Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 27 Ιουλίου, το γερμανικό Der Spiegel αποκάλυψε ότι οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν προβλήματα με την χρησιμοποίηση των αυτοκινούμενων πυροβόλων PzH 2000 που έχουν παραχωρηθεί από Γερμανία και Ολλανδία. Σύμφωνα με το άρθρο, το γερμανικό Υπουργείο Αμύνης είχε ενημερωθεί την εβδομάδα εκείνη από το Κίεβο, ότι ορισμένα από τα πυροβόλα, έπειτα από εντατική χρησιμοποίηση, εμφάνιζαν ηλεκτρονικές ενδείξεις δυσλειτουργίας κι έχρηζαν επισκευής. Το άρθρο ανέφερε ότι κατά τις Γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις (Bundeswehr) τα προβλήματα είχαν άμεση σχέση με την εντατική χρησιμοποίηση και τον υψηλό ρυθμό βολής των πυροβόλων από τους Ουκρανούς. Επικαλούμενο ειδικούς, το Der Spiegel ανέφερε πως η βολή 100 οβίδων ανά ημέρα, θεωρείται εντατική χρησιμοποίηση, επιβαρύνοντας το σύστημα αυτόματης γεμίσεως βλημάτων. Για την αντιμετώπιση του ζητήματος, συμφωνήθηκε η ταχεία μεταφορά ανταλλακτικών για την διόρθωση των προβλημάτων.
Η είδηση αναπαρήχθη διεθνώς αλλά στην Ελλάδα επιδιώχθηκε η πολιτική εκμετάλλευση και, εμμέσως πλην σαφώς, η δυσφήμιση των γερμανικών οπλικών συστημάτων με σχετικά δημοσιεύματα. Η εξήγηση βρίσκεται στους κύκλους αντιπάλων συμφερόντων που δεν βλέπουν θετικά την ελληνογερμανική επαναπροσέγγιση και την διαπραγμάτευση για συμφωνίες, με ταυτόχρονη γερμανική επένδυση στην Ελλάδα, στην μορφή νέας βιομηχανικής μονάδας. Έτσι, στην κατευθυνόμενη καταστροφολογία για δήθεν “αφοπλισμό” των νησιών από τα BMP-1, με το “θάψιμο” των Marder 1A3 και τις “κατηγορίες” για KF41 Lynx και Leopard 2A7V, ταίριαζε απολύτως η δυσφημιστική παραπληροφόρηση για ένα ακόμη γερμανικό οπλικό σύστημα που δρα στην Ουκρανία.
Τί μπορεί να ισχύει στην πραγματικότητα, ως προς τα προβλήματα των PzH 2000;
Κατ’ αρχάς η αναφορά σε εμφάνιση ηλεκτρονικών ενδείξεων δυσλειτουργίας, παραπέμπει ευθέως στις αυτοματοποιημένες λειτουργίες του Κέντρου Διεύθυνσης Πυρός και του συστήματος γεμίσεως βλημάτων του PzH 2000. Το ΚΔΠ προσδιορίζει τις συντεταγμένες του στόχου, τα απαιτούμενα πυρομαχικά και το δελτίο καιρού ενώ το ραντάρ αρχικής ταχύτητας βλήματος που βρίσκεται επάνω στο πυροβόλο, υπολογίζει αυτόματα και παρακολουθεί τον ρυθμό βολής. Το αυτόματο σύστημα γεμίσεως βλημάτων ελέγχεται από υπολογιστή και επιτρέπει επιλογή ταχυβολίας 3 βλημάτων σε 10 λεπτά, 8 βλημάτων σε 1 λεπτό και 20 βλημάτων σε 3 λεπτά.
Ενδείξεις δυσλειτουργίας μπορεί να εμφανιστούν στις διάφορες μονάδες ελέγχου, μη επιτρέποντας την αυτόματη εκτέλεση διαδικασιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι το πυροβόλο τίθεται εκτός λειτουργίας, αφού υπάρχουν εφεδρικές λειτουργίες για χειροκίνητο έλεγχο. Δυσλειτουργίες μπορεί να οφείλονται όχι μόνο από μηχανική βλάβη αλλά και από εκτός παραμέτρων χειρισμούς του πληρώματος.
Το PzH 2000 σχεδιάστηκε εξαρχής με στόχο αυξημένο επίπεδο αυτοματισμών και βέλτιστη ακρίβεια πυρός, επειδή το πυροβόλο σωλήνα 52 διαμετρημάτων προοριζόταν για αυξημένα βεληνεκή, στα οποία επηρεάζεται περισσότερο η ακρίβεια πυρός. Ως εκ τούτου, αναλόγως του βλήματος και του προωθητικού γεμίσματος που θα επιλεγεί, γίνεται αυτόματη εξαγωγή στοιχείων για παραμέτρους βολής, με την βοήθεια και αισθητήρων που δεν υπήρχαν παλαιότερα σε αντίστοιχα πυροβόλα. Οι αισθητήρες αυτοί αποβλέπουν στην βελτίωση της ακριβείας πυρός και ενδεικτικώς αναφέρεται η ύπαρξη του ραντάρ αρχικής ταχύτητας βλήματος, του αισθητήρα θερμοκρασίας σωλήνα αλλά και 5 αισθητήρων για την θέση κλείστρου και σωλήνα.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την αναφορά στο Der Spiegel για εντατική χρήση με υψηλό ρυθμό βολής και επιδίωξη βολών στο μέγιστο βεληνεκές, αντιλαμβανόμαστε ότι οι Ουκρανοί, για διαφόρους λόγους, χρησιμοποιούν τα PzH 2000 στα όρια των δυνατοτήτων τους. Η υπέρβαση αυτών των ορίων είναι εύκολο να συμβεί, είτε λόγω ελλείψεως εμπειρίας, είτε για άλλους αντικειμενικούς λόγους, όπως ενδεικτικώς η χρησιμοποίηση ποικιλίας τύπων και προελεύσεως (ακόμη και προδιαγραφών ΝΑΤΟ) βλημάτων 155 mm και προωθητικών γεμισμάτων.
Ως προς το τελευταίο, είναι μάλλον αναμενόμενη η “μεικτή” χρησιμοποίηση από τους Ουκρανούς όποιου πυρομαχικού είναι διαθέσιμου, καθώς το κύριο βλήμα εκτεταμένου βεληνεκούς DM121 επιδόσεως 40 χλμ. είναι πολύ φυσικό να διατέθηκε σε μικρότερο αριθμό και να εξαντλήθηκε σχετικώς γρήγορα. Καθώς το PzH 2000 είναι σχεδιασμένο για βέλτιστη απόδοση με γερμανικά βλήματα που συνοδεύονται από ειδικά προωθητικά γεμίσματα Τμηματικού (Modular) τύπου, χρήση βλημάτων άλλης προελεύσεως με τα συνοδεύοντα γεμίσματα, επηρεάζει σοβαρά ως προς τα προκαλούμενα κατάλοιπα που παραμένουν στο κοίλο της κάννης του πυροβόλου μετά από κάθε βολή. Τυχόν ελλιπής εφαρμογή διαδικασιών καθαρισμού και προληπτικής συντηρήσεως, είναι πολύ εύκολο να οδηγήσει σε δυσλειτουργίες αυτοματισμών, λόγω των δεδομένων που μεταφέρουν οι αισθητήρες. Η έλλειψη εμπειρίας από το στοιχείο υπηρετών, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία εκτελέσεως ενεργειών παρακάμψεως των ενδείξεων δυσλειτουργίας, υποχρεώνοντας σε χειροκίνητες ενέργειες.
Οι δυσλειτουργίες λοιπόν στα ηλεκτρονικά, περισσότερο σχετίζονται με εφαρμοζόμενες πρακτικές από τους Ουκρανούς, παρά στην πολύ βαριά χρησιμοποίηση των PzH 2000.
Οι αναφορές σε έντονη δράση των PzH 2000, μπορεί να περιέχουν το στοιχείο της “χαλαρής” χρησιμοποιήσεως πυρομαχικών διαφορετικών προελεύσεων, αλλά η αναφορά της Bundeswehr σε επιβαρυμένη λειτουργία σε συνάρτηση με την τιμή των 100 βολών βλημάτων ημερησίως, σημαίνει ότι πέρα από δυσλειτουργίες ηλεκτρονικών, έχουν εντοπισθεί και φθορές. Γι’ αυτό άλλωστε γίνεται λόγος και για ταχεία αποστολή ανταλλακτικών. Αυτό ανοίγει ένα κεφάλαιο συζητήσεως, για το όριο “ζωής” των σωλήνων πυροβόλων, που ασφαλώς δεν έχει απασχολήσει ιδιαιτέρως και είναι φυσιολογικό να προκαλεί εντύπωση.
Κατ’ αρχάς, πρέπει να σημειωθεί ότι ήδη έχουν εμφανισθεί φωτογραφίες ρωσικών πυροβόλων, των οποίων οι σωλήνες έχουν διαρραγεί, ένδειξη ελλιπούς εφαρμογής διαδικασιών συντηρήσεως αλλά, προφανώς, και της εντατικής χρησιμοποιήσεως του υλικού. Επομένως, η κλίμακα και η ένταση των επιχειρήσεων στην Ουκρανία, οδηγούν αμφότερους τους αντιπάλους, σε πολύ πιεστική χρησιμοποίηση των οπλικών συστημάτων και ιδίως του Πυροβολικού, που όπως έχουμε επισημάνει από νωρίς, σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος δράσεως. Αν και δεν αναφέρθηκαν διαρρήξεις σωλήνων στα PzH 2000, η εμφάνιση φθορών κάθε είδους είναι μάλλον αναμενόμενη, ιδίως εάν προσέξουμε ότι τα συγκεκριμένα πυροβόλα ήταν αποθηκευμένα και οι σωλήνες τους είχαν ήδη στο ενεργητικό τους κάποιον αριθμό βολών.
Πόσο είναι όμως το όριο ζωής της κάννης ενός πυροβόλου;
Αρχικώς, επισημαίνεται ότι ο ρυθμός φθοράς του κοίλου της κάννης, είναι ευθέως ανάλογος της χρησιμοποιήσεως ή όχι βλημάτων με το μέγιστο προωθητικό γέμισμα. Όσο μεγαλύτερο είναι το γέμισμα, προκειμένου να εκτοξευθεί το βλήμα στο μέγιστο βεληνεκές, τόσο μεγαλύτερες πιέσεις αναπτύσσονται και φθείρονται οι ραβδώσεις της κάννης. Για τον λόγο αυτόν, κάθε στοιχείο πυροβόλου τηρεί μητρώο βολών, στο οποίο καταχωρείται και ο αριθμός προωθητικών γεμισμάτων που χρησιμοποιήθηκε σε κάθε βλήμα και γίνεται αναγωγή σε ισοδύναμα πλήρη γεμίσματα. Βολή βλήματος σε μέσα βεληνεκή με λιγότερα γεμίσματα, ισοδυναμεί από πλευράς φθοράς με πολύ μικρότερο ποσοστό της φθοράς που προκαλεί βολή κοντά στο μέγιστο βεληνεκές με τον μέγιστο αριθμό γεμισμάτων. Οι κατασκευαστές λοιπόν, ορίζουν ένα συγκεκριμένο όριο ασφαλείας για ισσοδύναμο μέγιστο αριθμό βολών πλήρους γεμίσματος, από το οποίο μπορεί να εκτιμηθεί ένα ασφαλές μέσο όριο για βολές “μεικτών” γεμισμάτων και να υπολογιστεί από τους πυροβολητές βάσει του τηρουμένου μητρώου, πότε συμπληρώνει το όριο αυτό κάθε στοιχείο. Φυσικά αυτό επιβεβαιώνεται όποτε κριθεί απαραίτητο με την διαδικασία της σωληνομέτρησης, που είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος μέτρησης της φθοράς του κοίλου της κάννης, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν μητρώα ή δεν έχουν γίνει σωστές καταγραφές ή έχει επιταχυνθεί η φθορά του κοίλου της κάννης λόγω κακής χρήσεως ή συντηρήσεως.
Ως προς την ημερήσια χρήση του πυροβολικού, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2018 το Υπουργείο Αμύνης των ΗΠΑ αποκάλυψε ότι μια Μοίρα πυροβολικού των Πεζοναυτών που αναπτύχθηκε στη Συρία μεταξύ Ιούνιου – Οκτώβριου 2017 προς υποστήριξη των Κούρδων μαχητών έναντι του ISIS, δημιούργησε νέο ρεκόρ μονάδος από την εποχή του Βιετνάμ, βάλλοντας 35.000 βλήματα των 155 mm. Όλο αυτό το διάστημα, επιχειρούσε πάντα μια Πυροβολαρχία των 6 M777 ενώ οι υπόλοιπες ήταν σε διαδικασία συντηρήσεως ή μετακινήσεως. Ο μέσος όρος βλημάτων που εβλήθησαν σε ημερήσια βάση ήταν 39 βλήματα μεταξύ των οποίων κατευθυνόμενα Μ1156 με σύστημα GPS. Μόλις δύο από τα 18 πυροβόλα της Μοίρας χρειάστηκε να αλλάξουν σωλήνα. Αυτό αναφέρεται επειδή σε ορισμένους η αναφορά σε 100 βολές ανά ημέρα φάνηκε ανεπαρκής αριθμός. Με τετοιον ρυθμό βολής, δεν είναι περίεργη η εξάντληση του ορίου ζωής της κάννης εντός διαστήματος επιχειρήσεων μηνός, όπως στην Ουκρανία!
Σύμφωνα με αναφορές, μια γενική αρχή στον Στρατό των ΗΠΑ, είναι η αντικατάσταση του σωλήνα πυροβόλων 39 διαμετρημάτων έπειτα από 1.500 βολές με ισοδύναμα πλήρη γεμίσματα. Στην φάση αυτή, εκτελείται σωληνομέτρηση για σημάδια υπερβολικής φθοράς των ραβδώσεων ή ρωγμές σε θαλάμη και κοίλο της κάννης. Εάν ο έλεγχος δεν αποκαλύψει κάτι, επιτρέπεται η χρήση για άλλες 500 βολές με μέγιστο γέμισμα. Τυπικώς, η επανάληψη διαδικασίας και ευρημάτων, επιτρέπει περιθώριο για μία ακόμη ανάλογη παράταση αλλά μετά συνιστάται η αλλαγή σωλήνα.
Διευκρινίζεται ότι η φθορά της κάννης, δεν συνεπάγεται απαραιτήτως πιθανή καταστροφική ζημιά. Η αρχική όμως επίπτωση, είναι η υποβάθμιση της ακριβείας πυρός, ιδίως στα μεγαλύτερα βεληνεκή. Αν η χρήση δεν είναι εντατική, ο σωλήνας μπορεί να αντέξει αρκετές χιλιάδες βολές αλλά με τίμημα την πτωχή ακρίβεια πυρός.
Αντιπροσωπευτική εικόνα για το όριο ζωής του κοίλου της κάννης πυροβόλου, δίνει η σερβική Yugoimport στην περίπτωση του αυτοκινούμενου πυροβόλου Nora-B52 των 155 mm με σωλήνα 52 διαμετρημάτων (που προμηθεύτηκε και η Εθνική Φρουρά της Κύπρου) παρουσιάζοντας μέγιστη τιμή 2.000 βολών με ισοδύναμα πλήρη γεμίσματα.
Επανερχόμενοι σε όσα αναφέρονται ότι παρατήρησαν οι Ουκρανοί στα PzH 2000, προσέχουμε ότι γίνεται λόγος για προβλήματα που εμφανίστηκαν σε μερικά κι όχι σε όλα τα πυροβόλα. Ο Marcus Faber, βουλευτής του Ελευθέρου Δημοκρατικού Κόμματος, ανέφερε προ ημερών ότι από τα 15 πυροβόλα που έχουν παραλάβει οι Ουκρανοί (8 από Γερμανία, 7 από Ολλανδία) μόνο 5 παραμένουν λειτουργικά. Αυτό το στοιχείο, οδηγεί σε υποθέσεις για την τακτική χρησιμοποίηση, σε συνάρτηση με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή.
Η εικόνα που έχει μεταφερθεί για την τακτική χρησιμοποίηση των πυροβόλων από πλευράς Ουκρανών, είναι αυτή της δράσεως ακόμη και ανά Ουλαμούς (δηλαδή ούτε καν ως Πυροβολαρχίες) οι οποίοι έπειτα από μερικές βολές μετακινούνται. Αυτή η διασπορά γίνεται αφενός για να καταστεί δυσχερέστερος ο εντοπισμός των πυροβόλων από τον εχθρό, αφετέρου για να καλυφθούν με πυρά υποστηρίξεως μεγαλύτεροι τομείς του μετώπου. Εάν επιδιώκεται η εκμετάλλευση στο έπακρο της υψηλής ταχυβολίας που έχει σχεδιασθεί για να προσφέρει το PzH 2000, προφανώς αυτά χρησιμοποιούνται σύμφωνα με την αντίληψη ότι, ενδεικτικώς, τριπλάσια ταχυβολία ισούται με δράση – απόδοση τριπλασίου αριθμού πυροβόλων. Ως εκ τούτου, Ουλαμός δύο PzH 2000, θεωρείται ότι καλύπτει την δράση Πυροβολαρχίας έξι σωλήνων. Αυτό σημαίνει ότι για να επιτευχθεί αυτό, τα ενταγμένα σε Ουλαμό πυροβόλα πραγματοποιούν πολύ μεγαλύτερο αριθμό βολών ημερησίως από αυτόν που θα εκτελούσαν εάν δρούσαν ως Πυροβολαρχία ή Μοίρα πυροβολικού και επομένως, ο ρυθμός φθοράς θα ήταν πολύ μικρότερος.
Συνοψίζοντας, το PzH 2000 παραμένει ένα από τα πιο εξελιγμένα, αν όχι το κορυφαίο, αυτοκινούμενο πυροβόλο στην κατηγορία του, διεθνώς. Όπως όλα τα οπλικά συστήματα, υπάρχουν όρια και παράμετροι σωστής χρησιμοποιήσεως, προς επίτευξη σταθερά της βέλτιστης αποδόσεως. Εφόσον αυτά τα όρια και παράμετροι παραβιάζονται, όλα τα οπλικά συστήματα δοκιμάζονται στον ύψιστο βαθμό, με τις ανάλογες συνέπειες. Όσο πιο οργανωμένος κι εκπαιδευμένος είναι ο επιχειρησιακός χρήστης, τόσο ευχερέστερα ανταποκρίνεται στην σωστή επιχειρησιακή εκμετάλλευση των οπλικών συστημάτων που διαθέτει.
