Γράφει ο Πέτρος Σαββίδης, PhD
Ακαδημαϊκός, αναλυτής γεωπολιτικής, άμυνας και ασφάλειας
Πρόσφατα δημιουργήθηκε μεγάλος θόρυβος στα κυπριακά ΜΜΕ κατά της Εθνικής Φρουράς, όταν ένας εθελοντής που συμμετείχε στην προσπάθεια αντιμετώπισης της καταστροφικής πυρκαγιάς στην επαρχία Λεμεσού, ισχυρίστηκε δημόσια ότι κάποιος αξιωματικός της Δύναμης καταφέρθηκε απρεπώς κατά τη διάρκεια κατάσβεσης της. Το επίμαχο απόσπασμα του ισχυρισμού του δημοσιοποιήθηκε την 31η Ιουλίου στην ιστοσελίδα Alphanews.live: «… κάναμε επαναστροφή για να πάμε να ενημερώσουμε την αστυνομία που έλεγχε την κίνηση, ότι το μέτωπο μπήκε στο Σούνι και πως θα έπρεπε να αλλάξει η διέλευση των οχημάτων, γιατί η εκκένωση γινόταν βορειότερα. … Μετά βλέπω έναν στρατιωτικό, ο οποίος ήρθε και εστέκετουν μέσα στη μέση του δρόμου και τον προσεγγίζω και λέω του “φίλε τα αυτοκίνητα παν ολόισια μέσα στο μέτωπο, εν να καεί κόσμος”. Λέει μου “πε μου πόθεν να φύω τον Υπουργό”. Κι εγώ απαντώ του, “εγώ λέω σου εν να καεί κόσμος κι εσύ λες μου για τον Υπουργό;” Και λέει μου ο στρατιωτικός “στα α—-α μου αν καεί κόσμος”».
Ο ισχυρισμός αυτός προκάλεσε αναστάτωση στην κοινή γνώμη, η οποία είχε βιώσει την χειρότερη, σε έκταση, πυρκαγιά στην σύγχρονη ιστορία της νήσου και τον άδικο χαμό δυο προσώπων που κάηκαν στην προσπάθειά τους να διαφύγουν. Ο δημόσιος διασυρμός και η στοχοποίηση της ΕΦ αποτελούν συχνό φαινόμενο στην ημικατεχόμενη Δημοκρατία, τόσο από ορισμένους δημοσιογραφικούς κύκλους όσο και από διάφορα τμήματα της κοινωνίας, που με ιδιοτελή κίνητρα (προσωπικά, ιδεολογικά, πολιτικά) ή από αφέλεια, επιτίθενται –με κάθε ευκαιρία και με μεγάλη ευκολία– κατά της Δύναμης και της ιδέας της Άμυνας γενικότερα.
Υπενθυμίζεται ο αχρείαστος θόρυβος που προκλήθηκε όταν ο σύμβουλος του προέδρου Βίκτωρας Παπαδόπουλος, αναφερόμενος στο ζήτημα της πυρκαγιάς, δήλωσε ότι μεταξύ των κυβερνητικών προτεραιοτήτων, πέραν της διαφύλαξης ανθρώπινων ζωών και περιουσιών, ήταν η «προστασία του δάσους Τροόδους, βιομηχανιών και πυρομαχικών της ΕΦ». Πράγματι τις κρίσιμες εκείνες ώρες, η ΕΦ έλαβε –μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας– έκτακτα προληπτικά μέτρα πυρασφάλειας σε συγκεκριμένη ημιορεινή τοποθεσία όπου υπάρχει συγκρότημα αποθηκών πυρομαχικών, το οποίο βρισκόταν στην κατεύθυνση της πυρκαγιάς. Τα μέτρα αφορούσαν την έκτακτη διαπλάτυνση των υφιστάμενων αντιπυρικών ζωνών στην τοποθεσία και την ανάπτυξη ικανού αριθμού στρατιωτικών πυροσβεστικών οχημάτων στο συγκεκριμένο στρατόπεδο. Εντούτοις η αναφορά του συμβούλου σε πυρομαχικά της ΕΦ, προκάλεσε αρνητικά σχόλια και άσκοπή κριτική από ορισμένους.
Λόγω του θορύβου που δημιουργήθηκε από τον ισχυρισμό του εθελοντή πολίτη, ορθώς ο Αρχηγός ΓΕΕΦ Αντιστράτηγος Τσιτσικώστας διέταξε πειθαρχική έρευνα ώστε να διαπιστωθούν οι πραγματικές συνθήκες του υποτιθέμενου συμβάντος. Για τον σκοπό αυτό διορίστηκε ανώτατος αξιωματικός βαθμού υποστρατήγου και αναμένεται ότι σύντομα θα ολοκληρωθεί η έρευνα και θα εκδοθεί το πόρισμα. Δυστυχώς, αποτελεί πάγια πρακτική των Στρατιωτικών Αρχών σε Ελλάδα και Κύπρο να μην δημοσιοποιούνται τα πορίσματα, ακόμη και στην περίπτωση που είναι αθωωτικά, με αποτέλεσμα να στερείται η ΕΦ του δικαιώματος υπεράσπισης του εαυτού της, ή οποιουδήποτε μέλους αυτής, κατά οποιονδήποτε δημόσιων ισχυρισμών.
Κατόπιν προκαταρκτικής έρευνας, και για σκοπούς ενημέρωσης της κοινής γνώμης, παρατίθενται ορισμένοι προβληματισμοί για την εν λόγω υπόθεση: (α) Ενώ στην σκηνή υπήρχαν μέλη της Αστυνομίας, γιατί την αποκοπή και τον έλεγχο της τροχαίας κίνησης διενεργούσαν εθελοντές πολίτες; (β) Βάση ποιας εξουσιοδότησης οι εθελοντές προέβαιναν στην ανακοπή οχημάτων σε δημόσια οδό χωρίς να έχουν ενημέρωση ή επαρκή γνώση της επιχειρησιακής κατάστασης επί του πεδίου; Ενδεικτικά ο εθελοντής ανέφερε ότι η εκκένωση γινόταν βορειότερα αλλά δεν ήταν σε θέση να γνωρίζει ή να αναλάβει την ευθύνη υπόδειξης ασφαλούς κατεύθυνσης διαφυγής· (γ) Γιατί οι εθελοντές πολίτες ενεπλάκησαν σε συζήτηση με αξιωματικό της ΕΦ κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, όταν την ευθύνη ελέγχου της κυκλοφορίας έχει η Αστυνομία; Το περίεργο δε, είναι ότι ο εν λόγω εθελοντής, που δημοσιοποίησε τον ισχυρισμό, ήταν μεν στην τοποθεσία του συμβάντος αλλά δεν ήταν παρών στην υποτιθέμενη συνάντηση – “συζήτηση” με τον εν λόγω αξιωματικό.
Είναι παραδεκτό ότι η μεγάλη πυρκαγιά, λόγω των σφοδρών ανέμων και της απρόβλεπτης αλλαγής της κατεύθυνσής τους, βρισκόταν εκτός ελέγχου, με αποτέλεσμα το βράδυ της 23ης Ιουλίου το Συντονιστικό Κέντρο, που ήταν αναπτυγμένο στο προαύλιο της εκκλησίας του Αγίου Εφραίμ στο χωρίο Άγιος Αμβρόσιος, να εκκενωθεί εκτάκτως λόγω της ραγδαίας επέκτασης της πυρκαγιάς προς τη συγκεκριμένη τοποθεσία (η οποία τελικά κάηκε). Στο Συντονιστικό Κέντρο παρευρίσκονταν υπουργοί (Άμυνας, Δικαιοσύνης), ανώτατοι και ανώτεροι αξιωματικοί της Αστυνομίας, της Πυροσβεστικής, της Εθνικής Φρουράς και της Πολιτικής Άμυνας, καθώς και οι συντονιστές διαφόρων υπηρεσιών της Δημοκρατίας, αλλά και ορισμένοι βουλευτές.
Τη συγκεκριμένη στιγμή δεν είχαν προβλεφθεί δρομολόγια εκκένωσης του Συντονιστικού Κέντρου με αποτέλεσμα να προκύψει άμεσος κίνδυνος εγκλωβισμού των κρατικών αξιωματούχων. Η ταχεία εκκένωση πραγματοποιήθηκε την 21.00 ώρα υπό συνθήκες σκότους, σύγχυσης και πανικού, αφού κανένα αρμόδιο όργανο δεν γνώριζε ασφαλές δρομολόγιο διαφυγής. Την πρωτοβουλία εκκένωσης του υπουργού Άμυνας ανέλαβε ο εν λόγω αξιωματικός, ο οποίος τέθηκε με το όχημά του επικεφαλής, κατευθυνόμενος προς το χωριό Κιβίδες. Το προπορευόμενο όχημα του αξιωματικού ακολουθούσαν δεκάδες αλλά οχήματα υπουργών, κρατικών αξιωματούχων, βουλευτών, υπηρεσιακών παραγόντων και δημοσιογράφων. Στο χωριό Κιβίδες τα οχήματα ανακόπηκαν από εθελοντές πολίτες (στο σημείο βρίσκονταν και μέλη της Αστυνομίας) οι οποίοι απέτρεπαν τη νοτιοανατολική κίνηση οχημάτων προς το χωρίο Σούνι, λόγω του γεγονότος ότι η πυρκαγιά είχε ήδη φτάσει στο εν λόγω χωριό, χωρίς όμως να προτείνουν οποιαδήποτε ασφαλή κατεύθυνση.
Μπροστά στο αδιέξοδο και χωρίς να υπάρχει ασφαλές δρομολόγιο διαφυγής, άλλος αξιωματικός (ο οποίος κατάγεται από χωριό της περιοχής) που συνόδευε τον συγκεκριμένο αξιωματικό, υπέδειξε νοτιοδυτικό δρομολόγιο προς την εκκλησία των Αγίων Ακίνδυνων το οποίο κατέληγε, διαμέσου των βρετανικών βάσεων, στο χωρίο Παραμάλι. Η νυκτερινή συγκέντρωση δεκάδων οχημάτων εντός του χωρίου Κιβίδες έθετε σε άμεσο κίνδυνο την ασφάλεια των επιβαινόντων, λόγω της ασάφειας της κατάστασης και των απρόβλεπτων ανέμων στην περιοχή, με αποτέλεσμα ο εν λόγω αξιωματικός να αναλάβει την πρωτοβουλία και την ευθύνη ταχείας εκκένωσης. Αφού ήταν, με το υπηρεσιακό του όχημα, επικεφαλής φάλαγγας δεκάδων οχημάτων, κατευθύνθηκε αρχικά εντός χωματόδρομου προς τους Αγίους Ακίνδυνους και ακολούθως προς το χωριό Παραμάλι, επιτυγχάνοντας την ασφαλή εκκένωση των μελών του Συντονιστικού Κέντρου, που βρέθηκε προ του κινδύνου καταστροφής.
Επί της ουσίας, η προσφορά των μελών εθελοντικών ομάδων σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών είναι αξιοσημείωτη και καλοδεχούμενη, υπό την προϋπόθεση ότι η συνεισφορά τους είναι οργανωμένη και η συμπεριφορά τους συντονισμένη με τις υπεύθυνες Αρχές, οι οποίες έχουν την νομική ευθύνη των ενεργειών επί του πεδίου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι εθελοντές, αγωνιώντας για την επικίνδυνη εξέλιξη της κατάστασης, θέλησαν, ορθώς, να ενημερώσουν την Αστυνομία για την εισχώρηση της πυρκαγιάς στο χωρίο Σούνι. Η ανάληψη, όμως, αστυνομικών καθηκόντων χωρίς εξουσιοδότηση και χωρίς επαρκή γνώση των συμβάντων και των κινδύνων στην ευρύτερη περιοχή των επιχειρήσεων πυρόσβεσης, υπήρξε παράνομη και επικίνδυνη, και μπορούσε να θέσει σε άμεσο κίνδυνο ανθρώπινες ζωές λόγω άγνοιας της κατάστασης.
Η δημιουργία “επεισοδίου” με αξιωματικό της ΕΦ εν ώρα κρίσης και όταν διακυβεύονται ανθρώπινες ζωές, είναι απαράδεκτη. Όπως απαράδεκτος είναι και ο δημόσιος ισχυρισμός του εθελοντή πολίτη, ο οποίος, βάσει των λεγόμενων συναδέλφων του εθελοντών, προέβη σε δημόσιους ισχυρισμούς, οι οποίοι πλήττουν το κύρος του εν λόγω αξιωματικού και τη δημόσια εικόνα της ΕΦ. Αναμφίβολα η προσφορά εθελοντικών ομάδων σε περιστατικά φυσικών καταστροφών είναι σημαντική αλλά η δημόσια αυτοπροβολή ορισμένων για τη υποτιθέμενη προσφορά τους, υπερβαίνει τα όρια της ανιδιοτέλειας και της σεμνότητας. Οποιαδήποτε και αν είναι η συνεισφορά των εθελοντών –πάντοτε υπό τον έλεγχο και συντονισμό των νομίμως εξουσιοδοτημένων κρατικών Αρχών– είναι παράνομο και αντισυνταγματικό να αμφισβητείται, ή να ανταγωνίζονται κάποιοι εθελοντές, την εξουσία, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις των κρατικών φορέων.
Στην πραγματικότητα, η αποφασιστικότητα και η πρωτοβουλία που ανέλαβε εν λόγω αξιωματικός εξασφάλισε την ασφαλή διαφυγή των κρατικών αξιωματούχων και των υπηρεσιακών παραγόντων του Συντονιστικού Κέντρου, που είχε την ευθύνη διαχείρισης της πυρκαγιάς, κάτι το οποίο επιβεβαιώνουν τόσο οι βουλευτές όσο και πολλοί άλλοι υπηρεσιακοί παράγοντες. Είναι ενδεικτική η δημόσια παρέμβαση του βουλευτή Κώστα Κώστα στη Βουλή στις 5 Αυγούστου αλλά και ο τίτλος του ΜΕGA στις 6 Αυγούστου: «Η σωτήρια παρέμβαση στρατιωτικού το βράδυ της 23ης Ιουλίου στη Λεμεσό». Αν δεν υπήρχε αυτή η έγκαιρη αντίδραση πιθανόν σήμερα η Δημοκρατία να θρηνούσε ως θύματα υπουργούς, βουλευτές, αξιωματικούς και πολλούς άλλους.
Υπό την πίεση των περιστάσεων, και υπό συνθήκες πανικού και κινδύνου, κυρίαρχη προτεραιότητα είναι η διάσωση της ανθρώπινης ζωής. Η δημόσια καταγγελία ενός αξιωματικού που εκτελούσε το καθήκον του έναντι των προϊσταμένων του είναι ατυχής, αν όχι κακόβουλη. Εκτός του γεγονότος ότι διασύρει ανεύθυνα την αποστολή και τον ρόλο της ΕΦ σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, αμαυρώνει, χωρίς πραγματικό και ουσιαστικό λόγο, το κύρος ενός αποφασιστικού αξιωματικού που την υστάτη διέσωσε τους κρατικούς αξιωματούχους και το Συντονιστικό Κέντρο από την καταστροφή.
Ανησυχητικοί δείκτες μειωμένου ενδιαφέροντος για στρατιωτική σταδιοδρομία στην Κύπρο
