Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Απαντώντας σε ερώτηση που κατέθεσε στην Βουλή ο βουλευτής Νομού Κερκύρας Δημήτριος Μπιάγκης του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, με θέμα “Υλοποίηση Εξοπλιστικών Προγραμμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων”, η ανταπόκριση του ΥΕΘΑ Νίκου Δένδια ήλθε στις 11 Αυγούστου, συνοδευόμενη από λεπτομερή πινακοποιημένα στοιχεία, ημερομηνίας 4 Αυγούστου. Η ερώτηση κατατέθηκε στις 26 Ιουλίου, μόλις έναν μήνα από την ορκομωσία της νέας κυβερνήσεως.
Στα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν, παρουσιάζονται:
α) Πίνακας 86 κυρίων εξοπλιστικών προγραμμάτων ετών 2019-2022.
β) Πίνακας 12 ιεραρχημένων κατά προτεραιότητα εξοπλιστικών προγραμμάτων με α/α 1-101 του ΤΠΕΔ 23-26 που έχουν συμβασιοποιηθεί το 2023, συνολικού ύψους 831.690.061 €.
γ) Πίνακας 43 ιεραρχημένων κατά προτεραιότητα εξοπλιστικών προγραμμάτων με α/α 1-101 του ΤΠΕΔ 23-26 προς συμβασιοποίηση, συνολικού κόστους 5.783.211.173 €.
Επ’ αυτών μπορούν να γίνουν παρατηρήσεις, να εξαχθούν συμπεράσματα αλλά και να γίνουν διευκρινίσεις, προς αποφυγή παρερμηνειών.
Κατ’ αρχάς, διαπιστώνεται ότι μέχρι το πρώτο πεντάμηνο του τρέχοντος έτους, πριν τις εκλογές, η κυβέρνηση συμβασιοποίησε προγράμματα συνολικού κόστους λίγο χαμηλότερου του 1 δισ. €. Η επίδοση είναι αξιόλογη και μένει να διαπιστωθεί εάν θα διατηρηθεί η δυναμική. Από τα στοιχεία, εκτιμάται η συμβασιοποίηση άλλων 14 προγραμμάτων μέχρι 31 Δεκεμβρίου 2023, συνολικού ύψους 438.214.202 €.
Από αυτές τις 14 συμβάσεις, οι 12 αφορούν διακρατικές συμφωνίες χωρίς διαγωνισμό (επτά με ΗΠΑ, δύο με Γαλλία, δύο με Ισραήλ και μία με Γερμανία) ενώ μόλις δύο αφορούν διαγωνιστικές διαδικασίες για συμβάσεις χαμηλού ύψους (συνολικώς 8 εκατ. € περίπου) οι οποίες αναμένεται να ανατεθούν σε ελληνικές εταιρείες. Η επισήμανση, αναδεικνύει το συγκριτικώς ασήμαντο μερίδιο συμβάσεων που ανατίθεται σε ελληνικές εταιρείες.
Η τάση για διακρατικές συμφωνίες – απευθείας αναθέσεις που έχει επικρατήσει, θα συνεχιστεί και στα μελλοντικά προγράμματα που έχουν καταγραφεί. Το ίδιο ισχύει με τον συνολικό αριθμό προγραμμάτων που προορίζονται να ανατεθούν σε ελληνικές εταιρείες ενώ και από τα μεγάλα προγράμματα προς ξένους οίκους, παραμένει ερώτημα, με βάση την μέχρι σήμερα εμπειρία, εάν θα αποφέρουν αξιόλογες βιομηχανικές επιστροφές και έργο σε ελληνικές εταιρείες.
Γενικότερα, πρέπει να επισημανθεί ότι ακόμη και πολύ μικρού ύψους προγράμματα, τα οποία αφορούν μικρές ποσότητες πυρομαχικών, ανταλλακτικών, υλικών, υπηρεσιών κ.λπ., πέραν των συμβάσεων FOS, περιλαμβάνονται στον “Πίνακα Κυρίων Εξοπλιστικών Προγραμμάτων”. Είναι εντελώς παράδοξο κι εν πολλοίς απαράδεκτο, συμβάσεις ύψους ενός, δύο ή τριών εκατομμυρίων να περιγράφονται ως αφορώσες “Κύρια Εξοπλιστικά Προγράμματα”. Παρατηρούμε επίσης ότι την περίοδο 2019-2022 δεν υπάρχουν καταγραφές προγραμμάτων FOS ή προμήθεια ανταλλακτικών για υφιστάμενο υλικό του Στρατού (άρματα μάχης Leopard 1/2, αυτοκινούμενα πυροβόλα M109, PzH 2000) κάτι που πιθανώς σημαίνει ότι ανατέθηκαν συμβάσεις πολύ μικρού ύψους και δεν περιλήφθηκαν. Εξηγούνται έτσι, τα προβλήματα διαθεσιμότητος που υπάρχουν και σε αυτό το κύριο υλικό.
Σημειώνεται ότι τα στοιχεία για τα προγράμματα της περιόδου 2019-2022 δεν είναι πλήρη, καθώς δεν περιλαμβάνουν μικρές συμβάσεις που ανατέθηκαν, όπως για 5 drone VTOL για το Πολεμικό Ναυτικό κ.λπ.
Επιπλέον, η καταγραφή 86 προγραμμάτων της περιόδου 2019-2022, περιλαμβάνει τόσο την υπογραφή κάποιων συμφωνιών – πλαίσιο όσο και τις εκτελεστικές συμβάσεις που υπεγράφησαν ακολούθως, βάσει των πρώτων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίζεται μεγαλύτερος συνολικός αριθμός προγραμμάτων και να προκαλείται σύγχυση – παρερμηνείες.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο στα προγράμματα της περιόδου 2019-2022, είναι ότι οι συμβάσεις που αφορούσαν την υποστήριξη υλικού ρωσικής προελεύσεως, ακυρώθηκαν λόγω των εξελίξεων. Τοιουτοτρόπως, η μη προώθηση των συγκεκριμένων προγραμμάτων επί μακρά σειρά ετών, έχει ως αποτέλεσμα σήμερα, να παρουσιάζεται πολύ περιορισμένος ο χρονικός ορίζοντας διατηρήσεως των ρωσικών συστημάτων σε υπηρεσία, καθιστώντας πιεστική την ανάγκη αντικαταστάσεως.
Στατιστικώς, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στις 86 καταγραφές προγραμμάτων 2019-2022:
α) οι προμήθειες οπλικών συστημάτων και πυρομαχικών, ανέρχονται σε συνολικό ύψος 6,7 δισ. € περίπου.
β) ξεχωρίζει το πρόγραμμα δημιουργίας του Κέντρου Εκπαιδεύσεως στην 120 ΠΕΑ, κόστους 1,8 δισ. €.
γ) τα προγράμματα FOS, συντηρήσεως, προμηθειών ανταλλακτικών, είναι συνολικού ύψους 2,6 δισ. € περίπου.
Τα προγράμματα (συμβασιοποιημένα το 2023 και προς συμβασιοποίηση) του ΤΠΕΔ 2023-2026 αφορούν:
α) προμήθεια οπλικών συστημάτων – πυρομαχικών, συνολικού ύψους 4,75 δισ. € περίπου.
β) προγράμματα FOS, εργασιών συντηρήσεως, ανταλλακτικών, συνολικού ύψους 800 εκατ. € περίπου.
Ως προς τα συμβασιοποιημένα προγράμματα εντός του 2023 και τα προς συμβασιοποίηση από τούδε και στο εξής, μπορούμε να παρατηρήσουμε:
- Δεν περιλαμβάνονται όλες οι συμβάσεις, καθώς λείπει η πρόσφατη ανάθεση για την αναβάθμιση των UAV τύπου Sperwer και την προμήθεια 4 νέων τύπου Patroller.
- Στον ΤΠΕΔ 2023-2026 απουσιάζει το πρόγραμμα αναβαθμίσεως των μαχητικών F-16 Block 50 που είχε προϋπολογισθεί σε 700 εκατ. €. Προφανώς αυτό περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα με τίτλο 9η Τροποποίηση της Σύμβασης “Μαχητικά αφη F-16(C/D) BLK52+ (Πρόγραμμα Peace Xenia III)” (LOA SNX) κόστους 2.250.295.132 $, το οποίο καλύπτει και το πρόγραμμα αναβαθμίσεως 83 F-16 στην έκδοση V, και καταγράφεται στον πίνακα των προγραμμάτων περιόδου 2019-2022.
- Στον τίτλο, προσδιορίζεται ότι τα προγράμματα αυτά αφορούν τον ΤΠΕΔ 23-26, δηλαδή τον “Τετραετή Προγραμματισμό Εξοπλιστικών Δαπανών 2023-2026”. Αυτό σημαίνει ότι τα προς συμβασιοποίηση προγράμματα με τον σχετικό προσδιορισμό κόστους, δεν είναι απαραίτητο ότι θα τηρηθούν ως παρουσιάζονται. Στον σχεδιασμό του 2020, αναφερόταν πρόγραμμα προμήθειας 4 φρεγατών κόστους 4 δισ. € αλλά υπεγράφη σύμβαση για 3 μόνο φρεγάτες. Ενδεικτικώς τώρα, το υπ’ αριθμόν 1 από πλευράς ιεραρχήσεως πρόγραμμα προσκτήσεως ως 4 κορβετών κόστους 2.122.880.000 €, ήδη έχει αποφασισθεί να προσαρμοσθεί σε 3 πλοία, μικρότερου συνολικού κόστους. Τέτοιες προσαρμογές, απηχούν την διαφαινόμενη συνολική τάση περικοπών στις εξοπλιστικές δαπάνες.
- Το 99% των προγραμμάτων που συμβασιοποιήθηκαν το 2023 ή είναι προς συμβασιοποίηση βάσει του ΤΠΕΔ 2023-2026, είχαν καθορισθεί από το 2020, στοιχείο που υπογραμμίζει την αργή εξέλιξη αλλά, προφανώς, και τους οικονομικούς περιορισμούς των προϋπολογισμών.
- Ο ΤΠΕΔ 2023-2026 στηρίζεται στον σχεδιασμό του 2020 και δεν περιλαμβάνει μείζονα προγράμματα από τα οποία αναμένεται σοβαρή συμμετοχή της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας ενώ και τα προγράμματα που προορίζονται για ανάθεση σε ελληνικές εταιρείες είναι λίγα και μικρού ύψους. Το όποιο έργο προσδοκάται από το πρόγραμμα κορβετών, δεν αναμένεται να ξεφύγει από τα γενικά πλαίσια που τέθηκαν στο πρόγραμμα προμήθειας 3 φρεγατών. Σε αυτό το διάστημα 4ετίας, τα αρμόδια όργανα δεν επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για υπάρχοντα προϊόντα της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας ενώ οι αναθέσεις συμβάσεων για ήδη παραγόμενα προϊόντα ακόμη και από τα κρατικά ΕΑΣ, ήταν ασήμαντες. Επομένως, βάσει του μέχρι σήμερα σχεδιασμού, ο αναπτυξιακός χαρακτήρας των εξοπλιστικών προγραμμάτων για την εγχώρια βιομηχανική βάση και κατ’ επέκταση την οικονομία, παραμένει θεωρητικός.
- Ο ΤΠΕΔ 2023-2026, ως “Προγραμματισμός” με βάση κάποια δεδομένα, επιδέχεται μεταβολών εξαιτίας πολιτικών λόγων, εμφανίσεως ευκαιριών (π.χ. πλεονάζον υλικό EDA) κ.λπ. που οδηγούν σε προσαρμογές και αλλαγές ιεραρχήσεως και προτεραιοτήτων. Υπάρχουν ήδη διάφορα προγράμματα που έχει ανακοινωθεί ότι ενδιαφέρουν (μαχητικά F-35, εκσυγχρονισμός αρμάτων Leopard 2A4, τεθωρακισμένα KF41 Lynx, αεροπλάνα C-130J, μεταχειρισμένο υλικό από ΗΠΑ κ.ά.) ή βρίσκονται σε επεξεργασία (αυτόνομα πυρομαχικά, συστήματα ραντάρ, συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου κ.λπ.) αλλά δεν περιλαμβάνονται στον ΤΠΕΔ 2023-2026.
Από πλευράς ιεραρχημένων κατά προτεραιότητα προγραμμάτων, ο πίνακας των 12 συμβασιοποιημένων εντός του 2023, δείχνει ότι μόνο τέσσερα εξ αυτών ήταν ιεραρχημένα στην πρώτη 20άδα του ΤΠΕΔ 2023-2026.
Στον πίνακα των 43 προς συμβασιοποίηση προγραμμάτων, πέντε προωθήθηκαν τους τελευταίους μήνες και βρίσκονται ήδη στην Γραμματεία του ΚΥΣΕΑ, εκ των οποίων όλα αφορούν διακρατικές συμφωνίες ενώ μόνο δύο εξ αυτών εμπίπτουν στην πρώτη 20άδα ιεραρχήσεως του ΤΠΕΔ 2023-2026:
– α/α 6: Προμήθεια πυροδοτικών μηχανισμών CAD-PAD (FMS) LOA XOT, κόστους 1,2 εκατ. €.
– α/α 7: FOS όπλων των F-16 και F-4 (FMS) LOA QAO, κόστους 28.658.880 €.
– α/α 33: Τροποποίηση – Επέκταση χρηματοδότησης της LOA GR-R-FGY AMD 2, κόστους 2 εκατ. €.
– α/α 40: FOS ανταλλακτικά – υλικά – υπηρεσίες για την υποστήριξη ελικοπτέρων OH-58D LOA IBX, AMD 4, κόστους 34 εκατ. €.
– α/α 47: FOS οπλικού συστήματος IRIS-T (μέσω διακρατικής συμφωνίας IRIS-T IN SERVICE MOU) AMD 5, κόστους 16.983.040 €.
Αντιστοίχως, τρία προγράμματα με χαμηλότερο βαθμό ιεραρχήσεως βρίσκονται σε διαδικασία υπογραφής εισηγητικής εκθέσεως από τον ΥΕΘΑ προς το ΚΥΣΕΑ:
– α/α 28: Προμήθεια συστημάτων καθοδήγησης SPICE 1000/2000 μέσω διακρατικής συμφωνίας 009Γ/23 με το Ισραήλ, κόστους 130 εκατ. €.
– α/α 53: Προμήθεια πυραύλων Rampage μέσω διακρατικής συμφωνίας με Ισραήλ, κόστους 50 εκατ. €.
– α/α 70: Προμήθεια 29 γυροπυξίδων πολεμικών πλοίων και υποβρυχίων (διαγωνισμός Δ2/22) κόστους 2,5 εκατ. €.
Είναι εμφανές ότι το 2023 αποδόθηκε έμφαση στις αναθέσεις συμβάσεων στο Ισραήλ, οι οποίες αφορούν την ενίσχυση με όπλα και των τριών Κλάδων.
Όπως σημειώθηκε ανωτέρω, ο σχεδιασμός του 2020 που υλοποιείται ακόμη, δεν περιλαμβάνει αξιόλογη συμμετοχή κι εμπλοκή της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας και έχει καταστεί φανερό ότι δεν προέβλεπε σοβαρό ανταποδοτικό έργο σε αυτήν ώστε η δαπάνη να έχει μορφή επενδύσεως. Με βάση τα υπό επεξεργασία προγράμματα που αναμένεται να ανατεθούν τα αμέσως επόμενα έτη, σε συνδυασμό με τις προτιμόμενες διαδικασίες, δεν προκύπτει δραστική μεταβολή σε αυτή την κατάσταση. Τοιουτοτρόπως, μετά από εξοπλιστικές δαπάνες πλέον των 10 δισ. € την τετραετία 2019-2023 με ασήμαντο το στοιχείο των επενδύσεων λόγω διακρατικών συμφωνιών και απευθείας αναθέσεων, η χώρα ετοιμάζεται να επιδοθεί σε εξοπλισμούς αναλόγου ύψους την επομένη τετραετία, εξίσου μηδαμινού επενδυτικού χαρακτήρος. Αυτό, εάν διατηρηθεί η δυναμική στους εξοπλισμούς.
