Οι προτάσεις ASAP, οι προοπτικές σε ΕΑΣ και ο νέος “μπελάς” με την ΕΛΒΟ για τον πρωθυπουργό
Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 15 Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε την διάθεση 513 εκατ. € που προβλέπονται από την Πράξη Υποστηρίξεως Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP) προς ενίσχυση της παραγωγής ώστε μέχρι το τέλος του 2025 να ανέλθει σε 2 εκατομμύρια βλήματα 155 mm ετησίως. Χάρη στα μέτρα που έχουν ληφθεί ήδη, τον Ιανουάριο του 2024 η ετήσια παραγωγή βλημάτων πυροβολικού της Ευρώπης, ανέρχεται σε 1 εκατομμύριο.
Βάσει της ASAP, εκ των προτάσεων που αξιολογήθηκαν, εγκρίθηκαν 31, που αφορούν τους τομείς παραγωγής εκρηκτικών, πυρίτιδος, βλημάτων, πυραύλων και την δοκιμή κι αναθεώρηση πιστοποιήσεως. Τα 513 εκατ. € προέρχονται από τους προϋπολογισμούς της ΕΕ και της Νορβηγίας και θα ωθήσουν πρόσθετες επενδύσεις από τα ενδιαφερόμενα μέρη της βιομηχανίας, οπότε οι συνολικές επενδύσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα θα ανέλθουν σε 1,4 δισ. €.
Στην ενίσχυση της παραγωγής πυρίτιδος και εκρηκτικών, που δυσχεραίνουν την παραγωγή βλημάτων πυροβολικού, θα αφιερωθούν περί τα 3/4 του προγράμματος (248 εκατ. € για πυρίτιδα και 124 εκατ. € για εκρηκτικά) αυξάνοντας την ετήσια παραγωγική ικανότητα σε άνω των 10.000 τόννων και 4.300 τόννων αντιστοίχως.
Στις εγκριθείσες προτάσεις, περιλαμβάνονται και δύο ελληνικού ενδιαφέροντος, που αφορούν την κρατική ΕΑΣ, η οποία κατέθεσε προτάσεις ως μέλος κοινοπραξίας (51%) με την σλοβακική MSM Export s.r.o (49%). Οι δύο προτάσεις, αφορούν τους τομείς των εκρηκτικών και πυρίτιδος:
- TNTRION με επιχορήγηση 23.393.955,20 € που αφορά την λειτουργία γραμμής παραγωγής TNT στο Συγκρότημα Λαυρίου. Το συγκεκριμένο εργοστάσιο TNT είχε δημιουργηθεί την δεκαετία του 1980 που η χώρα προχωρούσε στην στρατηγική εξασφαλίσεως αυτονομίας σε εξοπλισμούς αλλά δεν λειτούργησε ποτέ. Όταν αποπερατώθηκε, κατέρρευσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας και επομένως άνοιξε η αγορά TNT από ανατολικές χώρες, που λόγω χαμηλών τιμών, ήταν αδύνατον να ανταγωνιστούν οι εταιρείες δυτικών χωρών.
- LAVGRAIN με επιχορήγηση 9.693.264,05 € για την ίδρυση γραμμής παραγωγής κόκκων πυρίτιδος βλημάτων Αφαίμαξης Βάσεως (Base Bleed) αυξημένου βεληνεκούς, επίσης στο Συγκρότημα Λαυρίου.
Βάσει της συμφωνίας, το ποσό για ολοκλήρωση των έργων που αναλογεί στο 55%, θα καλυφθεί από την MSM Export s.r.o. Η κοινοπραξία είχε καταθέσει και πρόταση βελτιώσεως της υφισταμένης γραμμής γομώσεων πυρομαχικών που λειτουργεί στο Λαύριο αλλά δεν έγινε δεκτή.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η απουσία υποβολής προτάσεως για δημιουργία γραμμής καλυκοποιείου βλημάτων 155 mm, από την στιγμή που η υπάρχουσα στο εργοστάσιο Υμηττού έχει αποφασισθεί να αποθηκευθεί. Όλα αυτά τα χρόνια, η ΕΑΣ δεν ενδιαφέρθηκε για μια μικρή επένδυση της τάξεως των 2 εκατ. € προς αποκατάσταση της πρέσας παραγωγής μεταλλικών κορμών των βλημάτων 155 mm που χρειαζόταν επισκευή ώστε να εξακολουθήσει με αυτό τον τρόπο να είναι παραγωγός όλου του βλήματος. Αλλά ούτε φαίνεται να επιδιώχθηκε η εκμετάλλευση της ASAP ως προς την πρόνοια χρηματοδοτήσεως για δημιουργία νέων παραγωγικών ικανοτήτων, που θα επέτρεπε την ανέγερση νέου καλυκοποιείου μεγάλων διαμετρημάτων, ενδεχομένως στο Λαύριο.
Η εξήγηση πιθανώς βρίσκεται στις πληροφορίες που αναφέρουν ότι ενώ στο Λαύριο θα αξιοποιηθεί το υφιστάμενο γομωτήριο, το μεταλλικό μέρος, ο κορμός του βλήματος θα έρχεται από προμηθευτή της MSM Export s.r.o. που ανήκει στον Τρίτο Κόσμο. Σύμφωνα με την ταυτότητά της, η MSM Export s.r.o. δραστηριοποιείται στον κλάδο των Αντιπροσώπων και Μεσιτών Χονδρικού Εμπορίου κι εμφανίζεται να απασχολεί 20-24 εργαζόμενους. Προφανώς το ελκυστικό στοιχείο της συνεργασίας με την ΕΑΣ ήταν οι προνομιακά χαμηλές τιμές στην γόμωση πυρομαχικών 155 mm, όπως έχει εξασφαλίσει και για τον κάλυκα.
Στοχοθεσία στην Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία: από το 9% στο πόσο;
Σε ερωτήσεις της αντιπολίτευσης που έχουν κατατεθεί στην Βουλή, στιγματίζεται το γεγονός ότι με συμφωνία συνεργασίας που παρουσίασε η ΕΑΣ, για την γόμωση 50.000 βλημάτων 155 mm συν επιπλέον 50.000, η ελληνική κρατική εταιρεία υποβαθμίστηκε σε υποκατασκευαστή πυρομαχικών 155 mm, αφού δεν κατασκευάζει τα μεταλλικά μέρη (κάλυκα) και δεν έχει ενεργήσει ώστε να καλύψει το κενό ικανότητος που είχε μέχρι πρότινος. Η εργασία της γομώσεως αντιπροσωπεύει το 30% περίπου του συνολικού κόστους του πυρομαχικού, του οποίου η τιμή πωλήσεως σήμερα κινείται στην τάξη των 2.000 € ενώ το 70% αφορά την παραγωγή των μεταλλικών μερών – κορμού. Πλέον τούτου, αξιόπιστες πληροφορίες αναφέρουν ότι στην συμφωνία με την MSM Export s.r.o. για γόμωση 50.000 βλημάτων, η κοστολόγηση της ΕΑΣ είναι μόλις 80 € ανά βλήμα και σε δεύτερη παρτίδα 50.000 βλημάτων, το τίμημα θα ανέρχεται σε 90 €. Από έργο δηλαδή συνολικής αξίας τάξεως 200 εκατ. €, το μερίδιο της ΕΑΣ δεν ξεπερνά τα 10 εκατ. € μόλις.
Σε μια παράλληλη εξέλιξη, πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ αναφέρουν ότι στις 14 Μαρτίου εξετάστηκαν στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών δύο προτάσεις εισόδου επενδυτή στην ΕΑΣ, με εκμετάλλευση του Συγκροτήματος Λαυρίου, από δύο ενδιαφερόμενες εταιρείες. Η ανωτέρω συμφωνία γομώσεως βλημάτων για λογαριασμό των Σλοβάκων, που έχει αρχίσει να εκτελείται, όσο και η από κοινού υποβολή προτάσεων στην ASAP υπό το σχήμα κοινοπραξίας, είναι φυσικό να προσέδωσαν πλεονέκτημα στην MSM Export s.r.o. έναντι της αμερικανικής Global Ordnance, που όπως είχε γράψει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ, είναι η άλλη ενδιαφερόμενη εταιρεία. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η εισήγηση του υπουργού Κωστή Χατζηδάκη προς τον πρωθυπουργό, προκρίνει την πρόταση των Σλοβάκων.
Πρακτικώς, μετά και την εξέλιξη της ASAP, η ΕΑΣ δεν αποκαθιστά ικανότητα πλήρους παραγωγής πυρομαχικών 155 mm και έχει αυτοϋποβαθμισθεί σε ρόλο υποκατασκευαστού. Σε περίπτωση αναθέσεως συμβάσεως από τον Ελληνικό Στρατό, ο κάλυκας θα εισάγεται και μόνο η διαδικασία γομώσεως θα εκτελείται εγχωρίως, στοιχείο το οποίο συνιστά μείωση του ποσοστού αυτάρκειας σε παραγωγή αμυντικού υλικού της χώρας.
Αυτοί είναι ενδιαφέροντες όροι, όταν έχει δημιουργηθεί η γενική εικόνα επιστροφής της ΕΑΣ στην παραγωγή. Στην πραγματικότητα, η εταιρεία έχει αναλάβει πολύ μεγαλύτερου ύψους έργο από την γερμανική Diehl, για τις ανάγκες παραγωγής πυραύλων IRIS-T λόγω της αυξημένης ζητήσεως από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Όμως τα προηγούμενα έτη η ΕΑΣ έκανε έξοδο από τις διεθνείς αγορές παραδοσιακών πυρομαχικών, αφενός δηλώνοντας αδυναμία υλοποιήσεως τριών συμβάσεων με χώρες του Τρίτου Κόσμου, αφετέρου μη ανταποκρινόμενη καν σε αιτήσεις υποβολής προσφορών. Αντικειμενικές δυσκολίες (πανδημία COVID 19) αλλά κυρίως η απόφαση απομακρύνσεως των εγκαταστάσεων από τον Υμηττό ώστε να δημιουργηθεί “πάρκο υπουργείων”, παρουσιάζονται ως αιτίες αυτής της πορείας.
Από την σχετική εξαγγελία του πρωθυπουργού τον Απρίλιο του 2021, διέρρευσε τριετία αδρανείας και από τις αρχές του 2024, όταν διεκπεραιώθηκε η σχετική γραφειοκρατία, δόθηκε εντολή επιταχύνσεως του “πάρκου υπουργείων”. Η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρθηκε για την ευκαιρία που παρουσιάσθηκε στο μεταξύ από την παγκόσμια αύξηση ζητήσεως πολεμικού υλικού λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και ο πρωθυπουργός δεν φαίνεται να εξέτασε καν πιθανή μικρή αναβολή του έργου στον Υμηττό, ούτως ώστε εκμεταλλευόμενη την ευκαιρία, η ΕΑΣ να αποκαταστήσει τις παραγωγικές ικανότητές της και οι όποιες εξελίξεις από εκεί και πέρα, να δρομολογηθούν χωρίς υστέρηση στην εγχώρια παραγωγική ικανότητα και υπό συνθήκες επωφελέστερης μεταβάσεως στην διαδικασία εισόδου στρατηγικού επενδυτή. Οι προτάσεις της Deloitte εξάλλου, περιστράφηκαν απλώς γύρω από το κριτήριο του μικρότερου οικονομικού κόστους κι όχι στην διατήρηση της παραγωγικής ικανότητος της ΕΑΣ, επιβεβαιώνοντας ότι το ενδιαφέρον του πρωθυπουργού είναι μόνο η επίσπευση του “πάρκου υπουργείων”.
Συνολικότερα, παρουσιάζεται χαρακτηριστική διαφορά αντιλήψεως στους κυβερνητικούς χειρισμούς ως προς τις δύο μεγάλες κρατικές προβληματικές ΕΑΒ και ΕΑΣ. Ενώ η πρώτη τέθηκε σε μια δύσκολη πορεία αυτοδύναμης ανατάξεως, αντί η ΕΑΣ να εκμεταλλευθεί την διεθνή συγκυρία (που δεν επηρεάζει ευμενώς την ΕΑΒ) χάνει κύριες ικανότητες που είχε μέχρι πρότινος και αποδίδεται υποβαθμισμένη σε ξένο επενδυτή.
Η υπόθεση της ΕΛΒΟ 2020
Πέραν της αποφάσεως επιλογής προτάσεως επενδυτή για την ΕΑΣ, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκεται ενώπιον λήψεως αποφάσεων και για μια άλλη εταιρεία της Αμυντικής Βιομηχανίας. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ, στις 15 Φεβρουαρίου 2024 έληξε η περίοδος στην οποία το Ελληνικό Δημόσιο είχε δυνατότητα εισόδου στο μετοχικό σχήμα της ΕΛΒΟ 2020 ΑΕ, με ποσοστό μέχρι 21%. Η συγκεκριμένη πρόνοια υπήρχε στην συμφωνία ιδιωτικοποιήσεως αλλά η κυβέρνηση δεν άσκησε το δικαίωμα, με πληροφορίες να φέρουν ως αιτία το γεγονός ότι η ισραηλινή διοίκηση δεν προέβη σε καμμία επένδυση. Η εξέλιξη, οδήγησε την ισραηλινή ιδιοκτησία στην οριστική απόφαση εξόδου.
Η εταιρεία πέρασε υπό ισραηλινό έλεγχο τον Φεβρουάριο του 2021 έναντι τιμήματος 3 εκατ. € αλλά επί τριετία δεν ανέπτυξε παραγωγικό έργο. Η μεταβίβασή της σε κάποιον νέο επενδυτή, περνάει από την κρίση του Μαξίμου, που τρία χρόνια μετά βρίσκεται ενώπιον των συνεπειών των επιλογών του. Αναμένονται λοιπόν με αυξημένο ενδιαφέρον οι αποφάσεις του πρωθυπουργού και σε αυτήν την περίπτωση, δεδομένου ότι η ΕΛΒΟ τέθηκε σε τροχιά ιδιωτικοποιήσεως το 2014, δηλαδή συμπληρώθηκε άκαρπη δεκαετία!
Από πλευράς πολιτικών χειρισμών στην περίπτωση των ΕΛΒΟ και ΕΑΣ, η κυβέρνηση της ΝΔ που ανέλαβε το 2019 δεν έχει να επιδείξει αποτελέσματα ενώ σημειώνεται η σταθερή αποφυγή συνεργασιών με πρωταγωνιστές του κλάδου, που αφορά χερσαία οπλικά συστήματα και πυρομαχικά. Στην περίπτωση της ΕΑΣ, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ διέκοψε την όποια συμφωνία συνεργασίας είχε δρομολογηθεί με αμερικανική εταιρεία παραγωγής πυρομαχικών (ATK) που θα μπορούσε να εισέλθει ως στρατηγικός επενδυτής, κάτι που όπως φαίνεται θα επαναληφθεί και σήμερα από την κυβέρνηση της ΝΔ. Παρομοίως, η ΝΔ γύρισε την πλάτη σε κάθε πρόταση συνεργασίας με γερμανικές εταιρείες, τόσο στην περίπτωση της ΕΛΒΟ όσο και της ΕΑΣ, όπως και η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.
Ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει ότι εάν ο πρωθυπουργός είχε προβεί σε πιο σοφές επιλογές, λόγω και του πολέμου στην Ουκρανία, οι δύο εταιρείες θα λειτουργούσαν στο μέγιστο εδώ και διετία.
Ο πρωθυπουργός, δεν έχει παρουσιάσει κάποιο σχέδιο συνεπούς πολιτικής αναπτύξεως της Αμυντικής Βιομηχανίας, οι αποφάσεις δεν υπηρετούν την Εθνική Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (ΕΑΒΣ) και σε θέσεις ευθύνης τοποθετήθηκαν άτομα με προσωπικές ατζέντες. Ο πρωθυπουργός περιστοιχίζεται από πλούσιο επιτελείο κι έχει συστήσει ειδικές συμβουλευτικές ομάδες για πλήθος θεμάτων, ακόμη και παρά φύσιν περιπτώσεων. Δεν φαίνεται όμως να αποδίδει την ίδια προσοχή σε έναν παραγωγικό τομέα συνδεδεμένο με δαπάνες δισεκατομμυρίων, κρίσιμο για την Εθνική Άμυνα, που απαιτεί στρατηγικές αποφάσεις. Τα αποτελέσματα, φαίνονται.
