Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Το πρωΐ της 18ης Σεπτεμβρίου, το άρθρο μας για το τραγικό δυστύχημα που έπληξε την προηγουμένη την ελληνική αποστολή στην Λιβύη, παρουσίασε τα πραγματικά γεγονότα γύρω από τις συνθήκες υπό τις οποίες συνέβη αυτό. Τα βασικά στοιχεία της περιγραφής από αξιόπιστες πηγές μας στην Λιβύη, αντιγράφτηκαν ευρέως (και από διαπιστευμένους συντάκτες στο ΥΠΕΘΑ) χωρίς καμμία παραπομπή στην πηγή. Έτσι, όταν το απόγευμα επανήλθαμε και διορθώσαμε με νέα στοιχεία ότι το όχημα που συγκρούστηκε με το λεωφορείο ήταν Toyota, τα άλλα δημοσιεύματα διατηρούσαν την αρχική μας αναφορά περί Land Cruiser και δεν προέβησαν σε διόρθωση. Απέδειξαν ότι όχι μόνο δεν τους ενδιαφέρει η δημοσιογραφική δεοντολογία, ειδικώς έναντι του “ειδικού Τύπου” αλλά και περιφρονούν την ενημέρωση που προσφέρουν στο κοινό τους.
Βασικό στοιχείο που προκάλεσε σύγχυση ως προς την ταυτότητα των επιβατών στο όχημα ΙΧ, ήταν όπως γράψαμε, ότι στην περιοχή σημειώθηκαν δύο διαφορετικά τροχαία περιστατικά με νεκρούς. Και τα δύο οχήματα ήταν Toyota αλλά όπως είχαμε γράψει αρχικώς, στο μοιραίο για την ελληνική αποστολή, επέβαιναν εθελοντές που προσέφεραν βοήθεια στην πληγείσα Ντέρνα.
Όταν αργότερα οι λιβυκές Αρχές ανέφεραν ότι επρόκειτο για πενταμελή οικογένεια με δύο θύματα -συγχέοντας τα δύο τροχαία περιστατικά- στο απογευματινό μας άρθρο της 18ης Σεπτεμβρίου διορθώσαμε αλλά η επιπλέον διασταύρωση στην συνέχεια από τις πηγές μας, οδήγησε σε συμπλήρωση με νεώτερη ενημέρωση, ότι ευσταθούσε η αρχική μας αναφορά για έξι εθελοντές.
Από σημεία της “εκθέσεως” του πρέσβη Σταύρου Βενιζέλου, υπεύθυνου στο ελληνικό Γενικό Προξενείο Βεγγάζης που αποκάλυψε ΤΟ ΒΗΜΑ (Αλεξάνδρα Φωτάκη) στην έντυπη έκδοση της 24ης Σεπτεμβρίου, σημειώνεται ότι στο όχημα Toyota Sequoia επέβαιναν μέλη της ΜΚΟ “Urgent Help from Benghazi”. Ωστόσο, οι πληροφορίες μας ανέφεραν εξαρχής ότι επρόκειτο για εθελοντές μιας ομάδας (όχι ΜΚΟ) που οι ίδιοι αποκαλούσαν “Νεολαία Βεγγάζης”, όπως φαίνεται και σε φωτογραφία του οχήματος με την σχετική ένδειξη στο οπίσθιο μέρος, που υπήρχε στα ΜΚΔ. Οι νεκροί είναι πέντε ή έξι κι όχι τέσσερις αλλά εκτιμούμε ότι αυτά τα διευκρινίζει και ο κ. πρέσβης σε νεώτερη αναφορά του. Φωτογραφία των έξι εθελοντών από τα ΜΚΔ, είχαμε δημοσιεύσει στις 18 Σεπτεμβρίου. Το όχημα μαύρου χρώματος ήταν τύπου Toyota Sequoia των 5.700 κ.εκ., βενζινοκίνητο, με εργοστασιακή τροποποίηση επιπλέον δεξαμενής καυσίμου. Την ιδιαιτερότητα των οχημάτων που κυκλοφορούν στην Λιβύη με επιπλέον δεξαμενές βενζίνης, την οποία αναφέραμε από την πρώτη στιγμή και ήταν αδύνατο να γνωρίζει κάποιος εκτός πεδίου, αναπαρήγαγαν όλοι, χωρίς φυσικά παραπομπή στην πηγή.
Η τραγωδία προκάλεσε έντονο “θόρυβο” στα ΜΚΔ αλλά και τα ΜΜΕ, με απόδοση διαστάσεων αναλόγως προθέσεων. Κυρίαρχο στοιχείο ήταν η πολλή πληροφορία, όχι όμως για πραγματικά γεγονότα και συνθήκες αλλά για ανάπτυξη θεωριών και δημιουργία εντυπώσεων. Τέτοιας ποιότητος και τόνων ισοπεδωτική “ενημέρωση”, υποβάθμιζε αυτομάτως τα όποια ψήγματα εποικοδομητικής κριτικής, την οποία όλοι επιθυμούν και αποδέχονται.
Αναπτύχθηκαν θεωρίες συνωμοσίας για δήθεν σκόπιμο οργανωμένο χτύπημα κατά της ελληνικής αποστολής. Αν κι εξαρχής είχαμε εξηγήσει για τις οπές που υπήρχαν στο οπίσθιο τμήμα του λεωφορείου ότι προήλθαν “από την αποκόλληση κεντρικού οπισθίου εξωτερικού καθρέπτη για την διευκόλυνση ελιγμών προς τα πίσω, επιφανειών φώτων και σημεία με τάπες” (φράση που αναπαρήχθη από κάποιους επίσης αυτούσια χωρίς παραπομπή) στις 20 Σεπτεμβρίου η ΠΤΗΣΗ (Χρήστος Γ. Κτενάς) ταυτοποίησε τον τύπο του μικρού λεωφορείου σε Yutong F7. Και αυτό το στοιχείο είδαμε να αναπαράγεται ευρέως, χωρίς παραπομπή στην αρχική πηγή. Για την ακρίβεια, το μικρό λεωφορείο φαίνεται να είναι μοντέλο D7.
Μικρός αριθμός αποστράτων, με δημόσιες παρεμβάσεις τους, επιδόθηκαν σε ενημερώσεις περί των μέτρων ασφαλείας που λαμβάνονται σε πολεμικές αποστολές από τα στρατιωτικά τμήματα, χωρίς να κάνουν βασικές διακρίσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργούν εσφαλμένες εντυπώσεις. Παραδίδοντας μαθήματα τακτικών μάχης στο κοινό, αγνοούσαν ή σκοπίμως δεν ανέφεραν, ότι η φύση της αποστολής, από την οποία επηρεάζεται ο όλος σχεδιασμός και οι χειρισμοί, δεν ήταν η στρατιωτική επέμβαση υπό την εντολή του ΟΗΕ αλλά η παροχή ανθρωπιστικής συνδρομής κατόπιν εθνικής αποφάσεως, με αρμόδιο το ΥΠΕΞ. Η αποστολή δεν ήταν σε πολεμική ζώνη και η ανατολική Λιβύη τουλάχιστον παρουσιάζει εικόνα ηρεμίας εδώ και 1,5-2 χρόνια, με την επίσημη ενημέρωση για την κατάσταση ασφαλείας να προέρχεται από τον Έλληνα Γενικό Πρόξενο στην Βεγγάζη και όχι από τον οποιονδήποτε ανεύθυνο. Η αξιολόγηση της κατάστασης ασφαλείας, επέτρεψε στο ΥΠΕΞ την απόφαση να λειτουργήσει Γενικό Προξενείο στην Βεγγάζη τον Ιούλιο του 2021. Για να ταιριάζει το αφήγημα των επικριτών σε διαφορετικό περιβάλλον ασφαλείας και συνεπώς να έχει κάποια έννοια η κριτική τους, οι τοποθετήσεις συνοδεύονται απαραιτήτως από αυθαίρετη παρουσίαση της καταστάσεως στην ανατολική Λιβύη ως χαοτική, σαν να υπάρχουν καθημερινές επιθέσεις παντός είδους.
Στην όλη κατάσταση, το κοινό που παρακολουθεί και αναζητεί ενημέρωση, δεν μπορεί να γνωρίζει προσωπικά ελατήρια και πάθη, τα οποία διακατέχουν όσους παρουσιάζουν γνώμη κι όχι πραγματική ενημέρωση. Δημοσιογράφοι και άλλα δημόσια πρόσωπα που τυγχάνει να έχουν κάποια επαγγελματική ειδίκευση σε στρατιωτικά και διπλωματικά θέματα, δεν γνωρίζει η κοινή γνώμη τί κίνητρα έχουν, ιδίως στην περίπτωση που εκπροσωπούν μέσο το οποίο δεν έχει σαφή αντικυβερνητική γραμμή, διαφορετικά η αντιπολιτευτική διάθεση σε ο,τιδήποτε, θα ήταν χαρακτηριστική.
Επιπλέον διάσταση στις επικρίσεις και την πρόθεση καταλογισμού ευθυνών, πέρα από τους “επαγγελματίες” μετά Χριστόν προφήτες, δόθηκε όμως και από ΜΜΕ υψηλού κύρους. Αναλόγως πηγής, δεν αποκλείεται η παρείσφρηση παραπλανητικού περιεχομένου.
Ενδεικτικώς, στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (Βασίλης Νέδος) της 24ης Σεπτεμβρίου, άρθρο επισήμαινε στοιχεία θεσμικών διαδικασιών και οργάνων όσο και στρατιωτικών, επιχειρησιακής φύσεως. Επικαλούμενο πηγή, παρουσίαζε νομικό πλαίσιο που υποτίθεται παραβιάστηκε, λόγω συμμετοχής στρατιωτικού προσωπικού και προαπαιτήσεως αποφάσεως ΚΥΣΕΑ. Όμως ο νόμος 4622/2019 που επικαλείται, απλώς περιγράφει τα καθήκοντα του ΚΥΣΕΑ και αναφέρεται σε αποφάσεις διαθέσεως εθνικών δυνάμεων στο πλαίσιο διεθνών υποχρεώσεων. Πρόκειται για νομικίστικης φύσεως επικριτική προσέγγιση καθώς η αποστολή ήταν αυτόβουλη απόφαση της κυβερνήσεως σε εθνικό επίπεδο κι όχι εντασσόμενη στην αποδοχή κάποιου πλαισίου αποφάσεων διεθνούς Οργανισμού, ώστε να απαιτείται απόφαση ΚΥΣΕΑ. Η συμμετοχή στρατιωτικού προσωπικού σε μία αποστολή ανθρωπιστικής συνδρομής, δεν επηρεάζει.
Διευκρινίζεται, ότι όπως είναι αποτυπωμένο στον Κανονισμό Λειτουργίας του ΥΠΕΞ, το άρθρο 206 ορίζει σαφώς ότι έχει την αρμοδιότητα αποστολών παροχής ανθρωπιστικής βοηθείας στο εξωτερικό.
Το άρθρο συνεχίζει με διαπίστωση περί ανεπαρκών μέτρων ασφαλείας, στο τυπικό μοτίβο της μετά Χριστόν προφητείας, με λεπτομέρειες που αφορούν μέτρα τα οποία λαμβάνουν στρατιωτικά τμήματα που συμμετέχουν σε πολεμικές επιχειρήσεις. Επισημαίνονται ακόμη “κενά σχεδίασης και εκτέλεσης“, όπως η απόφαση μετακινήσεως “για σχεδόν 600 χλμ. από τη Βεγγάζη μέχρι τη Ντέρνα οδικώς“. Η πηγή κάνει λάθος αλλά δεν επιδιώχθηκε διασταύρωση, που θα έδειχνε ότι η συγκεκριμένη απόσταση αναλόγως δρομολογίου, είναι περίπου 300 χλμ. και για την ακρίβεια 280 από το αεροδρόμιο της Βεγγάζης. Αγνοούνται επίσης οι πληροφορίες που υπήρχαν στο έδαφος και η επεξεργασία στον κύκλο επιτελικού σχεδιασμού μέχρι την λήψη αποφάσεων, οπότε η παράθεση απλώς ενδεχομένων από σκέψεις του καθενός, μπορεί να είναι ατελείωτη και μόνο για την δημιουργία εντυπώσεων, χωρίς απαραιτήτως εγκυρότητα.
Το άρθρο δημιουργεί εντυπώσεις μέχρι τέλους, επιμένοντας να αποδίδει εικόνα χάους στην Λιβύη, όπως στις πολεμικές επιχειρήσεις του 2020, προεξοφλώντας ότι δεν μπορούν να προκύψουν πραγματικά στοιχεία για το δυστύχημα (!) και καλεί να “ελεγχθεί για ποιο λόγο μια στρατιωτική επιχείρηση άλλαξε χαρακτήρα και μετατράπηκε σε πολιτική“…
Τα σενάρια για δήθεν αντιρρήσεις υπηρεσιών ή χειρισμούς πολιτικής σκοπιμότητος που παρουσιάσθηκαν αλλού, είναι επίσης ατελείωτα. Δύσκολα υποκρύπεται η διάθεση συγκεκριμένης στοχοποιήσεως. Ωστόσο, από την αναφορά του Γενικού Προξένου, επιβεβαιώνεται η μεγάλη σύγχυση που επικράτησε στην ενημέρωση από πλευράς λιβυκών Αρχών, όπως περιέγραψε από την πρώτη στιγμή ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ, ενώ η αναφορά του ότι σαφή εικόνα για τους νεκρούς απέκτησε στις 23.00, βοηθάει στην απόρριψη υποθέσεων που αναπτύχθηκαν.
Στην παρούσα φάση βρίσκονται σε εξέλιξη διαδικασίες έρευνας τόσο από το ΓΕΕΘΑ όσο και το ΥΠΕΞ, που θα οδηγήσουν σε ασφαλή συμπεράσματα και θα επιτρέψουν στους αρμοδίους να παρέμβουν ενδεχομένως στις διαδικασίες, εκεί που θα κριθεί απαραίτητο.
Είναι ενδιαφέρον να σταθούμε σε μία πτυχή της τραγωδίας που έπληξε τον λαό της Λιβύης στην περίπτωση της Ντέρνας. Οι Αρχές είχαν εγκαίρως ενημερωθεί από επιστήμονες και ξένους ειδικούς, ότι τα δύο φράγματα νοτίως της πόλεως δεν μπορούσαν να αντέξουν στο φορτίο νερού που αναμενόταν να προκαλέσει η κακοκαιρία DANIEL. Για τον λόγο αυτό, οι αστυνομικές υπηρεσίες προέβησαν σε ενημέρωση – κάλεσμα των κατοίκων επικίνδυνων περιοχών, να εγκαταλείψουν τις εστίες τους προληπτικώς. Ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν, άτομα ενός κάποιου επιπέδου που είχαν ταξιδέψει στο εξωτερικό και είχαν επιπλέον παραστάσεις. Η πλειοψηφία αρνήθηκε, επειδή επικράτησε η καχυποψία ότι επρόκειτο για τέχνασμα των Αρχών, υπό την θεωρία συνωμοσίας ότι με αυτό τον τρόπο θα έχαναν τις εστίες τους επειδή η μετακίνηση θα ήταν οριστική… Το αποτέλεσμα ήταν μοιραίο για χιλιάδες.
Η υπερβολική δυσπιστία και καχυποψία προς ο,τιδήποτε προέρχεται από το Κράτος, διακρίνει ομάδες περιορισμένης αντιλήψεως. Είναι μεταξύ άλλων τυπική αντίδραση κοινωνιών και λαών πτωχής έμφυτης πειθαρχίας προς το Κράτος, από την οποία πηγάζει η στοιχειώδης συμμόρφωση κάθε οργανωμένου συνόλου σε οποιαδήποτε κρατική Αρχή. Η ίδια δυσπιστία – καχυποψία, από μεγάλη μερίδα του κόσμου, χαρακτήρισε και την ελληνική κοινή γνώμη ως προς την επίσημη ενημέρωση και τους χειρισμούς για το δυστύχημα στην Λιβύη, και πρέπει να προβληματίσει τους αρμοδίους. Η αμφισβήτηση, λόγω διαχρονικών δομικών αδυναμιών του Κράτους και νωπών πληγών από σαφή δείγματα ανεπαρκείας του κρατικού μηχανισμού, όπως στην περίπτωση της καταστροφής στην Θεσσαλία, δικαιολογεί σε έναν βαθμό τέτοια φαινόμενα, όχι όμως την στάση παθολογικής αρνήσεως άνευ ορίων.
