Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Το ζήτημα της κυοφορουμένης αποστολής ελληνικής δυνάμεως στο Μάλι, την οποία έχει ζητήσει η Γαλλία και έχει αποκαλύψει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ από τον Αύγουστο του 2020, επανήλθε στο προσκήνιο εξ αφορμής της κυρώσεως της Συμφωνίας Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσεως Ελλάδος – Γαλλίας. Πρόκειται για αίτημα που σχετίζεται άμεσα με την συγκρότηση της πολυεθνικής Δυνάμεως Επιχειρήσεων TAKUBA (Task Force TAKUBA) που αποτελείται από προσωπικό Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων, το οποίο υπό την αιγίδα της Γαλλίας θα αναλάβει πιο ενεργό ρόλο στις επιχειρήσεις εναντίον τρομοκρατών και τζιχαντιστών που αποσταθεροποιούν την περιοχή του Σαχέλ της Κεντρικής Αφρικής.
Καθώς η Αθήνα αντιμετώπισε ευμενώς το γαλλικό αίτημα από την πρώτη στιγμή, το ΓΕΕΘΑ προέβη στις σχετικές προετοιμασίες εγκαίρως, με αποτέλεσμα οι Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων να είναι έτοιμες εδώ και έναν χρόνο, ώστε να αναπτύξουν τμήμα άμεσα στην Αφρική μόλις δοθεί η εντολή. Η ελληνική συμμετοχή θα αφορά 30 επαγγελματίες στρατιωτικούς του ΕΤΑ, οι οποίοι θα αναλάβουν ρόλο Προστασίας Δυνάμεως (Force Protection) μιας εκ των βάσεων της TF TAKUBA ενώ θα επανδρώσουν και επιτελικές θέσεις. Για την εκτέλεση των καθηκόντων της, η ελληνική αποστολή θα είναι προικοδοτημένη με ελαφρά τεθωρακισμένα οχήματα τύπων VBL ή HMWWV. Eίναι διευκρινισμένο όμως ότι στον ρόλο της Προστασίας Δυνάμεως, οι Έλληνες δεν θα λάβουν μέρος σε ευρύτερο φάσμα επιχειρήσεων που περιγράφεται ως «Advise, Assist and Accompany at fight», δηλαδή καθήκοντα Συμβουλής, Υποβοηθήσεως και Συνοδείας στην μάχη, των τοπικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Επισήμως, η συμφωνία που υπεγράφη με την Γαλλία, δεν περιλαμβάνει ρητώς την ελληνική συμμετοχή στην αποστολή στο Μάλι. Όμως όπως είπε ο ΥΕΘΑ Ν. Παναγιωτόπουλος, η κυβέρνηση “εκτιμά” πως και με βάση την αναβαθμισμένη συμμαχική σχέση με την Γαλλία, πρέπει να συνεισφέρει στην προσπάθεια. Από την πλευρά του, ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας επεσήμανε στην Βουλή στις 7 Οκτωβρίου ότι «η συνδρομή της Ελλάδος προς στις ένοπλες δυνάμεις του Μάλι διά συνεισφοράς στην πολυεθνική Τακούμπα έχει ζητηθεί διμερώς από το Μάλι με επίσημο αίτημα του Προέδρου. Η ανταπόκριση στο αίτημα αυτό και η ενδεχόμενη συμμετοχή τελεί υπό εξέταση». Απομένει λοιπόν η τελική απόφαση της κυβερνήσεως, που θα ληφθεί σε επίπεδο ΚΥΣΕΑ. Πρακτικώς, το επόμενο λεπτό από την λήψη της αποφάσεως, το προσωπικό του ΕΤΑ είναι έτοιμο να εκτελέσει σύμφωνα με τις τελικές οδηγίες και τον συντονισμό του ΓΕΕΘΑ.
Η Γαλλία έχει εμπλακεί στην περιοχή με στρατιωτικά μέσα από το 2013 και σήμερα έχει ανεπτυγμένη δύναμη που υπερβαίνει τους 5.000 άνδρες στο Μάλι, στο πλαίσιο της Επιχειρήσεως BARKHANE. Όμως τον περασμένο Ιούνιο ο πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε τον τερματισμό της επιχείρησης τον Ιανουάριο του 2022 και την μείωση των δυνάμεών της σε 2.300 άνδρες περί το 2023, περιορίζοντας το έργο τους κατά βάση στην εκπαίδευση, την παροχή συμβουλών και την συνοδεία των τοπικών δυνάμεων σε επιχειρήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, με την μετονομασία της επιχείρησεως, η πολυεθνική TF TAKUBA δυνάμεως περίπου 600 ανδρών, στην οποία η Γαλλία θα εξακολουθήσει να έχει ηγετικό ρόλο, θα αναλάβει πιο άμεση δράση εναντίον τρομοκρατών και τζιχαντιστών, υποστηρίζοντας τις ευρύτερες επιχειρήσεις των τοπικών δυνάμεων. Με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο θα εξισορροπηθεί η μείωση των γαλλικών δυνάμεων αλλά θεωρείται ότι θα βελτιωθούν τα αποτελέσματα της όλης “επενδύσεως”.
Η στάση του Μακρόν ήλθε μετά το δεύτερο πραξικόπημα στο Μάλι τον περασμένο Μάιο, που διαδέχθηκε το προηγηθέν τον Αύγουστο του 2020, με αποτέλεσμα το Παρίσι να εκφράζει και δι’ αυτού του τρόπου την δυσαρέσκειά του από μη εκπλήρωση των δεσμεύσεων των τοπικών δυνάμεων για εκδημοκρατισμό και μεγαλύτερη δέσμευση στις επιχειρήσεις ασφαλείας. Η κίνηση θεωρείται ότι γίνεται και με την σκέψη στις προεδρικές εκλογές του 2022 στην Γαλλία. Παρά ταύτα, το Παρίσι δεν σκοπεύει να αποσυρθεί αλλά θα συνεχίσει με άλλη αντίληψη επιχειρήσεων και βασιζόμενο στην συνεργασία με τους εταίρους του.
Η δραστική επιδείνωση της καταστάσεως στο Μάλι ιδίως το 2019, οδήγησε τότε στην αποστολή γαλλικών ενισχύσεων και την εντατικοποίηση των αντιτρομοκρατικών επιχειρήσεων. Αν και αργά ως αντίδραση, η αλήθεια είναι ότι υπήρξαν αποτελέσματα στο πεδίο καθώς ο μηνιαίος ρυθμός εξοντώσεως εχθρών ανήλθε από 20 σε 100. Έτσι, η στρατιωτική κατάσταση βελτιώθηκε μεν, αλλά αυτό ήλθε αργά και στο μεταξύ μεσολάβησαν αρνητικές εξελίξεις σε πολιτικό επίπεδο από το νέο πραξικόπημα. Καθώς κατά το παρελθόν έχει αποδειχθεί ότι η μεταφορά ενισχύσεων και η εντατικοποίηση των επιχειρήσεων είναι σχετικώς εύκολες, εκτιμάται ότι αυτή η σκέψη επηρέασε μεταξύ άλλων στην τελευταία απόφαση Μακρόν. Όταν το 2013 η Γαλλία αποφάσισε να επέμβει (Επιχείρηση SERVAL) και απέτρεψε την πτώση αστικών κέντρων στους τρομοκράτες, ένα τάγμα είχε αναπτυχθεί στο Μάλι εντός διημέρου ενώ μία ταξιαρχία εντός εβδομάδος.
Η δράσεις αυτές έχουν αναληφθεί από την Γαλλία και είναι ανεξάρτητες από την ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών (ΜΙNUSMA) και την Εκπαιδευτική Αποστολή ΕΕ (EUTM) που επίσης βρίσκονται στο Μάλι. Οι δυνάμεις αυτές συντελούν στην εμπέδωση κλίματος ασφαλείας και παρέχουν εκπαίδευση σε τοπικές δυνάμεις, φαίνεται όμως ότι στο τελευταίο πεδίο δεν επιτυγχάνονται σοβαρά αποτελέσματα.
Πέρα από την κινητοποίηση Ευρωπαίων εταίρων, στους οποίους έχει απευθυνθεί η Γαλλία, επεδίωξε και την στενότερη συνεργασία με τις ΗΠΑ, οι οποίες επί κυβερνήσεως Τραμπ είχαν εκδηλώσει τάσεις αποστασιοποιήσεως από την ενεργό εμπλοκή τους στην περιοχή. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει να ανανεώνει την αμερικανική δέσμευση, στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής ανασχέσεως της διεισδύσεως της Κίνας και της Ρωσίας στην περιοχή.
Η Ουάσιγκτον επέκτεινε τον “Πόλεμο Κατά της Τρομοκρατίας” στο Σαχέλ το 2002, αναπτύσσοντας Δυνάμεις Ειδικών Επιχειρήσεων και αναλαμβάνοντας εν συνεχεία επιχειρήσεις υποστηρίξεως σε επίπεδο Πληροφοριών και Διοικητικής Μέριμνας των Γάλλων. Από το 2017 όμως, το αμερικανικό προσωπικό αποσύρθηκε από την συνοδεία τοπικών δυνάμεων σε επιχειρήσεις, μετά από μία ενέδρα στον Νίγηρα, στην οποία σκοτώθηκαν Αμερικανοί πρασινοσκούφηδες. Η κυβέρνηση Μπάιντεν δείχνει ότι επανακάμπτει στην παλαιά τακτική και δεν είναι τυχαίο ότι τον παρελθόντα Ιούλιο υπεγράφη συμφωνία με την Γαλλία για στενότερη διμερή συνεργασία στις Ειδικές Επιχειρήσεις στην Αφρική.
Η δράση Δυνάμεων Ειδικών Επιχειρήσεων στο Σαχέλ, δεν είναι παρά ένα μόνο μέρος της ευρύτερης στρατηγικής που εφαρμόζεται για την σταθεροποίηση της περιοχής. Μέχρι σήμερα, Βέλγιο, Δανία, Εσθονία, Ιταλία, Σουηδία και Τσεχία έχουν δεσμευθεί για συμμετοχή στην TF TAKUBA, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ευρύτερα συμφέροντα που εξυπηρετούνται από την υποστήριξη της Γαλλίας στην συγκεκριμένη περίπτωση. Οι στρατιωτικές ηγεσίες των χωρών αυτών, συνηγορούν στην συμμετοχή καθώς θεωρούν ότι οι εμπλεκόμενες δυνάμεις έρχονται σε άμεση επαφή με τις προκλήσεις πραγματικών πολεμικών επιχειρήσεων και βελτιώνουν τις δεξιότητές τους μέσα από επικαιροποιημένες μεθόδους, τεχνικές και τακτικές, μέρος των οποίων αναπτύσσεται σε στενή συνάφεια με τεχνολογικές εξελίξεις που υιοθετούνται στους πλέον προηγμένους στρατούς. Σε καθαρά πολιτικό επίπεδο όμως, οι χώρες αυτές αναγνωρίζουν τα οφέλη από την σφυρηλάτηση στενότερων δεσμών με την Γαλλία, την ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της ΕΕ, καθώς εκτιμούν ότι υποβοηθείται η πρόοδος στην ιδέα περί αυτόνομης ευρωπαϊκής ικανότητος.
Μια από αυτές τις χώρες που ασπάζεται την συγκεκριμένη στρατηγική αντίληψη, είναι και η Ελλάδα. Ανεξαρτήτως των στρατιωτικών αποτελεσμάτων, ευρύτεροι λόγοι στρατηγικής επιτάσσουν την αντιμετώπιση της δυνητικής απειλής για ζωτικά γεωπολιτικά συμφέροντα της ΕΕ, από την αστάθεια στην υποσαχάρια Αφρική. Οι εστίες τρομοκρατών – τζιχαντιστών που αναπτύσσονται εκεί, απειλούν την Δύση γενικότερα, όχι μόνο με τρομοκρατικές ενέργειες αλλά και με την ενίσχυση των λαθρομεταναστευτικών ροών, στον Ευρωπαϊκό νότο.
Η περιοχή γνωρίζει πληθυσμιακή έκρηξη και η γενικότερη φτώχεια, ωθεί μάζες νέων Αφρικανών στην ληστεία και την ανομία ενώ η γενικότερη υπανάπτυξη τις καθιστά ευάλωτες στον θρησκευτικό φανατισμό. Η Διεθνής Τράπεζα προβλέπει ότι μέχρι το 2050, ένας στους τέσσερις ανθρώπους θα κατοικεί στην υποσαχάρια Αφρική ενώ η Νιγηρία, με πληθυσμό άνω των 200 εκατομμυρίων, βρίσκεται σε πορεία αναδείξεως ως τρίτη πληθυσμιακή δύναμη παγκοσμίως! Όλα αυτά, εξηγούν το έντονο ενδιαφέρον της Κίνας και της Ρωσίας για την περιοχή, όσο και νέων δρόντων όπως η Τουρκία, που επιδιώκουν ενίσχυση της επιρροής τους. Δεν εμπλέκονται όμως ενεργώς στην αντιμετώπιση της αποσταθεροποιήσεως με στρατιωτικά μέσα. Η Γαλλία, λόγω των παλαιών δεσμών εκ του αποικιοκρατικού παρελθόντος στα γαλλόφωνα κράτη της περιοχής, έχει ανταποκριθεί στο κάλεσμά τους για συνδρομή ενώ και οι ΗΠΑ, παρά τις αμφιταλαντεύσεις, δείχνουν ότι θα εξακολουθήσουν να διαδραματίζουν ρόλο για τον περιορισμό της σινορωσικής επιρροής.
