Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η κυβέρνηση του Καναδά αποφάσισε την ακύρωση όλων των εξαγωγών αμυντικού υλικού στην Τουρκία, ανακοίνωσε στις 12 Απριλίου ο υπουργός Εξωτερικών, καθώς διεξαγόμενη έρευνα επιβεβαίωσε ότι τεχνολογία καναδικών εταιρειών είχε χρησιμοποιηθεί μέσω Αγκύρας, στον πόλεμο Αζερμπαϊτζάν – Αρμενίας. Την ημέρα αυτή υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών με τον Καναδό ομόλογό του, προς τον οποίο εξέφρασε δυσαρέσκεια για το εμπάργκο και ζήτησε την αναθεώρηση της αποφάσεως. Όπως αναφέρθηκε από επαφή με γνώση των τεκταινομένων, στην συνομιλία αυτή διαμηνύθηκε στην Τουρκία ότι δεν υπήρχε πρόθεση άρσεως της αναστολής στις εξαγωγές αμυντικού υλικού αλλά αντιθέτως επρόκειτο να ακυρωθούν όλες οι άδειες εξαγωγής, ακόμη και αυτές που είχαν εκδοθεί στο παρελθόν. Μετά την συνομιλία, ο Καναδός υπουργός ανακοίνωσε επισήμως την απόφαση, επειδή η Τουρκία είχε αθετήσει τις προβλέψεις περί αδείας τελικού χρήστη.
Η Οττάβα είχε αναστείλει στις 5 Οκτωβρίου 2020 τις πωλήσεις ηλεκτροπτικών συνόλων και άλλου αμυντικού υλικού στην Τουρκία, κατόπιν κατακραυγής για την χρησιμοποίησή τους από το Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία κατήγγειλε από τον Σεπτέμβριο την χρησιμοποίηση τουρκικών UAV με καναδικά συστήματα. “Κατόπιν της έρευνας η οποία αποκάλυψη αξιόπιστες ενδείξεις ότι καναδική τεχνολογία που εξήχθη στην Τουρκία χρησιμοποιήθηκε στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σήμερα ανακοινώνω την ακύρωση των αδειών που είχαν ανασταλεί το φθινόπωρο του 2020“, ήταν η ακριβής διατύπωση του Καναδού υπουργού. Επρόκειτο κατά βάση για το οπλισμένο UAV Bayraktar TB2S που εξήγαγε η Τουρκία στο Μπακού και φέρει ηλεκτροπτικό σύνολο CMX-15D της L3Harris WESCAM που εδρεύει στο Οντάριο.
Η αρχική επιβολή εμπάργκο στην Τουρκία από τον Καναδά τον Oκτώβριο του 2019, έγινε λόγω της εισβολής στην Συρία αλλά τον Απρίλιο του 2020 η απόφαση ήρθη μερικώς κατόπιν διαβουλεύσεων μεταξύ του πρωθυπουργού Τριντό και του προέδρου Ερντογάν. Τον επόμενο μήνα επιτράπηκε η συνέχιση πωλήσεων ηλεκτροπτικών συστημάτων της L3Harris WESCAM. Στις 19 Οκτωβρίου 2020 όμως, κατά την σύρραξη στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το υπουργείο Αμύνης της Αρμενίας παρουσίασε συντρίμμια Bayraktar TB2S που έφερε σύνολο CMX-15D κατασκευής Ιουνίου που είχε εγκατασταθεί στο σύστημα μόλις έναν μήνα πριν, τον Σεπτέμβριο.
Η αποκάλυψη προκάλεσε αντιδράσεις στον Καναδά και η κυβέρνηση δέχθηκε έντονα πυρά από την αντιπολίτευση για αναξιοπιστία. Παρόλο που η κυβέρνηση δέχθηκε να προσκομμίσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα μέχρι το τέλος του έτους, απεδείχθη ότι απέκρυψε ουσιώδεις λεπτομέρειες. Στο μεταξύ, είδαν το φως της δημοσιότητος οι προσπάθειες τόσο της τουρκικής κατασκευάστριας Baykar όσο και του φιλοτουρκικού λόμπι, που άσκησαν πιέσεις στην κυβέρνηση για χαλάρωση του εμπάργκο και όπως φαίνεται από την απόφαση της ανοίξεως του 2020, είχαν αποτέλεσμα. Στην επιχειρηματολογία που αναπτύχθηκε, ήταν η πολύ καλή εμπορική σχέση της τουρκικής εταιρείας με την καναδική, αφού το 2018 οι εξαγωγές της L3Harris WESCAM στην Τουρκία ανήλθαν σε 115.743,236,98 $ από 48 εκατ. $ περίπου το προηγούμενο έτος.
Υπηρεσιακή αλληλογραφία που αποκαλύφθηκε, έδειξε ότι οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν ως επιχείρημα για να πείσουν τους Καναδούς, ότι τα καναδικά υλικά προορίζονται για τα Bayraktar που επιχειρούν για την προστασία αμάχων στο Ιντλίμπ της Συρίας. Προβάλλοντας την πιθανότητα μιας επιθέσεως των δυνάμεων του Άσσαντ στην επαρχία αυτή, υπογραμμιζόταν ο αποτρεπτικός ρόλος των τουρκικών δυνάμεων εκεί, που μεταφραζόταν σε περιορισμό της ανθρωπιστικής κρίσεως. Αποκαλύφθηκε επίσης ότι μετά την απόφαση Οκτωβρίου 2020, οι προσπάθειες των Καναδών αξιωματούχων να συναντηθούν με Τούρκους για να διερευνήσουν λεπτομερώς την χρήση των καναδικής προελεύσεως συστημάτων από τα τουρκικά UAV, βρήκαν απλώς κλειστές θύρες.
Η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση Τριντό ότι ακόμη και στην διάρκεια του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο Καναδός υπουργός Εξωτερικών καλούσε την τουρκική κυβέρνηση να υποστηρίξει την υποψηφιότητα που προωθούσε ο Καναδάς για την θέση του γενικού γραμματέα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας & Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Αποκαλύφθηκε καθαρά ότι η κυβέρνηση του Καναδά δεν ήταν ιδιαιτέρως πρόθυμη να χαλάσει τις σχέσεις της με την σύμμαχο στο ΝΑΤΟ Τουρκία αλλά και να καταστρέψει την οικονομικώς επωφελή διμερή συνεργασία σε επίπεδο αμυντικών βιομηχανιών. Ως προς την αποκάλυψη για τα καναδικής προελεύσεως ηλεκτροπτικά των Bayraktar, επιδιώχθηκε σε έναν βαθμό η υποβάθμιση του γεγονότος καθώς το υπουργείο Εξωτερικών του Καναδά υποστήριζε ότι επρόκειτο απλώς για “μερικές κάμερες” ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για σύνολα με ενσωματωμένους καταδείκτες λέιζερ για την κατεύθυνση αναλόγων όπλων, δηλαδή έχουν επιθετική χρήση.
Η L3Harris WESCAM ελάμβανε άδειες εξαγωγής προς την Τουρκία από το 2010 αλλά στα στοιχεία που αποδέσμευσε η καναδική κυβέρνηση δεν αποκαλύπτεται ο αριθμός των συστημάτων που πωλήθηκαν, παρά τις πιέσεις της αντιπολιτεύσεως. Τα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν, έδειξαν ότι η καναδική κυβέρνηση υποτίμησε τον ρόλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης, ως προς το ενδιαφέρον που θα έδειχναν για την υπόθεση, εν όψει μάλιστα και της παγκοσμίου κρίσεως λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Καθώς η τουρκική Baykar φαίνεται να έχει βρει λύση για την αντικατάσταση του ηλεκτροπτικού συνόλου με άλλο εγχώριας αναπτύξεως, μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει η εξέλιξη του προγράμματος Αεροπορικής Πλατφόρμας Ικανότητος Ηλεκτρονικής Υποστηρίξεως & Ηλεκτρονικής Επιθέσεως Εξ Αποστάσεως (HAVASOJ) για την Τουρκική Αεροπορία. Η παράδοση στην Τουρκία των 4 επιχειρηματικών αεροσκαφών Global 6000 της καναδικής Bombardier που πρόκειται να διασκευαστούν, έχει ολοκληρωθεί από τις αρχές του 2020. Επισήμως η καναδική εταιρεία δεν θα συνεργασθεί στο πρόγραμμα αλλά η όλη μεθόδευση της κυβερνήσεως Τριντό δημιουργεί υπόννοιες ότι πιθανώς στο διάστημα που διέρρευσε επιτεύχθηκε κάποιου είδους λύση. Ενδιαφέρον έχει και η εξέλιξη του τουρκικού προγράμματος εκπαιδευτικού αεροσκάφους Hurkus, το οποίο χρησιμοποιεί κινητήρες της Pratt & Whitney Canada.
Εμπάργκο και στο πρόγραμμα αεροσκαφών Ηλεκτρονικού Πολέμου της Τουρκικής Αεροπορίας
