Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Το πρόγραμμα προμήθειας 2 φρεγατών FDI/Belh@rra από την Γαλλία, αποτελεί αντικείμενο συζητήσεως σε πολιτικό επίπεδο κορυφής και απασχολεί με διμερείς συζητήσεις το ΥΠΕΘΑ και το ΓΕΝ. Το ΓΕΝ επιθυμεί να παραλάβει τις φρεγάτες σε διαμόρφωση οπλισμού που θα καλύπτει τις διαφορετικές επιχειρησιακές απαιτήσεις του. Οι Γάλλοι δείχνουν πρόθυμοι να το συζητήσουν, επισημαίνουν όμως ότι εάν η Ελλάδα επιθυμεί να παραλάβει το 2ο κατά σειρά ναυπηγήσεως πλοίο της κλάσεως, οι αλλαγές δεν μπορεί να είναι μεγάλες. Εξάλλου, οι όποιες παρεμβάσεις ζητεί η ελληνική πλευρά, αυτονοήτως επιβαρύνουν περαιτέρω το κόστος του προγράμματος.
Ως προς το οικονομικό σκέλος, οι αρχικές αναφορές όριζαν το κόστος δύο πλοίων σε 1,3 δισ. € χωρίς όμως τα όπλα. Καθώς από γαλλικής πλευράς τους τελευταίους μήνες γίνεται αναφορά σε ύψος προγράμματος 2 δισ. €, αυτό φαίνεται να είναι το συνολικό κόστος. Ωστόσο, δεν πρόκειται για το τελικό κόστος, καθώς πληροφορίες πλέον από ελληνικής πλευράς, το ανεβάζουν στο επίπεδο των 3 δισ. €!
Η “εκτόξευση” του κόστους, οφείλεται στην συμπερίληψη και του κόστους για FOS, εκπαίδευση κ.λπ. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ, προβλέπεται FOS για περίοδο 7 ετών και μια πολύ γενική εκτίμηση από πλευράς μας, μπορεί να την αναλύσει σε ετήσιο κόστος της τάξεως των 50-70 εκατ. € για τις δύο μονάδες! Πολύ πιθανό, με σκοπό να περιορισθεί το τελικό κόστος, να περικοπεί η σύμβαση FOS, ως προς την χρονική της διάρκεια.
Το κόστος της FOS, καλύπτει σε μεγάλο βαθμό την συντήρηση των πυραυλικών συστημάτων γαλλικής προελεύσεως, για τα οποία οι περιοδικοί έλεγχοι και διαδικασίες είναι πολύ πιο συχνοί, εν σχέσει με τα αντίστοιχα αμερικανικά, και υψηλότερου κόστους. Πέραν του βασικού όπλου επιφανείας – επιφανείας, τους πυραύλους MM40 Block 3 Exocet, οι πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές επισήμως και ανεπισήμως, δείχνουν ότι το Πολεμικό Ναυτικό επιλέγει αντί του μέσου βεληνεκούς πυραύλου αέρος – αέρος Aster 15, τον νεώτερο CAMM-ER. Το κύριο όπλο αντιαεροπορικής αμύνης μεγάλου βεληνεκούς, θα είναι ο Aster 30. Ενδιαφέρον υπάρχει και για τον πύραυλο πτήσεως προσβολής στρατηγικών στόχων MdCN.
Με δεδομένη την διαμόρφωση τριών τετραπλών κάθετων εκτοξευτών Sylver A50 και ενός Sylver A70, μια “λογική” αναλογία μεταξύ των αντιαεροπορικών πυραύλων σε κάθε πλοίο, δείχνει να είναι 24 Aster 30 και 32 CAMM-ER (δυνατότητα μεταφοράς 4 σε κάθε κελί εκτοξευτή). Αυτό συνεπάγεται τουλάχιστον 48 και 64 πυραύλους αντιστοίχως.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι με τις δύο νέες φρεγάτες, θα εισαχθούν στο Πολεμικό Ναυτικό δύο εντελώς νέα όπλα, οι πύραυλοι Aster 30 και CAMM-ER, σε μεγάλους αριθμούς μάλιστα, είναι σαφές ότι θα επιβαρυνθεί σοβαρά το σύστημα υποστηρίξεως του Πολεμικού Ναυτικού. Δαπανηρές εργασίες περιοδικών ελέγχων με αποστολή των πυραύλων στο εξωτερικό κι ενδεχομένως η συγκρότηση συνεργείων στον Ναύσταθμο Σαλαμίνος, ενέχουν σημαντικό κόστος.
Τα ανωτέρω αναφέρονται εισαγωγικώς, προκειμένου να τεθεί το ερώτημα: εφόσον το κόστος του προγράμματος θα κυμανθεί σε υψηλά επίπεδα και οι συγκεκριμένες φρεγάτες θα κληθούν να αναλάβουν πολύ απαιτητικές αποστολές, μήπως είναι σκόπιμο να εξετασθεί η περίπτωση “βαρύτερης” διαμορφώσεως οπλισμού, η μεγιστοποίηση δηλαδή της ισχύος πυρός τους, με περιορισμό όμως της πολυτυπίας σε όπλα; Μήπως δηλαδή, θα έπρεπε να αξιολογηθεί μια επιβάρυνση στο αρχικό κόστος, με περιορισμό του κόστους υποστηρίξεως των οπλικών συστημάτων σε βάθος χρόνου μέσω τυποποιήσεως;
Παρακάτω αναλύουμε την θέση μας, όσο πιο συνοπτικά γίνεται.
Μεγιστοποίηση Ισχύος Πυρός: 1ο Βήμα
Εφόσον παραγγελθούν οι φρεγάτες, αναμένεται να κληθούν να αναλάβουν τις πιο απαιτητικές αποστολές στην ανοικτή θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου. Το Πολεμικό Ναυτικό επιθυμεί μεγάλες μονάδες ικανότητος Αντιαεροπορικής Αμύνης Περιοχής (AAW), για υψηλό βαθμό επιβιώσεως έναντι αεροπορικών επιθέσεων σε θάλασσες εκτός καλύψεως της Πολεμικής Αεροπορίας. Η προοπτική παρατεταμένων επιχειρήσεων σε μήκη και πλάτη μακράν των Ναυστάθμου Σαλαμίνος, εγείρει θέμα αριθμητικής επαρκείας του πυραυλικού οπλοστασίου των φρεγατών, απαιτώντας ενδεχομένως και την αποθήκευση πυραύλων στην Κύπρο, προς δημιουργία προϋποθέσεων ανεφοδιασμού χωρίς την ανάγκη επανάπλου στον Ναύσταθμο.
Η απαίτηση για τον μέγιστο δυνατό αριθμό πυραύλων μακρού βεληνεκούς εν σχέσει με τους μέσου βεληνεκούς, προκύπτει από σειρά επιχειρησιακών λόγων. Ενδεικτικώς:
- Το ζητούμενο από τις συγκεκριμένες φρεγάτες είναι η εξασφάλιση AAW όχι μόνο για τις ίδιες αλλά και για την κάλυψη συνοδών πολεμικών που θα ενεργούν στο πλαίσιο Ομάδος Μάχης. Οι τελευταίες, μπορεί να διαθέτουν βλήματα μέσου βεληνεκούς που είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν επερχόμενες απειλές πυραύλων αέρος – επιφανείας ή επιφανείας – επιφανείας αλλά για την αντιμετώπιση εχθρικών μαχητικών αεροσκαφών ο ρόλος των βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς είναι αναντικατάστατος.
- Η Τουρκική Αεροπορία διαθέτει πυραύλους αέρος – επιφανείας με εμβέλεια τουλάχιστον 250 χλμ.
Συνεπώς, είναι ορθολογικό τα 32 κελιά των 4 εκτοξευτών καθέτου εκτοξεύσεως να αξιοποιηθούν μόνο για βλήματα Aster 30. Υπάρχει δυνατότητα προσθήκης επιπλέον εκτοξευτών και για Α/Α βλήματα μέσου βεληνεκούς; Η απάντηση είναι θετική εάν ληφθεί υπ’ όψιν η λύση του τετραπλού Προσαρμοζόμενου Εκτοξευτή Καταστρώματος (Adaptive Deck Launcher) της BAE Systems, που μπορεί να φιλοξενήσει 4 πυραύλους ESSM σε κάθε κελί.
O ADL αναπτύχθηκε προκειμένου να δώσει την δυνατότητα εξοπλισμού με πυραύλους διαφόρων τύπων, ναυτικών μονάδων που δεν έχουν το μέγεθος για την υποδοχή εκτοξευτών καθέτου εκτοξεύσεως. Ακόμη και αν η μονάδα δεν φέρει αισθητήρες για την καθοδήγηση των πυραύλων, εφόσον διαθέτει υποδομή ζεύξεως δεδομένων και ενεργεί στο πλαίσιο μιας δικτυοκεντρικής δυνάμεως, έχει δυνατότητα εκτοξεύσεως όπλων με κατεύθυνση από αισθητήρες άλλων μονάδων ή από την ξηρά, που απέχουν δεκάδες και εκατοντάδες μίλια. Στην περίπτωση δε του ESSM Block II, δεν απαιτείται καθοδήγηση από αισθητήρες του πλοίου, καθώς η συγκεκριμένη έκδοση μπορεί να εμπλέξει στόχο χάρη στον αισθητήρα ημιενεργού – ενεργού κατευθύνσεως μπάντας Χ.
Η λύση του ESSM Block II αντί του CAMM-ER είναι ορθολογική όχι μόνο επειδή διακρίνεται από ελαφρώς καλύτερες επιδόσεις αλλά επειδή επίσης:
- Ο ESSM Block I βρίσκεται ήδη σε υπηρεσία με το Πολεμικό Ναυτικό και υφίσταται υποδομή υποστηρίξεως, εξασφαλίζοντας διατήρηση της τυποποιήσεως.
- Η Ελλάδα είναι χώρα εταίρος στο πρόγραμμα του ESSM και ελληνικές εταιρείες κατέχουν ένα μικρό κομμάτι στην παραγωγή του.
Με προσθήκη δύο ADL, ενδεικτικώς εγκατεστημένους εκατέρωθεν των εκτοξευτών καθέτου εκτοξεύσεως, η ισχύς πυρός κάθε φρεγάτας μπορεί να διαμορφωθεί σε 32 Aster 30 και 32 ESSM Block II.
Παρενθετικώς μόνο, σημειώνω ότι κατά την άποψή μου η προοπτική μεταφοράς βλημάτων MdCN είναι άτοπη για φρεγάτες με κύριο ρόλο ΑAW.
Μεγιστοποίηση Ισχύος Πυρός: 2ο Βήμα
Το Πολεμικό Ναυτικό επιθυμεί πυροβόλο Oto Melara των 76 mm στην πλώρη. Για βελτιωμένη απόδοση σε ρόλο αντιμετωπίσεως απειλών πυραύλων, αλλά και στόχων επιφανείας, προβλέπεται η διαμόρφωση με συλλογή STRALES που επιτρέπει την κατεύθυνση πυρομαχικών DART υπερηχητικής ταχύτητος. Η απαίτηση σχετίζεται με το ζήτημα της καλύψεως από αντιπυραυλικό Σύστημα Εγγύς Αμύνης (CIWS) όπου αναζητείται λύση πιθανώς με εγκατάσταση Phalanx των 20 mm. Επειδή η διευθέτηση αφορά μόνο ένα σύστημα CIWS, κρίνεται σκόπιμη η πρόσθετη ικανότητα STRALES/DART για αναχαίτιση επερχομένου υποηχητικού πυραύλου σε βεληνεκές 8.000 μέτρων.
Όμως η επιλογή πυροβόλου 76 mm για πλοία που αναμένεται να επιχειρήσουν σε ανοικτές θάλασσες, υποβαθμίζει την ικανότητα πυρός πυροβολικού και του ρόλου αυτού, όχι μόνο σε αντιαεροπορικό ρόλο. Το Oto Melara των 76 mm έχει μέγιστο βεληνεκές 16 χλμ. όταν το Mk45 των 127 mm έχει 24 χλμ. και στην έκδοση Mod4 (με σωλήνα Mk36 των 62 αντί 54 διαμετρημάτων) αγγίζει τα 37 χλμ.! Το χαμηλότερης ταχυβολίας αλλά μεγαλύτερης καταστροφικότητος Mk45, εξοπλίζει τις φρεγάτες ΜΕΚΟ 200 και ασφαλώς θα εξοπλίσει τα μελλοντικά αντιτορπιλικά TF2000 του Τουρκικού Ναυτικού.
Η επιλογή του Mk45 μπορεί να προσφέρει αυξημένη απόδοση και φονικότητα εν σχέσει με τον συνδυασμό STRALES/DART, εάν συνδυαστεί με Βλήματα Υπερηχητικής Ταχύτητος (Hyper Velocity Projectile) που έχει αναπτύξει το Ναυτικό των ΗΠΑ από κοινού με την BAE Systems. Το HVP αναπτύσσει ταχύτητα 3 Μach και μπορεί να εμπλέξει αεροπορικούς στόχους και επερχομένους πυραύλους σε αποστάσεις 19-56 χλμ. Το 2018, στο πλαίσιο της ασκήσεως RIMPAC 2018 αμερικανικό αντιτορπιλικό έβαλε 20 HVP για σκοπούς αξιολογήσεως.
Το HVP αναπτύχθηκε αρχικώς για χρήση από τα μελλοντικά Πυροβόλα Ηλεκτρομαγνητικού Παλμού, τα λεγόμενα “Railgun” αλλά η δυνατότητα χρήσεως και από τα συμβατικά πυροβόλα, μετέβαλε την αντίληψη των Αμερικανών, καθώς διαπίστωσαν ότι και με τα δεύτερα, μπορούν να επιτευχθούν αρκετά “επαναστατικά” αποτελέσματα. Βαλλόμενο από συμβατικό πυροβόλο 127 mm, το HVP αναπτύσσει την μισή ταχύτητα που θα ανέπτυσσε βαλλόμενο από ένα Railgun. Ασφαλώς ενέχει υψηλό κόστος, της τάξεως των 85.000 $ ανά βλήμα, σε σχέση με τα κοινά βλήματα. Ωστόσο, εφόσον εξασφαλίζει υψηλά ποσοστά αντιμετωπίσεως πυραυλικών επιθέσεων, είναι πολύ πιο φθηνή επιλογή η κατανάλωση 2-3 εξ αυτών αντί ενός πυραύλου κόστους 1-2 εκατ. $.
Πέραν αυτών, για προσβολή στόχων επιφανείας, το HVP διακρίνεται από βεληνεκές 74 χλμ. που στην περίπτωση του Mk45/62 cal ανέρχεται σε 93 χλμ.! Σε αυτόν τον ρόλο, υπάρχουν και άλλες επιλογές, όπως η οικογένεια βλημάτων εκτεταμένου βεληνεκούς VULCANO της ιταλικής Leonardo που στα 127 mm εξασφαλίζει βεληνεκές 60 χλμ. χωρίς κατά τα φαινόμενα απολύτως συγκρίσιμη απόδοση έναντι πυραυλικών απειλών.
Σύνοψη
Η μεγιστοποίηση της ισχύος πυρός φρεγατών FDI σε ελληνική υπηρεσία, κρίνεται ορθολογική για λόγους ανταποκρίσεως στις απαιτήσεις απομακρυσμένων Θεάτρων Επιχειρήσεων, συσχετισμού ισχύος με τον εχθρό, παρακολουθήσεως τεχνολογίας και τυποποιήσεως.
Ως προς την τελευταία, η λύση του συνδυασμού πυραύλων ESSM Block II και εκτοξευτών ADL είναι απολύτως εφικτή. Ωστόσο, ακόμη ο ADL δεν έχει προσελκύσει παραγγελίες ενώ και τα πυρομαχικά πυροβόλου HVP έχουν δοκιμασθεί προσφάτως, χωρίς ακόμη να έχουν παραγγελθεί από το Ναυτικό των ΗΠΑ. Tο HVP όμως είναι σαφώς το μέλλον.
Υπό το πρίσμα αυτό, ενδεχομένως προτιμότερος τρόπος ενεργείας να είναι σε περίπτωση παραγγελίας οι φρεγάτες να φέρουν πυραύλους μέσου βεληνεκούς Aster 15 ή CAMM-ER (αναλόγως της προτιμήσεως και των Γάλλων) αλλά επί δανεισμώ από το Γαλλικό Ναυτικό, με προοπτική αντικαταστάσεως μετά την παραλαβή των πλοίων από παραγγελθέντες ESSM Block II και μετά την εγκατάσταση δύο ADL.
Ως προς το πυροβόλο, είναι εφικτή η εγκατάσταση εξαρχής πυροβόλου 127 mm. Οι ανώτερες επιδόσεις βεληνεκούς επιφανείας, αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα, εάν ληφθεί υπ’ όψιν ότι αναφερόμαστε σε πολεμικές μονάδες που θα επιχειρούν σε δικτυοκεντρικό περιβάλλον, απολαμβάνοντας δηλαδή καλή τακτική εικόνα και στοχοποίηση από οργανικά και μη μέσα επιτηρήσεως. Μέχρι την διαθεσιμότητα πυρομαχικών HVP που συνοδεύονται και από διευρυμένες αντιαεροπορικές επιδόσεις, είναι δυνατή ως ενδιάμεση λύση η προμήθεια “κοινών” πυρομαχικών VULCANO 127 mm Βαλλιστικής Εκτεταμένης Ακτίνος (ΒER), τα οποία είναι συμβατά και με το πυροβόλο Mk45. Tο VULCANO 127 mm BER είναι πολλαπλού ρόλου, με προγραμματιζόμενο πυροσωλήνα πολλαπλών λειτουργιών, διατηρεί αντιαεροπορικές ικανότητες κι έχει αντιαεροπορική ικανότητα.
