επενδύσεων και δεν έχουν θεσπίσει καν διαδικασία απευθείας χρηματοδοτήσεως κι αναπτύξεως εγχωρίων προϊόντων; Και στο τέλος αυτοκοροϊδευόμαστε κιόλας, δίνοντας χρήματα σε όλη την ΕΕ; Αυτά, μόνο στην Ελλάδα γίνονται.
