Τι είναι το OCEAN2020 και η ελληνική προσπάθεια με το USV SeaRider που παρουσίασε η INTRACOM Defense
Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Ενημέρωση για την συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα OCEAN2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Μη Επανδρωμένο Σκάφος Επιφανείας SeaRider πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της INTRACOM Defense (IDE).
Το OCEAN2020 (Open Cooperation for European mAritime awareNess) είναι το πρώτο μεγάλο συνεργατικό έργο Έρευνας & Ανάπτυξης στο χώρο της Άμυνας που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος Προπαρασκευαστικής Δράσης για Αμυντικές Έρευνες (Preparatory Action on Defense Research – PADR) με τη σύμβαση Νο. 801697. Το έργο ξεκίνησε στις 10/11 Απριλίου 2018 και θα διαρκέσει 36 μήνες. Ο προϋπολογισμός είναι 35,48 εκατ. € και συντονιστής είναι η ιταλική Leonardo υπό την επίβλεψη της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Άμυνας (European Defense Agency – EDA).
Οι στόχοι του έργου είναι:
• Να αντιμετωπιστούν οι νέοι τύποι απειλών σε πλοία, τόσο από θάλασσα όσο και από ξηρά, μέσω της:
o Επέκτασης των υφιστάμενων δυνατοτήτων αναγνώρισης και στόχευσης (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition and Reconnaissance – ISTAR) με την ενσωμάτωση Μη Επανδρωμένων Συστημάτων (εναερίων, επιφανείας και υποβρυχίων) στη διαχείριση μάχης.
o Δραστικής μείωσης του χρόνου λήψης αποφάσεων λόγω της ευρείας υιοθέτησης προηγμένων τεχνικών διαχείρισης και σύντηξης δεδομένων (data fusion).
o Βελτίωσης της διαλειτουργικότητας μεταξύ EU και NATO λόγω της χρήσης ανοικτών αρχιτεκτονικών και προτύπων.
o Αύξησης της αυτονομίας των Μη Επανδρωμένων Συστημάτων και της ενσωμάτωσης σε αυτά χαρακτηριστικών αυτονομίας.
• Να υλοποιηθεί σύστημα συλλογής, διαχείρισης και διαμοιρασμού πληροφοριών σχετικών με τις ναυτικές επιχειρήσεις μέσω της ολοκλήρωσης δεδομένων της ΕΕ, του ΝΑΤΟ και πολιτικών εφαρμογών καθώς και της ανάπτυξης ανοικτής Ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής C4ISR, κάνοντας έτσι τα πρώτα βήματα προς την ανάπτυξη ενός Ευρωπαϊκού Maritime Operation Centre (EU MOC).
• Να επιδειχθεί υψηλό επίπεδο ολοκλήρωσης μεταξύ ετερογενών συστημάτων από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες σε επιχειρησιακές συνθήκες μέσω δύο επιδείξεων πλήρους κλίμακας.
Το ελληνικό USV
Το SeaRider είναι ένα USV που αναπτύχθηκε με την συνεργασία IDE και Barracuda, που βασίζεται σε ένα σκάφος σταθερής γάστρας (RHIB) Κατηγορίας Β, δηλαδή ικανό για πλου με ένταση ανέμων 8 μποφόρ. H Barracuda είναι μια εταιρεία που ιδρύθηκε το 1986 με έδρα στην Γαλλία αλλά η ελληνική ιδιοκτησία την μετέφερε στην Ελλάδα το 1992. Το 70% της παραγωγής της προορίζεται για τις ένοπλες δυνάμεις της Ελλάδας και ξένων χωρών. Από τα βασικά πλεονεκτήματα των ταχυπλόων της θεωρείται η μακροζωία, δεδομένου ότι οι αεροθάλαμοι των φουσκωτών δεν θέλουν πλήρωση για 30 έτη και η ανθεκτικότητα της γάστρας ορίζεται στα 70 έτη.
Το SeaRider στηρίζεται στο μοντέλο Barracuda 597 με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
• Μήκος: 5.98 μ.
• Πλάτος: 2.62 μ.
• Βάρος (κενό): 650 κ.
• Μέγιστη ποσότητα καυσίμου: 300 λ.
• Μέγιστο βάρος: 1.020 κ.
• Εξωλέμβια μηχανή 6κύλινδρη Mercury 175 HP
• Μέγιστη ταχύτητα: 40 κόμβοι
• Αυτονομία: 6-10 ώρες
• Μεγάλο στεγανό χώρο για τη φιλοξενία του εξοπλισμού της αποστολής
• Μεταλλικό roll bar για τη στήριξη αισθητήρων, κεραιών και άλλων ηλεκτρονικών
Το SeaRider είναι εξοπλισμένο με επικοινωνιακό εξοπλισμό UHF υψηλών ταχυτήτων τελευταίας τεχνολογίας, που υποστηρίζει πολλαπλές τοπολογίες, πολλαπλά επίπεδα ασφάλειας επικοινωνιών (TRANSEC και COMSEC), προηγμένους μηχανισμούς διασφάλισης ποιότητας υπηρεσίας (Quality-of-Service – QoS) και σύστημα διαχείρισης. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του συστήματος είναι ειδικά προσαρμοσμένα για λειτουργία σε θαλάσσιο περιβάλλον με αποτέλεσμα η μέγιστη εμβέλεια να προσεγγίζει τα 20 ναυτικά μίλια.
Από πλευράς αισθητήρων, το SeaRider φέρει:
• Σταθεροποιημένο ηλεκτρο-οπτικό/IR σύστημα που περιλαμβάνει κάμερες ημέρας/νυκτός με οπτικό x36 και ψηφιακό x 12 zoom. H κάμερα IR είναι ανάλυσης (640×512 pixel) με πεδίο θέας 25 μοίρες x 20 μοίρες.
• Ραντάρ επιφανείας SIMRAD με δυνατότητα παρακολούθησης μέχρι 10 στόχων ταυτόχρονα και εμβέλεια 36 ναυτικών μιλίων.
• Δέκτη AIS class B.
• Κάμερες πλοήγησης με κάλυψη 360 μοιρών.
Για την πλοήγησή του χρησιμοποιείται αυτόματος πιλότος και πυξίδα GPS. Το SeaRider και ο εξοπλισμός του ελέγχονται από απόσταση, μέσω προηγμένου Σταθμού Ελέγχου (Command & Control – C2), βασισμένου στο προϊόν iDefender (C2 suite) της IDE, που ενσωματώνει:
• Τηλεχειρισμό του σκάφους είτε άμεσα μέσω joystick είτε με χρήση waypoints.
• Τηλεχειρισμό του εξοπλισμού αποστολής.
• Απεικόνιση δεδομένων τηλεμετρίας.
• Απεικόνιση στόχων και κινούμενης εικόνας.
• Πληροφορία χαρτών.
Το SeaRider μπορεί να επιχειρήσει από λιμάνι ή ναυτική μονάδα και να εκτελέσει πολύπλοκες και επικίνδυνες αποστολές ISR με μειωμένο κόστος και κίνδυνο για το προσωπικό.
Συμμετοχή στην πρώτη επίδειξη θαλάσσης
Το διάστημα 18-22 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στον κόλπο του Τάραντα της Ιταλίας η πρώτη επίδειξη θαλάσσης στο πλαίσιο του OCEAN2020 (κόλπος του Τάραντα). Τις δύο πρώτες ημέρες εκτελέστηκαν δοκιμές και η βασική επίδειξη έλαβε χώρα το διήμερο 20-21 Νοεμβρίου. Την τελευταία ημέρα (22 Νοεμβρίου) έγινε η αποτίμηση της επίδειξης. Στην επίδειξη συμμετείχαν η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία.
Ο βασικός στόχος ήταν να επιδειχθεί η λειτουργία Μη Επανδρωμένων Συστημάτων διαφόρων ειδών και κατασκευαστών ούτως ώστε να βελτιωθεί η επιτήρηση σε Ναυτικές επιχειρήσεις μέσω της παροχής δεδομένων, εικόνων και video σε πραγματικό χρόνο από τα οχήματα αυτά σε 3 εθνικά Κέντρα Ναυτικών Επιχειρήσεων (Maritime Operation Centers – MOC την Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία) καθώς και στο Ευρωπαϊκό MOC που προσωρινά στεγάζεται στα κεντρικά γραφεία της EDA στις Βρυξέλλες.
Στην επίδειξη συμμετείχαν το SeaRider ως μέσο επιφανείας (USV), υποβρύχια μη επανδρωμένα οχήματα USUBV) και εναέρια μη επανδρωμένα μέσα (UAV), καθέτου απονηώσεως. Συνολικώς συμμετείχαν 6 πολεμικά πλοία και 9 μη επανδρωμένα συστήματα (4 αεροπορικά, 3 επιφανείας, 2 υποβρύχια). Όλα τα συστήματα είναι σχεδιασμένα για να χρησιμοποιούν “μητρικό” πλοίο ως πλατφόρμα εξορμήσεως αν και στην επίδειξη κάποια εναέρια μέσα απογειώθηκαν από την ξηρά. Επιδείχθηκαν 2 σενάρια:
• Το πρώτο συνδύασε τη συνεχή επιτήρηση ευρείας περιοχής και τη Ναυτική αποτροπή (Maritime Interdiction) ενός σκάφους-απειλή. Το SeaRider της IDE:
o Καθελκύσθηκε από την φρεγάτα ΛΗΜΝΟΣ (F451) του Πολεμικού Ναυτικού.
o Παρακολούθησε τον στόχο με τον ηλεκτρο-οπτικό/IR αισθητήρα πλέοντας παράλληλα.
o Διαμοίρασε το video στα Εθνικά/ EU MOC σε πραγματικό χρόνο.
o Ανελκύστηκε από την φρεγάτα.
• Το δεύτερο σενάριο αφορούσε την παρακολούθηση καμουφλαρισμένου ναρκοθετικού σκάφους. Το SeaRider της IDE:
o Εκτελώντας περιπολία μέσα στον λιμένα, εντόπισε τον στόχο με το ραντάρ επιφανείας καθώς αυτός αναχωρούσε.
o Ταυτοποίησε τον στόχο με τον ηλεκτρο-οπτικό/IR αισθητήρα.
o Διαμοίρασε το video και την ιχνηλάτηση radar στα Εθνικά/ EU MOC σε πραγματικό χρόνο.
Η απόδοση του SeaRider κρίθηκε εξαιρετική. Σημειώνεται ότι ενώ όλα εξελίχθηκαν ομαλά, αυτό δεν συνέβη σε όλες τις περιπτώσεις με τα εναέρια UAV, τα οποία αντιμετώπισαν ορισμένες φορές προβλήματα απονηώσεως λόγω θαλασσοταραχής. Η πραγματικότητα αυτή τονίζει την σημασία του συνδυασμού USV/UAV, καθώς τα πρώτα μπορεί να υστερούν σε εμβέλεια από την βάση ή το μητρικό πλοίο (λόγω του περιορισμού line of sight της ζεύξεως επικοινωνίας) αλλά υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες παραμένουν ικανά για επιχείρηση.
Σε μεγαλύτερο επίπεδο, εξαιρετικά σημαντική αξιολογείται η μετάδοση σε πραγματικό χρόνο εικόνας βίντεο από το ηλεκτρο-οπτικό σύνολο των μη επανδρωμένων μέσων, χάρη στην δορυφορική επικοινωνία του μητρικού πλοίου, με τα Εθνικά Κέντρα Επιχειρήσεων (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία) και το EU MOC στις Βρυξέλλες. Στην Ελλάδα, η αντίστοιχη υποδομή Ελληνικού Κέντρου Ναυτικών Επιχειρήσεων δημιουργήθηκε από την IDE στο Στρατηγείο Διοίκησης Ανατολικής Μεσογείου (ΣΔΑΜ) στην Αγία Παρασκευή Αττικής. Η μετάδοση εικόνας ήταν απρόσκοπτη καθ’ όλη την διάρκεια της επιδείξεως, σε όλα τα Κέντρα Επιχειρήσεων ταυτοχρόνως.
Προοπτικές του SeaRider
Όπως καθίσταται αντιληπτό, το SeaRider βασίζεται σε ένα μικρό φουσκωτό σκάφος, επειδή η απαίτηση ήταν να μπορεί να καθελκύεται από μεγαλύτερο πολεμικό. Αντιστοίχως, πέραν των υπερσύγχρονων συστημάτων επικοινωνίας που εγκατέστησε σε αυτό η IDE, το ηλεκτρο-οπτικό σύνολο είναι βασικό, με τις ανάλογες επιδόσεις στην αποκάλυψη απειλών κ.λπ. Αυτό όμως είναι σαφές ότι είναι ένας συμβατισμός, για τις ανάγκες της επιδείξεως, που αποβλέπει στην επίδειξη ικανοτήτων. Είναι σαφές ότι στο USV μπορούν να εγκατασταθούν αισθητήρες μεγαλύτερων επιδόσεων, όπως και ότι στο μέλλον μπορεί να αναπτυχθεί και ένα μεγαλύτερο USV.
Το τελευταίο είναι περίπου μονόδρομος, επειδή πρόκειται για στρατιωτικές εφαρμογές της όλης τεχνολογίας, δηλαδή το ζήτημα είναι καθαρά η αντιμετώπιση θαλασσίων απειλών. Συνεπώς είναι αυτονόητο ότι το USV μπορεί να αποτελεί ταυτοχρόνως και φορέα σταθεροποιημένου σταθμού οπλισμού (ενδεικτικώς βαρύ πολυβόλο 12,7 mm) για την αντιμετώπιση από το ίδιο της απειλής και την εξάλειψή της, χωρίς άλλη ενέργεια από το μητρικό πλοίο. Ανάλογη απαίτηση ισχύει και στην περίπτωση της συμμετοχής του USV στο πλαίσιο μέτρων φυλάξεως λιμένων. Τέλος, είναι προφανής η αξία τέτοιων οπλισμένων συστημάτων σε Ειδικές Επιχειρήσεις σε θαλάσσιο περιβάλλον. Από τεχνολογικής απόψεως, το ναυπηγικό κομμάτι δεν αποτελεί πρόκληση για την Barracuda αλλά αναδεικνύεται η επένδυση που πρέπει να γίνει από ελληνικές εταιρείες του χώρου στην ανάπτυξη ελληνικών τηλεχειριζόμενων σταθεροποιημένων σταθμών οπλισμού για χερσαίες και θαλάσσιες πλατφόρμες.
Η υπόλοιπη ελληνική συμμετοχή στο OCEAN2020
Ενώ τα τεχνολογικά επιτεύγματα είναι αυτά που εκτελούν τον σκοπό ενός προγράμματος, πολύ μεγάλο και σημαντικό είναι το κομμάτι της μελέτης, της μοντελοποίησης και της ανάλυσης απαιτήσεων. Πέραν της IDE και της Barracuda, η ελληνική συμμετοχή στο OCEAN2020 συμπληρωνόταν από την εταιρεία Altus LSA, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και φυσικά το ΥΠΕΘΑ. Αναλυτικότερα, οι ρόλοι που διαδραμάτισαν οι ελληνικοί φορείς ήταν:
• INTRACOM DEFENSE (IDE):
o Παρείχε το USV SeaRider.
o Ηγήθηκε των προσπαθειών της Κοινοπραξίας για την ανάλυση απαιτήσεων στον τομέα των USV (πλατφόρμα και αισθητήρες).
o Ανέλαβε τη συνολική σχεδίαση των ραδιοεπικοινωνιών UHF/VHF.
o Συμμετείχε στη μελέτη για την ασφάλεια των επικοινωνιών.
• Altus LSA:
o Υποστήριξε τις δραστηριότητες μοντελοποίησης επανδρωμένων/ μη επανδρωμένων εναερίων συστημάτων και αισθητήρων καθώς και συστημάτων επιφανείας.
o Συμμετείχε στην αναβάθμιση και τους ελέγχους ολοκλήρωσης του Ελληνικού Κέντρου Ναυτικών Επιχειρήσεων (Hellenic MOC).
o Σχεδίασε τη διεπαφή του χειριστή του MOC.
• Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών:
o Μοντελοποίησε και εξομοίωσε τεχνικές αυτόνομης συμπεριφοράς Μη Επανδρωμένων Συστημάτων.
• Υπουργείο Εθνικής Άμυνας (Πολεμικό Ναυτικό ως τελικός χρήστης):
o Συμμετείχε στην ανάλυση απαιτήσεων και στον ορισμό των σεναρίων επίδειξης.
o Διέθεσε ναυτική μονάδα για την επίδειξη στη Μεσόγειο.
o Σχεδίασε και υλοποίησε το Ελληνικό Κέντρο Επιχειρήσεων (Hellenic MOC).
Τι θα προκύψει από το OCEAN2020
Στο OCEAN2020 συμμετέχουν 42 φορείς από 15 χώρες της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα, στο πλαίσιο του προγράμματος “λειτουργούν” δύο ομάδες χωρών, η μία της Μεσογείου (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και ενδεχομένως Πορτογαλία) και μία της “Βορείου Ευρώπης”, με αποτέλεσμα να προσφέρονται διαφορετικά μη επανδρωμένα συστήματα ως λύσεις, μεταξύ τους. Για τον λόγο αυτό, τον Αύγουστο του 2020 πρόκειται να διεξαχθεί η δεύτερη επίδειξη, στην Βαλτική Θάλασσα, υπό την ευθύνη του Σουηδικού Ναυτικού.
Για την χρηματοδότηση του προγράμματος, αφιερώθηκαν 35,48 εκατ. € εκ των οποίων 6,1% (2,16 εκατ. €) ήταν το μερίδιο που αναλογούσε στην Ελλάδα. Τα κονδύλια διατέθηκαν μεταξύ μεγάλων εταιρειών (66%), πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και ερευνητικών ινστιτούτων (21%), μικρομεσαίων επιχειρήσεων (11%) και τελικών χρηστών-χωρών της ΕΕ (2%).
Η επίδραση του έργου αναμένεται πολύπλευρη με κύριους άξονες την:
• Απόδειξη της δυνατότητας της Ευρώπης να χρηματοδοτήσει πανευρωπαϊκά έργα έρευνας για αμυντικές εφαρμογές.
• Ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας Μη Επανδρωμένων Συστημάτων για αμυντικές εφαρμογές.
• Εξέλιξη των στρατιωτικών δομών και διαδικασιών λόγω της εισαγωγής των Μη Επανδρωμένων Συστημάτων.
• Επίδειξη της επαύξησης των επιχειρησιακών δυνατοτήτων μίας Ναυτικής Δύναμης μέσω της ενσωμάτωσης Μη Επανδρωμένων Συστημάτων.
Όλα τα ανωτέρω μπορούν να επιτευχθούν από μια ανεπτυγμένη αμυντική βιομηχανία σε εθνικό επίπεδο, όμως στην περίπτωση της ΕΕ αυτό που επιδιώκεται είναι η κοινή σχεδίαση και εφαρμογή αντιλήψεως επιχειρήσεων και λύσεων σε συνολικό επίπεδο. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η παρουσίαση του SeaRider, επιβεβαιώνει ότι είναι εφικτή η κάλυψη των εθνικών αναγκών από εγχώρια συστήματα, τα οποία μπορούν να προωθηθούν και να σημειώσουν καλή πορεία και στην διεθνή αγορά.
Το OCEAN2020 χρηματοδοτήθηκε όπως προελέχθη στο πλαίσιο της Προπαρασκευαστικής Δράσης για Αμυντικές Έρευνες (PADR) η οποία αντιπροσωπεύει ένα βήμα προς ενίσχυση της αμυντικής συνεργασίας των χωρών της ΕΕ. Υιοθετώντας την PADR, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέβλεπε στην ανάπτυξη στο μέλλον ενός Ευρωπαϊκού Αμυντικού Ερευνητικού Προγράμματος (EDRP) για το επόμενο Πολυετές Χρηματοδοτικό Πλαίσιο (2021-2027). Αναμένεται λοιπόν τα αποτελέσματα του OCEAN2020 να αποτελέσουν την βάση για τις τελικές λύσεις που θα υιοθετηθούν στην θαλάσσια ασφάλεια, ενσωματώνοντας συγκεκριμένους νεωτερισμούς, σχεδιαστικές παραμέτρους και καλύπτοντας τις επιχειρησιακές απαιτήσεις των τελικών χρηστών.
