Γράφουν οι Νικόλαος Γ. Μαλαχίας, Πλοίαρχος ΠΝ ε.α. Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Bsc, MSc
και Κωνσταντίνος Ζηκίδης Σμήναρχος (ΜΗ), Στρατιωτικό Διδακτικό Προσωπικό Σχολής Ικάρων, Ph.D.
Η αεράμυνα των κυρίων μονάδων επιφανείας (φρεγατών και κορβετών) στηρίζεται κατά κανόνα στην συνδυασμένη χρήση όπλων και συστημάτων ηλεκτρονικών αντιμέτρων (σταθερών και αναλωσίμων). Παράλληλα, η συνεχής εξέλιξη των οπλικών συστημάτων κατά πλοίων επιφανείας, σε συνδυασμό με την ραγδαία ανάπτυξη των κάθε τύπου μη επανδρωμένων αεροχημάτων (ΜΕΑ) τα τελευταία χρόνια, αναμένεται να μειώσουν την επιβιωσιμότητα των ναυτικών μονάδων σε περίοδο εχθροπραξιών. Ο σκοπός της παρούσας μελέτης είναι αφενός η εξέταση των δυνατοτήτων αεράμυνας τόσο των υφισταμένων όσο και των νέων φρεγατών του ΠΝ (όσον αφορά τα οπλικά τους συστήματα) και αφετέρου η παρουσίαση προτεινόμενων λύσεων προς βελτίωση αυτής.
Οι υφιστάμενες φρεγάτες του ΠΝ απέναντι στις συμβατικές και ασύμμετρες από αέρος απειλές
Την 21-12-23, ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας ανακοίνωσε την απόφαση για συμμετοχή φρεγάτας του ΠΝ στην πολυεθνική επιχείρηση “Prosperity Guardian”, στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας και του Κόλπου του Άντεν (τύπου ΜΕΚΟ-200 σύμφωνα με δημοσιευμένες πληροφορίες). Στο πλαίσιο της εν λόγω επιχείρησης, περί τα δέκα κράτη συνασπίζονται υπό τις ΗΠΑ, με σκοπό τη διασφάλιση της θαλάσσιας κυκλοφορίας στην περιοχή, καθώς οι μαχητές Χούτι της Υεμένης απειλούν τα διερχόμενα πλοία, ενώ έχουν ήδη πραγματοποιήσει επιθέσεις. Μέχρι στιγμής, ελάχιστες χώρες έχουν διαθέσει πολεμικά πλοία στην εν λόγω επιχείρηση (αρκετές θα διαθέσουν μόνο προσωπικό), ενώ μεγάλες δυτικές χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία θα ενεργήσουν ξεχωριστά. Πέραν της πολιτικής διάστασης του θέματος, έχει τεθεί στο δημόσιο διάλογο το ερώτημα κατά πόσο θα μπορούσε να ανταποκριθεί σε μία επιχείρηση υψηλού κινδύνου μία φρεγάτα ηλικίας 26-32 ετών, χωρίς εκσυγχρονισμό, με ηλεκτρονικά συστήματα και όπλα που είχαν σχεδιασθεί για αντιμετώπιση των απειλών της δεκαετίας του 1980.
Διαπιστώνεται ότι οι Χούτι, οι οποίοι υποστηρίζονται από το Ιράν, διαθέτουν αρκετά εξελιγμένα οπλικά συστήματα, ενώ αξιοποιούν ένα ιδιάζον μείγμα χαμηλής και υψηλής τεχνολογίας. Υπενθυμίζεται ότι στις 14-09-19 πραγματοποίησαν επίθεση σε διυλιστήρια της Σαουδικής Αραβίας, προκαλώντας μεγάλη οικονομική ζημία, με κατ’ εκτίμηση 12 πυραύλους πλεύσης (cruise) και 20 «αυτοκτονικά» ΜΕΑ, σε απόσταση της τάξης των 800 km. Όμως, οι Χούτι διαθέτουν κι ένα αξιόλογο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων, το οποίο εκτιμάται ότι απέκτησαν ή ανέπτυξαν με τη βοήθεια του Ιράν. Έτσι, συντασσόμενοι με την Χαμάς, έχουν εκτοξεύσει διάφορους πυραύλους εναντίον του Ισραήλ, ενώ στις αρχές Νοεμβρίου, εκτόξευσαν έναν βαλλιστικό πύραυλο εναντίον της πόλης Εϊλάτ, σε απόσταση της τάξης των 2.000 km, τον οποίο αναχαίτισε το αντιβαλλιστικό σύστημα μεγάλης εμβελείας Arrow 3, σε ύψος 100 km από την επιφάνεια της γης (η πρώτη επιχειρησιακή χρήση του Arrow 3). Κατά τους δύο τελευταίους μήνες, οι Χούτι έχουν εξαπολύσει επιθέσεις σε πάνω από 20 πλοία, κυρίως με αντιπλοϊκούς πυραύλους και επιθετικά ΜΕΑ.
Όμως, το πιο εντυπωσιακό ίσως γεγονός, είναι η χρήση βαλλιστικών πυραύλων εναντίον πλοίων (Anti-Ship Ballistic Missile – ASBM), αν και δεν έχει καταστεί γνωστός ο ακριβής τύπος τους. Αυτό γίνεται για πρώτη φορά παγκοσμίως και συνιστά έναν ιδιαίτερο κίνδυνο, καθώς οι βαλλιστικοί πύραυλοι προσπίπτουν με ιδιαίτερα υψηλή ταχύτητα στον στόχο, επιτρέποντας ελάχιστα περιθώρια αντίδρασης. Αν και δεν υπήρξαν μεγάλες ζημιές, καθώς κάποιοι πύραυλοι αναχαιτίσθηκαν από αμερικανικά πλοία ή απλά αστόχησαν, ούτε αναφέρθηκε κάποια βύθιση, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα πλοία που προσβλήθηκαν ήταν φορτηγά σχετικά μεγάλου εκτοπίσματος, τα οποία μετέφεραν εμπορευματοκιβώτια που απορρόφησαν την έκρηξη των πολεμικών κεφαλών, προστατεύοντας τα ίδια τα πλοία.
Οι δύο βασικές κατηγορίες κατευθυνόμενων βλημάτων (Κ/Β) εναντίον πλοίων επιφανείας είναι οι πύραυλοι πλεύσης (cruise) που ίπτανται χαμηλά ώστε να καθυστερεί η αποκάλυψή τους από τα ραντάρ του πλοίου-στόχου και οι πύραυλοι που ακολουθούν βαλλιστική τροχιά.
Κλασικό παράδειγμα της πρώτης κατηγορίας είναι ο γνωστός Exocet, ο οποίος πετά σε πολύ μικρό ύψος (3-5 m) και προσβάλει συνήθως χαμηλά τον στόχο (σημαίνει χελιδονόψαρο στα γαλλικά, ενώ προέρχεται εκ του «έξω» και «κοίτος», αυτός δηλαδή που βγαίνει έξω από την κοίτη του: αρχ. ελλ. εξώκοιτος → λατ. exocoetus → γαλ. exocet). Ανάλογο παράδειγμα είναι όμως και ο τουρκικής ανάπτυξης Atmaca. Οι πύραυλοι αυτοί χρησιμοποιούν ραντάρ ή ηλεκτρο-οπτικό αισθητήρα για την έρευνα και τον εγκλωβισμό των στόχων.
Παράδειγμα της κατηγορίας των βαλλιστικών πυραύλων, είναι ο πύραυλος ATACMS MGM-140A Block I που διαθέτει ο ΣΞ, με εμβέλεια 165 km. Αρκετοί χρήστες, όπως ο Στρατός των ΗΠΑ, έχουν αναβαθμίσει τα συστήματά τους, επιτυγχάνοντας εμβέλεια 300 km και CEP (Circular Error Probable – πιθανό κυκλικό σφάλμα) 9 m, με μοναδιαία κεφαλή (χωρίς βομβίδια). Στην περίπτωση αυτή, το απόγειο φτάνει τα 65 km ή 213.000 ft (σημειωτέον ότι τα συνήθη ραντάρ δεν “βλέπουν” πάνω από τα 100.000 ft), ενώ ο πύραυλος επιτυγχάνει ταχύτητες της τάξης των 3 Mach. Πύραυλοι μεγαλύτερου βεληνεκούς έχουν ακόμα υψηλότερο απόγειο και υψηλότερη τερματική ταχύτητα.
Πέραν των πυραύλων, υπάρχουν πολλές ακόμα απειλές από αέρος εναντίον πλοίων. Ενδεικτικά αναφέρονται τα μαχητικά αεροσκάφη με βόμβες laser ή άλλα ειδικά όπλα, τα «αυτοκτονικά» ΜΕΑ (kamikaze drone), τα περιφερόμενα πυρομαχικά (loitering munition), τα όπλα ανεμοπορίας (glide bomb) με κατάλληλους ηλεκτρο-οπτικούς αισθητήρες για εγκλωβισμό του πλοίου-στόχου, καθώς και τα βλήματα πυροβόλων από άλλα πλοία ή επάκτιες πυροβολαρχίες. Αν και οι αντιπλοϊκοί πύραυλοι αποτελούν τον μεγαλύτερο κίνδυνο, ο συνδυασμός διαφόρων εκ των ανωτέρω απειλών μπορεί να προκαλέσει κορεσμό στα συστήματα άμυνας ενός πλοίου, ζημιές σε αισθητήρες, κεραίες και λοιπά συστήματα του πλοίου, καθώς και υπερβολική σπατάλη πυρομαχικών, επιτρέποντας μία επιτυχή επόμενη επίθεση. Επομένως, ένα πολεμικό πλοίο θα πρέπει να διαθέτει τα κατάλληλα οπλικά συστήματα για την ανίχνευση, παρακολούθηση, αναγνώριση, προτεραιοποίηση, εμπλοκή και επιτυχή αντιμετώπιση όσο το δυνατόν περισσότερων απειλών, με λελογισμένη κατανάλωση πυρομαχικών.
Οι νέες φρεγάτες FDI του ΠΝ απέναντι στις συμβατικές και ασύμμετρες από αέρος απειλές
Εξετάζοντας τις 3 φρεγάτες FDI που θα προμηθευτεί το ΠΝ και σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, τα βασικά συστήματα και όπλα επιφανείας-αέρος και επιφανείας-επιφανείας στην τελική τους διαμόρφωση θα είναι τα ακόλουθα:
– Το ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης SeaFire σταθερής διάταξης με 4 επίπεδες κεραίες, το οποίο έχει εμβέλεια της τάξης των 300 km, με ανύψωση της δέσμης ως και 90°, επιτρέποντας πλήρη ημισφαιρική κάλυψη. Εκτιμάται ότι η εμβέλεια των 300 km αντιστοιχεί σε μεγάλο μαχητικό με RCS (Radar Cross Section) 5 m², ενώ φθάνει τα 350 km για στόχους με μεγαλύτερο RCS.
– 32 πυραύλους επιφανείας-αέρος Aster 30 B1, οι οποίοι δημιουργούν μία ομπρέλα ασφαλείας που εκτείνεται σε απόσταση 100-120 km (όσον αφορά Α/Φ) και ως 20 km καθ’ ύψος. Ο Aster 30 καθοδηγείται αρχικά από το SeaFire αλλά στην τερματική φάση εμπλοκής αναλαμβάνει το δικό του ραντάρ. Έχει πολύ υψηλή ταχύτητα (4,5 Mach) και ευελιξία (60 G), αντιμετωπίζοντας Α/Φ (σε αποστάσεις πάνω από 100 km) και πυραύλους (σε αποστάσεις ως 35 km), συμπεριλαμβανομένων και τακτικών βαλλιστικών. Εξαπολύεται από το σύστημα κάθετης εκτόξευσης Sylver A-50 (κάθε φρεγάτα θα διαθέτει 4 Α-50 των 8 θέσεων), με δυνατότητα ταχείας εξαπόλυσης πυραύλων σε πολύ μικρό χρόνο. Σύμφωνα με γαλλικές πηγές, κάθε πύραυλος Aster 30 B1 κοστίζει γύρω στα 2 εκατ. €.
– Ένα σύστημα RAM Mk 31 που περιλαμβάνει 21 πυραύλους RIM-116C RAM (Rolling Airframe Missile) Block 2Β, εμβέλειας 15 km. Κάθε πύραυλος RAM Block 2Β διαθέτει παθητικό αισθητήρα ραδιοσυχνοτήτων, ο οποίος ανιχνεύει πιθανές εκπομπές της επερχόμενης απειλής, και αισθητήρα υπερύθρων. Το RAM θεωρείται πολύ ικανό ως σύστημα εγγύς αεράμυνας, καθώς μπορεί να εξαπολύσει σε πολύ μικρό χρόνο πυραύλους σε διαφορετικές κατευθύνσεις, οι οποίοι είναι αυτόνομοι μετά την εκτόξευση. Το κόστος κάθε πυραύλου εκτιμάται σε 800.000 €.
– Ένα κύριο πυροβόλο OTO Melara 76/62 Super Rapid διαμετρήματος 3’’ ή 76,2 mm, με ρυθμό βολής ως 120 βολές ανά λεπτό, μέγιστο βεληνεκές επιφανείας 16 km με κοινά πυρομαχικά και 80 βλήματα έτοιμα για βολή. Συνεργάζεται με το ραντάρ ελέγχου πυρός STIR 1.2 EO Mk2. Έχει τη δυνατότητα χρήσης διαφορετικών πυρομαχικών, ενώ η κάννη του ανυψώνεται ως 85° για αντιμετώπιση εναέριων απειλών. Το δραστικό βεληνεκές εναντίον εναέριων στόχων εκτιμάται ότι περιορίζεται στα 10 km.
– Δύο τηλεχειριζόμενα πυροβόλα LIONFISH 20 των 20 mm, με μέγιστο ρυθμό βολής 1.000 βολές ανά λεπτό, δραστικό βεληνεκές 2 km και 250 βλήματα έτοιμα για βολή. Το κάθε σύστημα περιλαμβάνει δύο ηλεκτρο-οπτικούς αισθητήρες (στο οπτικό και στο υπέρυθρο φάσμα) και διάταξη laser για μέτρηση απόστασης. Έχει τη δυνατότητα χρήσης διαφορετικών πυρομαχικών 20 x 128 mm, ενώ η κάννη του ανυψώνεται ως 70°.
– Οκτώ πυραύλους επιφανείας-επιφανείας Exocet MM40 Block 3c, οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν εναντίον πλοίων αλλά και εναντίον παράκτιων στόχων, με υψηλή υποηχητική ταχύτητα και εμβέλεια 200 km. Ο Exocet MM40 Block 3c είναι ανθεκτικός σε προηγμένες παρεμβολές, ενώ επιτρέπει σχεδίαση αποστολής με τρισδιάστατα ενδιάμεσα σημεία (3D waypoints).
Η επιλογή των φρεγατών FDI και η διαμόρφωση στην οποία κατέληξε το ΠΝ αναμένεται να αναβαθμίσουν σε μεγάλο βαθμό τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ελληνικού στόλου. Το ραντάρ SeaFire και οι πύραυλοι Aster 30 αποτελούν έναν πολύ σύγχρονο συνδυασμό και προσδίδουν εξαιρετικές αντιαεροπορικές και αντιβαλλιστικές δυνατότητες, πρωτόγνωρες για τα ελληνικά δεδομένα. Η ένταξή τους στο ΠΝ θα προσδώσει σημαντικές ικανότητες στις ΕΔ ευρύτερα και πρωτίστως στην αντιβαλλιστική άμυνα. Στο πλαίσιο αυτό και ιδίως μετά την πρόσφατη απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης για κατασκευή ακόμη 4 φρεγατών κλάσης Istif, κρίνεται σκόπιμη η επανεξέταση της προμήθειας της 4ης φρεγάτας FDI.
Όμως, η ανάπτυξη πολλών και διαφόρων ΜΕΑ από τη γείτονα, σε συνδυασμό και με ορισμένα όπλα επίσης εγχώριας ανάπτυξης, προκαλούν σοβαρούς προβληματισμούς. Πιο συγκεκριμένα, μία επίθεση από ένα σμήνος από μικρά ΜΕΑ της κατηγορίας Kargu, Alpagu ή Alpagut, κατάλληλα διαμορφωμένα για αύξηση της εμβελείας τους, θα δημιουργούσε μία κατάσταση κορεσμού. Τέτοιες απειλές δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με πυραύλους Aster, καθώς είναι αμφίβολο εάν θα μπορούσε να τα “δει” το ραντάρ του, ενώ και οι πύραυλοι RAM δεν κρίνονται αποτελεσματικοί, διότι τα εν λόγω ΜΕΑ έχουν ελάχιστο θερμικό ίχνος ενώ πιθανότατα δεν εκπέμπουν. Επομένως, οι απειλές αυτές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν με τα πυροβόλα του πλοίου, όπου θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η περιορισμένη εμβέλεια των δύο Lionfish 20. Βεβαίως, τόσο μικρά ΜΕΑ δεν συνιστούν ιδιαίτερα σοβαρό κίνδυνο για μία φρεγάτα, ακόμα κι αν την προσβάλλουν. Εάν όμως κάποια από αυτά καταφέρουν να διαπεράσουν τις άμυνες του πλοίου και προσβάλουν κάποια κεραία ραντάρ ή τηλεπικοινωνιών ή κάποιο από τα ηλεκτρο-οπτικά συστήματα, καθίσταται σαφές ότι θα υπάρξει κάποια υποβάθμιση, ενώ η όποια ζημιά θα είναι δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το ελάχιστο κόστος των μικρών ΜΕΑ. Ακόμη χειρότερα δε, εάν προσβληθούν τα βλήματα Επιφανείας-Επιφανείας επί του καταστρώματος.
Ανάλογα προβλήματα θα μπορούσαν να προκύψουν και σε μία επίθεση σμήνους περιφερόμενων πυρομαχικών Kargi της Lentatek (το οποίο παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα με το ισραηλινό Harpy της ΙΑΙ). Αν και αυτά μπορούν να αντιμετωπισθούν από Aster 30 και RAM, κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε ταχεία σπατάλη των διαθέσιμων πυραύλων, ενώ καθίσταται προφανής η ασυμμετρία κόστους. Εάν όμως έστω και ένα Kargi διαπεράσει τα συστήματα αεράμυνας, πιθανότατα θα προκαλέσει σοβαρή ζημιά σε μία κεραία του ραντάρ.
Ακόμα πιο επικίνδυνα θεωρούνται τα όπλα της οικογένειας Kuzgun, με διάφορους συνδυασμούς προωθητικών συστημάτων (ή χωρίς αυτούς), αισθητήρων και συστημάτων καθοδήγησης. Φέρονται από F-16 (από 4 σε κάθε πτέρυγα) αλλά και από ΜΕΑ, με εμβέλειες ως και άνω των 100 km. Το πιο επίφοβο είναι το Kuzgun-SS χωρίς κινητήρα, με ηλεκτρο-οπτικό αισθητήρα IIR/CCD, το οποίο μπορεί να απειλήσει έναν κινούμενο στόχο όπως μία φρεγάτα. Το συνολικό βάρος του όπλου είναι 85 kg και φέρει πολεμική κεφαλή 28 kg, διαφόρων τύπων (γενικής χρήσεως, υψηλής εκρηκτικότητας, θραυσματογενή ή θερμοβαρική). Το εν λόγω όπλο εκτιμάται ότι δεν έχει ανιχνεύσιμο θερμικό ίχνος, οπότε δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με RAM. Βεβαίως μπορεί να αντιμετωπιστεί με Aster 30, ο οποίος άλλωστε αναμένεται να αποτρέψει το φέρον Α/Φ να πλησιάσει. Εάν όμως ένα F-16 καταφέρει να πλησιάσει μία φρεγάτα σε απόσταση μικρότερη των 100 km και αφήσει 8 Kuzgun-SS εναντίον της, τότε είναι προφανές ότι η εκτόξευση 8 Aster 30 θα αποδυνάμωνε δραματικά το πλοίο (πέραν της παράλογης σπατάλης ακριβών πυραύλων για στόχους υποδεκαπλάσιας αξίας). Σε διαφορετική περίπτωση όμως, τα 8 Kuzgun θα πρέπει να αντιμετωπισθούν από το κύριο πυροβόλο, καθώς τα δύο μικρότερα πυροβόλα δεν είναι σε θέση να εμπλέξουν και να αντιμετωπίσουν τέτοιους στόχους στον ελάχιστο χρόνο που απομένει από τη στιγμή που αυτοί θα εισέλθουν εντός του δραστικού τους βεληνεκούς. Καθίσταται προφανές λοιπόν ότι μία συνδυασμένη επίθεση από έναν αριθμό Kuzgun-SS, περιφερόμενα πυρομαχικά, διάφορα ΜΕΑ και κυρίως αντιπλοϊκούς πυραύλους Atmaca προβλέπεται να προκαλέσουν μία ιδιαίτερα κρίσιμη κατάσταση, ιδίως όταν αρκετά εξ αυτών δεν αντιμετωπίζονται από το RAM. Επιπλέον, δεν είναι βέβαια και η αποτελεσματικότητα των βλημάτων του πυροβόλου Oto Melara, ιδιαίτερα εναντίον των μικρών ΜΕΑ (το σχετικά πολύ μικρό RCS, προκαλεί αμφιβολία ως προς την ενεργοποίηση των πυροσωλήνων).
Πέραν της οικογένειας Kuzgun, κρίνεται σκόπιμο να γίνει αναφορά και στην βόμβα ανεμοπορίας TOLUN-IIR, συνολικού βάρους 120 kg, μέγιστης εμβελείας 80 km, με ηλεκτρο-οπτικό αισθητήρα IIR, η οποία μπορεί να εμπλέξει κινούμενους στόχους, αν και εκτιμάται ότι προορίζεται για στόχους στην ξηρά. Γενικώς παρατηρείται μεγάλη δραστηριότητα στη γείτονα, για ανάπτυξη όπλων ανάλογων των Small Diameter Bomb Ι & ΙΙ, SmartGlider κ.λπ.
Μία προτεινόμενη λύση αναβάθμισης των δυνατοτήτων αεράμυνας των φρεγατών FDI, έναντι των μικρών ΜΕΑ καθώς και των στόχων χαμηλής «θερμικής υπογραφής»
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, καθώς και άλλους πιθανούς στόχους και απειλές, κρίνεται σκόπιμη η εξέταση της δυνατότητας πρόσκτησης/ εγκατάστασης δύο ισχυρότερων/ πλέον αποτελεσματικών πυροβόλων στη θέση (ή και συμπληρωματικά) των δύο πυροβόλων των 20 mm, τα οποία έχουν σχετικά μικρό βεληνεκές και περιορισμένες δυνατότητες αντιμετώπισης των ανωτέρω λίαν επικίνδυνων απειλών. Για παράδειγμα, τουλάχιστον δύο πυροβόλων διαμετρήματος 35-40 mm που θα κάλυπταν το πλοίο σε τομέα 360° και θα λειτουργούσαν ως ένα αποτελεσματικό σύστημα εγγύς προστασίας (CIWS – Close In Weapon System), δημιουργώντας ένα ισχυρό τείχος προστασίας σε ακτίνα 4-5 km, διασφαλίζοντας το πλοίο από επιθέσεις κορεσμού, από όλες σχεδόν τις υφιστάμενες απειλές. Ενδεικτικά αναφέρονται τα πυροβόλα 35 mm Millennium της RAD, το 40 mm RapidFire των Thales/Nexter 40 καθώς και το 40 mm Bofors 40 Mk4 της BAE.
Στον Πίνακα 1 παρατίθενται τα οπλικά συστήματα των φρεγατών FDI, συμπεριλαμβανομένων και των προτεινόμενων πυροβόλων 35-40 mm, και απεικονίζεται η εκτιμώμενη αποτελεσματικότητά τους για κάθε πιθανή απειλή.
Η διάταξη και τα χρώματα του Πίνακα 1 επιτρέπουν την απεικόνιση της στήλης που αντιστοιχεί σε κάθε οπλικό σύστημα σαν έναν τοίχο που εμποδίζει ορισμένες απειλές. Έτσι, ο Aster 30 φαίνεται να αντιμετωπίζει ικανοποιητικά όλες τις εναέριες απειλές, πλην των πιο μικρών και βεβαίως των υπερ-υπερηχητικών ή πολυηχητικών όπλων, τα οποία είναι εξαιρετικά δύσκολο να αναχαιτισθούν (και προς το παρόν δεν διαθέτει η τουρκική πλευρά).
Το σύστημα RAM περιορίζεται στην πράξη μόνο στις συνήθεις απειλές, δηλαδή Α/Φ, Ε/Π και αντιπλοϊκούς πυραύλους.
Το κύριο πυροβόλο μπορεί να αντιμετωπίσει αρκετές από τις εν δυνάμει απειλές, με τους περιορισμούς όμως της σχετικά χαμηλής ταχυβολίας του. Ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να αντιμετωπίσει μία επίθεση κορεσμού.
Τα προτεινόμενα πυροβόλα 35-40 mm όμως, με ειδικού τύπου πυρομαχικά, μπορούν να αντιμετωπίσουν ικανοποιητικά σχεδόν το σύνολο των απειλών, ενώ η πολύ υψηλή ταχυβολία τους συμβάλλει στην αντιμετώπιση επιθέσεων κορεσμού. Αντιθέτως, τα πυροβόλα των 20 mm περιορίζονται μόνο σε απλούς και όχι ταχείς στόχους, συνεισφέροντας ελάχιστα σε μία ενδεχόμενη επίθεση κορεσμού.
Η γενική εικόνα του Πίνακα 1 επιβεβαιώνει την σκέψη ότι τα πυροβόλα 35-40 mm προσφέρουν έναν επιπρόσθετο ισχυρό τοίχο προστασίας και θα έπρεπε να εξεταστεί η δυνατότητα εγκατάστασής τους, στη θέση των 20 mm, εάν βέβαια αυτό είναι δυνατόν χωροταξικά (ή ακόμη και συμπληρωματικά αυτών).
Στον Πίνακα 2 παρατίθενται τα χαρακτηριστικά ορισμένων συστημάτων πυροβόλων 35-40 mm, καθώς και του γνωστού Phalanx Block 1B των 20 mm για λόγους σύγκρισης. Δεδομένου ότι οι νέες φρεγάτες προβλέπεται να διαθέτουν ένα σύστημα εγγύς αεράμυνας (το RAM της κατηγορίας Point Defence Missile System/ PDMS), εκτιμάται ότι το πυροβόλο απαιτείται κυρίως για την αντιμετώπιση επιθέσεων κορεσμού και όχι ως αυτοματοποιημένο και ανεξάρτητο CIWS. Ως εκ τούτου και συνεκτιμώντας το μικρό δραστικό βεληνεκές, την αδυναμία αξιοποίησης ειδικών πυρομαχικών και το μεγάλο βάρος, το Phalanx τίθεται εκτός συζήτησης.
Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία του Πίνακα 2 και ιδίως την ταχυβολία, την εμβέλεια, την μέγιστη ανύψωση, τον αριθμό βλημάτων έτοιμων για βολή, το βάρος, την ωριμότητα και την γενικότερη εμπειρία, εκτιμάται ότι το πυροβόλο 35 mm τύπου Millennium αποτελεί την βέλτιστη επιλογή, παρέχοντας τον πλέον κατάλληλο συνδυασμό δυνατοτήτων και τεχνικών προδιαγραφών για την υπόψη χρήση. Ειδικότερα, τα πυρομαχικά τύπου AHEAD τα οποία εκρήγνυνται λίγο πριν τον στόχο, σκορπώντας μικρά θραύσματα σαν ένα φονικό σύννεφο, επιτρέπουν την αποτελεσματική αντιμετώπιση σμηνών από μικρά ΜΕΑ αλλά και άλλες απειλές. Βέβαια, για την πλήρη αξιοποίηση του συστήματος απαιτείται και η τοποθέτηση κατάλληλου ραντάρ ελέγχου πυρός. Προφανώς το θέμα χρήζει περαιτέρω μελέτης και εξέτασης, λαμβάνοντας υπόψη και άλλα δεδομένα που δεν είναι διαθέσιμα σε ανοικτές πηγές, όπως τα κόστη, ο χρόνος διάθεσης και κυρίως οι απαιτούμενες τροποποιήσεις στα πλοία, οι οποίες και θα καθορίσουν εάν το όλο εγχείρημα είναι εφικτό ή όχι.
Σε περίπτωση που ο χώρος δεν επαρκεί, θα μπορούσε να εξεταστεί και ένα μικρότερο σύστημα, όπως το SeaSnake 30 της Rheinmetall, διαθέτοντας την ίδια τεχνολογία ειδικών πυρομαχικών (AHEAD).
Επίλογος – Συμπεράσματα
Είναι φανερό πως η συνεχής εξέλιξη των «έξυπνων» όπλων και πυρομαχικών αέρος-επιφανείας εναντίον πολεμικών πλοίων, σε συνδυασμό με την ραγδαία ανάπτυξη των ΜΕΑ, αναμένεται να μειώσουν γενικά την επιβιωσιμότητα των πλοίων σε περίοδο μελλοντικών επιχειρήσεων. Στην παρούσα μελέτη αναδεικνύεται η συνεχής εξέλιξη των απειλών και η διαφαινόμενη τάση προς την κατεύθυνση των πολλών, μικρών και φθηνών όπλων, όπως τα ΜΕΑ, τα περιφερόμενα πυρομαχικά και τα όπλα ανεμοπορίας, τα οποία απαιτούν αντίστοιχα λύσεις χαμηλού σχετικά κόστους για την αντιμετώπισή τους.
Από την μελέτη προκύπτουν ορισμένα συμπεράσματα, τα οποία προτείνεται να ληφθούν υπόψη και στην διαμόρφωση μάχης των μονάδων επιφανείας του ΠΝ. Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι πως τα κλασσικού τύπου συστήματα αυτοπροστασίας RAM και Phalanx, δεν αναμένεται να έχουν σημαντική συμβολή στην προστασία των πλοίων, ιδιαίτερα σε μία ενδεχόμενη επίθεση κορεσμού από τις προαναφερθείσες απειλές, διαφορετικών τύπων και μεγεθών. Επιπλέον, δεν θεωρείται βέλτιστη λύση η σπατάλη πολύτιμων πυραύλων, έναντι απειλών υποπολλαπλάσιου κόστους. Κατόπιν τούτων, η προσθήκη επιπλέον σύγχρονων πυροβόλων 35-40 mm με εξελιγμένα πυρομαχικά, αναμένεται να βελτιώσει σημαντικά την επιβιωσιμότητα των πλοίων, για τους λόγους που αναφέρονται παραπάνω. Τέλος, εκτιμάται ότι ανάλογα συμπεράσματα θα πρέπει να αναζητηθούν και να εξαχθούν αναφορικά και με τις επίγειες Μονάδες των ΕΔ, οι οποίες αντιμετωπίζουν ανάλογες απειλές.
Σημείωση: τα ανωτέρω βασίζονται σε ανοικτές πηγές και μη διαβαθμισμένα στοιχεία, ενώ αποτελούν προσωπικές απόψεις και εκτιμήσεις των συγγραφέων και δεν εκφράζουν ή δεσμεύουν τους φορείς στους οποίους αυτοί υπάγονται ή τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Αναφορές – Πηγές
Σάββας Βλάσσης, “Με φρεγάτα MEKO 200HN η Ελλάδα στην Επιχείρηση PROSPERITY GUARDIAN”, 21-12-23 https://doureios.com/me-fregata-meko-200hn-i-ellada-stin-epiheirisi-prosperity-guardian/
Κώστας Γρίβας, “Πρωτοποριακά όπλα των Χούτι αλλάζουν τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή”, 19-12-23 https://slpress.gr/amyna/protoporiaka-opla-ton-xouti-allazoun-ta-dedomena-sti-mesi-anatoli/
Howard Altman, “Israel-Gaza Situation Report: Arrow Interceptor Downs Ballistic Missile Over Red Sea (Updated)”, 31-10-23, https://www.thedrive.com/the-war-zone/israel-gaza-situation-report-arrow-interceptor-downs-ballistic-missile-over-red-sea
Emanuel Fabian, “Israel’s Arrow 3 has made its 1st-ever interception, downing likely Yemen-fired missile”, 09-11-23 https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israels-arrow-3-has-made-its-1st-ever-interception-downing-likely-yemen-fired-missile/
Avi Scharf, “The Full Map: All Ships Attacked by Yemen’s Houthis in the Red Sea”, 15-01-24, https://www.haaretz.com/israel-news/security-aviation/2024-01-15/ty-article-magazine/30-attacks-all-red-sea-ships-targeted-by-the-houthis/0000018c-5df7-d6f9-afbc-5dff7a430000
Oded Yaron, “Houthis Threaten Red Sea Shipping With Groundbreaking Iranian Missile”, 12-12-23, https://www.haaretz.com/israel-news/security-aviation/2023-12-12/ty-article-magazine/houthis-threaten-red-sea-shipping-with-groundbreaking-iranian-missile/0000018c-5aa4-df2f-adac-feadd7220000
Ritu Sharma, “1st Time In Naval Warfare, US Navy Shoots Down Two Anti-Ship Ballistic Missiles Fired By Houthi Rebels”, 31-12-23, https://www.eurasiantimes.com/naval-warfare-us-navy-shoots-down-two/
ΑΜ-39 EXOCET https://www.haf.gr/arsenal/am-39-exocet/
Παναγιώτης Τουζόπουλος και Κωνσταντίνος Χ. Ζηκίδης, “Εκτίμηση ραδιοδιατομής (RCS) του πυραύλου επιφανείας-επιφανείας ATMACA”, 21-02-21, https://belisarius21.wordpress.com/2021/02/21/εκτίμηση-ραδιοδιατομής-rcs-του-πυραύλο/
“Army Tactical Missile System (ATACMS) Modification (MOD)” https://www.dote.osd.mil/Portals/97/pub/reports/FY2018/army/2018atacms.pdf
Thales Sea Fire radar https://www.thalesgroup.com/fr/marches/defense-et-securite/forces-navales/lutte-surface/sea-fire
Touzopoulos P, Zikidis KC. Physical Optics Radar Cross Section predictions for an anti-ship cruise missile. The Journal of Defense Modeling and Simulation. 2021. https://doi.org/10.1177/15485129211033039
Richard Scott, “France qualifies Sea Fire radar ahead of FDI combat system integration”, 22-10-21 https://www.janes.com/defence-news/news-detail/france-qualifies-sea-fire-radar-ahead-of-fdi-combat-system-integration
Eurosam – Ground Launched Systems, 2013 https://web.archive.org/web/20180210192710/http:/www.eurosam.com/products/ground-launched-systems/
Europe 1, “Armée : près de 700 missiles antiaériens commandés par la France et l’Italie”, 30-01-23 https://www.europe1.fr/international/armee-pres-de-700-missiles-antiaeriens-commandes-par-la-france-et-litalie-4164387
Raytheon RAM Missile https://www.rtx.com/raytheon/what-we-do/sea/ram-missile
Kate Tringham, “Germany to procure 600 RAM Block 2B missiles for German Navy”, 26-09-22 https://www.janes.com/defence-news/news-detail/germany-to-procure-600-ram-block-2b-missiles-for-german-navy
Leonardo 76/62 Super Rapid (SR) https://electronics.leonardo.com/en/products/76-62-super-rapid
Leonardo LIONFISH Naval Turrets Family https://electronics.leonardo.com/en/products/lionfish-naval-turrets-family
MBDA EXOCET MM40 BLOCK 3C https://www.mbda-systems.com/product/exocet-mm40-block3/
Σταύρος Ιωαννίδης, “Με νέες φρεγάτες απαντάει η Τουρκία στις ελληνικές Belharra”, 04-01-24 https://www.kathimerini.gr/society/562813882/me-nees-fregates-apantaei-i-toyrkia-stis-ellinikes-belharra/
Αντιπτέραρχος (ΕΑ) ε.α. Παναγιώτης Κατσαρός και Σμήναρχος (ΜΗ) Κωνσταντίνος Χ. Ζηκίδης, 28-06-22 “Αντιμετώπιση Τουρκικών UAV και Drones” https://elisme.gr/antimetopisi-toyrkikon-uav-drones/
Joseph Trevithick, “Turkey Now Has Swarming Suicide Drones It Could Export”, 18-06-20 https://www.thedrive.com/the-war-zone/34204/turkey-now-has-a-swarming-quadcopter-suicide-drone-that-it-could-export
STM ALPAGUT https://www.stm.com.tr/en/our-solutions/tactical-mini-uav-systems/alpagut-smart-loitering-munition-system
Huw Williams, “ADEX 2022: Lentatek working on new Kargi-based loitering munition”, 10-09-22 https://www.janes.com/defence-news/news-detail/adex-2022-lentatek-working-on-new-kargi-based-loitering-munition
Millisavunma “TÜBİTAK SAGE Kuzgun Mühimmatı” 21-03-21 https://www.millisavunma.com/tubitak-sage-kuzgun-muhimmati/
“Kuzgun-SS: Τρόποι αντιμετώπισης της καινοφανούς επιχειρησιακής απειλής από το Πολεμικό Ναυτικό” 25-09-21 https://www.defence-point.gr/news/kuzgun-ss-tropoi-antimetopisis-tis-neas-epicheirisiakis-apeilis-apo-to-polemiko-naytiko
Kaan Azman, “KUZGUN Modular Joint Munition Family”, 20-03-23 https://en.defenceturk.net/kuzgun-modular-joint-munition-family/
ASELSAN TOLUN-IIR https://www.aselsan.com/en/defence/product/2866/toluniir
Raytheon Phalanx Weapon System https://www.rtx.com/raytheon/what-we-do/sea/phalanx-close-in-weapon-system
Rheinmetall OERLIKON MILLENNIUM® GUN https://www.rheinmetall.com/Rheinmetall%20Group/brochure-download/Air-Defence/B036e0222-Oerlikon-Millennium-Gun-System.pdf
Thales-Nexter RapidFire 40 mm https://www.thalesgroup.com/sites/default/files/database/document/2020-10/RAPIDFire%20Naval%20Datasheet%202018-10%20%C2%A9Thales.pdf
BAE Systems Bofors 40 Mk4 Naval Gun https://www.baesystems.com/en/product/40mk4-naval-gun
Στόλος: τεχνολογικώς ξεπερασμένες, ελλιπώς συντηρημένες και υποεπανδρωμένες φρεγάτες
