Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Το τελευταίο διάστημα, με αφορμή ενέργειες του ΓΕΣ για αναβάθμιση του υφισταμένου τυφεκίου G3, αναπτύχθηκε ένα είδος “δημοσίου διαλόγου” στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως προς την ορθότητα ή σκοπιμότητα της πρωτοβουλίας, η οποία όμως βρίσκεται σε εξέλιξη κατά φάσεις, εδώ και αρκετά χρόνια. Έτσι, επανήλθε στην συζήτηση και η υπόθεση του “εθνικού τυφεκίου”, που είχε προωθήσει η κυβέρνηση της ΝΔ από το 2019. Από θέσεις που αναπτύχθηκαν, μεγάλη μερίδα της κοινής γνώμης φαίνεται ότι δεν έχει εικόνα της διαδικασίας – “πρόγραμμα”, με αποτέλεσμα να επικρατούν παρεξηγήσεις.
Η υπόθεση ξεκίνησε αμέσως μετά την κυβερνητική αλλαγή του Ιουλίου 2019. Κυβερνητικοί κύκλοι αποφάσισαν την ιδέα εφοδιασμού του Ελληνικού Στρατού με νέο τυφέκιο και νέο όχημα, τα οποία για σκοπούς προπαγάνδας βάπτισαν “εθνικά”. Στην πραγματικότητα, σχεδιάστηκε η ανάθεση δύο μεγάλων συμβάσεων συμπαραγωγής τυφεκίου και οχήματος σε ισραηλινές εταιρείες, σε συνδυασμό με την συνέχιση εκείνη την περίοδο της διαδικασίας ιδιωτικοποιήσεως της ΕΛΒΟ και την εμφανή κυβερνητική πρόθεση να παραχωρηθεί σε σχήμα ισραηλινών συμφερόντων. Δεν επρόκειτο για κυβερνητικές – κρατικές προσπάθειες σχεδιάσεως και αναπτύξεως αμιγώς ελληνικών προϊόντων αλλά για απλές συμβάσεις συμπαραγωγών με άδεια του κατασκευαστού, όπως στο παρελθόν υπήρξαν οι συμβάσεις φορητού οπλισμού με την γερμανική Heckler & Koch και οχήματος γενικής χρήσεως με την γερμανική Mercedes.
Πολύ σύντομα άρχισαν από το ΥΠΕΘΑ “πανηγυρικές” διαρροές προς τον Τύπο και τα ηλεκτρονικά μέσα για τα δύο προγράμματα, που απλώς παπαγάλιζαν το αφήγημα των αρμοδίων, χωρίς ποτέ να αμφισβητήσουν τον χαρακτηρισμό “εθνικό”. Κι αυτό, παρά το ότι οι διαρροές μιλούσαν από την πρώτη στιγμή για ισραηλινής προελεύσεως τυφέκιο και όχημα.
Τα πράγματα κατέστησαν εμφανή όταν το 2020 καταρτίσθηκε εξοπλιστικό πρόγραμμα με 153 καταχωρήσεις, μεταξύ των οποίων για να δικαιολογηθεί η πρωτοβουλία, περιλήφθηκαν:
- “Προμήθεια τυφεκίου προς κάλυψη διακλαδικών απαιτήσεων”, προϋπολογισμού 250 εκατ. €.
- “Προμήθεια οχήματος γενικής χρήσης προς κάλυψη διακλαδικών αναγκών”, προϋπολογισμού 550 εκατ. €.
Αποκαλύφθηκε έτσι πόσο μεγάλα ήταν τα επιχειρηματικά συμφέροντα πίσω από την στήριξη των συγκεκριμένων επιλογών, που χρησιμοποίησαν ως “όχημα” προωθήσεως την γενική πολιτική συσφίξεως των σχέσεων με το Ισραήλ. Μάλιστα τα ανωτέρω, ήταν η πρώτη φάση κάθε προγράμματος, αφού σε βάθος χρόνου θα ακολουθούσαν επεκτάσεις συμβάσεων.
Την ίδια περίοδο, υπήρχαν σε εξέλιξη δύο ανεξάρτητες ιδιωτικές προσπάθειες Ελλήνων που για “κακή τους τύχη” (όπως απεδείχθη) αφορούσαν σχεδίαση και ανάπτυξη τυφεκίου και οχήματος. Καθώς το ΥΠΕΘΑ ενημερώθηκε γι’ αυτές, θα έπρεπε να μην φανεί ότι τις αγνοεί εξαρχής.
Στην περίπτωση του τυφεκίου, επρόκειτο για μία σχεδιαστική ομάδα, με εμπειρία αναλόγων έργων στο εξωτερικό, που προχωρούσε στην βιομηχανική σχεδίαση ενός σύγχρονου τυφεκίου, το οποίο ονόμασε ΑΟΡ. Σε επαφή με αρμόδιο χειριστή του ΥΠΕΘΑ τον Σεπτέμβριο του 2019, δόθηκε ενημέρωση ότι απαιτείτο εργασία μερικών μηνών ακόμη για την ολοκλήρωση του σχεδίου. Η σχεδίαση ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2020 αλλά μεσολάβησαν τα περιοριστικά μέτρα εξαιτίας της πανδημίας COVID-19 και υπήρξε μία αδράνεια επικοινωνίας.
Στο μεταξύ, οι αρμόδιοι δεν έχασαν χρόνο με τα “εθνικά”. Το τελευταίο τρίμηνο του 2019, ζητήθηκε ενημέρωση από την Εθνική Φρουρά στην Κύπρο για το τυφέκιο Tavor ενώ αντιπροσωπεία του ΓΕΣ εστάλη στο Ισραήλ για ενημέρωση κι επίδειξη φορητού οπλισμού και ειδικώς του Tavor. Σε όλα τα μέσα, υπήρχαν διαρροές για το συγκεκριμένο τυφέκιο που ενδιέφερε υποτίθεται τους Έλληνες επιτελείς. Καθώς στο μεταξύ όμως άρχισαν να εκδηλώνουν ενδιαφέρον και άλλες εταιρείες, χωρίς να έχει υπάρξει επίσημη πρόσκληση υποβολής προτάσεων από το ΥΠΕΘΑ, προκειμένου να τηρηθούν τα προσχήματα, το ΓΕΣ διατάχθηκε και συγκρότησε στις 1 Μαΐου 2020 επιτροπή επιχειρησιακής αξιολογήσεως τυφεκίων. Φυσικά το πρώτο τυφέκιο που αξιολογήθηκε ήταν το Tavor αλλά απέτυχε σε μία από τις δοκιμασίες, αυτήν την ρίψεως από ύψος 1,5 μέτρου με φυσίγγιο στην θαλάμη και ασφάλεια (πυροδότησε).
Η επιτροπή αξιολογήσεως του ΓΕΣ εργάσθηκε μεθοδικά και ολοκλήρωσε την αποστολή της. Το ποιο τυφέκιο προέκρινε ως καταλληλότερο, δεν έχει ιδιαίτερη σημασία (δεν ήταν το Tavor πάντως) αφού άλλο ήταν το ζητούμενο, για τους αρμοδίους.
Τον Μάιο του 2020 επίσης, η ομάδα ΑΟΡ ενημέρωσε τον χειριστή θέματος στο ΥΠΕΘΑ για την ολοκλήρωση της σχεδιάσεως του τυφεκίου. Ελήφθη η απάντηση ότι η υπόθεση είναι “τελειωμένη” καθώς θα αγοραστεί το Tavor για πολιτικούς λόγους – απόδειξη ότι η συγκρότηση της επιτροπής αξιολογήσεως του ΓΕΣ δεν είχε ουσιαστικό αντίκρισμα. Σε κάθε περίπτωση, με επιστολή στις 27 Μαΐου 2020, ενημερώθηκαν από την ομάδα ΑΟΡ όλοι οι αρμόδιοι φορείς για την ύπαρξη ολοκληρωμένου βιομηχανικού σχεδίου τυφεκίου, του οποίου μπορούσε να προχωρήσει η ανάπτυξη και πιστοποίηση από την κρατική ΕΑΣ. Ακολούθησε μια περίοδος ενημερωτικών επαφών με διαφόρους φορείς, ώστε να αναδειχθούν οι δυνατότητες και προοπτικές από την προσθήκη ενός εγχώριας αναπτύξεως προϊόντος στην κρατική ΕΑΣ, όχι μόνο προς κάλυψη αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων αλλά και των Σωμάτων Ασφαλείας, της πολιτικής αγοράς, όσο και για εξαγωγές.
Στις 19 Ιουνίου η ομάδα έλαβε ηλεκτρονική πρόσκληση από το ΓΕΣ να παρουσιάσει την πρότασή της. Αυτό προκάλεσε εντύπωση, καθώς η πρόταση αφορούσε καθαρά ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα που απευθυνόταν στην Αμυντική Βιομηχανία, για την οποία άλλος είναι ο αρμόδιος φορέας στο ΥΠΕΘΑ. Σημειώνεται ότι οι διάφορες παρουσιάσεις εταιρειών προς τα Γενικά Επιτελεία γίνονται αιτήσει των εταιρειών, ενώ τώρα αυτός που ενδιαφέρθηκε για ενημέρωση ήταν το ΓΕΣ. Προφανώς οι αρμόδιοι δεν ήθελαν να κατηγορηθούν ότι κανείς κρατικός φορέας δεν επέδειξε ενδιαφέρον για την πρόταση.
Η παρουσίαση στο ΓΕΣ πραγματοποιήθηκε στις 6 Ιουλίου μέσα σε θερμό κλίμα, ήταν φανερό όμως ότι οι παριστάμενοι αξιωματικοί δεν είχαν πολλά να ρωτήσουν και δεν υπήρχε ουσιαστικό ενδιαφέρον, κάτι το μάλλον αναμενόμενο, εφόσον δεν υφίστατο έτοιμο προϊόν. Ζητήθηκε να διευκρινισθεί κατά πόσο ήταν εφικτή η παραγωγή του τυφεκίου 100% εγχωρίως και αν μπορεί να παραχθεί σε διαμέτρημα 7,62 mm. Οι απαντήσεις ήταν θετικές. Δόθηκε η απάντηση ότι κανένα από τα απάρτια του τυφεκίου (ακόμη και τα πιο κρίσιμα όπως η κάννη και το κλείστρο) δεν ενέχει τεχνολογία εξεζητημένη ή άγνωστη, με βάση και την εμπειρία της ΕΒΟ – ΕΑΣ ωστόσο, η σχεδιαστική ομάδα δεν μπορούσε να αναμειχθεί στις επιλογές της εταιρείας κατά την παραγωγή. Δεν μπορούσε να γνωρίζει εάν κατά την βιομηχανοποίηση του προϊόντος, η ΕΑΣ θα έκρινε οικονομικώς σκόπιμο να αναλάβει η ίδια την κατασκευή και του παραμικρού εξαρτήματος ή θα επέλεγε να αναθέσει την κατασκευή κάποιου σε εξωτερικό ή ξένο υποκατασκευαστή. Σε γενικές γραμμές το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα προέβλεπε φάσεις αναπτύξεως λειτουργικού πρωτοτύπου, κατασκευή λειτουργικών πρωτοτύπων για πιστοποίηση, πιστοποίηση κατά STANAG NATO, προετοιμασία παραγωγής και παραγωγή σε σειρά. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, το τυφέκιο θα μπορούσε να τεθεί σε παραγωγή σε διάστημα 2-2,5 ετών.
Στις 22 Οκτωβρίου, με πρωτοβουλία της ομάδας ΑΟΡ, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στα κεντρικά γραφεία της ΕΑΣ, με τον διευθυντή Ανάπτυξης και τον διευθυντή Παραγωγής. Αντικείμενο ήταν η εξέταση των δυνατοτήτων της εταιρείας από πλευράς υποδομών, ως προς την προοπτική συνεργασίας για την κατασκευή λειτουργικών πρωτοτύπων τυφεκίου. Η δίωρη συνάντηση ήταν παραγωγική κι επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις της ομάδας περί πλήρους ικανότητος αναπτύξεως, πιστοποιήσεως και κατασκευής εγχωρίως. Για ορισμένες αδυναμίες που επισημάνθηκαν, οφειλόμενες σε συγκυριακούς – αντικειμενικούς λόγους, ήταν εφικτή η υπέρβασή τους. Παρά το πολύ θετικό κλίμα και την σύμπτωση αντιλήψεων, διευκρινίστηκε με ειλικρίνεια ότι ως κρατική εταιρεία, η ΕΑΣ δεν μπορούσε να προχωρήσει τίποτα χωρίς κυβερνητική έγκριση… Η ΕΑΣ δεν απάντησε θετικά ή αρνητικά στην πρόταση συνεργασίας για την κατασκευή λειτουργικών πρωτοτύπων βάσει του βιομηχανικού σχεδίου ΑΟΡ.
Σημειώνεται ότι σε συζήτηση στην Βουλή για την Αμυντική Βιομηχανία στις 11 Μαΐου 2021, ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΑΣ Νικόλαος Κωστόπουλος, δήλωσε ότι όλες οι ξένες εταιρείες που είχαν επιδείξει ενδιαφέρον για το πρόγραμμα τυφεκίου, έκριναν ότι η παραγωγή μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς απαίτηση νέων επενδύσεων από πλευράς υποδομών, στην ελληνική εταιρεία. Επιβεβαιώθηκε έτσι η εικόνα που είχε και η ομάδα ΑΟΡ, όπως αυτή εξάλλου είχε διευκρινιστεί και στην συνάντηση της 22ας Οκτωβρίου 2020 στα κεντρικά γραφεία της ΕΑΣ.
Στο μεταξύ, στις όποιες επαφές με αρμοδίους η ομάδα ΑΟΡ ελάμβανε πλέον την απάντηση ότι η πρόταση είχε απορριφθεί από ΓΕΣ και ΓΕΕΘΑ (!) και δεν μπορεί να ληφθεί υπ’ όψιν στην τρέχουσα διαδικασία αξιολογήσεως τυφεκίων… Έτσι, τον Ιανουάριο του 2021, ετέθη ευθέως το ερώτημα για ποιον λόγο συγχέεται ή σχετίζεται η πρόταση ΑΟΡ με ένα δρομολογημένο πρόγραμμα προμήθειας ξένου τυφεκίου. Η πρώτη αφορούσε αναπτυξιακό πρόγραμμα ενώ το δεύτερο μία απλή προμήθεια. Το ένα δεν αναιρούσε απαραιτήτως το άλλο, ούτε μια αναπτυξιακή πρόταση λειτουργούσε “ανταγωνιστικά” ή ακύρωνε μία άμεση προμήθεια. Ακόμη και αν αποφασιζόταν η προμήθεια ξένου τυφεκίου για τον Ελληνικό Στρατό, εμπόδιζε αυτό την δρομολόγηση προγράμματος αναπτύξεως αμιγώς ελληνικού σχεδίου από την κρατική ΕΑΣ, ώστε να το προσθέσει στο χαρτοφυλάκιό της και να το εκμεταλλευθεί εμπορικώς κατά το δοκούν και χωρίς οποιαδήποτε ξένη εξάρτηση;
Η “ανταπόκριση” σε αυτό το ενδεχόμενο, εκδηλώθηκε με έγγραφο (ημερομηνίας 11 Φεβρουαρίου 2021) απευθυνόμενο στο ΓΕΕΘΑ και τα άλλα Γενικά Επιτελεία, από τα οποία ζητήθηκε η υποβολή απόψεων – προτάσεων για επιθυμητά χαρακτηριστικά αλλά και τρόπους υλοποιήσεως προγράμματος παραγωγής «του πρώτου αμιγούς ελληνικής σχεδίασης και κατασκευής, ατομικού τυφεκίου»! Η υλοποίηση αναπτυξιακών προγραμμάτων είναι βεβαίως αρμοδιότητα άλλων υπηρεσιών του ΥΠΕΘΑ αλλά εδώ κρίθηκε σκόπιμο να ζητηθούν ιδέες των Γενικών Επιτελείων… Το πλέον όμως ενδεικτικό στοιχείο που παρέπεμπε σε εμπαιγμό, ήταν ότι το έγγραφο όριζε πως το εν λόγω τυφέκιο, «θα κληθεί να αντικαταστήσει, το υπό προμήθεια εθνικό τυφέκιο μετά το πέρας της επιχειρησιακής του ζωής». Δηλαδή τα Γενικά Επιτελεία καλούντο να εισηγηθούν για ένα ελληνικής σχεδιάσεως τυφέκιο που θα αντικαθιστούσε το υπό προμήθεια “εθνικό”… Tavor, τουλάχιστον πέντε δεκαετίες μετά!
Επιβεβαιώθηκε ότι η πρόταση της ομάδας ΑΟΡ αντιμετωπιζόταν ως “κίνδυνος” στην άμεση προμήθεια ξένου τυφεκίου.
Τελικώς το Μαξίμου τερμάτισε τα προγράμματα “εθνικού τυφεκίου” και “εθνικού οχήματος” επειδή ήταν σαφής η εξυπηρέτηση συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων και εκτίθετο η κυβέρνηση ενώ στα μέσα του 2021 απομάκρυνε τον αρμόδιο χειριστή από το ΥΠΕΘΑ. Δημοσίως, προβλήθηκε ως δικαιολογία η αμφίβολη κατάσταση του εργοστασίου στο Αίγιο λόγω ζημιών από σεισμούς του παρελθόντος και η οικονομική στενότητα.
Η υπόθεση διακρίθηκε από προσπάθεια δημόσιας δημιουργικής παραπλανήσεως, αφού δεν αποκρυβόταν ότι επιδίωξη ήταν απλώς η προμήθεια τυφεκίου και οχήματος ξένης προελεύσεως με άδεια συμπαραγωγής, που απλώς βαπτίστηκαν “εθνικά”. Ο Τύπος και τα διάφορα μέσα, επέδειξαν εντυπωσιακή σύμπνοια, υιοθετώντας άκριτα την προπαγάνδα περί “εθνικών” και καλλιεργώντας την στο ανίδεο κοινό. Σε αυτή την γραμμή, ούτε η αντιπολίτευση έδειξε να ασχολείται και οι όποιες επικρίσεις κινήθηκαν μέχρι την άσκηση κριτικής για την ματαίωση ενός προγράμματος που θα έδινε έργο στην ΕΑΣ.
Με ασυγκρίτως χαμηλότερο κόστος εν σχέσει με οποιαδήποτε συμφωνία ξένου οίκου για πώληση με δικαιώματα συμπαραγωγής, η κρατική ΕΑΣ θα μπορούσε σήμερα να βρίσκεται σε στάδιο βιομηχανοποιημένου προϊόντος, το οποίο θα ήταν δυνατόν να προσφέρει σε πολύ ανταγωνιστική τιμή. Όταν μία κρατική εταιρεία δεν αναπτύσσει προϊόντα, μέσω out sourcing, αναθέτοντας δηλαδή την σχεδίαση προϊόντος σε εξωτερικούς συνεργάτες με την απαραίτητη τεχνογνωσία, μπορεί εν συνεχεία να εμπορεύεται δικό της προϊόν. Πέρα από την πρόταση ΑΟΡ, υπάρχουν και άλλες παρόμοιες ελληνικές προτάσεις που έχουν γίνει (π.χ. ηλεκτρονικοί πυροσωλήνες) αλλά δεν είχαν καμμία τύχη, επειδή τέτοιες περιπτώσεις δεν συνοδεύονται από “επιρροή ειδικού βάρους”, στην κρίση των αρμοδίων.
Οι εκτιμήσεις της ομάδας ΑΟΡ, είχαν μάλλον βάση. Ανεξαρτήτως αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων, το επόμενο διάστημα η κυβέρνηση νομοθέτησε υπέρ των τυφεκίων ραβδωτής κάννης για αθλητικούς σκοπούς, ανοίγοντας για την ΕΑΣ (μέσα από ένα νέο επιχειρηματικό σχήμα) μια πρώτη, την πολιτική αγορά στο εσωτερικό και το εξωτερικό, για ένα τυφέκιο εγχώριας σχεδιάσεως και κατασκευής. Κατόπιν, ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε μία μεγάλη ευκαιρία που θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί η κυβέρνηση και η ΕΑΣ, προωθώντας πωλήσεις του τυφεκίου της, άνευ οιουδήποτε εμπορικού ή πολιτικού περιορισμού από ξένο οίκο ή κυβέρνηση.
Οι επαφές της ομάδας ΑΟΡ, μέλος της οποίας είχε την τιμή να είναι ο γράφων, έδειξαν ότι η κυβερνητική βούληση για ενίσχυση της Αμυντικής Βιομηχανίας ήταν επιλεκτική μόνο. Δεν υπήρχε βούληση υποστηρίξεως ούτε ιδιωτικών πρωτοβουλιών που μπορούν να εξυπηρετήσουν τις προβληματικές κρατικές εταιρείες της Αμυντικής Βιομηχανίας.
Πέραν της κυβερνητικής βουλήσεως, διαπιστώθηκε γενικότερα απουσία πολιτικής βουλήσεως ή ενδιαφέροντος για την Αμυντική Βιομηχανία. Σε σχετικές κρούσεις ενημερώσεως από την ομάδα ΑΟΡ, το ενδιαφέρον πολιτικών ή υπευθύνων διαφόρων φορέων, ήταν επιδερμικό.
Η στρατιωτική ηγεσία χρησιμοποιείται για την εύρεση ευσχήμων προσχημάτων “θάψιμου” προτάσεων, όταν αυτές κρίνεται ότι απειλούν προμήθειες για τις οποίες υφίστανται παρασκηνιακές διεργασίες. Με αυτό τον τρόπο, οι πολιτικοί φορτώνουν τις ευθύνες στους στρατιωτικούς αλλά και δεν λογοδοτούν οι ίδιοι για την απουσία αποτελεσμάτων στον χώρο.
Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς ευλόγως, για ποιον λόγο εφόσον ματαιώθηκαν τα προγράμματα προμήθειας ξένου τυφεκίου και οχήματος, δεν ασχολήθηκαν στην συνέχεια οι αρμόδιοι (ή και οι διάδοχοι στο ΥΠΕΘΑ) με τις αντίστοιχες ελληνικές προτάσεις. Άπαξ και έκλεισαν οι προοπτικές προμήθειας ξένων, έπαυσαν να υπάρχουν και οι συγκεκριμένες επιχειρησιακές ανάγκες; Η προφανής απάντηση είναι ότι απλώς επιβεβαιώθηκε η ανυπαρξία κρατικής εθνικής πολιτικής για την Αμυντική Βιομηχανία ενώ μία άλλη, ότι το ενδιαφέρον συγκεντρώνουν μόνο προτάσεις αντιπροσώπων ή εταιρειών με επιρροή.
Τοιουτοτρόπως, ευνοείται η προτίμηση προτάσεων ξένων οίκων ακόμη και σε “μικρά” προγράμματα, όπως εν προκειμένω αυτό της αναβαθμίσεως των τυφεκίων G3. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την διάρκεια προωθήσεως του “εθνικού” τυφεκίου, παρουσιάσθηκαν παραλλήλως προτάσεις και για αναβάθμιση του G3, με κεντρική ιδέα ένα ακόμη πρόγραμμα προμήθειας συλλογών για ξένο οίκο. Βρισκόμαστε πάλι λοιπόν στο σημείο εμφανίσεως δημοσιευμάτων για την αναβάθμιση του G3 και εκσυγχρονισμό των υφισταμένων παλαιών οχημάτων. Αφού χάθηκε τετραετία, ξαναγυρνάμε στα “πανηγύρια” του 2019, χωρίς πλέον “εθνικές” ψευτοταμπέλες, με καταδικασμένο τον Ελληνικό Στρατό σε παλαιό υλικό και γνωστή την κατάσταση στην ΕΑΣ.
Το Μαυροβούνιο με εθνικό τυφέκιο η Ελλάς με “πακέτo” 10 δισ. € σε ξένους
