Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 9 Σεπτεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε κι ανακοίνωσε την προσωρινή κατανομή ανά κράτος – μέλος, βάσει του εκδηλωμένου ενδιαφέροντος αυτών, των δανείων συνολικού ύψους 150 δισ. € της Δράσης Ασφαλείας Για την Ευρώπη (SAFE).
Στην Ελλάδα κατανεμήθηκαν 787.669.283 € ενώ στην Κύπρο 1.181.503.924 €. Στις 28 Ιουλίου, ο πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει ότι η Ελλάδα θα κατέθετε την επομένη την πρότασή της, «διεκδικώντας χαμηλότοκα δάνεια ύψους τουλάχιστον 1,2 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της εθνικής μας άμυνας και της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας».
Η κατανομή των κονδυλίων χαρακτηρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «προσωρινή», επειδή αναμένεται στην πορεία, με την κατάθεση των επενδυτικών σχεδίων από τα κράτη – μέλη, να υπάρξουν περικοπές στο συνολικό ποσό δανείων που θα απορροφήσουν. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχει περιθώριο ώστε πιθανώς να επιτραπεί σε άλλο κράτος – μέλος να αυξήσει το ποσό των δανείων, εφόσον το επιθυμεί. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα διαφυλαχθεί το ελάχιστο ποσό που αιτήθηκε το κάθε κράτος – μέλος.
Επειδή οι συνολικές αιτήσεις δανείων ξεπερνούσαν τον προϋπολογισμό των 150 δισ. € της SAFE, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε ως σημείο εκκινήσεως για τον υπολογισμό του ποσού κάθε κράτους – μέλους το μέσο ποσό μεταξύ του ελάχιστου και του μέγιστου αιτηθέντος ποσού. Λαμβανομένης υπ’ όψιν αυτής της διευκρινίσεως περί κατανομής των κονδυλίων σύμφωνα με τον μέσο όρο κάθε προτάσεως, τότε η αναφορά του πρωθυπουργού περί ελαχίστου διεκδικούμενου 1,2 δισ. €, σημαίνει ότι η Αθήνα μάλλον είχε κάνει λάθος εκτίμηση. Ερώτημα παραμένει, ποιο ήταν το ελάχιστο και πιο το μέγιστο ποσό δανείων που αιτήθηκε η Ελλάδα.
Εν τούτοις, η κατανομή που ανακοινώθηκε, δεν είναι η τελική. Εάν στην διαδικασία της υποβολής προτάσεων υπάρξει “κούρεμα” στην απορρόφηση των δανείων από άλλα κράτη – μέλη, θεωρητικώς η Ελλάδα θα μπορεί να αιτηθεί αύξηση.
Πρόσκληση Πολωνίας στην Ελλάδα για κοινά προγράμματα στο SAFE
Υπενθυμίζεται ότι η SAFE προβλέπει 10ετή περίοδο χάριτος για την αποπληρωμή των δανείων, ανταγωνιστικά επιτόκια και επιλογές για διμερείς συμφωνίες με τρίτες χώρες για τη διεύρυνση της επιλεξιμότητας.
Τον προσεχή Οκτώβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον “οδικό χάρτη” για την συνέχεια. Τα κράτη – μέλη έχουν περιθώριο να υποβάλουν τα Επενδυτικά Σχέδια Εθνικής Αμύνης (NDIP) μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2025, στα οποία θα περιγράφεται αναλυτικώς η χρήση της πιθανής χρηματοδοτικής συνδρομής. Κατόπιν, θα αρχίσει η εξέτασή τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2026 θα υιοθετηθούν οι εκτελεστικές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και μέχρι τον Φεβρουάριο θα αρχίσει η διαπραγμάτευση των δανειακών συμβάσεων και των λειτουργικών ρυθμίσεων που ενεργοποιούν την προχρηματοδότηση. Στόχος, όπως ελέχθη, είναι η υπογραφή δανειακών συμβάσεων εντός του α’ τριμήνου του 2026!
Πρέπει να τονιστεί ότι η SAFE δεν προορίζεται να χρηματοδοτήσει έτοιμες δημόσιες συμβάσεις αλλά αποβλέπει στην οικοδόμηση κλιμακώσιμων, κυρίαρχων και βιώσιμων βιομηχανικών δυνατοτήτων στην ΕΕ. Τα κράτη – μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον μηχανισμό για να υποστηρίξουν νέες στρατηγικές πρωτοβουλίες ή να βιομηχανοποιήσουν στοιχεία υφιστάμενων αμυντικών προγραμμάτων, εφόσον βεβαίως αυτά ευθυγραμμίζονται με τα κριτήρια επιλεξιμότητας του SAFE.
Ο κανόνας στον μηχανισμό SAFE, είναι οι κοινές προμήθειες μεταξύ τουλάχιστον δύο κρατών – μελών, ευρωπαϊκών προϊόντων, που προσδιορίζονται από τον κανονισμό. Εν τούτοις, έχει προβλεφθεί περιορισμένη παρέκκλιση μέσω του άρθρου 4.3. Βάσει αυτής, προμήθειες που πραγματοποιούνται από ένα κράτος – μέλος είναι επιλέξιμες για στήριξη στο πλαίσιο του SAFE, εφόσον έχει υπογραφεί σύμβαση προμηθειών το αργότερο έως τις 30 Μαΐου 2026, υπό την προϋπόθεση ότι το κράτος – μέλος λαμβάνει ενεργά όλα τα απαραίτητα μέτρα για την επέκταση του οφέλους της εν λόγω σύμβασης.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη και κράτη – μέλη που δεν αιτήθηκαν δανεισμό μέσω SAFE, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, δηλώνουν πρόθυμες να στηρίξουν τον μηχανισμό συμμετέχοντας σε προγράμματα κοινών προμηθειών.
O κανονισμός του μηχανισμού SAFE, προσδιορίζει δύο βασικές κατηγορίες αμυντικών προϊόντων που υποστηρίζονται:
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 1
- πυρομαχικά και πύραυλοι.
- συστήματα πυροβολικού συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων κρούσεως ακριβείας σε βάθος.
- δυνατότητες χερσαίας μάχης και συστήματα υποστηρίξεώς τους, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού στρατιωτών και των όπλων πεζικού.
- μικροί δρόνοι (Κατηγορία NATO 1) και σχετιζόμενα συστήματα αντιμετωπίσεως.
- προστασία κρίσιμων υποδομών.
- κυβερνοπόλεμος.
- στρατιωτική κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της αντικινητικότητας.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 2
- συστήματα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας.
- θαλάσσιες δυνατότητες, επιφανείας και υποβρύχιες.
- ανεπάνδρωτα συστήματα πέραν των μικρών δρόνων (Kατηγορίες ΝΑΤΟ 2 και 3) και σχετιζόμενα συστήματα αντιμετωπίσεως.
- στρατηγικά μέσα, όπως ενδεικτικώς στρατηγικών αερομεταφορών, εναερίου ανεφοδιασμού καυσίμου και συστήματα C4ISTAR καθώς και τα διαστημικά μέσα και υπηρεσίες.
- προστασία διαστημικών μέσων.
- τεχνητή νοημοσύνη.
- ηλεκτρονικός πόλεμος.
