Βαλλιστικοί πύραυλοι και πλατφόρμες με αφορμή την τοποθέτηση του καθηγητή Βαληνάκη

Από Σάββας Δ. Βλάσσης

Στις 14 Ιουνίου, ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών, καθηγητής Ιωάννης Βαληνάκης, κατέθεσε δημοσίως τις απόψεις του για μία νέα εθνική πολιτική έναντι της Τουρκίας, σε μία ομιλία υπό τον τίτλο “Χρειαζόμαστε μια νέα στρατηγική αντιμετώπισης της Τουρκίας”. Η εκτενής και πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία, επεκτάθηκε σε παρατηρήσεις ως προς τα εξοπλιστικά προγράμματα της χώρας, με την προτροπή “Ορθολογικότερη επιλογή” στον τίτλο, η οποία παραπέμπει σε αμφισβήτηση υπάρξεως του συγκεκριμένου ποιοτικού χαρακτηριστικού.

Αν και οι «τροχιοδεικτικές», όπως τις ονομάζει, επισημάνσεις του πρώην αξιωματούχου και καθηγητού Διεθνών Σχέσεων, αφορούν την γενική πολιτική της χώρας μέχρι σήμερα, η χρονική περίοδος στην οποία γίνεται η παρέμβασή του, μπορεί να παρεξηγηθεί. Καθώς η τελευταία κυβέρνηση της ΝΔ επανεκκίνησε μία δυναμική πολιτική εξοπλισμών, μπορεί να θεωρηθεί ότι οι παρατηρήσεις έχουν αυτήν ως αφορμή. Ιδίως δε, από την στιγμή που στον έναν ή τον άλλον βαθμό, πράγματι ίσχυσαν τα τελευταία έτη, ορισμένα από αυτά που επισημαίνονται.

Το σημείο που ξεχωρίζει κι έχει ενδιαφέρον, είναι ότι ο κ. Βαληνάκης υιοθετεί μία επιχειρηματολογία υπέρ των βαλλιστικών (και άλλων) πυραύλων έναντι άλλων “παραδοσιακών” όπλων, η οποία έχει αναπτυχθεί αρκετά στον δημόσιο διάλογο τα τελευταία έτη. Στέκεται ιδιαιτέρως στην ροπή – έμφαση – προτίμηση για “εντυπωσιακές και ακριβές” πλατφόρμες (αεροσκάφη, πλοία) «παρά την ραγδαία εξέλιξη νέων πυραυλικών και άλλων τεχνολογιών». Μιλάει για «υπερσύγχρονες πλατφόρμες χωρίς την δέουσα συμπλήρωσή τους με τα κατάλληλα οπλικά τους συστήματα» ενώ αναδεικνύει τους βαλλιστικούς πυραύλους ως «φθηνότερη εναλλακτική λύση σε σύγκριση με τα αεροσκάφη» και όπλο ψυχολογικής επιδράσεως που ενισχύει την Αποτροπή. Προφανώς τους βαλλιστικούς πυραύλους έχει κατά νου, όταν αποφαίνεται: «Μια στρατηγική αποτροπής απαιτεί “έξυπνους” και πραγματικά αποτρεπτικούς εξοπλισμούς —δηλ. εκείνους που μπορούν να επιφέρουν με υψηλή πιθανολόγηση απαγορευτικά υψηλές καταστροφές στον υποψήφιο εισβολέα».

Η επικέντρωση στην «φθηνότερη εναλλακτική λύση», παραβλέπει ότι η χώρα δεν ασκεί σταθερή πολιτική αμυντικών επενδύσεων με επαρκή χρηματοδότηση, που εξασφαλίζει στην στρατιωτική ηγεσία την δυνατότητα υλοποιήσεως ενός μακροχρονίου σχεδίου, όχι μόνο για τον εκσυγχρονισμό αλλά και την προσθήκη νέων ικανοτήτων στις Ένοπλες Δυνάμεις. Άπαξ και δεν είναι εφικτή η ιεραρχική κάλυψη των απαιτήσεων από τα διαρκή “σκαμπανεβάσματα” στην αφιέρωση χρηματοδοτήσεως, είναι αδύνατη η διαδοχική κάλυψη των κυρίων, των δευτερευουσών και των συμπληρωματικών αναγκών σε προγραμματισμένη βάση.

Το φαινόμενο της “διαρκούς” προτιμήσεως των επενδύσεων στις κύριες πλατφόρμες, οφείλεται κυρίως στις τακτικές διακοπές – περικοπές των αμυντικών επενδύσεων, που οδηγούν σε στασιμότητα. Στο διάστημα αυτό, χάνεται η ευκαιρία επενδύσεως σε μία νέα κατηγορία όπλων, όπως επί παραδείγματι οι βαλλιστικοί πύραυλοι, εφόσον έχουν καλυφθεί ανάγκες σε κύριες πλατφόρμες. Παραλλήλως, επειδή ο εχθρός δεν κάνει τέτοιες διακοπές και κινείται κατά τρόπον που στο μεταξύ εξασφαλίζει προβάδισμα στις κύριες πλατφόρμες, όταν αποφασίσουμε πάλι να κάνουμε εξοπλισμούς, απαιτείται να επενδύσουμε και πάλι στα αντιπροσωπευτικότερα μέσα διαμορφώσεως του γενικού ισοζυγίου ισχύος. Σε τέτοιες συνθήκες πιέσεως, η στροφή για προσθήκη στο οπλοστάσιο συμπληρωματικών μέσων όπως οι βαλλιστικοί πύραυλοι, δεν ενισχύει την Αποτροπή και είναι ανορθολογική. 

Ένα παράδειγμα. Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, η Πολεμική Αεροπορία απολάμβανε ποιοτικό προβάδισμα χάρη στις προμήθειες 90 μαχητικών F-16 και 25 Mirage 2000-5 τα προηγούμενα έτη. Την εποχή εκείνη, η υπ’ αριθμόν ένα προτεραιότητα για τον Ελληνικό Στρατό ήταν η προμήθεια νέων τακτικών βαλλιστικών πυραύλων ATACMS αυξημένου βεληνεκούς. Ως γνωστόν, ήταν η εποχή συνεχούς μειώσεως των εξοπλιστικών δαπανών, με αποτέλεσμα να μην υλοποιηθεί μέχρι σήμερα το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων. Αυτό δεν σημαίνει όμως, ότι δεν είχε γίνει αντιληπτή η αναγκαιότητά του από την στρατιωτική ηγεσία. Μια δεκαετία μετά, είχε καταστεί πιεστική μια νέα επένδυση στην Πολεμική Αεροπορία για την αναβάθμιση των F-16 ενώ η οικονομική στενότητα κράτησε “ξεχασμένο” το πρόγραμμα πυραύλων του Πυροβολικού.

Η άποψη εξάλλου, ότι οι βαλλιστικοί πύραυλοι υπερέχουν στην σχέση κόστους – οφέλους έναντι των μαχητικών αεροσκαφών ή πολεμικών πλοίων, δείχνει μονοδιάσταση – υπεραπλουστευτική θεώρηση. Οι κύριες πλατφόρμες έχουν πολύ μεγαλύτερο εύρος χρήσεως στις επιχειρήσεις κι αναλαμβάνουν την εκτέλεση πολύ περισσότερων έργων γι’ αυτό και οι οροφές καθορίζονται όχι μόνο με βάση την απειλή αλλά και την έκταση του επιχειρησιακού χώρου που πρέπει να καλυφθεί. Είναι εξάλλου αυτές οι οποίες αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν τις βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας σε επίθεση και άμυνα ενώ οι βαλλιστικοί πύραυλοι -όταν υπάρχουν και φυσικά είναι καλό να υπάρχουν- συμβάλουν συμπληρωματικώς.

Σε μία επίθεση της Τουρκίας στο Αιγαίο, οι επιδιώξεις κατά προτεραιότητα θα είναι:

1. Απόκτηση Θαλασσίου Ελέγχου και, τουλάχιστον, τοπικής Αεροπορικής Υπεροχής. Αυτά τα δύο, εξασφαλίζονται κατά βάση από κύριες ναυτικές και αεροπορικές πλατφόρμες.
2. Εξασφάλιση συνθηκών απομονώσεως Θεάτρου Επιχειρήσεων με πλέγμα Αντιπρόσβασης/ Άρνησης Περιοχής (A2/AD) προς υποβοήθηση των προηγουμένων. Στο έργο αυτό συντελούν κυρίως υποβρύχια, επάκτιες συστοιχίες βλημάτων επιφανείας – επιφανείας και πυραυλικά αντιαεροπορικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς.
3. Υποβάθμιση επιχειρησιακών υποδομών (στρατηγεία, δίκτυο εναερίου επιτηρήσεως, κέντρα επικοινωνιών, πολεμικά αεροδρόμια, αποθήκες) συμπληρωματικώς των ανωτέρω, για την ταχύτερη κατάρρευση του αντιπάλου. Χρησιμοποιούνται βαλλιστικοί πύραυλοι και πύραυλοι πλεύσεως (cruise).

Όταν αποδυναμώνεται η ελληνική δύναμη κρούσεως σε αεροπλάνα και πλοία, τίθεται εν αμφιβόλω η ικανότητα εξασφαλίσεως των βασικών προϋποθέσεων επιτυχούς αμυντικού αγώνος. Τότε, μία στροφή στους βαλλιστικούς πυραύλους, που συμπληρώνουν αλλά δεν πρωταγωνιστούν, δεν επιλύει το αμυντικό πρόβλημα. 

Σε αυτή την κατάσταση βρισκόταν η Ελλάδα το 2020, όταν η τουρκική επιθετικότητα αφύπνισε την κυβέρνηση. Η Πολεμική Αεροπορία παρουσίαζε προβληματικό δείκτη επιχειρησιακής διαθεσιμότητος, τον οποίο θα επιδείνωνε η απουσία μαχητικών για την υποβολή στο δρομολογημένο πρόγραμμα αναβαθμίσεως F-16V. Από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι επιτελικές μελέτες όριζαν ότι απαιτείτο τα επόμενα έτη η προμήθεια 50 μαχητικών αεροπλάνων. Το Πολεμικό Ναυτικό διέθετε γηρασμένες και τεχνολογικώς ανεπαρκείς κύριες μονάδες κρούσεως. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη επειδή εξ αυτών των δύο συντελεστών ισχύος, η ελληνική Αποτροπή εξέπεμπε εξασθενημένο σήμα.

Η απόφαση ταχείας προμήθειας μίας Μοίρας μαχητικών Rafale F3R, λόγω της ευέλικτης προσεγγίσεως του συνδυασμού μεταχειρισμένων και νέας κατασκευής, όχι μόνο απέφερε ταχεία ενίσχυση αλλά και εξασφάλιση σοβαρού ποιοτικού προβαδίσματος. Τα νέα δεδομένα στην εναέρια αναμέτρηση που θέτουν τα βλήματα Meteor, είναι αποκαλυπτικά.

Η απόφαση προμήθειας 3 φρεγατών FDI HN, σηματοδοτεί την αρχή σοβαρής ανανεώσεως των κυρίων μονάδων κρούσεως, που θα συνεχιστεί με την προμήθεια 3 κορβετών και τον εκσυγχρονισμό 4 υπαρχόντων φρεγατών. Η απαίτηση του Πολεμικού Ναυτικού για αυξημένες ικανότητες αντιαεροπορικής αμύνης των κυρίων μονάδων κρούσεως, οδήγησε στην απόκτηση του βλήματος Aster 30 Block 1 μεγάλου βεληνεκούς, που αλλάζει τα ποιοτικά δεδομένα.

Η πρόθεση προμήθειας μίας Μοίρας F-35 που θα παραληφθούν από τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας, θα διευρύνει το στοιχείο της ποιοτικής υπεροχής έναντι του εχθρού. Η απόφαση εκμεταλλεύεται το θετικό διεθνές πολιτικό κλίμα και το στρατηγικό πλήγμα στην πορεία εκσυγχρονισμού της τουρκικής αεροπορίας, μετά την αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35.

Με τα ανωτέρω προγράμματα, τέθηκαν οι βάσεις αποφασιστικής ανατροπής της παρακμής σε κύριες ναυτικές και αεροπορικές πλατφόρμες, που εξασφαλίζουν Θαλάσσιο Έλεγχο και Αεροπορική Υπεροχή. Αυτά, σε επόμενο χρόνο, δύνανται να συμπληρωθούν με βαλλιστικούς πυραύλους κ.λπ. Προηγουμένως όμως, αναντιλέκτως, πρέπει να αποκατασταθεί η επιχειρησιακή ετοιμότητα πολλών οπλικών συστημάτων που έχουν εγκαταληφθεί. Η χρηματοδότηση δεν είναι απεριόριστη και δεν μπορεί να καλύψει αποφάσεις για τα πάντα, στα περιθώρια ενός, δύο ή τριών Οικονομικών Ετών. 

Πρέπει ωστόσο, να προσεχθεί ότι στα ανωτέρω προγράμματα, συμπεριλήφθηκαν αποφάσεις και για όπλα μακρού πλήγματος. Δρομολογήθηκε η εργοστασιακή συντήρηση των πυραύλων πλεύσεως SCALP EG κι έγινε προμήθεια ενός επιπλέον αριθμού ενώ εκκίνησε και διαδικασία προμήθειας δεκάδων βλημάτων τύπου Rambage, με τα οποία αμβλύνεται «η καίρια έλλειψη όπλων μακρού πλήγματος», που σημειώνει ο κ. Βαληνάκης. Δρομολογείται επίσης η προμήθεια εκατοντάδων συλλογών βομβών SPICE. Επιπλέον, με την προμήθεια πυραυλικών συστημάτων SPIKE NMT, το Πεζικό θα αποκτήσει ρόλο συμβολής σε δημιουργία πλέγματος A2/AD πέριξ των νήσων στο Αιγαίο.

Στο ερώτημα ως προς τις αποφάσεις επιλογής όπλων (κρούσεως) για τα μαχητικά αεροπλάνα, που θέτει ο κ. Βαληνάκης, φαίνεται να απουσιάζει η αντίληψη περί εναερίου αναμετρήσεως. Κύρια απειλή μιας αεροπορικής δυνάμεως, είναι η εχθρική αεροπορία και οι πλατφόρμες της. Η Πολεμική Αεροπορία μπορεί να είναι ο αμυνόμενος αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι επικρατώντας της εχθρικής τακτικής αεροπορίας δεν καταφέρνει «απαγορευτικά υψηλές καταστροφές». Η μία Μοίρα F-35 παραδείγματος χάριν, περιοριζόμενη λόγω μικρής αριθμητικής ισχύος στον αεροπορικό αγώνα, μπορεί να ανατρέψει τα πάντα, λόγω των χαρακτηριστικών stealth των συγκεκριμένων μαχητικών.

Συνολικώς, επειδή οι κύριες πλατφόρμες προορίζονται να αντιμετωπίσουν πρωτίστως τις αντίστοιχες εχθρικές, είναι πολύ πιο ικανές και εύχρηστες, καλύπτοντας πολύ ευρύτερο φάσμα αποστολών, σε σχέση με τους βαλλιστικούς πυραύλους, που όπως είπαμε έχουν συμπληρωματικό ρόλο. Οι μεγαλύτερες ικανότητες, είναι φυσιολογικό να συνεισφέρουν περισσότερο στην Αποτροπή.   

Έχει ενδιαφέρον ως προς την σύγκριση των δήθεν φθηνότερων και αποδοτικότερων στην Αποτροπή βαλλιστικών πυραύλων, να προσέξουμε ορισμένα πράγματα ως προς την Τουρκία.

• Γιατί ενώ διαθέτει ικανό αριθμό βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων πλεύσεως, αγωνιά για το μέλλον της σε εναέριες κύριες πλατφόρμες F-16 και ενοχλείται τόσο από την παρουσία των Rafale στο Αιγαίο;
• Γιατί επενδύει τόσο πολύ σε μη επανδρωμένα αεροπλάνα αυξημένων ικανοτήτων στον εναέριο αγώνα, που και αυτά αποτελούν πλατφόρμες; Φυσικά για να αυξήσει το δυναμικό σε εναέριες πλατφόρμες και να ενισχύσει τις ικανότητες διεξαγωγής επιχειρήσεων, παρά το ικανό οπλοστάσιο σε βαλλιστικούς πυραύλους και βλήματα πλεύσεως.
• Γιατί εξακολουθεί να επενδύει σε ναυτικές πλατφόρμες, όταν έχει αναπτύξει βλήματα επιφανείας – επιφανείας με προτεραιότητα στις επάκτιες συστοιχίες, διαθέτει την αντιαεροπορική ομπρέλα συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς όπως το S-400 και στο εγγύς μέλλον τύπου HISAR, δηλαδή ικανά συστήματα δημιουργίας πλέγματος A2/AD;

Η απάντηση σε όλα αυτά, είναι ότι όπως στην ξηρά η εδαφική κυριαρχία επιβεβαιώνεται από την παρουσία δυνάμεων με κύρια μέσα ελιγμού και πυρός, η κυριαρχία στην θάλασσα και στον αέρα απαιτεί την παρουσία πολεμικών πλοίων και αεροπλάνων. 

Πολύ σκληρός όταν μιλάει για εξοπλισμούς μόνο Αποτροπής και παρελάσεων, όταν παρουσιάζει τους βαλλιστικούς πυραύλους ως φθηνότερο, καταστροφικότερο και αποδοτικότερο όπλο σε σχέση με τις εναέριες και ναυτικές πλατφόρμες, όποιος σκέφτεται έτσι, απλώς υπεραπλουστεύει. Τοποθετείται εκ του ασφαλούς, επειδή δεν παρουσιάζει “ορθολογισμό” βάσει της πραγματικότητος των υφισταμένων καταστάσεων, παρά μόνο σε συνθήκες ιδανικού περιβάλλοντος. Αγνοεί τέλος, τα βασικά περί διεξαγωγής πολεμικών επιχειρήσεων (warfighting). Αυτό δηλαδή για το οποίο ψέγει ακόμη και την στρατιωτική ηγεσία..

Η Αποτροπή, δεν απαιτεί δογματικώς «έξυπνους και πραγματικά αποτρεπτικούς εξοπλισμούς» ικανούς για «απαγορευτικά υψηλές καταστροφές», όπως σημειώνει ο καθηγητής Βαληνάκης. Το ζητούμενο των ορθολογικών εξοπλισμών, απαιτεί πρωτίστως συνεπή και οικονομικώς εύρωστη πολιτική εξοπλισμών ολιστικής αντιλήψεως. Η διαχρονική ασυνέπεια και η κυμαινόμενη αφιέρωση πόρων στην Ελλάδα, οδηγεί σε αποσπασματικούς εξοπλισμούς, δημιουργεί στις Ένοπλες Δυνάμεις κενά και ελλείψεις όπως αυτές που παραθέτει ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών αλλά δημιουργεί και την ανάγκη τακτικότερης επανεπενδύσεως στους ίδιους κύριους τομείς ισχύος, αντί σε νέους που θα προσφέρουν νέες συμπληρωματικές ικανότητες. 

Αυτή την διαχρονική παθογένεια, πρέπει να θεραπεύσουν οι κυβερνήσεις.

Άφιξη 15ου Rafale στην Τανάγρα – Ξεπέρασαν τις 2.000 ώρες πτήσεων τα ελληνικά Rafale