Νικόλαος Γ. Μαλαχίας
Πλοίαρχος ΠΝ ε.α.
Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, BSc, MSc.
Η νέα ηγεσία του ΠΝ καλείται να επιλύσει έναν αριθμό σχετικά σοβαρών προβλημάτων που «κληρονόμησε» από το –όχι πρόσφατο– παρελθόν. Ένα από αυτά είναι και η επιτακτική ανάγκη συμπλήρωσης του αριθμού των κυρίων μονάδων επιφανείας του στόλου με σύγχρονα σκάφη, σύμφωνα με την ισχύουσα δομή δυνάμεων (12 φρεγάτες και 6 κορβέτες). Σήμερα, και παρόλο που οι περισσότερες φρεγάτες του στόλου θεωρούνται (και είναι) τεχνικά και επιχειρησιακά «γερασμένες», πέραν της σύμβασης για την πρόσκτηση 3 νέων φρεγατών FDI από την Γαλλία, δεν υπάρχει άλλη σχετική σύμβαση, ούτε καν για τον (υπέρμετρα καθυστερημένο) εκμοντερνισμό των 4 φρεγατών ΜΕΚΟ-200.
Κατά την άποψή μου, ούτε η εξαγγελία περί συμμετοχής της Ελλάδας στο πρόγραμμα “Constellation”, ούτε η προοπτική πρόσκτησης σκαφών LCS (υποεξοπλισμένα για τις ανάγκες του ΠΝ και με σοβαρά τεχνικά προβλήματα) είναι σε θέση να συμβάλλουν ουσιαστικά στην επίλυση του προβλήματος αυτού. Οι φρεγάτες (αντιτορπιλικά κατά άλλους) της κλάσης Constellation είναι ικανά αλλά αρκετά κοστοβόρα πλοία, τόσο στην αγορά όσο και στην συντήρηση/ υποστήριξη/ στελέχωση, με άγνωστο χρόνο παράδοσης (ήδη σύμφωνα με δημοσιευμένες πληροφορίες προβλέπεται να καθυστερήσει και η παράδοση της πρώτης μονάδας στο Αμερικανικό ναυτικό). Το κυριότερο όμως θέμα είναι πως τα πλοία αυτά δεν κρίνονται ως τα πλέον κατάλληλα για τον ρόλο της νέας φρεγάτας του ΠΝ που θα σηκώσει το κύριο βάρος των αποστολών του στόλου για τα επόμενα 30 χρόνια. Το πλοίο αυτό κατά την άποψή μου θα πρέπει να είναι μια ναυτική μονάδα επιφανείας, παραπλήσιου μεγέθους με αυτό των υφισταμένων φρεγατών του ΠΝ. Θα πρέπει δε να διαθέτει τα κατάλληλα συστήματα και όπλα, ούτως ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις αποστολές του στόλου, λαμβάνοντας υπόψη πρωτίστως τις υφιστάμενες/ αναδυόμενες απειλές από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Ουσιαστικά μιλάμε για μια σύγχρονη φρεγάτα πολλαπλών ρόλων (με δυνατότητα αναβάθμισής της σε «αυξημένης αντιαεροπορικής ικανότητας») η οποία θα πρέπει να ναυπηγηθεί κατά προτίμηση στην Ελλάδα και σε ικανούς αριθμούς σύμφωνα με τις προβλέψεις της δομής δυνάμεων. Σύμφωνα με την τελευταία, ο ελάχιστος αριθμός των νέων φρεγατών ανέρχεται σε 5 εάν υλοποιηθεί ο εκμοντερνισμός των 4 φρεγατών ΜΕΚΟ-200, και θα φθάσει και σε 9 σε αντίθετη περίπτωση.
Ποια εκτιμάται ότι θα πρέπει να είναι η τυπική διαμόρφωση μάχης (όπλα, αισθητήρες, αντίμετρα, CMS κ.λπ.) καθώς και το εκτιμώμενο κόστος μιας τέτοιας ναυτικής μονάδας; Λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες και αναδυόμενες απειλές από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, είναι φανερό πως ένα τέτοιο πλοίο θα πρέπει να έχει την δυνατότητα να αντιμετωπίσει αυτές τις απειλές (επιφανείας, αέρος και υποβρύχιες) όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, κρατώντας όμως παράλληλα τα αντίστοιχα κόστη πρόσκτησης/ στελέχωσης/ υποστήριξης σε αποδεκτά επίπεδα. Επιπλέον, θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη και η ανάγκη της μέγιστης δυνατής εγχώριας συμμετοχής σε ένα τέτοιο πρόγραμμα.
Στην συνέχεια θα παρουσιάσω την άποψή μου αναφορικά με μια τυπική διαμόρφωση μάχης της νέας φρεγάτας, παρέχοντας και την επιμέρους αιτιολόγηση όπου είναι δυνατόν.
Κατευθυνόμενα βλήματα επιφανείας-αέρος (Κ/Β Ε-Α)
Τα κριτήρια επιλογής των βλημάτων αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνουν τόσο τεχνικά όσο και επιχειρησιακά χαρακτηριστικά, καθώς επίσης και την τυχόν δυνατότητα επιλογής τους σε περισσότερες από μία διαμορφώσεις, ανάλογα με την μέγιστη απόσταση αναχαίτισης που επιθυμεί ο χρήστης. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα εκτιμάται ότι την βέλτιστη λύση για το ΠΝ αποτελεί η οικογένεια των Κ/Β CAMM (εικόνα 1) της εταιρείας MBDA UK (ή Sea Ceptor στη ναυτική έκδοση). Τα βλήματα αυτά διαθέτουν σύστημα τερματικής κατεύθυνσης με radar active seeker, γεγονός που μειώνει το κόστος αλλά και την πολυπλοκότητα των συστημάτων διεύθυνσης βολής των πλοίων (σε σύγκριση με τα ημι-ενεργητικά βλήματα όπως το ESSM). Επίσης σε σύγκριση με αντίστοιχων επιδόσεων Κ/Β Ε-Α έχουν μικρότερο βάρος και όγκο, χαμηλότερο κόστος, ενώ τα μοντέλα CAMM (εμβέλεια 25+ χλμ.) και CAMM-ER (εμβέλεια 45+ χλμ.) μπορούν να φέρονται ανά τετράδες σε κάθε κελί των εκτοξευτών MK-41 και ExLS. Ιδιαίτερα σημαντικό δε είναι και το γεγονός, πως αναπτύσσεται (σε συνεργασία με την Πολωνία) και η έκδοση Κ/Β CAMM MR με εμβέλεια 100+ χλμ., τα οποία θα μπορούν να τοποθετούνται ανά δυάδες σε κάθε κελί των παραπάνω εκτοξευτών. Αυτό σημαίνει πως επί παραδείγματι, ο φόρτος ενός μόνο MK-41 module (8 κελιά x 4 Κ/Β), αντιστοιχεί σε 32 Κ/Β CAMM ή CAMM-ER. Η δε εγκατάσταση ενός δεύτερου module του παραπάνω εκτοξευτή με 16 βλήματα CAMM MR, αναβαθμίζει αυτόματα την φρεγάτα στην κατηγορία «αυξημένων αντιαεροπορικών δυνατοτήτων» (ενδεχομένως με την ανάγκη εγκατάστασης ενός ραντάρ μεγαλύτερων επιδόσεων).
Από τα παραπάνω, εξάγεται το συμπέρασμα ότι η οικογένεια των βλημάτων CAMM μπορεί να εξοπλίσει το σύνολο των μελλοντικών κυρίων μονάδων του ΠΝ με την απαραίτητη κατά περίπτωση διαμόρφωση (π.χ. K/B CAMM για τις κορβέτες, K/B CAMM ER για τις φρεγάτες πολλαπλών ρόλων, καθώς και K/B CAMM MR για τις φρεγάτες πολλαπλών ρόλων με αυξημένες αντιαεροπορικές δυνατότητες. Κατά την άποψή μου, κάθε φρεγάτα πολλαπλών ρόλων θα πρέπει να φέρει τουλάχιστον 32 Κ/Β CAMM, ενώ η αντίστοιχη με αυξημένες αντιαεροπορικές δυνατότητες επιπλέον 16 Κ/Β CAMM MR. Τα πλεονεκτήματα που θα προσφέρει στο ΠΝ μια τέτοια λύση είναι προφανή (εκπαίδευση, υποστήριξη, λογιστική διαχείριση κ.λπ.), ενώ καλό θα ήταν να εξεταστεί και η περίπτωση βιομηχανικής συνεργασίας.
Σύστημα Διαχείρισης Μάχης (Combat Management System/CMS)
Σε περίπτωση επιλογής των βλημάτων της οικογενείας CAMM για την αντιαεροπορική άμυνα των νέων φρεγατών (και πιθανώς κορβετών), εκτιμάται ότι το ΠΝ θα πρέπει να καταλήξει ή στην τελευταία έκδοση του CMS Tacticos ή στο CMS COMBATSS-21. Και τα δύο συστήματα αυτά κρίνονται ως ιδιαίτερα αξιόπιστα, υποστηρίζουν τα Κ/Β CAMM και NSM (αναφέρονται παρακάτω), ενώ παρέχουν και επιπλέον πλεονεκτήματα στο ΠΝ.
Συγκεκριμένα, το CMS Tacticos εξοπλίζει ήδη σχετικά μεγάλο αριθμό μονάδων του στόλου (ομοιοτυπία), ενώ το CMS COMBATSS-21 θα προσδώσει την μέγιστη δυνατή επιχειρησιακή αξία στα νέα ελικόπτερα SH-60R. Τέλος, είναι φανερό πως η επιλογή του συστήματος μάχης, θα υποδείξει αυτόματα και τον εργολάβο (ή κάποιον εξουσιοδοτημένο υπεργολάβο) διασύνδεσης και ολοκλήρωσης των διαφόρων συστημάτων, υποσυστημάτων και όπλων της φρεγάτας. Στην περίπτωση της επιλογής του CMS Tacticos αναμένεται να είναι η εταιρεία Thales Netherland ενώ στην περίπτωση του CMS COMBATSS-21 η εταιρεία Lockheed Martin.
Αισθητήρες και Συστήματα Η/Ν Πολέμου
Οι νέες φρεγάτες θα πρέπει να διαθέτουν ένα τουλάχιστον 3D/4D ραντάρ τεχνολογίας Phased Array για την έρευνα, εντοπισμό, εγκλωβισμό στόχων αέρος και επιφανείας, καθώς και την ενδιάμεση καθοδήγηση των βλημάτων CAMM πριν την ενεργοποίηση του RF Seeker. Λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιευμένα στοιχεία από τις προσφορές των διαφόρων εταιρειών στα προγράμματα φρεγατών/ κορβετών του ΠΝ, η εταιρεία Thales Netherland έχει προτείνει στο πακέτο εκμοντερνισμού των MEKO-200 του ΠΝ το ραντάρ NS200-4D (εικόνα 2). Αντίστοιχα η εταιρεία Lockheed Martin στο πρόγραμμα των φρεγατών MMSC έχει προτείνει το ραντάρ Hensoldt TRS-4D. Και τα δύο παραπάνω ραντάρ, όπως και κάθε άλλο αντιστοίχων προδιαγραφών/ επιδόσεων θεωρούνται κορυφαία στο είδος τους και κατάλληλα για τον εξοπλισμό των νέων φρεγατών. Πέραν του κυρίου ραντάρ, οι φρεγάτες θα πρέπει να εξοπλιστούν και με κατάλληλο αριθμό/ τύπο αισθητήρων και συστημάτων Η/Ν πολέμου, για την μεγιστοποίηση των επιχειρησιακών τους δυνατοτήτων (tracking radars, EO trackers, countermeasures, ESM/ECM suite).
Κατευθυνόμενα βλήματα επιφανείας-επιφανείας (Κ/Β Ε-Ε)
Όπως και στην περίπτωση των Κ/Β Ε-Α, θεωρώ ότι το ΠΝ θα πρέπει να γυρίσει σελίδα και στα Κ/Β Ε-Ε, ακολουθώντας την επιλογή κορυφαίων ναυτικών του πλανήτη, όπως τα ναυτικά των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου που έχουν επιλέξει το Νορβηγικό βλήμα NSM (εικόνα 3). Το εν λόγω βλήμα έχει σχεδίαση stealth, ενώ φέρει ηλεκτροοπτικό αισθητήρα που σε συνδυασμό με κατάλληλο λογισμικό του επιτρέπει να διακρίνει τον επιθυμητό στόχο πλησίον ακτών ακόμη και σε πυκνή ναυτιλιακή κίνηση. Πλεονεκτήματα που δεν διαθέτουν τα βλήματα με RF seeker όπως τα Exocet και Harpoon.
Πυροβόλα και συστήματα εγγύς προστασίας
Η εξέλιξη των σύγχρονων απειλών αέρος και επιφανείας σε συνδυασμό με την αυξημένη πιθανότητα «επιθέσεων κορεσμού», επιτάσσει κατά την άποψή μου την ανάγκη περιφερειακής κάλυψης των πλοίων με πυροβόλα τα οποία να έχουν και προδιαγραφές όπλων εγγύς προστασίας. Τέτοια πυροβόλα είναι το OTO MELARA 76/62 σε διαμόρφωση STRALES, καθώς και το πυροβόλο 35mm Millennium (εικόνα 4). Συνεπώς μια λογική επιλογή θα ήταν η τοποθέτηση ενός STRALES στον πρωραίο τομέα ως κύριο πυροβόλο και ενός Millennium στον πρυμναίο τομέα ως δευτερεύον.
Παράλληλα, το πλοίο θα πρέπει να διαθέτει τουλάχιστον 2 τηλεχειριζόμενους σταθμούς με πυροβόλα 30mm και πυρομαχικά αυξημένης αποτελεσματικότητας (π.χ. AHEAD). Ο συνδυασμός αυτών των 4 πυροβόλων θα αυξήσει σε μεγάλο βαθμό την πιθανότητα επιβίωσης του πλοίου σε περίπτωση επίθεσης κορεσμού από μη επανδρωμένα αεροχήματα, καθώς και μη επανδρωμένα σκάφη, όπως το ULAQ USV (Armed Unmanned Surface Vessel).
Πέραν των ανωτέρω, θα μπορούσε να εξεταστεί και η εγκατάσταση τόσο ενός συστήματος RAM όσο και ενός πυροβόλου 127mm με δυνατότητα βολής πυρομαχικών τύπου VULCANO στην θέση του STRALES. Σε κάθε περίπτωση όμως θεωρώ ότι αυτά δεν θα πρέπει να γίνουν εις βάρος της περιφερειακής κάλυψης του πλοίου με πυροβόλα εγγύς προστασίας (ο αναγνώστης ας λάβει υπόψη του και την εγγενή αδυναμία των βλημάτων RAM να εμπλέξουν στόχους μηδενικής ή ελάχιστης υπέρυθρης υπογραφής καθώς επίσης την μειωμένη απόδοσή τους σε αντίξοες καιρικές συνθήκες).
Ανθυποβρυχιακά συστήματα και όπλα
Όποια νέα φρεγάτα και να επιλέξει το ΠΝ, θα έχει την εξαιρετική τύχη να φέρει τα ελικόπτερα MH-60R, τα καλύτερα ίσως σήμερα παγκοσμίως στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Για την μεγιστοποίηση των ανθυποβρυχιακών ικανοτήτων των πλοίων, θα πρέπει αυτά να εξοπλίζονται επιπλέον με σόναρ κύτους, συρόμενο σόναρ χαμηλών συχνοτήτων και κατάλληλες τορπίλες. Αναφορικά με τα σόναρ, μια πολύ λογική επιλογή θεωρείται ότι είναι τα συστήματα Kingklip Mk2 και CAPTAS-2 της εταιρείας Thales (τα οποία άλλωστε αποτελούν επιλογή σύμφωνα με δημοσιευμένες πληροφορίες και της Lockheed Martin για τα πλοία του ΠΝ).
Μη Επανδρωμένα Αεροχήματα/ ΜΕΑ (UAV) και Περιφερόμενα Πυρομαχικά (loitering munitions)
Οι νέες φρεγάτες θα πρέπει κατά την άποψή μου να εξοπλιστούν με ναυτικού τύπου ΜΕΑ καθώς επίσης και με περιφερόμενα πυρομαχικά (όπως η οικογένεια των συστημάτων HERO (εικόνα 5) της εταιρείας UVISION. Ο εξοπλισμός με τα ανωτέρω συστήματα, αφενός θα μεγιστοποιήσει την δυνατότητα απόκτησης τακτικής εικόνας ημέρα και νύχτα και αφετέρου θα προσδώσει την δυνατότητα προσβολής στόχων ξηράς και επιφανείας σε μεγάλες σχετικά αποστάσεις.
Υποδομή υποστήριξης ναυτικών ελικοπτέρων
Τα πλοία θα πρέπει να έχουν ελικοδρόμιο κατάλληλων διαστάσεων/ προδιαγραφών και γενικότερα την απαραίτητη υποδομή για τα ναυτικά ελικόπτερα του ΠΝ, και ειδικά τα νέα MH-60R.
Διαδικασία πρόσκτησης των νέων φρεγατών και εκτιμώμενο κόστος
Η διαδικασία πρόσκτησης των 3 φρεγατών FDI από την Naval Group θεωρώ ότι δεν ήταν η βέλτιστη δυνατή με τεχνικοεπιχειρησιακά και οικονομικά κριτήρια. Και αυτό διότι δαπανήθηκε ένα υπέρογκο ποσό (για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας) χωρίς οι φρεγάτες αυτές να ανταποκρίνονται στο σύνολο των επιχειρησιακών απαιτήσεων του ΠΝ (αποτελεί ένα απτό παράδειγμα «αγοράς από το ράφι»). Και γι’ αυτό τα πλοία «γαλλικής διαμόρφωσης» θα πρέπει να υποστούν εργασίες αναβάθμισης μετά την παραλαβή τους. Η ορθολογική διαδικασία κατά την άποψή μου (που ακολουθείται κατά κανόνα στις προμήθειες νέων πολεμικών πλοίων παγκοσμίως) θα πρέπει να ξεκινάει με την επιλογή των συστημάτων, υποσυστημάτων και όπλων που θα πρέπει να φέρει το πλοίο, σύμφωνα με τις μελέτες του ΠΝ (είτε με τον επακριβή προσδιορισμό αυτών μετά από ανάλογη αξιολόγηση, είτε με κατάλληλες προς τούτο προδιαγραφές). Στην προκειμένη περίπτωση το ΠΝ θα μπορούσε να επιτύχει σημαντική οικονομία κλίμακας, αφού ο αριθμός των απαιτούμενων νέων φρεγατών προβλέπεται να είναι από 5 ως και 9 (ανάλογα με τις αποφάσεις σχετικά με τον εκμοντερνισμό των 4 φρεγατών ΜΕΚΟ-200).
Μετά τον προσδιορισμό των απαιτούμενων συστημάτων και όπλων του πλοίου, θα πρέπει να εξεταστεί η βέλτιστη επιλογή της πλατφόρμας με γνώμονα την συμβατότητα, το κόστος, αλλά και την ελληνική βιομηχανική συμμετοχή. Με απλά λόγια θα πρέπει να επιλεγεί η λύση της οικονομικότερης –ποιοτικά κατάλληλης– πλατφόρμας που θα μπορεί να φέρει τον απαιτούμενο εξοπλισμό μάχης και να ναυπηγηθεί (κατά τον μεγαλύτερο αριθμό μονάδων) σε ελληνικά ναυπηγεία. Τέλος, το κόστος ανά μονάδα, δεν αναμένεται να υπερβεί τα 550 εκατ. ευρώ (χωρίς τα όπλα) υπό την προϋπόθεση της ναυπήγησης τουλάχιστον 6 μονάδων καθώς και της εξορθολογισμένης επιλογής της πλατφόρμας.
Συμπερασματικά, οι νέες φρεγάτες του ΠΝ θα πρέπει κατά την άποψή μου να είναι παραπλήσιου μεγέθους με τις υφιστάμενες της κλάσης ΕΛΛΗ και ΥΔΡΑ. Η επιλογή των αντιαεροπορικών βλημάτων της οικογένειας CAMM θα τους επιτρέψει την δυνατότητα δύο διαμορφώσεων (ως «πολλαπλών ρόλων», με ή χωρίς αυξημένες αντιαεροπορικές δυνατότητες). Ο εξοπλισμός τους με τα νέα Κ/Β Ε-Ε NSM θα μεγιστοποιήσει την πιθανότητα επιτυχούς προσβολής στόχων επιφανείας, ιδιαίτερα σε μη-ευνοϊκές συνθήκες (π.χ. πλησίον ακτών και σε μεγάλη ναυτιλιακή κίνηση). Η εγκατάσταση δύο πυροβόλων με προδιαγραφές όπλων εγγύς προστασίας (π.χ. STRALES και Millennium) θα προσδώσει (σε συνδυασμό με 2 τηλεχειριζόμενα πυροβόλα 30mm ειδικών πυρομαχικών) αυξημένο βαθμό περιφερειακής αυτοπροστασίας έναντι των κύριων απειλών αέρος και επιφανείας. Επίσης, ο εξοπλισμός των πλοίων με τα σόναρ Kingklip Mk2 και CAPTAS-2 καθώς και με κατάλληλες τορπίλες θα μεγιστοποιήσει τις ικανότητές τους στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο, λαμβανομένης υπόψη και της σημαντικής συνεισφοράς των ελικοπτέρων MH-60R. Ο δε συνδυασμός των περιφερόμενων πυρομαχικών και των ΜΕΑ, θα συνεισφέρει σημαντικά στην απόκτηση τακτικής εικόνας αλλά και στις προσβολές στόχων επιφανείας και ξηράς σε μεγάλες σχετικά αποστάσεις. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί η ανάγκη της άμεσης έναρξης ενός τέτοιου προγράμματος, λαμβανομένου υπόψη του μεγάλου σχετικά χρόνου υλοποίησης καθώς και της πιθανότητας σημαντικής αύξησης του κόστους στο άμεσο μέλλον. Τυχόν καθυστέρηση ενδέχεται να δημιουργήσει πολύ σοβαρό έλλειμα εις βάρος του ΠΝ στο ισοζύγιο ναυτικής ισχύος Ελλάδας – Τουρκίας, σε μιά εποχή αβεβαιότητας και ανακατατάξεων.
