Ελληνικά UAV: Η ώρα να ενταχθούν στον επιχειρησιακό σχεδιασμό των Ενόπλων Δυνάμεων

Από Σάββας Δ. Βλάσσης

Οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις υπήρξαν πρωτοπόρες στην αναγνώριση της αξίας των Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων (UAV) και τα εισήγαγαν πριν 20 χρόνια σχεδόν σε επιχειρησιακά χρήση. Παρ΄ όλα αυτά, η ελληνική αμυντική βιομηχανία ενώ συμμετείχε στην βιομηχανική παραγωγή των πρώτων αεροχημάτων ΠΗΓΑΣΟΣ II (ΚΕΑ και ΕΑΒ) δεν κατάφερε ποτέ μέχρι σήμερα να δημιουργήσει ανταγωνιστική τεχνολογική συνέχεια και βιομηχανική υποδομή, με αποτέλεσμα να απωλέσει πωλήσεις και κέρδη, απολύτως απαραίτητα για την επιβίωσή της.

Η οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε με τον πιο έντονο τρόπο την δεκαετία (2009-2019) χρησιμοποιήθηκε για να δικαιολογήσει την επενδυτική απραξία που υπήρξε στην διάρκειά της ενώ την ίδια περίοδο η παγκόσμια αγορά UAV αναπτυσσόταν με φρενήρη ρυθμό και η χρήση τους σε περιόδους ειρήνης (δασοπροστασία) όσο και σε πολεμικές επιχειρήσεις (Μέση Ανατολή, Ουκρανία) αποδεικνυόταν ολοένα και πιο επιτυχής. Εξαίρεση, απετέλεσαν κάποιες προσπάθειες, μάλιστα με επιχορήγηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία (ΕΣΠΑ 2014), όπως το πρόγραμμα αεροχήματος (UCAV) για πολιτική χρήση (δασοπροστασία και φυσικές καταστροφές) με συμμετοχή πανεπιστημίων (ΑΠΘ) και ελληνικών εταιρειών, με συντονιστή την INTRACOM Defense (IDE).

Για λόγους που θα αποκαλύψουν οι ερευνητές της βιομηχανικής ιστορίας της Ελλάδας, το 2019 απετέλεσε ορόσημο στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των UAV στην χώρα. Κατ’ αρχάς, με την σύσταση της Εθνικής Στρατιωτικής Αρχής Αξιοπλοΐας (ΕΣΑΑ) σύμφωνα με το άρθρο 39 του ν.4609/2019 (Α’67) και κατά δεύτερο με την ενεργοποίηση του τότε Ευρωπαϊκού Προγράμματος Βιομηχανικής Αναπτύξεως στον τομέα της Άμυνας (European Defense Industrial Development Programme – EDIDP). Η Ελλάδα συμμετείχε στην διαγωνιστική διαδικασία έναντι άλλων χωρών με την κατάθεση και της προτάσεως για το ευρωπαϊκό Μη Επανδρωμένο Τακτικό Σύστημα Χαμηλής Παρατηρησιμότητας (Low Observable Tactical Unmanned Aircraft System – LOTUS) διεκδικώντας την χρηματοδότηση της πρότασής της με πόρους του ταμείου.

Ήλθε η ώρα να δούμε ελληνικά Τακτικά UAV στις Ένοπλες Δυνάμεις

Η έκβαση αυτής της προσπάθειας είναι γνωστή. Η σύμβαση υλοποιήσεως του προγράμματος LOTUS ύψους 9,7 εκ. € με την συμμετοχή του ΥΠΕΘΑ, υπεγράφη μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής και IDE τον Νοέμβριο του 2020. Το πρόγραμμα αποτελεί κατά την άποψή μας σημείο καμπής για την ανάπτυξη της εγχώριας δυνατότητος κατασκευής UAVs αφού:

α) αυτό υλοποιείται από διεθνή κοινοπραξία με επικεφαλής την IDE και ευρεία ελληνική συμμετοχή (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ALTUS, CFT, Πανεπιστήμιο Πατρών, Εργοστάσιο Τηλεπικοινωνιακών και Ηλεκτρονικών Μέσων του ΓΕΑ) την Κύπρο (SignalGenerix, Cyric, Geoimaging), την Ισπανία και την Ολλανδία.

β) αυτό σχεδιάστηκε και βασίζεται σε πρότυπα του NATO, ενώ έχει σαν στόχο την “ενσωμάτωση” του συστήματος σε πολιτικό εναέριο χώρο. Δεν είναι ευρέως γνωστό αλλά τα UAV του σήμερα δεν μπορούν να πετάξουν παρά μονάχα μετά από την έκδοση ειδικής άδειας και αυστηρή εφαρμογή κανόνων ασφαλείας για πτήση πάνω από κατοικημένες περιοχές.

Στο σημείο αυτό συναντιόνται κρατική Αρχή και βιομηχανία καθώς στο αντικείμενο της ΕΣΑΑ ανήκει και η έγκριση της μετεξελίξεως της IDE σε οργανισμό σχεδίασης στρατιωτικών αεροναυτικών προϊόντων (Military Design Organisation Approval – MDOA), σύμφωνα με τις στρατιωτικές ευρωπαϊκές απαιτήσεις αξιοπλοΐας (EMAR Part 21) και συμπληρωματικά να εκκινήσει και να υλοποιήσει την διαδικασία πιστοποιήσεως από την ίδια του συστήματος LOTUS, ώστε αυτό να αποκτήσει Στρατιωτικού Τύπου Πιστοποιητικό (Military Type Certificate – MTC), σύμφωνα με τα ΝΑΤΟϊκά κριτήρια πιστοποιήσεως (STANAG 4671). Είναι λοιπόν προφανής η σημασία του ρόλου που καλούνται να παίξουν οι υπηρεσίες του ΥΠΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ, όπως η ΕΣΑΑ και ο οποίος εκ των πραγμάτων πρόκειται να αναβαθμιστεί ακόμη περισσότερο καθώς σε παγκόσμια κλίμακα αυστηροποιούνται οι κανονισμοί που εφαρμόζονται, για την ασφάλεια των πτήσεων.

Αποτελεί γενικό φαινόμενο οι περισσότερες αναφορές στα ελληνικά μέσα για UAV, να επικεντρώνονται σε αξιοθαύμαστα επιχειρησιακά αποτελέσματα, όπως αυτά μεταφέρονται από τους χρήστες και τα τεχνικά χαρακτηριστικά τους, ή περιγράφονται από τους κατασκευαστές των συστημάτων. Θέματα όπως η καταλληλότητα, η διαθεσιμότητα, η απλότητα στην χρήση, η αναβαθμισιμότητα, το κόστος και η ευκολία συντηρήσεως – υποστηρίξεως, σπάνια κερδίζουν δημοσιότητα. Μάλλον επειδή λίγοι δίνουν σημασία στο γεγονός ότι και τα UAV, όπως κάθε ιπτάμενη μηχανή, έχει κινητήρα, ηλεκτρονικά ελέγχου και επικοινωνίες και ακόμη λιγότεροι ότι πρέπει να ακολουθούν διαδικασίες για:

α) την πραγματοποίηση ασφαλών πτήσεων.

β) την προστασία του προσωπικού και των μέσων που χρησιμοποιούνται.

γ) την έκδοση των σχετικών αδειών από τις αρμόδιες αεροπορικές Αρχές και σε κάποιες περιπτώσεις ασφαλιστικές εταιρείες.

δ) με την λειτουργία όλων εκείνων των μετρητικών διατάξεων που καταγράφουν στοιχεία πτήσεως, περιβαλλοντικές συνθήκες και γενικά ό,τι απαιτείται, ώστε το σύστημα UAV – Σταθμός Ελέγχου Εδάφους να ανταπεξέρχεται στις επιχειρησιακές απαιτήσεις του ενδιαφερόμενου επιχειρησιακού φορέα για περισσότερα χρόνια.

Σε καλή τροχιά το πρόγραμμα LOTUS – Μελλοντική δυνατότητα μεταφοράς όπλων

Όλα τα παραπάνω, δεν είναι ρηξικέλευθες ιδέες αλλά σύγχρονες γνώσεις και εμπειρίες που μοιράζονται τόσο οι υπηρεσίες του ΥΠΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ όσο και οι ελληνικές εταιρείες που προτείνουν συστήματα UAV για εμπορική ή επιχειρησιακή χρήση. Αυτές πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στην οποιαδήποτε μελλοντική προμήθεια UAV, πολύ περισσότερο σήμερα που δεν είναι μακριά η ημέρα στην οποία πιστοποιημένα κατά ΝΑΤΟ και ευρωπαϊκούς κανονισμούς συστήματα, όπως το κοινό ευρωπαϊκό LOTUS (Tactical) θα πετούν με ασφάλεια στους ελληνικούς ουρανούς!

Είναι αυτό το τέρμα του μαραθωνίου δρόμου για την ελληνική βιομηχανία των Μη Επανδρωμένων Αεροχημάτων;

Προφανώς όχι! Είναι η επιστροφή της, μετά από ένα πολύχρονο διάλειμμα.

Πέραν των UAV της EAB και της IDE, όπως φάνηκε ήδη ένα χρόνο πριν στην DEFEA 2023, πολλά μη επανδρωμένα αεροχήματα, κάθε τύπου διεκδικούν την επιλογή τους από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται αρκετά από ελληνικές εταιρείες, (EAB, ALTUS, UCANDRONE, SAS Technology, GEP Unmanned Tech κ.ά.) με όλες τις παραλλαγές, είτε ως νέα σχεδίαση, είτε ως μετεξέλιξη κάποιου παλαιότερου, είτε ως αναπτύξεις για εξειδικευμένη χρήση, όπως επί παραδείγματι τα συστήματα Περιπλανώμενων Πυρομαχικών (Loitering Munition).

Από τις προτάσεις αυτές ξεχωρίζει το όνομα ATTALUS-LM. (AnTi Tank Loitering mUnition System) που είχε παρουσιαστεί στο περίπτερο της IDE, επειδή:

α) αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας στην οποία συμπράττουν μόνον ελληνικές ιδιωτικές και κρατικές εταιρείες (ΕΑΣ, IDE κ.ά.).

β) αξιοποιεί την αποκτηθείσα από προηγούμενα συστήματα εμπειρία με την υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών και τεχνολογιών, που επιτρέπουν i) έλεγχο του κόστους ii) αποφυγή πιθανών καθυστερήσεων στην σχεδίαση και την παραγωγή κρίσιμων υποσυστημάτων.

Αυτό το καθαρόαιμο ελληνικό Περιπλανώμενο Πυρομαχικό, ξεχωρίζει επιπλέον επειδή στην σχεδίαση, ανάπτυξη και κατασκευή του ελήφθησαν υπ’ οψιν κόστος αναπτύξεως, τεχνικά χαρακτηριστικά, χρονοδιάγραμμα αναπτύξεως, συμμετοχή εγχώριων φορέων, συνάφεια σε σχέση με τις απαιτήσεις των Γενικών Επιτελείων, εφαρμογή – εξέλιξη, αποτέλεσμα – επίπτωση, γνωστικό αντικείμενο, εμπειρία, στελεχών, διαθέσιμος εξοπλισμός του κατασκευαστή και οι πιστοποιήσεις του αεροχήματος, που αποτελούν ως γνωστόν τις ελάχιστες απαιτήσεις του νόμου 3743/18.07.2022 για την “Υλοποίηση προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης στους τομείς της άμυνας και της ασφάλειας του ΥΠΕΘΑ”.

Το ATTALUS αντιπροσωπεύει την επόμενη γενιά Περιπλανώμενων Πυρομαχικών εκτεταμένης εμβέλειας κι έχει φτιαχτεί με λογική χρήσεως από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, με τις οποίες υπάρχει γενικότερα συνεργασία. Ειδικότερα για τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά και τις επιδόσεις του, τα οποία είχε αποκαλύψει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ στην DEFEA 2023, το ATTALUS παρέχει άνευ προηγουμένου υποστήριξη RSTA (Αναγνώριση – Επιτήρηση – Στόχευση – Πρόσκτηση) με οπτικά υψηλής ακριβείας, για τουλάχιστον 60 λεπτά με περιπλάνηση, εμβέλεια επικοινωνιών ως τα 50 χλμ. και αντιαρματική κεφαλή HEAT βάρους 1,4 κιλών για την καταστροφή σκληρών, θωρακισμένων στόχων. Ως λύση “all-in-one”, το ATTALUS περιλαμβάνει όλα όσα απαιτούνται για την επιτυχή σχεδίαση και εκτέλεση αποστολών ενώ μπορεί να συναρμολογηθεί και να επιχειρήσει σε ελάχιστα λεπτά μόνο του ή σε συνεργασία με άλλα μέσα. Είναι εξοπλισμένο με αυτόματο πιλότο, άρα έχει δυνατότητα αυτόνομης πτήσεως, ηλεκτροπτικό σύστημα (EO/IR) υψηλής ευκρίνειας, παρακολουθήσεως και εμπλοκής με Εκτός Σκοπευτικής Γραμμής (Beyond Line of Sight) στόχους. Επιπλέον, τα προηγμένα συστήματα ασφαλών επικοινωνιών και οι προηγμένοι αλγόριθμοι πλοηγήσεως δίνουν την δυνατότητα ελέγχου και μεταδόσεως εικόνας μέσω ζεύξεως δεδομένων από αερόχημα σε αερόχημα (Relay) επεκτείνοντας την εμβέλεια του Περιπλανώμενου Πυρομαχικού.

Το ATTALUS δεν απαιτεί χώρο για την εκτόξευσή του μέσω καταπέλτη που μπορεί να είναι τοποθετημένος σε τροχοφόρο ή ερπυστριοφόρο όχημα, στο οποίο εναποθηκεύονται περισσότερα Περιπλανώμενα Πυρομαχικά προστατευμένα σε κατάλληλο κάνιστρο. Έχει υπολογιστεί, ότι ανάλογα με την επιχειρησιακή χρήση είναι δυνατή η εναποθήκευση 4 ως 6 αντίστοιχων συστημάτων σε ένα ΤΟΜΠ Μ113. Η σχεδίαση ακολουθεί γνωστή φόρμα αεροδυναμικής, έχει μήκος 1,6 μέτρα και εκπέτασμα 2,3 μέτρα με σταθερές πτέρυγες ενώ το βάρος απογειώσεως είναι 13,6 κιλά . Ο κινητήρας του είναι ηλεκτρικός (brushless DC) με χαμηλό ακουστικό και υπέρυθρο ίχνος.

Κλείνοντας, είναι προφανές ότι όλα τα παραπάνω δεν συμβαίνουν σε συνθήκες εργαστηρίου αλλά στον σύγχρονο ανοικτό κόσμο, των κρατικών και επιχειρηματικών συμφερόντων όπου η πραγματική βελτίωση της θέσεως που κατέχει η χώρα, άρα και του επιπέδου ζωής μας, δεν θα προέλθει από τον αριθμό των επιστημονικών ανακοινώσεων, μελετών και πρωτοτύπων αλλά από την δυνατότητα όλα τα προηγούμενα να μετατραπούν εγκαίρως σε πιστοποιημένα προϊόντα και να πείσουν τους ενδιαφερόμενους χρήστες για την αξία τους. Για τον λόγο αυτό, αποκτά βαρύνουσα σημασία να συνδεθεί η υποστήριξη που παρέχεται από τις υπηρεσίες του ΥΠΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ μέσω της ΓΔΑΕΕ, του ΕΛΚΑΚ και της ΕΣΑΑ, με τον προγραμματισμό προμηθειών εγχώριων αμυντικών συστημάτων τόσο από το ΥΠΕΘΑ όσο και από άλλα υπουργεία και ελληνικές κρατικές υπηρεσίες. Σε αυτό θα κριθούμε.

Το πρόγραμμα αυτόνομου πυρομαχικού ATTALUS της INTRACOM Defense