Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Έντονη πολιτική διάσταση απέκτησε το χθεσινό περιστατικό της νηοψίας που πραγματοποιήθηκε από άγημα της γερμανικής φρεγάτας HAMBURG (F220) στο τουρκικής σημαίας φορτηγό πλοίο ROSΕLINE A, για το οποίο υπήρχε υποψία ότι μετέφερε όπλα στην Λιβύη. Η γερμανική φρεγάτα ενήργησε στο πλαίσιο της Επιχειρήσεως IRINI της ΕΕ, που εφαρμόζεται βάσει των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 2292 και 2526 για την επιβολή εμπάργκο όπλων στην Λιβύη.
Σύμφωνα με ανακοινωθέν από το Στρατηγείο της ΕΕ στην Ρώμη, “συμφώνως με τις σχετικές αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας ΗΕ, η Επιχείρηση IRINI προέβη σε καλή τη πίστει προσπάθειες για λήψη της συγκαταθέσεως του Κράτους σημαίας. Χωρίς να έχει ληφθεί απάντηση από το Κράτος σημαίας, η ομάδα της Γερμανικής Φρεγάτας Hamburg επιβιβάσθηκε στο πλοίο στα διεθνή ύδατα, περί τα 160 ναυτικά μίλια βορείως του λιμένος Βεγγάζης. Ο κυβερνήτης του πλοίου και το πλήρωμά του υιοθέτησαν στάση συνεργασίας με την ομάδα νηοψίας. Όταν το κράτος Σημαίας κατέστησε σαφές ότι αρνείται την άδεια επιθεωρήσεως του πλοίου, η Επιχείρηση IRINI διέκοψε τις ενέργειες κατά την διάρκεια των οποίων δεν βρέθηκαν αποδείξεις παρανόμων υλικών και το πλοίο έλαβε άδεια συνέχισης του πλου“.
Η επέμβαση στο πλοίο πραγματοποιήθηκε στις 17.45 της 22ας Νοεμβρίου και παρά την λήψη τελικής εντολής για απόσυρση, το γερμανικό άγημα εγκατέλειψε το ROSELINE A στις 09.38 της επομένης, λόγω κακοκαιρίας και για λόγους ασφαλείας, όπως αναφέρθηκε από γερμανικής πλευράς. Όπως εξήγησε ο εκπρόσωπος του γερμανικού Υπουργείου Αμύνης, όλες οι ενέργειες έγιναν σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες και διευκρίνισε ότι στην αίτηση για νηοψία που έγινε προς το κράτος της σημαίας του πλοίου, δεν υπήρξε απάντηση επί διάστημα 4 ωρών, πράγμα που σε τέτοιες περιπτώσεις εκλαμβάνεται ως σιωπηρή συγκατάθεση. Μόνο μετά την πραγματοποίηση της Μη Συναινετικής Νηοψίας από το γερμανικό άγημα, η Τουρκία “εμφανίσθηκε”, αρνούμενη την χορήγηση αδείας.
Το περιστατικό αξίζει σχολιασμού επί μιας σειράς σημείων, η εξέταση των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε συμπεράσματα για την πραγματική διάσταση της όλης υποθέσεως.
- Οι προβλέψεις περί νηοψιών σε πλοία που πλέουν σε διεθνή ύδατα, περιλαμβάνονται στο Άρθρο 110 της Συνθήκης του Μοντέγκο Μπαίυ (1982). Σε αυτό, όντως ορίζεται ότι πρέπει να δοθεί η άδεια του κράτους σημαίας του πλοίου. Σωστά λοιπόν η διοίκηση της Επιχειρήσεως IRINI επεδίωξε επικοινωνία και συγκατάθεση των τουρκικών Αρχών.
- Η γερμανική θέση ότι η επί ώρες μη ανταπόκριση των τουρκικών Αρχών στο αίτημα για νηοψία, εξελήφθη ως σιωπηρή συγκατάθεση, ελέγχεται για την βασιμότητά της. Πουθενά δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη στο Άρθρο 110. Το ότι προχώρησε η διενέργεια της νηοψίας, υποδεικνύει την αποφασιστικότητα της διοικήσεως της Επιχειρήσεως IRINI.
- Ο εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών Χαμί Ακσόι, δήλωσε στην επίσημη ανακοίνωσή του για το περιστατικό: “Είναι κρίσιμο να λάβεις συγκατάθεση του κράτους σημαίας πριν παρέμβεις σε εμπορικά πλοία σε διεθνή ύδατα. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας ΗΕ για το εμπάργκο όπλων στην Λιβύη δεν ακυρώνουν αυτή την υποχρέωση“. Ο Τούρκος εκπρόσωπος ψεύδεται επισήμως, καθώς το Άρθρο 110 σαφώς αναφέρει ότι πολεμικό πλοίο δεν δικαιούται να σταματήσει για έλεγχο εμπορικό πλοίο, “εκτός από περιπτώσεις επέμβασης δυνάμει εξουσιών που προβλέπονται από συνθήκη“. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ βάσει των οποίων ενεργεί η Επιχείρηση IRINI, καλύπτουν αυτή την εξαίρεση.
- Η αίτηση συγκαταθέσεως προς το κράτος σημαίας για νηοψία, συνηθίζεται να ταυτίζεται και με την εναλλακτική της λήψεως συγκαταθέσεως από τον πλοίαρχο του καλουμένου προς έρευνα πλοίου. Την πρακτική αυτή αναγνωρίζει και η Τουρκία, καθώς στο επίσημο ανακοινωθέν του εκπροσώπου του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών Χακί Ακσόυ, επισημαίνεται ότι “Αυτή η επέμβαση εκτελέσθηκε χωρίς την συγκατάθεση είτε της Τουρκίας, ως κράτος σημαίας, ή του πλοιάρχου του πλοίου“. Το ότι οι αρμόδιοι απευθύνθηκαν στις τουρκικές Αρχές, φανερώνει ότι αναζήτησαν την πλέον “επίσημη” οδό και δεν ενήργησαν προηγουμένως.
- Για να αποφύγει κάθε περίπτωση αποκαλύψεως μεταφοράς όπλων από εμπορικά τουρκικής σημαίας, η Άγκυρα τα συνοδεύει με πολεμικά της πλοία που ειδοποιούν να απομακρυνθεί οποιοδήποτε ξένο πολεμικό επιχειρήσει να ελέγξει. Στην περίπτωση του ROSELINE A, η απουσία συνοδείας, φανερώνει μάλλον ότι δεν μετέφερε ύποπτο υλικό.
Συνοπτικώς, οι ενέργειες της Επιχειρήσεως IRINI ήταν νόμιμες.
Προεκτείνοντας την ανάλυση, μπορούμε να παρατηρήσουμε:
- Εφόσον η γερμανική φρεγάτα ενήργησε νομίμως, το ότι μετά την επίσημη έκφραση αντιρρήσεως της Τουρκίας για την νηοψία, διακόπηκαν οι ενέργειες του αγήματος και στο τέλος εγκατέλειψε το τουρκικό φορτηγό πλοίο, φανερώνει ανοχή από πλευράς ΕΕ προς την συγκεκριμένη χώρα. Ανοχή, επειδή στο διάστημα παραμονής του γερμανικού αγήματος στο ROSELINE A δεν μπορεί να έγινε επισταμένη έρευνα στα μεταφερόμενα εμπορευματοκιβώτια. Είναι φύσει αδύνατο σε μερικές ώρες να ερευνήθηκε όλο το φορτίο. Εξάλλου, συνηθίζεται τα εμπορευματοκιβώτια με παράνομο περιεχόμενο, να τοποθετούνται σκοπίμως κολλημένα μεταξύ τους με αντικριστές τις πλευρές των θυρών, γι’ αυτό και στις Μη Συναινετικές Νηοψίες τα αγήματα φέρουν ηλεκτρικούς τροχούς ώστε να ανοίξουν οπές και να ερευνηθεί το φορτίο. Το συμπέρασμα είναι ότι η Επιχείρηση IRINI εξέλαβε καλή τη πίστει, την τουρκική άρνηση, ως επίσημη διαβεβαίωση ότι το πλοίο δεν μετέφερε παράνομο υλικό.
- Το τουρκικό πρακτορείο Αnadolu, έσπευσε να σημειώσει ότι την διοίκηση στην Επιχείρηση IRINI ασκεί Έλληνας αξιωματικός. Η εθνική επιρροή όμως στην προκειμένη περίπτωση είναι δεσμευμένη έναντι των κοινών κανόνων και διαδικασιών. Δεν μπορεί να κατηγορηθεί η Ελλάδα για οτιδήποτε. Εξάλλου, το ROSELINE A είχε αποπλεύσει στις 20 Νοεμβρίου από λιμένα πλησίον Κωνσταντινουπόλεως και διέσχισε το Αιγαίο χωρίς να ενοχληθεί από τις ελληνικές Αρχές.
- Την επομένη του περιστατικού, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ιταλία εξέφρασαν από κοινού δημοσίως την απειλή επιβολής κυρώσεων σε όποιον εμποδίζει τον ενδολιβυκό διάλογο, “φωτογραφίζοντας” επί της ουσίας την Τουρκία: “Είμαστε έτοιμοι να λάβουμε μέτρα εναντίον όσων εμποδίζουν το Λιβυκό Φόρουμ Πολιτκού Διαλόγου και τις άλλες οδούς της διαδικασίας του Βερολίνου, καθώς και εκείνους που εξακολουθούν να λεηλατούν τους κρατικούς πόρους ή που πλήττουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στη χώρα αυτή”.
- Το όλο περιστατικό ανάδειξε την ενόχληση, κατ’ αρχάς της Γερμανίας και κατ’ επέκταση της ΕΕ συνολικώς, επειδή η Τουρκία αρνήθηκε να εγκρίνει την έρευνα ενός εμπορικού πλοίου, υπόπτου για παράνομη μεταφορά όπλων στην Λιβύη. Το περιστατικό, μπορεί να θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζει την δυσαρέσκεια του Βερολίνου και για την τελεία περιφρόνηση και των μεσολαβητικών του προσπαθειών στην διένεξη με την Ελλάδα για την τουρκική δραστηριότητα σε ελληνική υφαλοκρηπίδα από τα μέσα του έτους. Εν όψει της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ και της δυναμικής που δείχνει ότι έχει αποκτήσει η επιλογή της λήψεως μέτρων – κυρώσεων προς την Τουρκία, μπορούμε να πούμε ότι το περιστατικό έλαβε τροπή πολιτικής κινήσεως προειδοποιητικού “μαστιγίου” προς την Άγκυρα, ώστε να επιδείξει μια σχετική ανταπόκριση, προκειμένου να αποφευχθεί το χειρότερο σενάριο εις βάρος της Τουρκίας, που δεν θέλει η Γερμανία αλλά και άλλοι εταίροι.
