Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Τον Μάρτιο του 2023, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της ΕΕ αποφάσισε την παράδοση πυρομαχικών πυροβολικού στην μαχόμενη Ουκρανία. Για τον σκοπό, αποφασίστηκε μία προσέγγιση τριών προτάσεων: ενθάρρυνση των κρατών μελών στην παραχώρηση πυρομαχικών στην Ουκρανία από τα υφιστάμενα εθνικά αποθέματα, συγκέντρωση απαιτήσεων και από κοινού προμήθειες πυρομαχικών 155 mm από τα κράτη μέλη και ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητος της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας σε αυτά τα πυρομαχικά.
Στο πλαίσιο αυτό, στις 20 Μαρτίου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA) υπέγραψε συμφωνία συνεργατικής προμήθειας πυρομαχικών με 25 κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ, δήλωσε τότε: «Με τη σημερινή υπογραφή, 18 χώρες έχουν υπογράψει για να συγκεντρώσουν παραγγελίες και να τις υποβάλουν μαζί με τη βιομηχανία μέσω του ΕDA».
Στις 3 Μαΐου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ψήφισε την Πράξη Υποστηρίξεως Παραγωγής Πυρομαχικών (ASAP) για την ενίσχυση των παραγωγικών ικανοτήτων της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ σε πυρομαχικά πυροβολικού και πυραύλους, με το βλέμμα στην μαχόμενη Ουκρανία και την αναπλήρωση των αποθεμάτων των κρατών μελών της ΕΕ, που συνεισφέρουν.
Το ASAP προβλέπει χρηματοδότηση 500 εκατ. € και διετή περίοδο εφαρμογής από 28 Ιουλίου 2023 έως 30 Ιουνίου 2025. Βάσει των προνοιών του, προβλέπεται αποζημίωση ως και 35% του κόστους μιας “επιλέξιμης δράσης” σχετιζόμενη με την αύξηση παραγωγής των πυρομαχικών ενδιαφέροντος και μέχρι και 40% του κόστους μιας επιλέξιμης δράσης που διευκολύνει την απόκτηση πρώτων υλών και εξαρτημάτων. Επιπλέον 10% ποσοστό χρηματοδοτήσεως μπορούν να διεκδικήσουν οντότητες που θα αποδώσουν προτεραιότητα στην υλοποίηση συμβάσεων ανατιθέμενων από κοινού από τουλάχιστον τρία κράτη μέλη ή συνδεδεμένες χώρες ή από ένα κράτος μέλος, για τις ανάγκες της Ουκρανίας. Η επιπλέον επιδότηση 10% είναι διαθέσιμη και σε δικαιούχους με καθεστώς μικρομεσαίας επιχειρήσεως ή εταιρείας μεσαίας κεφαλαιοποιήσεως.
Στις 5 Σεπτεμβρίου ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA) υπέγραψε οκτώ συμβάσεις πλαίσιο με ευρωπαϊκές βιομηχανίες για την παραγωγή πυρομαχικών 155 mm. Κατά τον Ζοζέπ Μπορέλ, «Tώρα, τα κράτη μέλη μπορούν να αναθέσουν παραγγελίες εντός οκτώ συμβάσεων πλαίσιο».
Εξηγώντας την αντίληψη λειτουργίας των συμβάσεων πλαίσιο, ο επικεφαλής του EDA δήλωσε: «Η υπογραφή αυτών των συμβάσεων πλαίσιο μεταξύ του EDA και της Ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, δείχνει την ικανότητά μας να εξασφαλίσουμε γρήγορα τις καλύτερες δυνατές συμφωνίας για κράτη – μέλη της ΕΕ και την Νορβηγία. Προσφέρουμε πλέον βιώσιμες ευκαιρίες στα κράτη μέλη να θέσουν παραγγελίες στην βιομηχανία μέσω του EDA, είτε για να υποστηρίξουν την Ουκρανία είτε για να αναπληρώσουν τα δικά τους εθνικά αποθέματα. Τώρα εναπόκειται στα κράτη μέλη να κάνουν πλήρη χρήση αυτών των επιλογών».
Τα πυρομαχικά ενδιαφέροντος, προσδιορίζονται ως κατάλληλα από πλευράς τύπου ολοκληρωμένου πυρομαχικού που χρησιμοποιούν τα αυτοκινούμενα πυροβόλα PzH 2000 και βλήματα με πυροσωλήνα, για χρήση από τα Ceasar, Krab και Zuzana, δηλαδή τύποι που έχουν παραχωρήσει κράτη μέλη στην Ουκρανία. Για πυρομαχικά άλλων τύπων πυροβόλων, αναμενόταν η υπογραφή επιπλέον συμβάσεων πλαίσιο.
Στις 28 Σεπτεμβρίου, απαντώντας σε σχετική ερώτηση που κατατέθηκε στην Βουλή στις 12 του μηνός, σχετικώς με τα ΕΑΣ και την συμμετοχή τους στο ASAP, ο ΥΕΘΑ Νίκος Δένδιας σημείωσε ότι «τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) παρακολουθούν επισταμένως και εξ’ αρχής το πρόγραμμα Act in Support Ammunition Production (ASAP) […] και προετοιμάζονται να συμμετάσχουν στη σχετική πρόσκληση καταθέτοντας ολοκληρωμένη πρόταση αναβάθμισης της παραγωγικής τους διαδικασίας, διεκδικώντας χρηματοδότηση ύψους 40 – 50%».
Ο ΥΕΘΑ συνέχισε, ενημερώνοντας ότι «ολοκληρώνεται η συντήρηση του γομωτηρίου βλημάτων πυροβολικού στο Λαύριο και προβλέπεται η γραμμή παραγωγής να ενεργοποιηθεί μέσα στον Οκτώβριο για να ξεκινήσει η εκτέλεση σύμβασης για την γόμωση 50 χιλιάδων βλημάτων πυροβολικού 155 χιλιοστών με δυνατότητα άσκησης προαίρεσης για άλλες 50 χιλιάδες».
Από την απάντηση, δεν διευκρινίζεται εάν και πότε υπεγράφη από τα ΕΑΣ σύμβαση για την γόμωση 50.000 βλημάτων 155 mm με δικαίωμα προαιρέσεως για 50.000 επιπλέον και για ποιον προορίζονται. Θεωρητικώς, στο πλαίσιο του ASAP, η Ελλάδα μπορεί να αναθέσει σύμβαση προμήθειας πυρομαχικών που θα ανανεώσουν τα αποθέματα του Ελληνικού Στρατού ενώ αντίστοιχος αριθμός παλαιών μερίδων μπορεί να μεταβιβασθεί στην Ουκρανία.
Δύο ημέρες πριν, στις 26 Σεπτεμβρίου ο ΥΕΘΑ είχε απαντήσει σε ανάλογη ερώτηση που κατατέθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου, ότι «δημοσιεύματα, που κάνουν λόγο για συμμετοχή των ΕΑΣ αποκλειστικά σε γόμωση βλημάτων πυροβολικού διαμετρήματος 155 mm, δεν στηρίζονται σε κάποια συγκεκριμένη πρόταση της ΕΑΣ ΑΒΕΕ στο πλαίσιο του προαναφερόμενου Προγράμματος Εργασίας, ούτε σε κάποια Συμφωνία Επιχορήγησης (Grant Agreement)». Μέχρι τότε, ευρίσκοντο ακόμη σε εξέλιξη οι συζητήσεις για την κατάρτιση του Προγράμματος Εργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την Επιτροπή Προγράμματος, στην οποία την Ελλάδα εκπροσωπεί η ΓΔΑΕΕ. Όμως μέχρι τέλη Σεπτεμβρίου επρόκειτο να έχει συμφωνηθεί το Πρόγραμμα Εργασίας ούτως ώστε αμέσως μετά να δημοσιευθούν οι προσκλήσεις υποβολής προτάσεων των ενδιαφερόμενων εταιρειών, οι οποίες θα έχουν χρόνο να τις καταθέσουν σε διάστημα περίπου 6 εβδομάδων. Οι αξιολογήσεις των προτάσεων θα διαρκέσουν περίπου 3 μήνες με σκοπό στα τέλη Μαρτίου 2024 να υπογραφούν οι πρώτες Συμφωνίες Επιχορήγησης (Grant Agreements).
Επομένως τα ΕΑΣ δεν έχουν ακόμη υποβάλει πρόταση στο πλαίσιο του ASAP και η αναφερόμενη σύμβαση για 50.000+50.000 βλήματα 155 mm αποτελεί ερώτημα. Η τελευταία, δεν διευκρινίζεται καν αν σχετίζεται με το πρόγραμμα ASAP.
Ο ΥΕΘΑ δεν απαντάει σε όλα τα επιμέρους ερωτήματα της 12ης Σεπτεμβρίου.
Για τον «φημολογούμενο περιορισμό των παραγωγικών δυνατοτήτων των ΕΑΣ αποκλειστικά σε γόμωση βλημάτων πυροβολικού διαμετρήματος 155mm», στην ερώτηση της 1ης Σεπτεμβρίου, παραπέμπει στην απάντηση της 26ης Σεπτεμβρίου (Φ.900α/1041/18696) η οποία όμως επί της ουσίας ουδέν αναφέρει, πέραν του ότι δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη πρόταση των ΕΑΣ. Ουσιαστικώς η ελληνική εταιρεία θα μπορεί να αναλάβει την γόμωση των βλημάτων, στο υπό συντήρηση Γομωτήριο του Λαυρίου, αφού το Οβιδουργείο στον Υμηττό έχει παύσει να λειτουργεί. Προφανώς, το χαλύβδινο μεταλλικό μέρος (κάλυκας) του βλήματος, θα παράγεται από άλλη εταιρεία.
Απάντηση δεν δίδεται ούτε στο επιμέρους ερώτημα περί εκτιμήσεως της ενάρξεως εργασιών για την κατασκευή των εγκαταστάσεων και υποδομών για την υποδοχή των γραμμών παραγωγής του Υμηττού στο Λαύριο. Η απάντηση βρίσκεται μάλλον στο προηγούμενο συμπέρασμα, δηλαδή ότι δεν θα λειτουργεί στο Λαύριο Οβιδουργείο παρά μόνο το Γομωτήριο. Εάν σχεδιάζεται ή όχι η ανέγερση Οβιδουργείου στο Λαύριο, είναι κάτι που θα φανεί με την πρόταση που θα καταθέσουν τα ΕΑΣ, διεκδικώντας μέσω ASAP επιχορήγηση (Grant) της τάξεως 40 – 50% του συνολικού ύψους επενδύσεως που θα γίνει από πλευράς Υπουργείου Οικονομικών.
Τέλος, καμμία απάντηση δεν δόθηκε για το ερώτημα ολοκληρώσεως των καθυστερημένων ανειλημμένων συμβάσεων από πλευράς ΕΑΣ, ούτε πού θα κατασκευαστούν τα πυρομαχικά διαφόρων τύπων εάν κλείσει το εργοστάσιο Υμηττού.
Συνοπτικώς, μετά την ανακοίνωση τον Μάρτιο του 2021 περί καταργήσεως του εργοστασίου στον Υμηττό, παραμένει αδιευκρίνιστο το κυβερνητικό σχέδιο για τα ΕΑΣ γενικότερα. Εάν δε, δεν εμφανιζόταν η προοπτική του προγράμματος ASAP, η απορία είναι εάν θα υπήρχε κάποια ανακοίνωση σχετική με την εταιρεία.
Πρόγραμμα πυρομαχικών για την Ουκρανία και το ενδιαφέρον της αμερικανικής DZM για τα ΕΑΣ
