Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η επίσημη ανακοίνωση του ενδιαφέροντος της Ελλάδος για προμήθεια μαχητικών F-35, είναι φυσιολογικό να προκάλεσε δυσαρέσκεια στην Τουρκία, για λόγους προφανείς ή και λιγότερο προφανείς. Από αυτή την άποψη, ενδιαφέρον έχει να εξετάσει κανείς τις πλέον νωπές επίσημες δηλώσεις από τουρκικής πλευράς για το πρόβλημα που έχει προκύψει από την αρνητική στάση μέχρι στιγμής των ΗΠΑ, ως προς την τουρκική συμμετοχή στο πρόγραμμα F-35.
Μία ημέρα πριν την επίσημη επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος της τουρκικής Προεδρίας Αμυντικής Βιομηχανίας Ισμαήλ Ντεμίρ προέβη σε απολογισμό του 2019 για την τουρκική αμυντική βιομηχανία. Μεταξύ των ερωτήσεων που δέχθηκε, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η εμπλοκή με το F-35 σε σχέση πάντα με το S-400.
Ο Ντεμίρ λοιπόν σχολίασε καταλήγοντας «δυστυχώς δεν υπάρχει σοβαρή βάση – έδαφος για συζήτηση», παραπέμποντας σε επιβεβαίωση και διατήρηση του αδιεξόδου. Επιδιώκοντας να αναδείξει την εποικοδομητική στάση της Τουρκίας στο συγκεκριμένο ζήτημα, ανέδειξε την αβεβαιότητα που υπάρχει ως προς την εκδηλωμένη απειλή των ΗΠΑ για αποβολή των τουρκικών εταιρειών που συμμετέχουν στην παραγωγή του F-35 με ορόσημο τον Μάρτιο του 2020.
Το τελευταίο έχει σημασία, διότι στην Ελλάδα οι αναλύσεις θεωρούν ότι ήδη έχει συντελεσθεί η αποβολή της Τουρκίας από το πρόγραμμα, λόγω των προσφάτων αποφάσεων στις ΗΠΑ, οι οποίες όμως αφορούν κυρίως μέτρα που σχετίζονται με την διαχείριση των 6 πρώτων F-35 που προορίζοντο για την Τουρκία. Τα πρώτα δύο F-35 της Τουρκικής Αεροπορίας, επρόκειτο να πετάξουν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία στις 30 Νοεμβρίου 2019. Υπενθυμίζεται ότι στις 17 Ιουλίου 2019, πέντε ημέρες μετά την πρώτη άφιξη μερών του S-400 στην Τουρκία, η υφυπουργός Αμυντικών Προμηθειών & Διατηρήσεως Ellen Lord είχε ανακοινώσει την έναρξη της διαδικασίας επίσημης αποβολής της Τουρκίας από το πρόγραμμα F-35, προσθέτοντας χαρακτηριστικώς: «Προχωρούμε με μια πολύ ομαλή περάτωση (wind-down) μέχρι τον Μάρτιο του 2020», εννοώντας ότι μέχρι τότε θα έχουν ολοκληρωθεί οι μελέτες και προτάσεις για μεταφορά του βιομηχανικού έργου (κατασκευή 900 και πλέον μερών του αεροσκάφους) από την Τουρκία σε άλλες χώρες.
Επιδιώκοντας να αναδείξει την εποικοδομητική στάση της Τουρκίας στην διαφορά, ο Ντεμίρ είπε: «Είμαστε εταίρος που εκπληρώνει όλες τις απαιτήσεις του προγράμματος […] Οι εταιρείες μας συνέχισαν την παραγωγή τους, θεωρώντας ότι δεν άκουσαν τι είπαν (οι ΗΠΑ) προ μερικών μηνών. Εάν είχαμε πει στις εταιρείες μας να διακόψουν την παραγωγή, ολόκληρο το πρόγραμμα θα είχε πολλές δυσκολίες […] Η διακοπή της παραγωγής τον Μάρτιο είναι δική τους απόφαση. Πιστεύουμε ότι αυτό θα έχει σημαντικές νομικές επιπτώσεις για εμάς. Δεν γνωρίζουμε τι θα συμβεί μέχρι τον Μάρτιο […] Υποστηρίζουμε ότι δεν μπορούν να λάβουν μονομερή μέτρα. Από αυτή την άποψη, υποστηρίζουμε ότι τα νομικά μας δικαιώματα είναι επίσης δεσμευτικά και ότι θα λάβουμε μέτρα. Νομίζουμε ότι έχει φανεί πόσο δύσκολο είναι να βρεθεί ένας εναλλακτικός κατασκευαστής για το πρόγραμμα. Η μπάλα είναι στην άλλη πλευρά».
Εκ των ανωτέρω, πρέπει να συγκρατήσουμε το γεγονός ότι ακόμη δεν έχει ανακοινωθεί κάτι συγκεκριμένο από τις ΗΠΑ, ως προς την μεταφορά του κατασκευαστικού έργου του F-35 που έχει αναληφθεί από τουρκικές εταιρείες, σε εταιρείες άλλων χωρών. Εξάλλου, οι επίσημες ανακοινώσεις Αμερικανών αξιωματούχων επί του θέματος, χρησιμοποιούν τον όρο “αναστολή” της θέσεως εταίρου που κατέχει η Τουρκία στο πρόγραμμα και όχι τον όρο “αποβολή”. Υποτίθεται ότι οι οριστικές αποφάσεις, θα ανακοινωθούν τον Μάρτιο…
Το κρίσιμο σημείο, παραμένει η στάση της Τουρκίας ως προς το S-400. Οι Αμερικανοί έχουν αφήσει ευθέως να εννοηθεί ότι η Τουρκία μπορεί να “επανέλθει” στο πρόγραμμα F-35, ακόμη και στο μέλλον, εάν αποφασίσει να “ξεφορτωθεί” το ρωσικό οπλικό σύστημα.
Με την φράση που θέλει την “μπάλα” να βρίσκεται στην πλευρά των Αμερικανών, ο Ντεμίρ αποφεύγει την εκπεφρασμένη επισήμως θέση των ΗΠΑ ότι η προμήθεια των F-35 δεν μπορεί να προχωρήσει εφόσον υλοποιηθεί από την Τουρκία η προμήθεια του S-400. Για το τελευταίο, ο Ντεμίρ επιβεβαίωσε για πολλοστή φορά, την ανάλυση του ΔΟΥΡΕΙΟΥ ΙΠΠΟΥ από τον Μάρτιο του 2019, ότι η προμήθεια αφορά ένα μόνο σύστημα (Σύνταγμα των δύο Ταγμάτων – Μοιρών) και μόνο ως δικαίωμα προαιρέσεως περιλαμβάνεται στην σύμβαση η περίπτωση προμήθειας δεύτερου συστήματος S-400. Επιβεβαίωσε ότι η προμήθεια του πρώτου συστήματος αφορούσε απευθείας αγορά και του δεύτερου ότι συσχετίζεται με αίτημα της Τουρκίας για συμπαραγωγή και μεταφορά τεχνολογίας, που η Ρωσία αρνείται να προσφέρει. Οι “διευκρινίσεις” Ντεμίρ για το S-400, θα μπορούσαν να θεωρηθούν απόπειρα υποβαθμίσεως του ζητήματος.
Τέλος, ως προς την τουρκική “απειλή” της εναλλακτικής προμήθειας ρωσικών μαχητικών Su-35, ο Ντεμίρ φρόντισε επίσης να την υποβαθμίσει. Διευκρίνισε ότι η πρόταση έγινε από την Ρωσία, δηλαδή το αρχικό ενδιαφέρον δεν εκδηλώθηκε από την Τουρκία, για να καταλήξει, «Εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο εσωτερικής συζητήσεως (των Τούρκων) η πρόταση αυτή. Η πρόταση πρέπει να εξετασθεί ευρέως. Δεν υφίσταται περαιτέρω εξέλιξη ως προς την πρόταση». Επί της ουσίας, ο Ντεμίρ ακύρωσε την όποια συζήτηση περί Su-35, περίπτωση την οποία ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ έχει χαρακτηρίσει ήδη ως μη ρεαλιστική.
Θέλει ο Ερντογάν Su-35; Mέχρι τον Μάρτιο του 2020… “θα του έχει περάσει”
Ως προς το ελληνικό ενδιαφέρον για το F-35, σε συνέντευξη στην εκπομπή “Επτά” της ΕΡΤ1, ο υπουργός Ανάπτυξης & Επενδύσεων Άδωνις Γεωργιάδης στις 11 Ιανουαρίου, ανέφερε ότι το ελληνικό αίτημα περιλαμβάνει πρόθεση προμήθειας του αεροσκάφους με ευνοϊκούς όρους αλλά και αναλήψεως βιομηχανικού έργου από την ΕΑΒ, ώστε η Ελλάδα να καταστεί συμπαραγωγός χώρα.
Υπενθυμίζεται ότι στις 7 Φεβρουαρίου 2017 η ΓΔΑΕΕ διαβίβασε προς τις αμερικανικές υπηρεσίες FMS επίσημο αίτημα Τιμής και Διαθεσιμότητος για το μαχητικό. Η LOR for Joint Strike Fighter (F-35) Price & Availability (P&A) Information, Studies & Analysis, σηματοδότησε την αρχική εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευράς ΥΠΕΘΑ, για την έναρξη συνομιλιών με το JPO F-35, που διαχειρίζεται το πρόγραμμα.
