Διαρροές, υπερβολές και κινδυνολογία για την SSI των F-35

Από Σάββας Δ. Βλάσσης

Από το δεύτερο δεκαήμερο Φεβρουαρίου, στα ελληνικά μέσα παρουσιάζονται δημοσιεύματα που προειδοποιούν ή ψέγουν την κυβέρνηση για το πρόγραμμα προμήθειας μαχητικών F-35, ως προς την διάσταση της επιμέρους συμφωνίας Ασφαλείας Εφοδιασμού & Πληροφοριών (SSI). Στις 16 Φεβρουαρίου γράφαμε ότι το ΥΠΕΘΑ, κατόπιν εισηγήσεως της στρατιωτικής ηγεσίας, έκρινε μη απαραίτητη την συμφωνία SSI αορίστου περιεχομένου, εφόσον από τις αμερικανικές υπηρεσίες διευκρινίστηκε ότι το πρόγραμμα μπορεί να υλοποιηθεί και χωρίς συμπερίληψη συμφωνίας SSI στην αναμενόμενη Επιστολή Αποδοχής (LoA) την οποία υπογράφει με τον πελάτη η κρατική υπηρεσία του Γραφείου Διακλαδικού Προγράμματος F-35 (F-35 JPO).

Στα δημοσιεύματα που στο σύνολό τους υποστηρίζουν την σύναψη και της επιμέρους συμφωνίας SSI, μπορούμε να ομαδοποιήσουμε την επιχειρηματολογία τους, όπως αναπτύχθηκε χρονικά, στις παρακάτω θέσεις:

1. Όλες οι χώρες που έχουν προχωρήσει στην προμήθεια F-35, έχουν υπογράψει και συμφωνία SSI.
2. Μη υπογραφή συμφωνίας SSI, καταδικάζει την Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία σε αποκλεισμό από την ανάληψη σοβαρού έργου και ιδίως από ένταξη στην εφοδιαστική αλυσίδα του F-35.
3. Μη υπογραφή συμφωνίας SSI, ενέχει τον κίνδυνο να παραλάβει η Πολεμική Αεροπορία F-35 «και… να μην έχει πού να τα σταθμεύσει», χωρίς τις απαραίτητες υποδομές που θα τα καθιστούν απολύτως επιχειρησιακά.

Καμμία από αυτές τις θέσεις, δεν ισχύει απολύτως.

Όσο πιο συνοπικά και απλοποιημένα γίνεται, μπορούμε να παρατηρήσουμε:

1. Η Πολωνία υπέγραψε στις 31 Ιανουαρίου 2020 LoA ύψους 4,6 δισ. $ για 32 F-35A, χωρίς συμφωνία αντισταθμιστικών (offset) κι εξοικονομώντας άνω του 1 δισ. $. Η επιλογή δικαιολογήθηκε από την πρόθεση επενδύσεως κονδυλίων και σε άλλους τομείς, όπως τα UAV κ.λπ. Οι διαπραγματεύσεις με την Lockheed Martin για βιομηχανικές επιστροφές στην εγχώρια αμυντική βιομηχανία, κρίθηκε ότι δεν απέφεραν συμφέρουσες προτάσεις.
2. Τα ίδια τα επικριτικά δημοσιεύματα, παρουσίαζαν μία έντονη αντίφαση: ενώ υποστηρίζουν ότι μη σύναψη συμφωνίας SSI είναι δεινή για την ανάπτυξη της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας, παραδέχοντο ότι η SSI αφορά μόνο κατά 10-20% το κεφάλαιο αυτό αλλά κατά 80-90% θα καλύψει τις “ειδικές υποδομές” για την ομαλή ένταξη σε υπηρεσία και την επιχειρησιακή εκμετάλλευση του F-35 με ελληνικά χρώματα. Καθώς η όποια συζήτηση για βιομηχανική συμμετοχή σε αεροπορικής φύσεως προγράμματα στην περίπτωση της Ελλάδας, αφορά κατά βάση την ΕΑΒ, η υπόθεση άπτεται καθαρά της γενικότερης στρατηγικής της Lockheed Martin, ανεξαρτήτως προμήθειας ή όχι F-35 από την Ελλάδα. Ιδίως, από την στιγμή που υπάρχει εκδηλωμένο σοβαρό ενδιαφέρον στον διαγωνισμό για το μέλλον της ΕΑΒ με είσοδο στρατηγικού επενδυτή, πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι ο αμερικανικός κολοσσός έχει ήδη διαμορφωμένη στρατηγική.
3. Η ΠΑ δεν προμηθεύεται απλώς F-35 από την Lockheed Martin αλλά μέ την Αεροπορία των ΗΠΑ (USAF) να μεσολαβεί, μέσω της διακρατικής συμφωνίας. Από τα 3,7 δισ. $ κατά προσέγγιση της LoA, εκτιμάται ότι περί το 1 δισ. $ κατευθύνεται στις κυβερνητικές υπηρεσίες των ΗΠΑ λόγω δικαιωμάτων αλλά και κόστους ποικιλοτρόπου συμμετοχής (επίβλεψη, συμβουλευτικός και συντονιστικός ρόλος) στην υλοποίηση της συμβάσεως. Επομένως, η ΠΑ εξασφαλίζει πλήρη προετοιμασία και ικανότητα επιχειρησιακής εκμεταλλεύσεως του νέου μαχητικού με την καθοδήγηση – υποστήριξη της USAF, όπως όλες οι άλλες αεροπορίες που προμηθεύονται F-35 μέσω Στρατιωτικής Πωλήσεως Αλλοδαπής (FMS). Η LoA που υπέγραψε η Πολωνία με το F-35 JPO, μέσω της λεγομένης Προσεγγίσεως Συνολικού Πακέτου (Total Package Approach) προβλέπει ότι α) «δεν περιλαμβάνει μόνο παράδοση των 32 αεροσκαφών αλλά επίσης παρέχει αεροσκάφη, εκπαίδευση ιπταμένων και υποστήριξη συντηρήσεως, προηγμένους προσομοιωτές πτήσεως και συνεχή συντήρηση αεροσκαφών, καθώς και στιβαρό σύστημα εφοδιαστικής υποστηρίξεως μοιρασμένο εξίσου με άλλα κράτη εταίρους F-35», β) «Επιπροσθέτως, η Προσέγγιση Συνολικού Πακέτου περιλαμβάνει μελλοντικές αναβαθμίσεις αεροσκάφους, διασφαλίζοντας ότι η Πολωνία θα βρίσκεται πάντα στην αιχμή με τις ικανότητες αεράμυνάς της». Στην τιτλοφορουμένη παράγραφο “Άλλα Οφέλη” περιγράφεται: α) «Η απόκτηση F-35 είναι ολόκληρο το πακέτο – όχι μόνο το αεροσκάφος αλλά και όλη η εκπαίδευση και η συνεχής υποστήριξη που απαιτείται για την λειτουργία αυτού του εξελιγμένου μαχητικού», β) «Το πρόγραμμα F-35 σημαίνει αναβάθμιση της Πολωνικής υποδομής σε όλες τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Πολωνίας. Αυτές οι αναβαθμίσεις θα καταστήσουν το Πολωνικό στράτευμα πιο έτοιμο να ανταποκριθεί σε περιόδους κρίσεως», γ) «Οι σχετιζόμενες με το F-35 βελτιώσεις των υποδομών, σημαίνουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης σε ολόκληρη τη χώρα, σε τομείς όπως οι κατασκευές, καθώς και στον τομέα της τεχνολογίας».

Το ζήτημα με την SSI του προγράμματος F-35

Εάν αυτά καλύπτονται χωρίς συμφωνία ανάλογη της SSI για την Πολωνία, είναι σαφής η επάρκεια των συμβατικών υπηρεσιών που αναλαμβάνουν να παράσχoυν F-35 JPO και USAF διά της LoA και στην περίπτωση της Ελλάδας, ως προς την δημιουργία των υποδομών για το F-35. Η κινδυνολογία των δημοσιευμάτων ότι η ΠΑ δεν μπορεί να φέρει εις πέρας τους σχετικούς διαγωνισμούς με κατασκευαστικές εταιρείες, απερρίφθη από το ίδιο το ΓΕΑ, βάσει της εισηγήσεώς του που προωθήθηκε κι εγκρίθηκε ιεραρχικώς.

Πρέπει να επισημανθεί ότι αυτονοήτως, σε κάθε σύμβαση η προμηθεύτρια εταιρεία επιδιώκει να εξυπηρετήσει πάνω απ’ όλα τα συμφέροντά της. Αλλά αυτό, όπως φάνηκε και στην περίπτωση της Πολωνίας, δεν σημαίνει ότι κάθε πρόταση ενδιαφέρει τον πελάτη. Ενδεικτικώς, μπορούμε να σταθούμε στην “είδηση” ότι η SSI για την Ελλάδα περιλαμβάνει και πρόταση αναβαθμίσεως των F-16 Block 30. Αρχικώς παρουσιάσθηκε κατά τρόπον που άφηνε να εννοηθεί ότι κάλυπτε το σύνολο αναβαθμίσεως των 32 μαχητικών! Εν συνεχεία, η είδηση “ξεφούσκωσε”, όταν δημοσίευμα διευκρίνιζε ότι η πρόταση αφορά μόνο την ανάπτυξη δύο πρωτοτύπων αναβαθμισμένων (“kitproof”), ενός μονοθέσιου κι ενός διθέσιου αεροσκάφους της συγκεκριμένης εκδόσεως. Πρόκειται για πρόταση, η οποία εφόσον γίνει αποδεκτή, σημαίνει ότι η ΠΑ θα αναθέσει μια νέα σύμβαση εκατοντάδων εκατομμυρίων στην Lockheed Martin.

Εν τούτοις, έγκυρες πληροφορίες επισημαίνουν στον ΔΟΥΡΕΙΟ ΙΠΠΟ ότι τέτοια πρόταση, όχι μόνο δεν περιλαμβανόταν στις απαντήσεις που ζήτησε το ΓΕΑ από την Lockheed Martin, όταν ζητήθηκαν πληροφορίες για το περιεχόμενο της SSI, αλλά ούτε καν ετέθη ως ερώτημα από την εταιρεία, εάν κάτι τέτοιο ενδιαφέρει το ΓΕΑ. Οι διαρροές λοιπόν, δείχνουν να αφορούν ιδέες οι οποίες δεν έχουν καν υποβληθεί στους αρμοδίους και συνιστούν εμφανώς προσπάθεια καλλιέργιας κλίματος στην κοινή γνώμη και επηρεασμού των περαιτέρω κυβερνητικών χειρισμών.

Συνοπτικώς, είναι μάλλον αβάσιμη υπεραπλούστευση η άποψη ότι το F-35 δεν μπορεί να ενταχθεί ομαλά και να αξιοποιηθεί επαρκώς χωρίς συμφωνία SSI. Μετά την εισήγηση του ΥΠΕΘΑ, αποδοχή ή όχι συμφωνίας SSI σε δεύτερο χρόνο, όπως έγινε στην περίπτωση του προγράμματος F-16V, είναι πλέον στην κρίση του πρωθυπουργού.

Αναφορά στα F-35 στο κοινό ανακοινωθέν του 4ου Στρατηγικού Διαλόγου Ελλάδας – ΗΠΑ