Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 3 Οκτωβρίου η Κυπριακή Δημοκρατία κάλεσε επισήμως τους αδειούχους στα τεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ που συνορεύουν με το Τεμάχιο 7, να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για αδειοδότηση και στο συγκεκριμένο. Την επομένη, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εξέφρασε την ανησυχία του γι’ αυτή την εξέλιξη, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μονομερή απόφαση που αγνοεί τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων αλλά παραβιάζει και τα δικαιώματα της Τουρκίας, επειδή οι εν λόγω θαλάσσιες περιοχές βρίσκονται, δήθεν, εν μέρει εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδος.
Στις 5 Οκτωβρίου, σε μία κίνηση με σαφή συμβολισμό, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας συναντήθηκε με τον ανώτερο αντιπρόεδρο της αμερικανικής Exxon Mobil, η οποία πρόκειται να αρχίσει γεώτρηση στο τέταρτο τρίμηνο του 2018 στο Τεμάχιο 10. Απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, ο κ. Νηλ Τσάπμαν δεν απέκλεισε ενδεχομένη συνεργασία για συμμετοχή στις έρευνες στο Τεμάχιο 7 και σχολιάζοντας τις τουρκικές δηλώσεις είπε το αυτονόητο: «Οποιαδήποτε θέματα των κυβερνήσεων εναπόκειται στις ίδιες τις κυβερνήσεις να συζητούν και να επιλύσουν».
Σε τέτοιες περιπτώσεις, αυτός που οφείλει να προστατεύσει την συνεργασία με μία εμπορική εταιρεία είναι η ίδια η κυβέρνηση η οποία συναινεί. Και στην προκειμένη περίπτωση, οι επενδυτές στην κυπριακή ΑΟΖ, έχουν υπογράψει συμβάσεις με την κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Επειδή η τελευταία δεν μπορεί να ασκήσει άμεση πίεση στην τουρκική κυβέρνηση, επιδιώκει να ασκήσει έμμεσες πιέσεις μέσω των κυβερνήσεων των μεγάλων εταιρειών που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να επενδύσουν στην κυπριακή ΑΟΖ. Πολύ δύσκολα όμως η κυβέρνηση μιας χώρας θα χρησιμοποιήσει την στρατιωτική ισχύ για να πιέσει την κυβέρνηση μιας φίλης και ισχυρής χώρας όπως η Τουρκία, η οποία χρησιμοποιεί τον πολεμικό στόλο της για να εμποδίσει τις έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ.
Τον Φεβρουάριο του 2018, η ιταλική κυβέρνηση δεν άσκησε πίεση στην Τουρκία προκειμένου να απομακρύνει πολεμικά πλοία της που εμπόδιζαν την εκτέλεση εργασιών από το γεωτρύπανο SAIPEM 12000 της ιταλικής ΕΝΙ στο Τεμάχιο 3. Το γεωτρύπανο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την προσπάθεια και οι συνέπειες από αυτή την εξέλιξη δεν έχουν αναδειχθεί ακόμη πλήρως. Η Ιταλία δεν απέστειλε καν πολεμικά πλοία στην περιοχή ενώ ούτε η άμεσα θιγομένη Κυπριακή Δημοκρατία έστειλε στην επίμαχη περιοχή έστω και ένα περιπολικό σκάφος.
Παρατηρώντας τον χάρτη της κυπριακής ΑΟΖ, αυτό που διαπιστώνεται με μία ματιά είναι ότι οι περισσότερες άδειες (έξι) για έρευνες και εκμετάλλευση έχουν δοθεί σε ευρωπαϊκές εταιρείες, την γαλλική TOTAL και την ιταλική ENI (Τεμάχιο 8), οι οποίες συνεργάζονται είτε μεταξύ τους (Τεμάχια 6 και 11) είτε με την νοτιοκορεατική KOGAS (η ENI στο Τεμάχια 2, 3, 9). Η αμερικανική παρουσία περιορίζεται στο Τεμάχιο 10 (Exxon Mobil) και στο Τεμάχιο 12 (Shell), στο οποίο ήδη δραστηριοποιείται η ισραηλινοαμερικανική Noble Energy. Συνεπώς, η κυπριακή ΑΟΖ, ατύπως είναι χωρισμένη σε δύο ζώνες ως προς τα παραχωρηθέντα δικαιώματα εκμεταλλεύσεως: στην βόρεια, που δραστηριοποιούνται Ευρωπαίοι και στην νότια, που έχουν “παρουσία” οι ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Είναι γνωστό ότι στις περιπτώσεις των Τεμαχίων 10 και 12, η Τουρκία δεν έχει τολμήσει να αναλάβει δραστική στρατιωτική πρωτοβουλία. Ωστόσο, εάν θεωρηθεί ότι το προηγούμενο της “εκδιώξεως” της ΕΝΙ από το Τεμάχιο 3 μέτρησε τα όρια αντιδράσεως – αντιστάσεως της Ιταλίας και της ΕΕ γενικότερα, μπορούμε να πούμε ότι ήδη έχει επιδειχθεί ένας βαθμός “αναξιοπιστίας” ή “απροθυμίας” των Ευρωπαίων εταίρων, να υποστηρίξουν σθεναρώς τις εταιρείες τους στην συνεργασία με την Λευκωσία.
Πέραν της στρατιωτικής δράσεως, η Άγκυρα ετοιμάζει από καιρό και έναν άλλο δυναμικό, αλλά ηπιότερης μορφής, τρόπο παρεμβάσεως. Ετοιμάζει την αποστολή ερευνητικών πλοίων και του πλωτού της γεωτρύπανου για σχετικές εργασίες στην κυπριακή ΑΟΖ. Πληροφορίες αναφέρουν ότι τα τουρκικά σχέδια προβλέπουν έρευνες στα Τεμάχια 3 και 6, στα οποία η Λευκωσία έχει παραχωρήσει άδεια ερευνών στην ΕΝΙ και την TOTAL. Τα ανωτέρω, δημιουργούν την βάσιμη υπόθεση ότι επιδίωξη της Τουρκίας είναι η “διεμβόλυνση” της ιταλικής και γαλλικής παρουσίας στην κυπριακή ΑΟΖ. Ρεαλιστικώς, δεν μπορεί να αναμένει κανείς ότι Παρίσι και Ρώμη θα στείλουν πολεμικά πλοία για να εκδιώξουν τυχόν τουρκικά ερευνητικά πλοία (σαφώς συνοδευόμενα από τουρκικά πολεμικά) από κάποιο Τεμάχιο της κυπριακής ΑΟΖ. Έχει όμως εξαιρετικό ενδιαφέρον να δούμε εάν θα το πράξουν σε μελλοντική αποστολή πλοίων των ΕΝΙ και TOTAL που θα απειληθούν από παρέμβαση τουρκικών πολεμικών.
Εάν σε μερικούς μήνες διαπιστωθεί μειωμένο ενδιαφέρον ή και πλήρης απουσία ενδιαφέροντος για το Τεμάχιο 7, η Λευκωσία θα βρεθεί σε δυσχερή θέση. Η κυπριακή ΑΟΖ θα κινδυνεύει με de facto “διχοτόμηση”, με την βόρεια ζώνη περίπου αδρανοποιημένη και ενεργή μόνο την νότια. Κατάσταση, η οποία θα φέρει σε εξαιρετικά δυσχερή θέση την Λευκωσία, η οποία θα βλέπει πρακτικώς τους ισχυρισμούς της Αγκύρας περί υφαλοκρηπίδος να “αναγνωρίζονται” και να συρρικνώνεται de facto περαιτέρω η Κυπριακή Δημοκρατία σε οντότητα περιορισμένων κυριαρχικών δικαιωμάτων. Ιδανική συνθήκη – πίεση προς την Λευκωσία, ώστε να συρθεί υπό δυσμενείς όρους σε επανέναρξη του διαλόγου για την επίλυση του Κυπριακού…
Σημείο κλειδί για τις εξελίξεις, είναι το ότι η πρόσκληση της Λευκωσίας για το Τεμάχιο 7, απευθύνθηκε στους ήδη αδειούχους στα τεμάχια που συνορεύουν με αυτό. Αδειούχοι στα Τεμάχια 6, 8, 11 είναι οι ΕΝΙ και TOTAL. Ως εκ τούτου, ΗΠΑ και Ισραήλ είναι εκτός παιχνιδιού και, προφανώς, δεν “τους πέφτει λόγος” σε περίπτωση τουρκικής προκλήσεως εκτός των Τεμαχίων 10 και 12, στα οποία δραστηριοποιούνται Noble Energy και Exxon Mobil.
Η γαλλική και ιταλική παρουσία στην κυπριακή ΑΟΖ, είναι σαφώς ένας από τους σοβαρούς λόγους για την προσφάτως αναθεωρημένη πολιτική του πρόεδρου Ερντογάν και την “αντεπίθεση φιλίας” που εκδηλώνεται προς την ΕΕ. Ο Ερντογάν όμως δεν προσεγγίζει την ΕΕ συνολικώς αλλά αποβλέπει σε βελτίωση των σχέσεων σε διμερές επίπεδο με Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, υπογράφει ή προωθεί συμβάσεις πολλών δισεκατομμυρίων με τις τρεις μεγάλες χώρες της ΕΕ, οι οποίες λειτουργούν εν μέρει αντισταθμιστικώς στο δέλεαρ που αντιπροσωπεύει γι’ αυτές η εκμετάλλευση των όποιων ενεργειακών κοιτασμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ.
Στο εγγύς μέλλον αναμένεται να δοκιμαστεί και να αξιολογηθεί η στάση και η αξιοπιστία της Γαλλίας και της Ιταλίας, ως παικτών στο ενεργειακό παιχνίδι στην Ανατολική Μεσόγειο. Και παραλλήλως θα αξιολογηθούν η ισχύς και οι επιδόσεις Αθηνών και Λευκωσίας στις διμερείς και τριγωνικές σχέσεις που αναπτύσσουν στην περιοχή.
