Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου Ερντογάν προς Τούρκους δημοσιογράφους την επομένη της συναντήσεώς του με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν στις 29 Σεπτεμβρίου, σχετικώς με ζητήματα αμυντικής συνεργασίας που αφορούν ΗΠΑ, Ρωσία αλλά και Γερμανία, έχουν ένα ενδιαφέρον ως προς τις ακριβείς διατυπώσεις και το νόημα, προφανές ή λιγότερο προφανές.
S-400
Στο “γνωστό” ζήτημα του ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος που έχει προμηθευτεί η Τουρκία, ο Ερντογάν είπε: “Η διαδικασία του S-400 συνεχίζεται. Δεν υπάρχει επιστροφή. Φυσικά, σε αυτή την χρήσιμη συνάντηση, μιλήσαμε γι’ αυτό λεπτομερώς και συζητήσαμε πως να προχωρήσουμε περισσότερο“. Διαβεβαίωσε δηλαδή για άλλη μια φορά, ότι δεν υπάρχει πρόθεση εγκαταλείψεως του συστήματος που έχει αγορασθεί, με αποθήκευση ή κάποιον άλλον τρόπο που έχει προταθεί από αμερικανικής πλευράς. Οι “συζητήσεις” για συνέχεια μπορεί να γίνονται, σκοντάφτουν όμως στο ότι η Τουρκία θέτει όρο σε μια νέα προμήθεια την παραχώρηση τεχνολογίας, την οποία δεν είναι πρόθυμη να παραχωρήσει η Μόσχα, όπως έχει αναφερθεί στα διάφορα μέσα.
Ο Τούρκος πρόεδρος δεν επανέλαβε ευθέως πως θα υπάρξει και νέα προμήθεια S-400, όπως είχε “εξωθηθεί” να πει μερικές ημέρες πριν, κατά την επίσκεψή του στην Νέα Υόρκη, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS. Σε εκείνη την περίπτωση, έπειτα από μια γενική τοποθέτησή του για το δικαίωμα της Τουρκίας να αποφασίζει η ίδια τις προμήθειες αμυντικού υλικού, η δημοσιογράφος σχολίασε ότι τα λόγια του ακούγονταν σαν να εννοούσε και νέα προμήθεια S-400. Ο Ερντογάν συγκατένευσε αλλά είναι σαφές ότι θα μπορούσε εξαρχής να έχει ανακοινώσει ο ίδιος απερίφραστα μια τέτοια απόφαση ως επικείμενη, αντί να βεβαιώσει ότι τα λόγια του ακούγονται σαν να το εννοεί. Η γενική τοποθέτησή του, ήταν: “Στο μέλλον, κανείς δεν θα είναι σε θέση να παρεμβαίνει ως προς το τι είδους οπλικά συστήματα προμηθευόμαστε, από ποια χώρα, σε τι επίπεδο. Κανείς δεν μπορεί να παρεμβαίνει σε αυτό. Είμαστε οι μόνοι που λαμβάνουμε τις αποφάσεις“.
Καθώς οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει και το έπραξαν και τώρα, ότι νέα προμήθεια S-400 από την Τουρκία θα σημάνει επιβολή νέων κυρώσεων βάσει της νομοθεσίας CAATSA, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τουρκική ενέργεια που θα οξύνει περισσότερο τα πράγματα. Όλο αυτό το διάστημα, δηλώσεις από ρωσικής πλευράς μιλούν για συζητήσεις με την Τουρκία και επικείμενη νέα υπογραφή συμβάσεως S-400, αλλά περισσότερο δείχνουν να εννοούν την πιθανή ύπαρξη κοινού συμφωνημένου πλαισίου ως προς τους όρους.
F-35
Για την περίπτωση της εμπλοκής στο πρόγραμμα του αμερικανικού μαχητικού F-35, ο Ερντογάν ανέφερε πως θα συναντήσει τον πρόεδρο Μπάιντεν στην επικείμενη σύνοδο του G-20 στην Ρώμη, για να συζητήσουν το θέμα. Η Τουρκία έχει θέσει το ζήτημα της καταβολής 1,4 δισ. $ μέχρι την αποπομπή της από το πρόγραμμα και τα λόγια του Ερντογάν ήταν χαρακτηριστικά: “Έχουμε καταβάλει 1,4 δισ. $, τί θα γίνει με αυτά; Δεν τα βγάλαμε αυτά τα χρήματα εύκολα. Είτε θα μας δώσουν τα αεροπλάνα μας είτε θα μας δώσουν τα χρήματα“.
Είναι σαφές ότι η Τουρκία διεκδικεί παράδοση των F-35 και εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για το πρόγραμμα.
Ρωσικοί αεροπορικοί κινητήρες και μαχητικά αεροσκάφη
Ο Ερντογάν αποκάλυψε το περιεχόμενο των συζητήσεων με τον Πούτιν, σε θέματα συνεργασίας στην αμυντική βιομηχανία. “Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε διεξοδικώς τα βήματα που απαιτούνται για την παραγωγή αεροπορικών κινητήρων και μαχητικών αεροσκαφών. Θεού θέλοντος, θα κάνουμε βήματα στους αεροπορικούς κινητήρες […] Θεού θέλοντος θα έχουμε κοινά βήματα με την Ρωσία. Δεν υπάρχει σταματημός“.
Δηλώσεις περισσότερο, και προφανώς κάποιες συζητήσεις, για το ενδεχόμενο προμήθειας ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών, έχουν γίνει αρκετές τα τελευταία έτη αλλά εδώ ο Ερντογάν μίλησε για παραγωγή. Οι δηλώσεις αυτές γίνονται για να λειτουργήσουν περισσότερο ως μοχλός πιέσεως στην υπόθεση του προγράμματος F-35. Στροφή της Τουρκικής Αεροπορίας σε ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη, θεωρείται αδιανόητη, ιδίως από την στιγμή που η Ρωσία δεν έχει την διάθεση να αντιμετωπίσει προνομιακώς την χώρα του ΝΑΤΟ και να μην της διαθέσει υποβαθμισμένες εξαγωγικές εκδόσεις. Ήδη το σύστημα S-400 θεωρείται ότι εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία. Εξάλλου, η παραχώρηση τεχνολογίας για συμπαραγωγή αεροσκαφών, συνιστά άλλη μια μεγάλη πρόκληση, σε επίπεδο βιομηχανίας.
Ο τομέας των αεροπορικών κινητήρων, είναι πιθανότερο να αφορά την πολιτική αγορά. Η Τουρκία έχει πρόθεση αναπτύξεως και πολιτικών αεροσκαφών. Συνανάπτυξη κινητήρα με την Ρωσία για τουρκικής αναπτύξεως αεριωθούμενα στρατιωτικά αεροσκάφη, οπως στην περίπτωση του TF-X, θεωρείται απίθανη.
Υποβρύχια
Ο Τούρκος πρόεδρος επεκτάθηκε ως προς την υπό συζήτηση ατζέντα συνεργασίας με την Ρωσία. “Ένας άλλος τομέας στον οποίο μπορούμε να κάνουμε αρκετά βήματα είναι στην ναυπήγηση πλοίων. Θεού θέλοντος θα κάνουμε κοινά βήματα ακόμη και στα υποβρύχια“, είπε σύμφωνα με το τουρκικό τηλεοπτικό κανάλι ΝΤV. Κατόπιν όμως αναφέρθηκε στην υφισταμένη συνεργασία με την Γερμανία, στα υποβρύχια: “Η Γερμανία καθυστερεί τα πράγματα. Εάν η Γερμανία δεν τηρήσει την υπόσχεσή της, αυτό που θα κάνουμε είναι να βρούμε εναλλακτικές, οι οποίες είναι ατελείωτες“.
Η σαφής αναφορά, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι πολιτικοδιπλωματικές πιέσεις προς την γερμανική κυβέρνηση για τα υποβρύχια Type 214TN, στις οποίες συμμετέχει και η Ελλάδα, έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Επισήμως η γερμανική κυβέρνηση εμφανίζεται σταθερή στην υλοποίηση της συμβάσεως για 6 υποβρύχια που ναυπηγούνται στην Τουρκία, δηλώνει δε ότι τυχόν υπαναχώρηση θα έχει ως συνέπεια την επιβολή ρητρών, βάσει των συμβατικών όρων. Εν τούτοις, το ότι ο Ερντογάν μίλησε ευθέως για καθυστερήσεις, όπως και η προειδοποίηση για στροφή δήθεν στην Ρωσία και σε αυτόν τον τομέα, επιβεβαιώνουν την ύπαρξη προβλήματος.
Καθώς το πρόγραμμα των Type 214ΤΝ δεν μπορεί να εμποδίζεται επ’ άπειρον, η απειλή για στροφή στην Ρωσία, αφορά προφανώς το μέλλον, στο οποίο η Τουρκία έχει δρομολογήσει το πρόγραμμα εθνικού υποβρυχίου. Πρόκειται όπως υποστηρίζουμε, για πρόγραμμα που αφορά επί της ουσίας σύμβαση συναναπτύξεως υποβρυχίου στηριζόμενο στο σχέδιο του Type 218 της γερμανικής TKNS.
Η συνεργασία της Τουρκίας με την Γερμανία στα υποβρύχια και το επιδιωκόμενο εμπάργκο
Διάστημα – Ενέργεια
Κατά τον Ερντογάν: “Ο Πούτιν θα ήθελε να εργαστεί με την Τουρκία στο διάστημα. Οι ομάδες μας θα εξετάσουν το θέμα και θα ορίσουν έναν οδικό χάρτη. Υπάρχει και μια ακόμη προσφορά, με την δημιουργία μιας θαλασσίας και μιας χερσαίας πλατφόρμας [εκτόξευσης], μπορούμε να εργαστούμε από κοινού σε δοκιμές εκτόξευσης πυραύλων στο διάστημα“.
Με τα ανωτέρω, συμπληρώθηκε η ατζέντα της συζητήσεως, που ως πιο συγκεκριμένο αντικείμενο φαίνεται ότι είχε την ανέγερση άλλων δύο εργοστασίων παραγωγής πυρηνικής ενεργείας στην Τουρκία, πέραν του Ακουγιού. “Συμφώνησε [ο Πούτιν] να εργαστούμε επ’ αυτού του θέματος“, είπε ο Ερντογάν.
Σύνοψη
Ο Ερντογάν είπε εισαγωγικώς: “Η ατζέντα μας εστίασε κυρίως σε τρόπους περαιτέρω αναπτύξεως των Τουρκορωσικών σχέσεων, τα κοινά βήματα που μπορούμε να κάνουμε από την αμυντική βιομηχανία, τα πολιτικά και τα στρατιωτικά θέματα, και τις επενδύσεις που μπορούμε να κάνουμε από κοινού“. Από τα όσα αναλύθηκαν ανωτέρω, διαφαίνονται αρχικές συνεννοήσεις για διερεύνηση τομέων νέας συνεργασίας, είναι όμως σαφές ότι αυτές έχουν διπλή πολιτική σκοπιμότητα: από την μία επιδιώκουν να δελεάσουν την Ρωσία με την “ανοικτή” τουρκική αγορά, ώστε να διευκολυνθούν ρωσικές υποχωρήσεις στην υπόθεση της Συρίας και του Ιντλίμπ, όπου τελευταίως ρωσικές και συριακές δυνάμεις πλήττουν θέσεις των συμμάχων των Τούρκων, από την άλλη έχουν σε μεγάλο βαθμό χαρακτήρα εκβιασμού προς τις ΗΠΑ, χωρίς να έχει υπάρξει εξέλιξη ούτε σε μια νέα προμήθεια S-400, που μπορεί να θεωρηθεί το πλέον ώριμο πεδίο υφισταμένης συνεργασίας, με αυτό της πυρηνικής ενεργείας.
Η συνάντηση με τον πρόεδρο Πούτιν επιδιώχθηκε μετά την άρνηση του προέδρου Μπάιντεν να συναντηθεί με τον Ερντογάν στην Νέα Υόρκη κατά την Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών προ μερικών ημερών. Όπως είπε, η Ουάσιγκτον ανταποκρίθηκε ενημερώνοντας για κατ’ ιδίαν συνάντηση στα τέλη Οκτωβρίου κατά την σύνοδο των G-20 ενώ υπάρχει και μια ακόμη ευκαιρία για συνάντηση τον Νοέμβριο, στην σύνοδο για την κλιματική αλλαγή.
Type 214TN + IDAS: Η επιχειρησιακή πρόκληση στο εγγύς μέλλον για το Πολεμικό Ναυτικό;
