Παρά το γεγονός ότι σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1970, το θρυλικό πλέον ελικόπτερο Cougar/ Super Puma της εταιρίας Eurocopter (νυν Airbus Helicopters) δεν φαίνεται να επηρεάζεται από το πέρασμα του χρόνου. Αντιθέτως, με 2.500.000 ώρες πτήσης στο ενεργητικό του και περισσότερες από 650 πωληθέντες μονάδες σε 38 χώρες, η τρίτη γενιά του ελικοπτέρου, το Caracal, αποτελεί ένα από τα ικανότερα ελικόπτερα Ειδικών Επιχειρήσεων στο κόσμο.
Τα EC-725 Caracal έχουν συμμετάσχει σε πλήθος επιχειρήσεων ιδίως στην Βόρειο και Κεντρική Αφρική όπου Γαλλικές Ειδικές Δυνάμεις έχουν εμπλακεί εδώ και αρκετά χρόνια εναντίον ισλαμιστών του ISIS και προηγουμένως στις επιχειρήσεις στο Μάλι.
Νυχτερινοί εναέριοι ανεφοδιασμοί στις ΗΠΑ
Νωρίτερα εφέτος, τα ελικόπτερα τα οποία επιχειρούν με πληρώματα της Γαλλικής Αεροπορίας (Armee de L’ Air), πραγματοποίησαν το ντεμπούτο τους στις ΗΠΑ, συμμετέχοντας στην άσκηση EMERALD WARRIOR 18. Η άσκηση που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή της Νοτιοδυτικής Φλόριδας, έδωσε την ευκαιρία στα γαλλικά πληρώματα της 1/67 Μοίρας Pyrénées να συνεργαστούν με προσωπικό μονάδων Ειδικών Επιχειρήσεων των ΗΠΑ.
Στην άσκηση EMERALD WARRIOR αποδίδεται έμφαση σε διεξαγωγή Ειδικών Επιχειρήσεων με εκτεταμένη χρήση εναέριων μέσων για την τελειοποίηση δεξιοτήτων και τακτικών. Η συμμετοχή των γαλλικών Caracal εντάσσεται στο πλαίσιο συνεκπαίδευσης με συμμαχικά μέσα και προσωπικό από την περίοδο της ειρήνης, προκειμένου η συνεργασία να είναι άμεση και πολύ πιο εύκολη σε πραγματικές επιχειρήσεις.
Ο σχεδιασμός της άσκησης που διεξάγεται από την Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων της Αεροπορίας των ΗΠΑ (AFSOC) προβλέπει αερομεταφορά τμημάτων SOF σε μεγάλα σκέλη, ώστε να υπάρχει ρεαλιστική καταπόνηση του προσωπικού πριν την άφιξη στην περιοχή επιχειρήσεων. Εκεί, τα Caracal πραγματοποίησαν ακόμη και νυχτερινούς εναέριους ανεφοδιασμούς σε συνεργασία με ιπτάμενα τάνκερ MC-130H Combat Talon II της Αμερικανικής Αεροπορίας.
O εξελικτικός απόγονος του Super Puma
Οι βασικότερες αλλαγές στην σχεδίαση του EC-725 περιλάμβαναν την αντικατάσταση του τετράφυλλου στροφείου από ένα νέο με πέντε πτέρυγες κατασκευασμένες από συνθετικά υλικά, για μειωμένο βάρος και αυξημένη αντοχή. Παράλληλα τοποθετήθηκε ο προηγμένος κινητήρας Turbomeca Makila 2A, ο οποίος προσφέρει 15% μεγαλύτερη ισχύ συγκρινόμενος με αυτούς που είχαν τοποθετηθεί σε όλες τις προηγούμενες εκδόσεις των Super Puma/ Cougar.
Η πιο σημαντική όμως αλλαγή δεν βρίσκεται στο εξωτερικό αλλά στο εσωτερικό του ελικοπτέρου, όπου το συμβατικό πιλοτήριο αναλογικών οργάνων αντικαταστάθηκε πλήρως από μια νέα ψηφιακή διάταξη με 7 οθόνες υγρών κρυστάλλων στις οποίες απεικονίζονται οι απαραίτητες ενδείξεις για την πλοήγηση, τον έλεγχο των υποσυστημάτων και των τηλεπικοινωνιών.
Βασικό πλεονέκτημα της νέας διαμόρφωσης είναι το μεγάλο μέγεθος των οθονών (6×8 ιντσών) αντί των προγενέστερων (6×6 ιντσών), ώστε να είναι εφικτή η παρουσίαση περισσότερων δεδομένων σχετικά με την αποστολή με τη μεγαλύτερη δυνατή ευκρίνεια για τους χειριστές. Οι δοκιμαστικές πτήσεις που πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά μέσα στο διάστημα 2002-2003 κατέδειξαν δραματικές διαφορές, τόσο στην ευκολία χειρισμού του EC-725, όσο και στις πτητικές επιδόσεις.
Μια ακόμη προσθήκη είναι και ο προηγμένος αυτόματος πιλότος που προσφέρει μια ποικιλία διαμορφώσεων διατήρησης ταχύτητας και υψομέτρου, που είναι κρίσιμες ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια δύσκολων αποστολών όπως η Έρευνα και Διάσωση.
Το πακέτο των ηλεκτρονικών προσφέρει επίσης σημαντικά στον έλεγχο της σωστής λειτουργίας των κινητήρων. Η Eurocopter ήταν άλλωστε η πρώτη εταιρία διεθνώς που εισήγαγε το σύστημα απεικόνισης (First limitation Indicator) που απεικονίζει σε ψηφιακή μορφή σε μια από τις οθόνες, την διαθέσιμη ισχύ για κάθε κινητήρα σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή.
Προηγουμένως, οι χειριστές των ελικοπτέρων ήταν αναγκασμένοι να εξάγουν τα συμπεράσματά τους με πιο πολύπλοκη μέθοδο, αφού πρώτα συμβουλευτούν όργανα αναλογικής απεικόνισης παραμέτρων που ήταν τοποθετημένα σε διαφορετικές θέσεις στο πιλοτήριο. Με τη βοήθεια όμως των οθονών υγρών κρυστάλλων, η απεικόνιση γίνεται γραφικά και με μεγαλύτερη ακρίβεια
Super Puma στην ΠΑ – Νέες δυνατότητες άλλα και υστέρηση σε CSAR
Από την παράδοση του πρώτου Super Puma παραγωγής το 1981 μέχρι και το Caracal, η Eurocopter έχει κατασκευάσει περισσότερα από 650 ελικόπτερα της οικογένειας ( 70% στρατιωτικές εκδόσεις και 30% πολιτικές).
Μεταξύ αυτών φυσικά βρίσκεται και η Ελλάδα, η οποία όμως αν και απέκτησε σε πρώτη φάση 4 ελικόπτερα AS-332C-1 Super Puma (η προμήθεια ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2000 για λογαριασμό του Λιμενικού Σώματος) για αποστολές SAR, η αξιοποίησή τους ανατέθηκε στην ΠΑ η οποία όμως είχε πολύ μεγαλύτερες ανάγκες, ιδίως στον τομέα της Διάσωσης Έρευνας και Διάσωσης Μάχης (CSAR).
Για το λόγο αυτό δρομολογήθηκε η προμήθεια επιπλέον 6 ελικοπτέρων (ειδικά διαμορφωμένα για αποστολές CSAR, τα οποία εντάχθηκαν σε υπηρεσία με την 358 Μοίρα Έρευνας Διάσωσης. Το 11ο και το 12ο Super Puma παραλήφθηκαν το 2011 και 2012 αντίστοιχα, ολοκληρώνοντας έναν κύκλο παραγγελιών που είχε ανοίξει το 1999 και συνεχίστηκε μέσα στην δεκαετία του 2000.
Αρχικά, ένας πυρήνας ιπταμένων της ΠΑ είχε μεταβεί σε ειδικό εκπαιδευτικό κέντρο της Γαλλικής Αεροπορίας, όπου πιστοποιήθηκε σε νυχτερινές πτήσεις χαμηλού ύψους πάνω από ξηρά με διόπτρες νυχτερινής όρασης, σε συνδυασμό με εξοικείωση σε επιχειρησιακά σενάρια αποστολών CSAR τα οποία φυσικά απαιτούν ιδιαίτερα εκτενή και μακροχρόνια εκπαίδευση. Για το λόγο αυτό, η διαθεσιμότητα χειριστών σε αποστολές CSAR αποτελούσε πάντοτε μια ιδιαίτερη διαδικασία που προϋποθέτει άριστη απόδοση και εμπειρία σε αποστολές SAR.
Στο μεταξύ όμως, η Eurocopter ήδη προωθούσε την προηγμένη έκδοση για αποστολές CSAR για την Γαλλική Αεροπορία, η οποία όμως δεν συγκίνησε την ελληνική πλευρά καθώς το κόστος προμήθειας ήταν μεγαλύτερο αλλά και οι χρόνοι παράδοσης θα έπρεπε να επιμηκυνθούν. Έτσι, και για λόγους ομοιοτυπίας με τα ελικόπτερα του ΛΣ, επιλέχθηκε η συνέχιση απόκτησης των “απλών” Super Puma.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα τελευταία, αν και δεν διαφέρουν στα βασικά τους χαρακτηριστικά από την απλή έκδοση ΑS 332C1, διαθέτουν μία σειρά από νέα αναβαθμισμένα συστήματα, όπως θωράκιση στα πλευρικά τοιχώματα της ατράκτου στον χώρο της καμπίνας και στις θέσεις του κυβερνήτη/ συγκυβερνήτη, ενώ το ίδιο έχει εφαρμοστεί και στη βάση του κύριου στροφείου, για την προστασία του υδραυλικού συστήματος. Στο εσωτερικό, το πιλοτήριο του ελικοπτέρου παραμένει μεν αναλογικής διαμόρφωσης αλλά ο φωτισμός έγινε συμβατός με διόπτρες νυχτερινής όρασης (NVG). Έτσι, οι χειριστές των νέων ελικοπτέρων ήταν από τους πρώτους στην ΠΑ που αξιοποίησαν αυτήν τη δυνατότητα σε νυχτερινές επιχειρήσεις.
Ο εξοπλισμός των Super Puma
Στη διαμόρφωση CSAR, το ελικόπτερο που προμnθεύτηκε η ΠΑ είναι εξοπλισμένο με ραντάρ έρευνας επιφανείας – καιρού Βendix RDR-1500Β, μέγιστης εμβέλειας 160 ναυτικών μιλίων, με έγχρωμn οθόνn στο κέντρο του πίνακα οργάνων, ραντάρ ντόπλερ RDΝ-85, σύστημα ναυτιλίας Litton 1000, το οποίο συνδυάζει αδρανειακή μονάδα πλοήγησης (ΙΝS) με δέκτη παγκόσμιας αναφοράς θέσης GΡS, σύστημα διακρίβωσης ταυτότητας φίλιου ή εχθρού (ΙFF) τύπου ΑΡΧ-100, συσκευές ασυρμάτου V/UΗF-ΑΜ-FM ARC-210 και σύστημα αυτόματnς εύρεσης θέσης ναυαγοσωστικού πομπού ΑDF-60Α (Αυtοmatic Directiοn Finder).
Το σύστημα ναυτιλίας έχει αναβαθμιστεί με την προσθήκη ενός ενσωματωμένου GΡS, ενώ συνεργάζεται άμεσα και με το ραντάρ ντόπλερ που φέρει το ελικόπτερο. Έτσι, το ελικόπτερο μπορεί να επιχειρεί σε συνθήκες νύχτας και σε πολύ χαμηλό ύψος με μεγάλη ακρίβεια και πλήρη αυτονομία με τη συνεργασία του αυτόματου πιλότου.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, τα Super Puma της ΠΑ ουδέποτε απόκτησαν ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας (ΣΑ), ούτε ικανότητα μεταφοράς οπλισμού (πέρα από δύο πλευρικά πολυβόλα MAG διαμετρήματος 7,62 mm) ενώ στερούνται του εξειδικευμένου εξοπλισμού για αποστολές CSAR που διαθέτουν τα Caracal.
Η πρόθεση της ΠΑ για την απόκτηση ενός ΣΑ που θα είναι κοινό για ελικόπτερα και μεταγωγικά αεροσκάφη αναβλήθηκε κατ’ επανάληψη μέχρις ότου ακυρώθηκε εκ των πραγμάτων. Κάτι που αποδεικνύει (όπως και στην περίπτωση των μαχητικών αεροσκαφών) ότι η απόκτηση νέων μέσων, πρέπει εξ αρχής να προβλέπει ενσωματωμένο ΣΑ. Αλλιώς, τα μέσα αυτά είναι καταδικασμένα να παραμείνουν χωρίς κρίσιμο εξοπλισμό, που όμως καθορίζει και το επίπεδο επιβιωσημότητας σε περίοδο πολέμου.
Όσοι Έλληνες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά το Caracal στο εξωτερικό, αναφέρουν χωρίς δισταγμό ότι αυτό ήταν το ελικόπτερο που θα έπρεπε να είχε προμηθευτεί υπό ιδανικές συνθήκες η ΠΑ για αποστολές CSAR. Και αυτό διότι οι απαιτήσεις του ρόλου αυτού είναι ιδιαίτερα μεγάλες και ουδέποτε καλύφθηκαν επαρκώς από τα Super Puma.
Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια οι μειωμένες διαθεσιμότητες του στόλου από ένα συνδυασμό δυσμενών παραγόντων, αποστέρησαν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους σε όλο το φάσμα των αποστολών SAR/ CSAR. Σήμερα η ΠΑ βρίσκεται σε διαδικασία επίλυσης του θέματος μέσω κατάρτισης προγράμματος FOS και ανάληψη του έργου εργοστασιακής συντήρησης στο ΚΕΑ, καθώς η υποστήριξη από την ΕΑΒ αποδείχτηκε ιδιαιτέρως προβληματική.
Νέα ελικόπτερα SAR – Ένα πρόγραμμα που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ
Φυσικά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι εκκρεμεί μέχρι τις μέρες μας η υλοποίηση της απόφασης του ΚΥΣΕΑ που λήφθηκε στις 25 Ιουνίου 2009 για την προμήθεια από την ΠΑ 15 ελικοπτέρων SAR ύψους περίπου 500 εκατ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι στο ΕΜΠΑΕ 2006-2010 περιλαμβανόταν το συγκεκριμένο πρόγραμμα με ύψος προϋπολογισμού 235 εκατ. ευρώ. Ο τύπος του ελικοπτέρου είχε επιλεγεί, ήταν και πάλι το AS-332C1 Super Puma αλλά η προμήθεια, παρά τις πιεστικότατες ανάγκες στον τομέα SAR ουδέποτε υλοποιήθηκε.
Βεβαίως, 10 έτη μετά, η απαίτηση εξακολουθεί να υφίσταται και με δεδομένη την απομείωση του στόλου των Super Puma, οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Πάρα ταύτα, η συνεχιζόμενη οικονομική αδυναμία της χώρας αποτρέπει την ουσιαστική ενίσχυση του προυπολογισμού Άμυνας, κάτι που με τη σειρά του δεν επιτρέπει την λήψη αποφάσεων για το συγκεκριμένο ζήτημα.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι όταν θα έρθει η ώρα να εξεταστεί το ζήτημα, θα πρέπει να τεθεί σε εντελώς νέα βάση. Μόνο με τον τρόπο αυτό, η ΠΑ θα μπορέσει με αξιώσεις να καλύψει τόσο τις αποστολές SAR όσο και τις αποστολές CSAR από έναν τύπο, που θα καλύπτει πλήρως τις προδιαγραφές, ώστε να μην επαναληφθούν οι άστοχες επιλογές του παρελθόντος.
