Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Παρά την επί μήνες ρητορική από Μόσχα και Άγκυρα περί την προμήθεια από την δεύτερη του πυραυλικού αντιαεροπορικού συστήματος μεγάλου βεληνεκούς S-400 Triumf, προσεκτική μελέτη των δηλώσεων και της σχετικής ειδησεογραφίας, οδηγεί στην βάσιμη εκτίμηση ότι ακόμη δεν έχει υπογραφεί τελική σύμβαση μεταξύ των δύο μερών. Όπως αναλύει ο ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ ALMANAC 2016-2017 που κυκλοφόρησε, μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου, οι σχετικές δηλώσεις Ρώσων και Τούρκων αξιωματούχων, μιλούσαν για «συμφωνία» και όχι καθαρά για την υπογραφή «συμβάσεως». Ακόμη και οι δηλώσεις του προέδρου Ερντογάν περί καταθέσεως προκαταβολής, ελέγχονται, εφόσον αποδίδονται διαφορετικά στα τουρκικά ΜΜΕ που τις διακίνησαν. Εξάλλου, όπως έχει ανακοινωθεί, η Άγκυρα εξαρτά την συμφωνία με την εκχώρηση δανείου από την Μόσχα προς μερική χρηματοδότηση του προγράμματος. Εφόσον ακόμη δεν έχει ανακοινωθεί επισήμως ούτε καν η υπογραφή δανειακής συμβάσεως, ο ισχυρισμός περί προκαταβολής ελέγχεται και βασίμως μπορεί να χαρακτηρισθεί πολιτικό τέχνασμα που αποβλέπει στην δημιουργία εντυπώσεων.
Με τις ανακοινώσεις τους, οι δύο πλευρές μάλλον επιδιώκουν να επιβεβαιώσουν το ενδιαφέρον τους για την σύναψη συμβάσεως, είναι φανερό όμως ότι υπάρχουν σημεία τριβής με κυριότερο την απαίτηση της Τουρκίας να προχωρήσει σε συμπαραγωγή του S-400. Η Ρωσία είναι αρνητική και φαίνεται ότι δεν συζητά την οποιαδήποτε περίπτωση παραχωρήσεως τεχνολογίας. Οι λόγοι είναι απλοί. Η συμφωνία για 2 συστήματα των 4 «πυροβολαρχιών» συνολικώς, είναι «μικρή». Για να δώσουμε ένα μέτρο συγκρίσεως, το 1999 η Ελλάδα υπέγραψε σύμβαση για την προμήθεια συνολικώς 6 «πυροβολαρχιών» Patriot. Επιπλέον, όσο περισσότερο ο Ερντογάν παρουσιάζει την προμήθεια ως υψίστης στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία και την ευρύτερη εθνική πολιτική της έναντι του ΝΑΤΟ, τόσο περισσότερο «λέει» στον πρόεδρο Πούτιν ότι η υπογραφή του είναι περίπου εξασφαλισμένη, αποδυναμώνοντας την διαπραγματευτική του θέση. Τα δεδομένα αυτά, οδηγούν σε παράταση της διαπραγματεύσεως, στην οποία η Τουρκία δείχνει τα παραδοσιακά γνωρίσματα της υπομονής και της επιμονής στον σκοπό.
Όπως αποκαλύπτει το ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ ALMANAC 2016-2017, το μόνο που έχουν υπογράψει Ρωσία και Τουρκία για το S-400, είναι μόνο μια προκαταρκτική συμφωνία και συγκεκριμένα ένα Μνημόνιο Ενδιαφέροντος (Memorandum of Interest) με το οποίο η Τουρκία εκδηλώνει το ενδιαφέρον της για προμήθεια του συστήματος κι επ’ αυτού εγκαινιάστηκαν ενημερώσεις, συζητήσεις και διαπραγματεύσεις. Ακόμη και στην σύσκεψη της τουρκικής Εκτελεστικής Επιτροπής Αμυντικής Βιομηχανίας μόλις προ ημερών, στις 2 Νοεμβρίου, έγινε γνωστό ότι συζητήθηκε η συμφωνία για τα S-400, γεγονός που παραπέμπει σε ευρισκόμενες σε εξέλιξη διαδικασίες προς την υπογραφή τελικής συμβάσεως.
Όλα αυτά, δεν σημαίνουν ότι η Τουρκία δεν θα υπογράψει τελικώς σύμβαση για την προμήθεια των S-400. Υπάρχουν όμως ισχυρές ενδείξεις που οδηγούν στην βάσιμη υπόθεση ότι μπορεί τελικώς και να υπαναχωρήσει. Ποιες είναι αυτές;
Κατ’ αρχάς, το προηγούμενο της ακυρώσεως της αποφάσεως του 2013 για προμήθεια του κινεζικής προελεύσεως συστήματος FD-2000.
Κατά δεύτερο λόγο, πρόκειται σαφώς για μια πολιτική απόφαση η οποία δείχνει να αποβλέπει στην άσκηση πιέσεως στις ΗΠΑ κυρίως. Σε περίπτωση που ο πρόεδρος Τραμπ ανταποκριθεί ακόμη κι εν μέρη στην ικανοποίηση απαιτήσεων του Ερντογάν, η τουρκική υπαναχώρηση στα S-400 είναι μάλλον κάτι το «δικαιολογημένο».
Τρίτον, η Τουρκία έχει ενεργήσει ήδη σε κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως εναλλακτικό σχέδιο, ένα “Plan B”, υπογράφοντας στις 14 Ιουλίου 2017 συμφωνία στρατηγικής σημασίας με την γαλλοϊταλική κοινοπραξία Eurosam, αποβλέπουσα στην συνδρομή – συνανάπτυξη ενός τουρκικού πυραυλικού αντιαεροπορικού συστήματος μεγάλου βεληνεκούς. Βεβαίως η Τουρκία έχει αποσαφηνίσει ότι ενώ η συμφωνία με την Eurosam αποβλέπει στην παρουσίαση ενός μελλοντικού τουρκικού συστήματος σε βάθος δεκαετίας, η προμήθεια των S-400 αποτελεί ένα είδος «ενδιάμεσης λύσεως» προς βραχυπρόθεσμη κάλυψη των «επειγουσών» επιχειρησιακών αναγκών. Το βέβαιο πάντως είναι ότι εφόσον υπάρχει η στρατηγική συμφωνία με την Eurosam, σε περίπτωση ματαιώσεως της προμήθειας του S-400, η βραχυπρόθεσμη κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών μπορεί να εξυπηρετηθεί κάλλιστα με την μίσθωση αριθμού μεταχειρισμένων συστημάτων SAMP/T της Eurosam, που είναι βέβαιο ότι με μεγάλη ευχαρίστηση θα έσπευδαν να προσφέρουν οι Γάλλοι ή οι Ιταλοί από τα οπλοστάσιά τους.
