Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Είναι γνωστή η εκτενής τουρκική προπαγάνδα για την αποτελεσματικότητα των οπλισμένων Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών της στα διάφορα Θέατρα Επιχειρήσεων τα τελευταία έτη, εναντίον ρωσικής προελεύσεως πυραυλικών αντιαεροπορικών συστημάτων. Σε Συρία, εν συνεχεία Λιβύη και προσφάτως στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι Τούρκοι προπαγανδίζουν την ευκολία με την οποία τα οπλισμένα Bayraktar TB2S ήταν σε θέση να καταστρέψουν ακόμη και σύγχρονα συστήματα υψηλών επιδόσεων όπως το Pantsir. Προς απόδειξη τούτου, έχουν εμφανισθεί κατά καιρούς ευάριθμες λήψεις βίντεο.
Υπάρχουν όμως κάποιες λεπτομέρειες που εύκολα διαφεύγουν από το μάτι του παρατηρητή. Σε πολύ μεγάλο ποσοστό, οι προσβολές στοιχείων Pantsir είναι κατά την διάρκεια μετακινήσεών τους σε οδικές αρτηρίες, είτε βρίσκονται κρυμμένα κάτω από υπόστεγα. Αυτό σημαίνει ότι πολύ απλά, εκείνη την ώρα, τα συστήματα βρίσκονται εκτός ενεργείας. Δεν βρίσκονται ταγμένα και σε πλήρη λειτουργία – ετοιμότητα, συνεπώς εκ των πραγμάτων δεν μπορούν να αντιληφθούν την απειλή και είναι ουσιαστικώς ανυπεράσπιστα.
Σε ανάλογα συμπεράσματα είχε καταλήξει ανάλυση φωτογραφίας μονάδος πυρός Pantsir που καταστράφηκε από την Ισραηλινή Αεροπορία τον Μάιο του 2018 στην Συρία. Τότε, από ρωσικής πλευράς είχε αναφερθεί ότι το όχημα είχε εξαντλήσει τους πυραύλους και ότι βρισκόταν εκτός ενεργείας. Δημοσιευθείσα φωτογραφία παρουσίαζε εμφανώς τους σταθεροποιητές του οχήματος ανεβασμένους, την κεραία του ραντάρ μη ανεπτυγμένη και τους σωλήνες των πυραύλων κενούς, επιβεβαιώνοντας ότι το όχημα δεν βρισκόταν σε ετοιμότητα όταν προσβλήθηκε.
Ειδικώς στις περιπτώσεις προσβολών στοιχείων Pantsir ή Tor, κατά την στιγμή που προσπαθούν να αποκρυφθούν για διαφόρους λόγους σε υπόστεγα είτε βρίσκονται σε αυτά, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι έχει επιδιωχθεί από τους χειριστές των Bayraktar η προσβολή τους σε ώρα που βρίσκονται εκτός ενεργείας. Σημασία λοιπόν έχει ο εντοπισμός και η παρακολούθησή τους, γεγονός που σημαίνει ότι εφαρμόζονται συγκεκριμένες τακτικές ώστε να μην διακινδυνεύσουν τα UAV από τους επαρκών επιδόσεων πυραύλους του Pantsir.
Το πραγματικό “κυνήγι” ή καλύτερα οι τακτικές αντιμετωπίσεως εν λειτουργία ευρισκομένων αντιαεροπορικών συστημάτων, δεν στηρίζονται τόσο στην ικανότητα επιθέσεως των οπλισμένων UAV, όσο στην συνδυασμένη δράση τους με συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου. Αρχικώς, τουρκικής κατασκευής συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου, εντοπίζουν τις μονάδες των αντιαεροπορικών συστημάτων και προσδιορίζουν την θέση τους από τις ηλεκτρονικές εκπομπές ραντάρ. Εν συνεχεία, με ηλεκτρονικές παρεμβολές υποβαθμίζεται η απόδοση των συστημάτων ραντάρ, ώστε να διευκολυνθεί η προσέγγιση των UAV που κατευθύνονται στην περιοχή. Τότε ξεκινά η εφαρμογή τακτικών με ζητούμενο τις ιδανικότερες συνθήκες επιθέσεως.
Παράγοντες που επηρεάζουν είναι η ευκρίνια – ανάλυση των αισθητήρων των UAV, σε συνάρτηση ορισμένες φορές με τις καιρικές συνθήκες, και το υψόμετρο πτήσεως, το οποίο επηρεάζεται όταν μεταφέρονται όπλα. Όταν οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν δυσμενώς, τότε το UAV εκτίθεται από πλευράς αποστάσεως και υψόμετρου πτήσεως, εξ ου και οι όποιες καταρρίψεις έχουν επιτευχθεί από απευθείας πλήγμα αντιαεροπορικού πυραύλου.
Συνολικώς, μεγάλος αριθμός αντιαεροπορικών συστημάτων, καταστράφηκε από αέρος κατά την διάρκεια μετακινήσεων ή σε θέση αποκρύψεως, όντας εκτός λειτουργίας.
Ένα άλλο σημείο που έχουμε αναδείξει και σε παλαιότερη ανάρτηση, είναι ότι τα αντιαεροπορικά συστήματα που καταστρέφουν με ευκολία τα Bayraktar, δεν δείχνουν να έχουν τύχει οποιουδήποτε παθητικού μέτρου προστασίας. Τα πληρώματα δεν διέθεταν καν δίχτυα παραλλαγής. Στους σύγχρονους στρατούς υπάρχουν εξελιγμένης τεχνολογίας δίχτυα αποκρύψεως, που απομειώνουν ή εξαφανίζουν πλήρως το θερμικό ίχνος ενός στόχου, με αποτέλεσμα να είναι δυσχερής ως αδύνατος ο εντοπισμός του από τους ηλεκτροπτικούς αισθητήρες που φέρουν συνήθως τα UAV.
Στην Ελλάδα, όπως έχουμε γράψει, η εταιρεία VALPAK ΑΕ στα Γρεβενά, ειδικεύεται στην κατασκευή τέτοιων προϊόντων, με τελευταία δείγματα τα δίχτυα της πλέον πρόσφατης τεχνολογίας ULCANS (Ultra Lightweight Camouflage Net System). Τέτοια δίχτυα, έχουν αγοραστεί από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις όσο και την Εθνική Φρουρά της Κύπρου.
Η απόλυτη απουσία τεχνικών αποκρύψεως – παραλλαγής με βασικά σύγχρονα μέσα όπως τα δίχτυα παραλλαγής, είναι ένας ακόμη λόγος για τον “θρίαμβο” των οπλισμένων UAV έναντι ρωσικής προελεύσεως αντιαεροπορικών συστημάτων σε υπηρεσία με δυνάμεις Σύρων, Λίβυων ή Αρμενίων.
Η συσσωρευμένη πολεμική εμπειρία, έχει αναδείξει ασφαλώς τέτοιες “λεπτομέρειες” στους άμεσα ενδιαφερόμενους, οδηγώντας στην λήψη αντιμέτρων. Οι Ρώσοι εν προκειμένω, συνδυάζουν στενότερα πλέον την ανάπτυξη πυραυλικών αντιαεροπορικών συστημάτων για άμυνα εναντίον απειλών οπλισμένων UAV, με συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου που είναι σε θέση να προκαλέσουν ισχυρές παρεμβολές.
Προσφάτως όμως, εμφανίσθηκαν και δείγματα ενός άλλου μέτρου προστασίας των μονάδων πυρός συστημάτων όπως το Pantsir. Σε δημοσιοποιημένες φωτογραφίες, διακρίνεται η χρήση πολυφασματικών καπνογόνων αποκρύψεως, που δημιουργούν πυκνό πέπλο καπνού επί αρκετό διάστημα, αποκρύπτοντας την μονάδα από την παρατήρηση μέσω ηλεκτροπτικών αισθητήρων και την κατάδειξη από ακτίνες λέιζερ. Το σύστημα ομοιάζει στην αρχή αντιλήψεως με το σύστημα αυτοπροστασίας αρμάτων Shtora, που αναπτύχθηκε αρχικώς για τα ρωσικά άρματα μάχης. Σε κάποια λοιπόν ένδειξη περί απειλής UAV, ενεργοποίηση των καπνογόνων μπορεί να διακόψει την στόχευση και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της επιθέσεως.
Για την ιστορία, μπορούμε να σημειώσουμε ότι μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του 2000 υπήρχε στην Ελλάδα μονάδα που παρήγαγε αναλώσιμα αντίμετρα αεροσκαφών (chaff & flare) και είχε την απαραίτητη τεχνογνωσία και υποδομές για παραγωγή πολυφασματικών καπνογόνων αλλά και έξυπνων πυρομαχικών. Επρόκειτο για την εταιρεία ACT στο Κιλκίς, η οποία μετά από μια αρχική σύμβαση για chaff & flare που ανέλαβε από την Πολεμική Αεροπορία και την οποία υλοποίησε επιτυχώς, οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν ανέθεσαν ποτέ συμφωνία πλαίσιο για την κάλυψη των αναγκών τους σε μακροπρόθεσμη βάση και σε βάθος χρόνου. Το αποτέλεσμα ήταν η εταιρεία, που δημιουργήθηκε μάλιστα μέσα από Αντισταθμιστικά Ωφελήματα, να κατασχεθεί από τις τράπεζες και να παραμένει κλειστή εν αναμονή πωλήσεώς της.
Συνοψίζοντας, η καταστροφή ρωσικών πυραυλικών συστημάτων από τουρκικά UAV δεν προέκυψε από την αδυναμία ή υστέρηση των πρώτων από πλευράς τεχνολογικής επάρκειας και επιδόσεων, αλλά από τις κατάλληλες επιθετικές τακτικές σε συνδυασμό με Ηλεκτρονικό Πόλεμο. Για την επιτυχία όμως αυτών των τακτικών από πλευράς οπλισμένων UAV, βασική προϋπόθεση είναι η απουσία εναέριας απειλής, διαφορετικά δεν θα υπάρχει η άνεση της πολύωρης παραμονής επάνω από το πεδίο για εντοπισμό, παρακολούθηση και εμπλοκή των στόχων υπό ευνοϊκές παραμέτρους.
Σε μια αναμέτρηση με τακτικές δυνάμεις ενός σύγχρονου στρατού, πέραν της απειλής της αεροπορίας, η αποστολή των οπλισμένων UAV θα είναι δυσχερής λόγω στοιχειωδών μέτρων παθητικής προστασίας των στόχων με σύγχρονα δίχτυα αποκρύψεως – παραλλαγής ενώ αναλόγως του τεχνολογικού επιπέδου, είναι δυνατόν οι στόχοι να φέρουν συστήματα προστασίας όπως πολυφασματικά καπνογόνα αποκρύψεως, συστήματα ηλεκτρονικών παρεμβολών κ.λπ.
Σε τέτοια σενάρια όμως, το πρώτο στάδιο της φονικής αλυσίδας, δηλαδή ο εντοπισμός των αντιαεροπορικών συστημάτων ή γενικώς ηλεκτρονικών αισθητήρων του αμυνόμενου, θα είναι εφικτός από τις ηλεκτρονικές εκπομπές ραντάρ που θα εντοπίζουν τα εχθρικά συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου. Και εφόσον είναι δυνατός ο ακριβής προσδιορισμός θέσεως, τότε η προσβολή μπορεί να γίνεται και με πυρά πυροβολικού. Συνεπώς ο Ηλεκτρονικός Πόλεμος, αναμένεται να διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο σε πολεμική αναμέτρηση μεταξύ τακτικών αντιπάλων δυνάμεων.
Τουρκικά οπλισμένα UAV; Η VALPAK με τα πολυφασματικά δίχτυα αποκρύψεως είναι εδώ
