Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Στις 27 Μαρτίου ο ΥΦΕΘΑ Νικόλαος Χαρδαλιάς έγραψε άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ, με τίτλο «Εποχή δημιουργικού εκσυγχρονισμού για την ελληνική αμυντική βιομηχανία». Ας εξετάσουμε την τοποθέτηση ανά παράγραφο.
- «Οι προμήθειες εξελιγμένων οπλικών συστημάτων έχουν όμως περιορισμένη αξία, αν δεν υλοποιούνται υπό το πρίσμα ενός μεθοδικού και ολιστικού πλάνου αναβάθμισης των αμυντικών δυνατοτήτων μιας χώρας. Πιο συγκεκριμένα, χωρίς μια ισχυρή και εξωστρεφή αμυντική βιομηχανία που να προάγει την καινοτομία και να ενισχύει την αυτάρκεια, οι αμυντικές ανάγκες όχι μόνο δεν μπορούν να καλυφθούν επαρκώς, αλλά δύνανται ακόμα και να μετατραπούν σε τροχοπέδη στην ανάπτυξη της οικονομίας. Για αυτό τον λόγο, σε όλα τα φιλόδοξα εξοπλιστικά προγράμματα της τελευταίας τετραετίας, επιδιώχθηκε η συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα ναυπήγησης των φρεγατών Belharra, στο πλαίσιο του οποίου θα δοθεί σημαντικό υποκατασκευαστικό έργο σε ελληνικές εταιρείες.»
Πώς το όποιο υποκατασκευαστικό έργο που λαμβάνουν ελληνικές εταιρείες από τα προγράμματα προμήθειας προωθεί την ιδέα της εξωστρέφειας και της καινοτομίας, που υπονοείται ότι είναι ο στόχος; Η ένταξη κάποιων εταιρειών στην αλυσίδα εφοδιασμού των ξένων οίκων, σαφώς και ενισχύει το προφίλ τους ως συνεργατών διεθνούς επιπέδου αλλά τα μέχρι τώρα έργα στα οποία εμπλέκονται ελληνικές εταιρείες, φαίνεται να αφορούν υπηρεσίες κι όχι υψηλές τεχνολογίες ή καινοτόμες λύσεις. Επομένως, αυτό που εξασφαλίζεται μέχρι τώρα, πέραν του συνολικώς μικρού όγκου παραγωγής, δεν αποτελεί παρά ένα πρώτο μικρό λιθαράκι σε μία προσπάθεια, μάλλον αργή και αγνώστου βάθους – προοπτικής, ενισχύσεως των ελληνικών εταιρειών. Μιλάμε απλώς για ένα μικρό ξεκίνημα, ασφαλώς καλοδεχούμενο.
- «Τον Ιούλιο του 2019, η ελληνική αμυντική βιομηχανία απείχε πολύ από την αξιοποίηση της πραγματικής δυναμικής της. Τα διαχρονικά αίτια είναι γνωστά, ακόμα και πέραν των “παροικούντων την Ιερουσαλήμ”. Επομένως, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, απαιτούνταν εκ μέρους της κυβέρνησης η ανάληψη αποφασιστικής δράσης, με συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους. Σήμερα, μετά από τέσσερα σχεδόν έτη διακυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας,το τοπίο έχει διαφοροποιηθεί.Οι ελληνικές αμυντικές εταιρείες παρουσιάζουν πλέον τα προϊόντα τους στις κορυφαίες αμυντικές εκθέσεις στον κόσμο, όπως την AUSA στις ΗΠΑ και τη Euronaval στη Γαλλία. Μάλιστα, μεταξύ 9 και 11 Μαΐου, θα διεξαχθεί για δεύτερη φορά η δική μας Διεθνής Έκθεση Άμυνας και Ασφάλειας DEFEA στην Αθήνα, στην οποία έχουν δηλώσει συμμετοχή μέχρι στιγμής 350 κορυφαίες αμυντικές εταιρίες από 27 χώρες, ακολουθούμενες από εκατοντάδες εκπροσώπους της ελληνικής και διεθνούς αμυντικής κοινότητας».
Εάν η «αποφασιστική δράση» είναι η συμμετοχή των ελληνικών εταιρειών σε διεθνείς εκθέσεις αμυντικού υλικού πιο οργανωμένα, αυτό είναι κάτι που επεδίωξε και η προηγουμένη πολιτική ηγεσία στο ΥΠΕΘΑ. Ποιοι ήταν οι «συγκεκριμένοι και μετρήσιμοι στόχοι»; Η πιο οργανωμένη παρουσία σε διεθνείς εκθέσεις; Προέκυψε όμως κάποιο απτό αποτέλεσμα από αυτή την διεθνή προβολή; Ανακοινώθηκε καμμία σοβαρή συμφωνία συνεργασίας ή ανάθεσης σύμβασης στις κρατικές ΕΑΒ και ΕΑΣ, στις εκθέσεις αυτές; Ανακαλούμε στην μνήμη, βουλευτή της τότε αντιπολιτεύσεως να ρωτά προ ετών επίτιμο Αρχηγό Γενικού Επιτελείου ο οποίος είχε τοποθετηθεί σε διευθυντική θέση στα ΕΑΣ, τί συμβόλαια έχει φέρει από τέτοια “ταξίδια” στο εξωτερικό. Στην ερώτηση σε ύφος που άγγιζε την αγένεια, ο σεβαστός απόστρατος, είπε απλώς για κάποιες συμβάσεις ύψους 4-5 εκατομμυρίων που αφορούσαν κάποια πυρομαχικά…
- «Εναργώς αναδεικνύεται εξάλλου από τους αριθμούς η έμφαση που αποδίδει η κυβέρνησή μας στην καινοτομία: Ελληνικές εταιρείες συμμετείχαν σε 72 προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης με εθνική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση κατά την περίοδο 2019-2022, έναντι κανενός κατά την περίοδο 2015-2019».
Όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα, οι συγκεκριμένες δράσεις αναπτύχθηκαν τα τελευταία έτη στο πλαίσιο της ΕΕ κι εφόσον η χώρα αποτελεί κράτος μέλος, θα ήταν απλώς εγκληματικό να μην συμμετέχει. Στην ουσία η ΕΕ “σέρνει” την Ελλάδα σε αυτές τις εξελίξεις, μάλιστα το ύψος της εθνικής χρηματοδοτήσεως στα υπ’ όψιν έργα, είναι πραγματικά πολύ μικρό. Επομένως, ούτε εδώ συναντούμε κάποια ατόφια εθνική πρωτοβουλία εκ μέρους της κυβερνήσεως. Απλώς πράττονται τα αυτονόητα με την κύρια χρηματοδότηση να είναι κοινοτική.
- «Αναγέννηση παρατηρείται και στην αεροπορική και ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία της πατρίδας μας. Χάρη στον εκσυγχρονισμό μέσω της εταιρικής διακυβέρνησης, στην εξαίρεση των υπαλλήλων της εταιρείας από την κινητικότητα στο δημόσιο τομέα και στην ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, η μέχρι πρόσφατα περιθωριοποιημένη Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ) έχει σήμερα αξιόλογη συμμετοχή στο πρόγραμμα αναβάθμισης των αεροσκαφών F-16 στην έκδοση Viper, καθώς και των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3. Αλλά και τα ναυπηγεία μας βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο της προσοχής της Πολιτείας, όπως αρμόζει σε μια παραδοσιακή ναυτική δύναμη σαν την Ελλάδα. Η εξυγίανση τόσο των Ναυπηγείων Ελευσίνας, όσο και αυτών του Σκαραμαγκά, πέρασε μέσα από την αρμονική συνεργασία του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Η επιλογή αυτή, της οποίας τα αποτελέσματα θα φανούν στα αμέσως επόμενα έτη, είναι ενδεικτική της εμπιστοσύνης αυτής της κυβέρνησης στις παραγωγικές δυνάμεις του τόπου».
Ο ΥΦΕΘΑ παραθέτει αποτελέσματα πολιτικών που ξεκίνησαν επί προηγουμένης κυβερνήσεως. Παρουσιάζει όμως απλώς την συμμετοχή της κρατικής ΕΑΒ σε δύο συγκεκριμένα προγράμματα, συμμετοχή η οποία κατά το μεγαλύτερο μέρος προέκυψε από την ανάθεση συμβάσεων σε ξένο οίκο. Δηλαδή ό,τι γίνεται στην ΕΑΒ, το πλήρωσαν οι φορολογούμενοι και δεν αφορά αναπτυξιακή δραστηριότητα της ίδιας της εταιρείας, αυτοτελή ή με την συνδρομή του ελληνικού Δημοσίου. Το τελευταίο, απλώς πλήρωσε για να έχει νέο κύκλο απασχολήσεως η ΕΑΒ. Επομένως, ο όρος “παραγωγικές δυνάμεις”, στην περίπτωση της Ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας συνδέεται με την “απλή” απασχόληση μέσω έργων για τα οποία δαπανά το ελληνικό Δημόσιο υψηλά ποσά, τα οποία όμως κατευθύνονται σε ξένους κατασκευαστές – οίκους και όχι απευθείας σε ελληνικές εταιρείες για εγχώρια ανάπτυξη προϊόντων.
- «Απαιτείται ασφαλώς μια ορθολογική διαχείριση των προσδοκιών μας ως προς τις βραχυπρόθεσμες δυνατότητες της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας. Ωστόσο, ο δημιουργικός της εκσυγχρονισμός, σε συνδυασμό με τη γνωστή κλίση του Έλληνα προς την καινοτομία, μπορούν να τη μετατρέψουν εντός αυτής της δεκαετίας σε έναν υπολογίσιμο πολλαπλασιαστή ισχύος για τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά και σε ένα σημαντικό παράγοντα του ευρύτερου δυναμικού της εθνικής μας οικονομίας».
Ο ΥΦΕΘΑ εμφανίζεται συγκρατημένος ως προς τις προσδοκίες σε βραχυπρόθεσμη βάση. Προφανώς επειδή στο μυαλό του υπάρχει η εικόνα της ελλείψεως προϊόντων από πλευράς ελληνικών εταιρειών. Ταυτίζεται εσφαλμένως η ανυπαρξία προϊόντων των κρατικών ΕΑΒ και ΕΑΣ με τις δυνατότητες της ΕΑΒΙ, δεδομένου ότι οι εταιρείες του ιδιωτικού τομέα έχουν αναπτύξει και προσφέρουν αξιόλογη σειρά προϊόντων, ασχέτως του ότι δεν ανατίθενται σε αυτές συμβάσεις από το ΥΠΕΘΑ προς εφοδιασμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Το σημαντικότερο όμως, είναι ότι ο ΥΦΕΘΑ δίνει εκτίμηση χρονικού πλαισίου για την απόδοση ικανοποιητικών αποτελεσμάτων: μέχρι το 2030!
Με βάση όμως τις παραπάνω πρακτικές και δράσεις που αναπτύχθηκαν προηγουμένως, είναι αδύνατο η ΕΑΒΙ να μετατραπεί «σε έναν υπολογίσιμο πολλαπλασιαστή ισχύος» και «σημαντικό παράγοντα» για την εθνική οικονομία. Προφανώς ο ΥΦΕΘΑ έχει στο μυαλό του τα δρομολογημένα αναπτυξιακά προγράμματα στο πλαίσιο των δράσεων της ΕΕ, όπως το UAV του έργου LOTUS ή τα ανάλογα ΑΡΧΥΤΑΣ και ΓΡΥΠΑΣ της ΕΑΒ, που προς το τέλος της δεκαετίας, εφόσον όλα εξελιχθούν ομαλά, θα έχουν βιομηχανοποιηθεί και θα μπορούν να τεθούν σε παραγωγή.
Παραδόξως, ο ΥΦΕΘΑ δεν κάνει την παραμικρή αναφορά σε αυτά. Από την συνολική τοποθέτησή του, απουσιάζει η ουσία και Νο1 προϋπόθεση υπάρξεως δυναμικής αμυντικής βιομηχανίας: η ανάπτυξη προϊόντων. Απουσιάζει εντελώς στοχοθεσία αναπτυξιακών προγραμμάτων για εγχώρια προϊόντα, ώστε να αρχίσει η χώρα σταδιακώς να γίνεται αυτάρκης σε εξοπλισμούς.
Μέχρι και την ανακοίνωση από τον υπουργό Οικονομικών του αναπτυξιακού προγράμματος ΑΡΧΥΤΑΣ, σε καθαρά εθνικό επίπεδο δεν υπήρχε απολύτως τίποτα. Ακολούθησε η ανακοίνωση του ΓΡΥΠΑΣ. Αμφότερα για την ΕΑΒ και απευθείας. Καμμία άλλη πρωτοβουλία για αυστηρές αδιάβλητες διαγωνιστικές διαδικασίες στις οποίες ελληνικές εταιρείες θα μπορούν να παρουσιάσουν προτάσεις, ενδεικτικώς στον τομέα των drone, όπου υπάρχουν ήδη πολλά υποσχόμενα συστήματα από ελληνικές ιδιωτικές εταιρείες.
Αν θα έπρεπε να έχουν διδαχθεί κάτι οι αρμόδιοι από τον μισό αιώνα που συμπληρώνεται στην προσπάθεια αναπτύξεως εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, αρχικώς με κρατικές εταιρείες, είναι ότι χωρίς σταθερή εμφάνιση νέων προϊόντων, δεν αναπτύσσεται ο κλάδος. Όλα τα άλλα, απλώς συντηρούν μια στασιμότητα.
