Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Πολύ πιο σύντομα απ’ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε, θα είναι σύμφωνα με πληροφορίες έτοιμο και ολοκληρωμένο να παρουσιασθεί, το πρώτο ελληνικής σχεδίασης σύστημα αντιμετώπισης απειλών drone! Το πρόγραμμα ανάπτυξης του πρώτου anti-drone συστήματος ελληνικής σχεδίασης εξελίσσεται και θα διατεθεί σε συνεργασία του Εθνικού Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) με την ελληνική εταιρεία Spirit Αεροναυπηγικα Συστηματα ΑΕ (SAS Technology).
Το Ινστιτούτο Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ/ΙΠΤΗΛ) στα πλαίσια του Η2020 Ευρωπαϊκού έργου Προηγμένη Ολιστική Ανίχνευση Αναγνώριση & Εξουδετέρωση Εχθρικών Drone (Advanced hoListic Adverse Drone Detection Identification & Neutralization – ALADDIN) συμμετείχε στον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την αξιολόγηση, ενός συστήματος αντι-ΣμηΕΑ (Συστήματα μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών) ως μια ολοκληρωμένη λύση στο αυξανόμενο πρόβλημα της απειλής ΣμηΕΑ, βασιζόμενο σε ένα, τελευταίας τεχνολογίας, σύστημα και ενισχύοντάς το με την έρευνα σε διάφορες τεχνολογίες και λειτουργίες ανίχνευσης και εξουδετέρωσης.
Έτσι, ανέπτυξε μεθοδολογίες βαθιάς μάθησης (Deep learning) και ενσωμάτωσε αισθητήρες διαφόρων τύπων για να υλοποιήσει την πρώτη ολοκληρωμένη πλατφόρμα ελληνικής σχεδίασης για ανίχνευση, ταυτοποίηση, εντοπισμό και εξουδετέρωση μη εξουσιοδοτημένων και εν δυνάμει εχθρικών, μη επανδρωμένων ιπτάμενων μέσων. Το συγκεκριμένο σύστημα συμμετείχε πρόσφατα σε διαγωνισμό τεχνολογίας που διοργανώθηκε από το ΝΑΤΟ και απέσπασε την 1η θέση προτείνοντας έναν ιχνηλάτη, που βασίζεται σε τεχνολογίες Μηχανικής Μάθησης/Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), με μια πρωτοποριακή μέθοδο παρακολούθησης, που βασίζεται στη συσχέτιση και συγχώνευση δεδομένων από πολλούς αισθητήρες.
Για την εξέλιξη και εμπορική αξιοποίηση του συστήματος, το ΕΚΕΤΑ θα συνεργαστεί με την εταιρεία SAS Τechnology, (www.sas-tech.gr), η οποία, αναμένεται να διαθέσει επίσημα τη συγκεκριμένη πλατφόρμα, για την οποία επέλεξε την ονομασία ΠΑΝΟΠΤΗΣ. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ, από τους αισθητήρες, μεταξύ των οποίων ηχητικός, θερμικός, ραντάρ κ.λπ., εξασφαλίζεται εντοπισμός απειλών drone σε απόσταση ακόμη και μεγαλύτερη των 5 χλμ., στοιχείο από το οποίο εξαρτάται η απόσταση εξουδετέρωσης αυτών. Ήδη καταβάλλεται προσπάθεια ενσωματώσεως όσο το δυνατόν περισσοτέρων ελληνικών λύσεων, στο τελικό προϊόν.
Η SAS Τechnology είναι μια εταιρεία κατασκευής μη επανδρωμένων μέσων και είναι μέλος του SWG (Spirit World Group) του επιχειρηματία Μιχάλη Σπυριδάκου. Η SAS Technology, η οποία εντυπωσιάζει με τις αμιγώς ελληνικές σειρές μη επανδρωμένων συστημάτων, που διαθέτουν πολλαπλά μεσαίου ως μεγάλου βάρους απογείωσης μοντέλα, προοριζόμενα τόσο για πολιτική όσο και για επιχειρησιακή (τακτική) χρήση συμπεριλαμβανομένου και του πρώτου Ελληνικού Οπλισμένου UAV με ρουκέτες και προοριζόμενου για εγγύς αεροπορική υποστήριξη, αποφάσισε στα πλαίσια ανάπτυξης εφαρμογών αμυντικού ενδιαφέροντος να προχωρήσει ένα βήμα παραπάνω καλύπτοντας την ανάγκη ελέγχου και αποτροπής των νέων κινδύνων, που συνεπάγεται η αλματώδης αύξηση της χρήσης εμπορικών αλλά και όλων των άλλων τύπων ΣμηΕΑ.
Το ΕΚΕΤΑ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας για την παροχή λύσεων στις σύγχρονες προκλήσεις της κοινωνίας. Έχοντας μακροχρόνια εμπειρία -μεταξύ πολλών άλλων- στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης και της Μηχανικής Μάθησης, προχώρησε στην ανάπτυξη αυτού του προηγμένου συστήματος αντιμέτρων UAV, προκειμένου να παράσχει λύση στο αυξανόμενο πρόβλημα απειλής από τη χρήση μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων.
Η ανίχνευση, η ταυτοποίηση και η εξουδετέρωση ΣμηΕΑ που πετούν κοντά σε βασικές υποδομές ή ευαίσθητες περιοχές, αποτελούν πλέον μια κρίσιμη και απαραίτητη λειτουργία, καθώς οι μη συμβατικές απειλές απαιτούν πιο προηγμένες λύσεις και λαμβάνονται ήδη πολλές βιομηχανικές και κυβερνητικές πρωτοβουλίες για να αντιμετωπίσουν αυτήν τη νέα απειλή.
Οι κίνδυνοι αυτοί εξελίσσονται σε σοβαρές απειλές, όπως έχουν αποδείξει τα πολλαπλά πρόσφατα περιστατικά ασφάλειας που αφορούν drone διεθνώς αλλά και στην χώρα μας. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα τέτοιων περιστατικών, όπως η εντεινόμενη τάση παραβίασης των Ελληνικών συνόρων από τουρκικά drones, η επίθεση στην Σαουδαραβική ARAMCO με ιδιοκατασκευασμένα drone, επιθέσεις εναντίον πολιτικών ηγετών κ.λπ.
Πέρα από την ευθεία απειλή, τα drone έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται δυναμικά και από διάφορες παραβατικές ομάδες ως εργαλεία κατασκοπείας διευκόλυνσης παράνομης μετανάστευσης, λαθρεμπόριο, διακίνηση παράνομων ουσιών κ.ά.
Η απειλή αυτή εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και διαμορφώνεται σε μια υπολογίσιμη και σε μεγάλο βαθμό ασύμμετρη απειλή για:
- Στρατιωτικές υποδομές.
- Κρίσιμες υποδομές κοινής ωφέλειας.
- Τρομοκρατικές ενέργειες.
- Αεροδρόμια.
- Ναυτιλία τόσο στην εμπορική/τουριστική (Yachting) όσο και στο Πολεμικό Ναυτικό, όπου κρίνεται πλέον απαραίτητο.
- Κυβερνητικά κτίρια.
- Μέσα μαζικής μεταφοράς.
- Πολυπληθείς εκδηλώσεις (Συναυλίες, Γήπεδα κ.λπ.).
Λαμβάνοντας υπόψη τους παραπάνω κινδύνους, το ΕΚΕΤΑ και η SAS Technology έχουν συνάψει σχετικό Μνημόνιο Συνεργασίας στους τομείς της έρευνας, σχεδίασης και παροχής εξειδικευμένων υπηρεσιών, που θα οδηγήσουν στην εξέλιξη και εμπορική διάθεση στην ελληνική και διεθνή αγορά ενός συστήματος ανίχνευσης πολλαπλών απειλών drone, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα.
Τα υπάρχοντα σήμερα συστήματα, δεν μπορούν να ανιχνεύσουν ΣμηΕΑ μικρών διαστάσεων ούτε να αξιολογήσουν την σοβαρότητα της απειλής καθώς και να προτείνουν και ενεργοποιήσουν αντίμετρα. Για τον λόγο αυτό, κρίθηκε αναγκαία βάσει απαιτήσεων τελικών χρηστών, η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πλατφόρμας για ανίχνευση, ταυτοποίηση, εντοπισμό και εξουδετέρωση μη εξουσιοδοτημένων και εν δυνάμει εχθρικών, μη επανδρωμένων ιπτάμενων συσκευών με την Ανάπτυξη Πλέγματος Πολλαπλών Αισθητήρων για ευρεία και πολλαπλή κάλυψη.
Κύριες λειτουργικότητες του Συστήματος Anti-drone ΠΑΝΟΠΤΗΣ είναι:
1) Μηχανή Τεχνητής Νοημοσύνης για:
–Εντοπισμό, Αναγνώριση (τύπου), παρακολούθηση πιθανών κακόβουλων UAVs
-Επιλογή όπλου/τρόπου αντίδρασης, εμπλοκή/αποτίμηση.
2) Προηγμένη Πλατφόρμα Επιτήρησης για επιτήρηση της κατάστασης σε πραγματικό χρόνο.
3) Συστήματα Αντιμετώπισης της πιθανής απειλής.
Με την προηγμένη πλατφόρμα επιτήρησης ΠΑΝΟΠΤΗΣ, τα τακτοποιημένα ΣμηΕΑ προωθούνται στην πλατφόρμα επιτήρησης και διεπαφής με τον χρήστη, όπου γίνεται φανερή η θέση τους στον χάρτη αλλά και καταγραφή βασικών χαρακτηριστικών κίνησής τους όπως:
- συντεταγμένες.
- κατεύθυνση.
- ύψος.
- ταχύτητα πτήσης.
- χρονική στιγμή που έγινε η ταυτοποίησή τους.
Στη συνέχεια, με τα εξελιγμένα συστήματα εντοπισμού επιτυγχάνεται η:
- Απόκτηση ελέγχου χειρισμού (προσγείωση, ακινητοποίηση, ανακατεύθυνση).
- Αδρανοποίηση με Ηλεκτρονικά Αντίμετρα με ανάπτυξη παρεμβολών.
Επίσης, με την Οπτικοποίηση Απειλών στην Περιοχή Επιτήρησης μέσω της Ανίχνευσης Ακουστικού Ίχνους & το Υποσύστημα Καταχώρησης Ενδείξεων Αισθητήρων, επιτυγχάνεται η ανίχνευση τόσο της Επίθεσης Μονού ΣμηΕΑ όσο και Επίθεσης Σμήνους.
Το ΕΚΕΤΑ και η SAS Technology προσβλέπουν ανάπτυξη της καινοτόμου αυτής ελληνικής προσπάθειας πολύ μεγάλης σημασίας αλλά και σε αυτό καθαυτό το γεγονός της στενής τους συνεργασίας.
Η διάκριση του ΕΚΕΤΑ/ΙΠΤΗΛ στο ΝΑΤΟ
Το ΕΚΕΤΑ/ΙΠΤΗΛ διακρίθηκε προ μηνών σε διαγωνισμό που διοργάνωσε μεταξύ Φεβρουαρίου – Μαΐου 2021 η Υπηρεσία Επικοινωνιών & Πληροφοριών ΝΑΤΟ (NCIA) στα πλαίσια του Διεθνούς Συνεδρίου Συστημάτων Στρατιωτικών Επικοινωνιών & Πληροφοριών (ICMCIS). Το ICMCIS εφέτος, ήταν εστιασμένο στην εφαρμογή Τεχνιτής Νοημοσύνης και Μηχανικής Μάθησης στους τομείς της επίγνωσης καταστάσεως και λήψης αποφάσεως σε στρατιωτικό επίπεδο. Η όλη προσπάθεια αποβλέπει στην ενίσχυση των δυνατοτήτων καταπολέμησης της τρομοκρατίας.
Η NCIA ανακοίνωσε στις 20 Μαΐου τους νικητές του διαγωνισμού και τα εργαστήρια Οπτικής Αναλυτικής, Εικονικής και Επαυξημένης Πραγματικότητας και Οπτικής Υπολογιστικής του ΙΠΤΗΛ, κατέλαβαν την 1η και 3η θέση αντίστοιχα, στον διαγωνισμό δεδομένων (data challenge) για Μη Επανδρωμένα Συστήματα (UAS). Από τους διαγωνιζόμενους ζητήθηκε να καταγράψουν, να κατηγοριοποιήσουν και να ταυτοποιήσουν τα μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα (drone), καθώς αυτά πετούσαν σε μία καθορισμένη περιοχή, βάσει δεδομένων, προερχόμενων από τους διαθέσιμους αισθητήρες. Πιο συγκεκριμένα, τα drone έπρεπε να παρακολουθηθούν, ώστε να φανεί η θέση και η ταχύτητά τους, να κατηγοριοποιηθούν προκειμένου να καταδειχθεί η ύπαρξή τους και να ταυτοποιηθούν έτσι ώστε να καταδειχθεί ο τύπος του εκάστοτε μη επανδρωμένου εναέριου συστήματος.
Η ερευνητική ομάδα του εργαστηρίου Οπτικής Αναλυτικής, Εικονικής και Επαυξημένης Πραγματικότητας αποτελούμενη από τους Δημήτριο Τσικτσίρη, Θεοκτίστη Μαρινοπούλου, Ευτυχία Μακρή, Νικόλαο Σακελλαρίου, Ελένη Διαμαντίδου, Αναστάσιο Βαφειάδη, Ηλία Καλαμαρά, Αντώνιο Λάλα, Κωνσταντίνο Βότη, Δημήτριο Τζοβάρα, απέσπασε την πρώτη διάκριση, επιτυγχάνοντας να αναπτύξει ένα νέο μοντέλο μηχανικής μάθησης για την ταυτόχρονη επίλυση του τριπλού προβλήματος της παρακολούθησης – κατηγοριοποίησης – ταυτοποίησης μη επανδρωμένων εναερίων συστημάτων με αυξημένη ακρίβεια σε σύγκριση με τις μεμονωμένες προσεγγίσεις, καθώς και την καλύτερη βαθμολογία σε επίπεδο παρακολούθησης, αλλά και συνολικής λύσης, παρέχοντας τη δυνατότητα εύκολης επέκτασης.
Η ερευνητική ομάδα του εργαστηρίου Οπτικής Υπολογιστικής αποτελούμενη από τους Πασχαλίνα Μεδεντζίδου, Αναστάσιο Δήμου και Δημήτριο Ζαρπαλά απέσπασε την τρίτη θέση, επιτυγχάνοντας να λύσει το πρόβλημα παρακολούθησης μη επανδρωμένων εναέριων συστημάτων, χρησιμοποιώντας μια προσαρμοσμένη μετρική υπολογισμού κόστους συσχέτισης δεδομένων και υπολογίζοντας σε κάθε χρονική στιγμή μια βέλτιστη ανάθεση. Με μια αποτελεσματική διαχείριση της διάρκειας ζωής της τροχιάς των μη επανδρωμένων εναερίων συστημάτων η ομάδα κατάφερε να τα παρακολουθήσει σε μια σειρά σεναρίων πτήσης με αυξανόμενη δυσκολία σε πραγματικό χρόνο.
Το ΕΚΕΤΑ ιδρύθηκε το 2000 ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και εποπτεύεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας & Καινοτομίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. Το Κέντρο διασφαλίζει ετησίως περισσότερα από 40 εκατ. € (μέσος όρος τριετίας) τα οποία προέρχονται από διμερή συμβόλαια με τη βιομηχανία κατά 14%, ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα κατά 74% και θεσμική κρατική χρηματοδότηση μόλις κατά 12%, αποδεικνύοντας το αυτοχρηματοδοτούμενο μοντέλο λειτουργίας του. Το Κέντρο είναι ένας από τους σημαντικότερους εργοδότες εξειδικευμένου ερευνητικού προσωπικού στη Βόρεια Ελλάδα, απασχολώντας περισσότερους από 1.100 εργαζόμενους, μηχανικούς και επιστήμονες.
