Γράφει Ειδικός Συνεργάτης
Ιστορικό Αεροδρομίου LGMG
Πριν την Κατοχή, δεν υπάρχουν πληροφορίες για την επιχειρησιακή χρήση του χώρου από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Πάντως ως χώρος, το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου πρέπει να καλυπτόταν από αραιή θαμνώδη βλάστηση και μικρό έλος από τα όμβρια ύδατα. Πρώτη φορά αναφέρεται στα Γερμανικά επίκαιρα εποχής, ως ένα από τα πρόχειρα αεροδρόμια που διαμόρφωσαν – χρησιμοποίησαν οι Γερμανικές κατοχικές δυνάμεις για την Επιχείρηση ΕΡΜΗΣ, για την κατάληψη της Κρήτης τον Μάιο του 1941. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών, τον Οκτώβριο του 1944, στα πλαίσια της Επιχείρησης ΜΑΝΝΑ του Βρετανικού Στρατού, ένας Λόχος του 4ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών ερρίφθη στον χώρο του Α/Δ Μεγάρων και μάλιστα είχε αρκετές απώλειες από τραυματισμούς λόγω ισχυρού πνέοντος ανέμου.
Μεταπολεμικά, η Πάχη αποτέλεσε το λίκνο της Εναέριας Παρατήρησης (ΕΠΑΡ) του Ελληνικού Στρατού, με τις πρώτες εγκαταστάσεις να δημιουργούνται στα μέσα τις δεκαετίας του 1950 και ταυτόχρονα η περιοχή να παίρνει αξία λόγω της στρατηγικής σημασίας για την μετεμφυλιακή Ελλάδα, αφού γειτνιάζει με την μοναδική Ζώνη Ρίψης στην χώρα και είναι πολύ κοντά στο Α/Δ της Ελευσίνας. Αυτή η προστιθέμενη αξία που πήρε όλη η περιοχή των Μεγάρων, κατέστησε το Αεροδρόμιο και την γειτνιάζουσα ΖΡ αλεξιπτωτιστών έναν χώρο ‘’φιλέτο’’, έναν χώρο που για λόγους –κυρίως– πολιτικής εκμετάλλευσης, άλλαξε πολλές φορές χέρια και τον οποίον πολλοί παλεύουν ακόμη και σήμερα να πάρουν… Παλαιότερα, επί επταετίας, επιχειρήθηκε να δοθεί με την εγκατάσταση διυλιστηρίου γνωστού Ελληνοαμερικανού επιχειρηματία, όμως τα σχέδια αυτάυ ανατράπηκαν από τις έντονες διαμαρτυρίες των Μεγαρέων αλλά και την αλλαγή της ηγεσίας του καθεστώτος το 1973 (πτώση Γεωργίου Παπαδόπουλου). Τελευταία προσπάθεια για απαλλοτρίωση έγινε την δεκαετία του 2010, όταν η Κινεζική COSCO εξεδήλωσε ενδιαφέρον για εγκατάσταση σταθμού εμπορευματοκιβωτίων, του μεγαλύτερου σε όλη την Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να αναφερθεί για το Α/Δ Μεγάρων, είναι ότι από τις αρχές της δεκαετίας 2000 και μετά το κλείσιμο του Α/Δ Ελληνικού και την μεταφορά στο Ελευθέριος Βενιζέλος όλης της εμπορικής και επιβατικής κίνησης, η Γενική Αεροπορία στην Αττική ήταν άστεγη. Έτσι παραχωρήθηκε από το Ταμείο Εθνικής Άμυνας (ΤΕΘΑ) ο μισός χώρος του αεροδρομίου της Πάχης για χρήση από την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) και την Γενική Αεροπορία. Η Κυριότητα του χώρου παραμένει στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.
Χρήση από την Αεροπορία Στρατού
Από το 1999 που δημιουργήθηκε το Όπλο της Αεροπορίας Στρατού, το Α/Δ της Πάχης, μαζί με αυτό του Στεφανοβικείου, αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά της ΑΣ. Η βάση της Αλεξάνδρειας είχε μόνο το 3ο ΤΕΑΣ, μειωμένης δύναμης ελικοπτέρων UH-1H/AB-206. Στην Πάχη, σύμφωνα με ανοικτές πάντα πηγές, υπάρχει το 2ο ΣΥΑΣ (Συγκρότημα Αεροπορίας Στρατού) στο οποίο υπάγονται το 2οΤΕΑΣ με 16 ελικόπτερα NH90 (με πρόθεση να γίνουν 20 όταν ολοκληρωθούν οι παραλαβές) ενώ υπάρχει και ένας μικρός αριθμός UH-1H, με πρόθεση αυτά να μεταφερθούν στην Αλεξάνδρεια για τις ανάγκες της Σχολής Αεροπορίας Στρατού έως ότου αρχίσουν πιθανώς οι παραλαβές Black Hawk, το 4ο ΤΕΑΣ με 25 CH-47D Chinook, Λόχος VIP/Αεροφωτογράφησης με 3 C-12C/RA Beachcraft και τέλος η Μονάδα Αεροπορικών Ειδικών Επιχειρήσεων (ΜΑΕΕ), το 2ο ΤΥΑΔ (Τάγμα Υποστήριξης Αεροδρομίου) και 2ο ΣΕΣΑΥ (Συνεργείο Ενδιάμεσης Συντήρησης Αεροπορικού Υλικού) του Τεχνικού Σώματος, με υπαγωγή στην ΑΣΔΥΣ/ΔΙΣΕ.
Μετά την καταστροφή της Βάσης Στεφανοβικείου
Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2023, η περιφέρεια της Θεσσαλίας γνώρισε την μεγαλύτερη φυσική καταστροφή που είδε η χώρα, μετά την επέλαση της κακοκαιρίας Daniel… Η Βάση του Στεφανοβικείου, σύμφωνα με ανοικτές πάντα πηγές, έχει εγκαταλειφθεί από την ΑΣ, χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη αν θα επιστρέψει ποτέ ξανά εκεί… Τα πτητικά μέσα που ήταν στην Βάση, σύμφωνα με ανακοινώσεις μεταστάθμευσαν όλα προσωρινά στην 110 Πτέρυγα Μάχης στην Λάρισα ενώ η διοίκηση της 1ης ΤΑΞΑΣ σε ανενεργό στρατόπεδο στον Τύρναβο (πρώην Στρατόπεδο Βαλκανικής Ταξιαρχίας – Στρατόπεδο Σχοινά).
Τί υπήρχε στο Α/Δ Στεφανοβικείου LGSV
Ήταν η έδρα της 1ης ΤΑΞΑΣ με μονάδες όπως το 1οΤΕΑΣ με UH-1H/AB-205 και Επιθετικής Αναγνώρισης OH-58D Kiowa Warrior, το 1ο ΤΕΕΠ με 19 ΑΗ-64Α, το 2ο ΤΕΕΠ με 9 ΑΗ-64DHA (η μεταστάθμευση του 2ου ΤΕΕΠ από το Α/Δ Πάχης Μεγάρων έγινε το 2012 και λόγω της γειτνίασης του Α/Δ της Πάχης με το θαλάσσιο περιβάλλον – ευαισθησία οπτικών σκοπευτικών των επιθετικών ελικοπτέρων), το 1ο ΤΥΑΔ (Τάγμα Υποστήριξης Αεροδρομίου), τον 17 Λόχο Διαβιβάσεων, Λόχο Στρατηγείου 1ης ΤΑΞΑΣ, το 307 ΠΕΒ (πρώην ΤΣΥΑΥ) του Τεχνικού Σώματος, με υπαγωγή στην ΑΣΔΥΣ/ΔΙΣΕ.
Σύμφωνα με αυτά που γράφονται στον Αμυντικό Τύπο, η ηγεσία του ΕΣ και της Διεύθυνσης Αεροπορίας Στρατού θέλει να μετατρέψει το Α/Δ Πάχης Μεγάρων στην μεγαλύτερη Βάση ελικοπτέρων της χώρας. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα αν αυτό είναι εφικτό.
Στο ήδη υπερφορτωμένο με μέσα (περίπου 55 αεροπλάνα και ελικόπτερα όπως αναφέρθηκαν παραπάνω) Α/Δ Πάχης Μεγάρων, το οποίο γειτνιάζει με την μόνη ΖΡ αλεξιπτωτιστών (κλείνει όταν υπάρχουν ρίψεις) αλλά και με την μεγαλύτερη Βάση της Πολεμικής Αεροπορίας (112 Πτέρυγα Μάχης) οι τερματικές περιοχές αυτών των δύο αεροδρομίων διασταυρώνονται, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια πτήσεων. Το Α/Δ δεν μπορεί να δεχθεί άλλα πτητικά μέσα εκτός και εάν η ΑΣ πάρει ρηξικέλευθες αποφάσεις. Δεν μπορεί το 2012 να διώχνεις το 2ο ΤΕΕΠ στο Στεφανοβίκειο γιατί είχαν παρατηρηθεί διαβρώσεις στα σκάφη και στα οπτικά λόγω γειτνίασης με το θαλάσσιο στοιχείο και τώρα να θες να κατεβάσεις ξανά επιθετικά ελικόπτερα στην Πάχη… Ό,τι μέσο θα βρίσκεται στην Πάχη, θα πρέπει πρώτα να εξασφαλιστεί η στέγασή του, όπως τα υπόστεγα ελαφρού τύπου που έγιναν για τα NH90.
Πρώτη απόφαση για την ΑΣ και ίσως και η πιο δύσκολη, θα πρέπει να είναι η απαίτηση να φύγει η ΥΠΑ και η Γενική Αεροπορία μέσα από το Α/Δ Μεγάρων. Ούτε οι μεν, ούτε οι δε, μπορούν να λειτουργήσουν σωστά ακόμη και υπό τις παρούσες συνθήκες, πόσω μάλλον αν προστεθούν και άλλα πτητικά μέσα της ΑΣ από το Στεφανοβίκειο! Η Γενική Αεροπορία έχει εγκαταστάσεις μέσα στην Πάχη, όπως σχολές εκπαίδευσης χειριστών, εξομοιωτές, ιδιωτικές εταιρίες υποστήριξης αεροπορικών υπηρεσιών και άλλες υπηρεσίες εδάφους, βρίσκοντας στην Πάχη ασφαλές καταφύγιο με μηδενικά τέλη στάθμευσης αεροσκαφών, μιας και ήταν έκπτωτη από το ιδιωτικό Ελευθέριος Βενιζέλος… Λύση για μεταστάθμευση της Γενικής Αεροπορίας στην Περιφέρεια Αττικής, δεν υπάρχει στον ορίζοντα.
Δεύτερη απόφαση για την ΑΣ, είναι η διάσπαση επιτέλους της δύναμης των βαρέων μεταφορικών ελικοπτέρων CH-47D & SD εκεί που είναι η ανάγκες αερομεταφορών, και αυτές δεν είναι στο Λεκανοπέδιο… Η 71η Α/Μ ΤΑΞ εδρεύει στην Νέα Σάντα Κιλκίς και η 5η Α/Μ ΤΑΞ στα Χανιά Κρήτης. Μία δύναμη τουλάχιστον 5 CH-47D πρέπει να ανέβει στην Αλεξάνδρεια, όπως είχε προβλέψει για κατασκευή υπόστεγων το ΑΣΣ στο παρελθόν ενώ άλλη μια δύναμη 4-5 CH-47D πρέπει να καλύψει τις ανάγκες της 5ης Α/Μ ΤΑΞ, ίσως υπό την μορφή βάσης μεταστάθμευσης της ΜΑΕΕ στην Ανατολική Κρήτη μαζί με τα 4 ελικόπτερα Ειδικών Επιχειρήσεων NH90 και τα 4 ανάλογα UH-60M που θα προστεθούν ως το 2027. Αν υποθέσουμε ότι περίπου το 1/3 της δύναμης CH-47D του Α/Δ Πάχης Μεγάρων θα είναι σε περιοδική συντήρηση στις εγκαταστάσεις του 2ου ΣΕΣΑΥ, και το άλλο 1/3 σε βάσεις στην Κρήτη και Αλεξάνδρεια Ημαθίας, τότε ο φόρτος δραστηριότητας του Α/Δ Πάχης θα μπορέσει να λειτουργήσει προς όφελος της ασφάλειας πτήσεων του στρατιωτικού και πολιτικού τμήματος αυτού..
Ως εναλλακτική της απόφασης διάσπασης των βαρέων μεταφορικών CH-47D, η ΑΣ έχει την αποστολή τους σε βάση μεταστάθμευσης ελικοπτέρων του 4ου ΤΕΑΣ στην Κρήτη μόνο και την κάλυψη αναγκών της 71 Α/Μ ΤΑΞ με 10-11 UH-60M από την Βάση Αλεξάνδρειας. Μόνο που αυτό το τελευταίο προϋποθέτει την επέκταση των υποδομών και εγκαταστάσεων στο ήδη μικρό αεροδρόμιο της Αλεξάνδρειας Ημαθίας.
Τί μέλλει γενέσθαι με τα πτητικά μέσα του Α/Δ Στεφανοβικείου;
Όπως αναφέρθηκε ήδη, η μεταστάθμευση πρόσθετων πτητικών μέσων τόσο στο Α/Δ Πάχης, όσο και στο μικρό Α/Δ της Αλεξάνδρειας είναι ανέφικτη αν όχι επισφαλής, για τα ίδια τα μέσα αλλά και την ασφάλεια πτήσεων.
Άρα λοιπόν, όλα τα μέσα θα πρέπει να μείνουν στις εγκαταστάσεις της 110 ΠΜ προσωρινά για διάστημα 2-3 ετών, έως ότου αποφασιστεί αν μπορούν να επανέλθουν στο Στεφανοβίκειο, πάντα με την εξασφάλιση αντιπλημμυρικών έργων.
Μπορεί επίσης να ζητηθεί από την Αμερικανική πλευρά να επενδύσει χρήματα για υποδομές στο Α/Δ Στεφανοβικείου για κοινή χρήση του όλο το χρόνο με τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις. Φυσικά θα πρέπει να γίνει αντιπλημμυρική μελέτη, κάτι που είναι εφικτό με δημιουργία αναχώματος ύψους αρκετών μέτρων περιμετρικά της Βάσης.
Οι Αμερικανικές δυνάμεις, τα τελευταία χρόνια είχαν επενδύσει αρκετά χρήματα στο Α/Δ Στεφανοβικείου με την μορφή εκσυγχρονισμού και ενοποίησης πίστας στάθμευσης ελικοπτέρων, εγκατάσταση δύο μεγάλων Shelter ελικοπτέρων, κατασκευή επικοινωνιακών διευκολύνσεων όπως δίκτυο οπτικών ινών, κατασκευή χώρων στάθμευσης για τα οχήματά τους. Δεν μπορούν να μεταφερθούν όλα όμως, διότι με την υπογραφή της συμφωνίας MDCA, στη Θεσσαλία και ιδιαίτερα στο Στεφανοβίκειο, οι Αμερικανοί βρήκαν τον κατάλληλο χώρο για ασκήσεις τόσο σε ηπειρωτικό έδαφος με μεγάλα υψόμετρα (Όλυμπος, Πεδίο Βολής Κρανέας Ελασσόνας) όσο και σε έδαφος με εναλλαγές θαλασσίου περιβάλλοντος, κάτι που στην Βόρεια Ευρώπη, δεν μπορούν να βρουν εύκολα και κοντά στην βάση τους.
Μετά τα πλημμυρικά φαινόμενα του Σεπτεμβρίου 2023, φαίνεται ότι από τα 28 επιθετικά ελικόπτερα, κάποια δεν θα είναι αξιόπλοα. Βάσει αυτού ως δεδομένου, θα πρέπει να γίνει αναδιανομή των ελικοπτέρων επιθετικής αναγνώρισης OH-58D, όχι μεταξύ 1ου και 3ου ΤΕΑΣ που προέβλεπε ο μέχρι πρότινος σχεδιασμός αλλά μεταξύ των 1ου και 2ου ΤΕΕΠ… Έτσι μόνο θα μπορέσουν τα δύο ΤΕΕΠ να ενισχύσουν την δύναμη πυρός και να συνεχίσουν να προσφέρουν υπηρεσίες τα ΑΗ-64Α, με τα υποδεέστερα σκοπευτικά-οπτικά.
Τα 1ο και 3ο ΤΕΑΣ θα πρέπει να διατηρήσουν το ρόλο των γενικών μεταφορών και να προετοιμαστούν για την απόσυρση επιτέλους των UH-1H και την υποδοχή των UH-60M Black Hawk σε βάθος τριετίας.
Συντήρηση Πτητικών Μέσων
Η έως σήμερα συντήρηση των πτητικών μέσων γινόταν σε επίπεδο Μονάδας (AVUM) από τις Μονάδες της ΑΣ, γι’ αυτό που στον ΕΣ αποκαλείται 1ο-2ο Κλιμάκια Συντηρήσεως.
Η συντήρηση των πτητικών μέσων σε ενδιάμεσο επίπεδο συντήρησης (AVIM) γινόταν από τα 1ο και 2ο ΣΕΣΑΥ του Τεχνικού Σώματος, γνωστό ως 3ο Κλιμάκιο Συντηρήσεως.
Τέλος, την εργοστασιακού επιπέδου συντήρηση (DEPOT) την παρείχε το 307 ΠΕΒ (ΤΣΥΑΥ) στα πτητικά μέσα της ΑΣ στο Α/Δ Στεφανοβικείου, γνωστή ως 4ο-5ο Κλιμάκια Συντηρήσεως.
Διόπτρες Νυκτερινής Όρασης AN/AVS-9 για την Αεροπορία Στρατού
Σημειώνεται ότι εργοστασιακή συντήρηση (DEPOT) πτητικών μέσων υφίσταται μόνο στα μέσα για τα οποία ο κατασκευαστής έχει παραχωρήσει βιβλιογραφία 4ου-5ου Κλιμακίων, εκπαίδευση προσωπικού, ειδικά εργαλεία και συλλογές επισκευής, κλίμακα ανταλλακτικών 4ου-5ου Κλιμακίων. Ήτοι, στον ΕΣ υφίσταται μόνο για τα UH-1H. Για όλα τα υπόλοιπα πτητικά μέσα, η μόνη συντήρηση που μπορεί να γίνεται στην Ελλάδα, είναι η ενδιάμεση, (AVIM).
Το μεγαλύτερο πλήγμα για τον ΕΣ μετά την πλημμύρα της 8ης Σεπτεμβρίου 2023 είναι ότι απόλεσε τις εγκαταστάσεις συντήρησης του 307 ΠΕΒ (ΤΣΥΑΥ) και του 1ου ΣΕΣΑΥ.
Το πλήγμα δεν είναι ανεπανόρθωτο. Απλώς επισπεύδει κάποιες αποφάσεις, όπως την οριστική απόσυρση των ελικοπτέρων UH-1H και την αντικατάστασή τους με UH-60M.
Οι ιδιάζουσες συνθήκες λειτουργίας της ΑΣ ως Όπλο Ελιγμού, υπό το καθεστώς συντήρησης και υποστήριξης που εφαρμόζει ο ΕΣ, την διαφοροποιούν από την Πολεμική Αεροπορία, στην οποία τόσο η Συντήρηση και η Υποστήριξη ΔΜ, είναι κάτω από τον ίδιο αυτόνομο οργανισμό, την Πτέρυγα Μάχης. Στον ΕΣ, τον επιχειρησιακό ρόλο τον έχει το Όπλο της ΑΣ ενώ τον ρόλο της συντήρησης το Τεχνικό Σώμα, με όργανο συντήρησης το 307 ΠΕΒ (ΤΣΥΑΥ) που έχει στο οργανόγραμμά του τα 1ο και 2ο ΣΕΣΑΥ. Τέλος, η λοιπή Υποστήριξη ΔΜ, πλην Συντήρησης, παρέχεται στην ΑΣ από τα 1ο και 2ο ΤΥΑΔ, περιπλέκοντας αρκετά τους ρόλους μέσα στα Α/Δ σε σχέση με την απλότητα του ενός οργανισμού της Πολεμικής Αεροπορίας.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, και όπως έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες μετά την καταστροφή της μεγαλύτερης βάσης υποστήριξης στο Στεφανοβίκειο, πλέον το Τεχνικό Σώμα και συγκεκριμένα το 307 ΠΕΒ, μπορεί να παρέχει μόνο AVIM συντήρηση. Θα μπορούσε όμως να συγκεντρώσει υπό την σκέπη του, όλες τις υπηρεσίες υποστήριξης με την ενσωμάτωση σε αυτό των δύο ΤΥΑΔ , δημιουργώντας ένα Τεχνικό Συγκρότημα Υποστήριξης Αεροπορικού Υλικού, το οποίο με τον συγκεντρωτικό έλεγχο ανταλλακτικών, καυσίμων, Διοικητικής Μέριμνας, φύλαξης, κινήσεις – Μεταφορές, θα απαλλάξει τον επιχειρησιακό φορέα της ΑΣ από αυτό το “πάρεργο”, ώστε να αφοσιωθεί μόνο στις επιχειρήσεις και την εκπαίδευση.
Το χτύπημα Daniel ως ευκαιρία για Αεροπορία Στρατού, Μηχανικό και Τεχνικό Σώμα
