Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Την τάση να “σκύψει” προς τα κάτω και να εξετάσει πιο προσεκτικά τα χαμηλού κόστους όπλα και ανεπάνδρωτα αεροσκάφη, πέρα από τις πανάκριβες κύριες πλατφόρμες μάχης κάθε είδους, υπογραμμίζει τις τελευταίες ημέρες ο υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ Πιτ Χέγκσεθ. Ο υπουργός προωθεί μεταρρυθμίσεις, οι οποίες μεταξύ άλλων αφορούν την ευρύτερη εισαγωγή μικρών δρόνων σε όλους τους Κλάδους των ενόπλων δυνάμεων.
Στις 10 Ιουλίου, στην διάρκεια επιδείξεως συστημάτων δρόνων στο Υπουργείο Αμύνης, ο Χάγκσεθ υπέγραψε μνημόνιο τιτλοφορούμενο “Απελευθερώνοντας την Κυριαρχία των Στρατιωτικών Δρόνων Ηνωμένων Πολιτειών”. Στην πρωτοβουλία, δόθηκε ευρεία προβολή και ο υπουργός ήταν εντυπωσιακής επικοινωνιακής αμεσότητος.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 17 Ιουλίου και πάλι στο προαύλιο του Πενταγώνου, ο Χέγκσεθ παρέστη σε επίδειξη αυτόνομων ανεπάνδρωτων πολυχωρικών συστημάτων αμερικανικής προελεύσεως, προφανώς για να υπογραμμισθεί η συνέπεια στην εφαρμογή της πολιτικής. Μεταξύ άλλων, ο υπουργός ενημερώθηκε και για το Ανεπάνδρωτο Επιθετικό Σύστημα Μάχης Χαμηλού Κόστους (LUCAS) της SpektreWorks. Προκειμένου να υπογραμμίσει η εταιρεία ότι το προϊόν της συμβαδίζει με πρόσφατες διαπιστώσεις του προέδρου Τραμπ, δίπλα στο σύστημα, υπήρχε απόσπασμα δηλώσεών του τον περασμένο Μάιο, στις οποίες ζητούσε από την αμερικανική βιομηχανία να παρουσιάσει φθηνά, ταχέα και φονικά όπλα όπως αυτά που έχει αναπτύξει το Ιράν και χρησιμοποιούνται από την Ρωσία στην Ουκρανία. Αφισέτα δίπλα στο LUCAS, παρουσίαζε απόσπασμα των δηλώσεων Τραμπ, στο οποίο προσδιόριζε «…μιλάω για κάτι των 35-40.000 $ από τα οποία να μπορούμε να σηκώσουμε χιλιάδες». Περνούσε λοιπόν η εταιρεία το μήνυμα, ότι το LUCAS εμπίπτει σε αυτήν την κατηγορία κόστους, κάτι που θεωρείται ρεαλιστικό.
Το LUCAS αναπτύχθηκε ως FLM 136 και ακολουθεί τυπική δελτοειδή σχεδίαση όπως το Shahed 136, με βάρος 80 κιλών, μέγιστο βάρος φορτίου 18 κιλών, βάρος καυσίμου 33 κιλών, αυτονομία πτήσεως 6 ωρών, εμβέλεια 444 ν.μ. (822 χλμ.) ταχύτητα πτήσεως 74 χ.α.ώ., οροφή 15.000 ποδών και ικανότητα πτήσεως σε συνθήκες ανέμου ταχύτητος 35 κόμβων.
Ενώ όμως δείγματα όπως το LUCAS δείχνουν ότι συμβαδίζουν με την απαίτηση χαμηλού κόστους για ευρεία εισαγωγή σε υπηρεσία, άλλα μέχρι σήμερα βήματα των Κλάδων, που αφορούν την αντιμετώπιση δρόνων και ανεπάνδρωτων αεροσκαφών (UAV) απέχουν από αυτό το κριτήριο. Δημιουργείται έτσι ερωτηματικό ως προς το ρεαλιστικό της προσεγγίσεως που επιλέχθηκε, δεδομένου ότι οι προς αντιμετώπιση στόχοι είναι σχετικώς χαμηλού κόστους.
Τυπικό παράδειγμα αποτελεί το Ολοκληρωμένο Σύστημα Καταπολεμήσεως Χαμηλών, Αργών, Μικρών Ανεπάνδρωτων Αεροσκαφών (LIDS) του Στρατού των ΗΠΑ. Το LIDS, εκτός των αισθητήρων, στηρίζεται στο βλήμα αναχαιτίσεως Coyote Block 2 που ενώ ξεκίνησε ως ένα πυρομαχικό περιπλανώμενου τύπου, εξελίχθηκε με την προσθήκη στροβιλοκινητήρα που εξασφάλισε υψηλή ταχύτητα 555-595 χ.α.ώ. και υψόμετρο εμπλοκής 30.000 ποδών (9.100 μέτρα). Εν τούτοις, δεν είναι φθηνό πυρομαχικό, λαμβανομένης υπ’ όψιν της αναθέσεως συμβάσεως ύψους 75 εκατ. $ για 600 Coyote Block 2C στην Raytheon, τον Ιανουάριο του 2024, με αποδέκτη τον Στρατό των ΗΠΑ. Εξάλλου, στην περίπτωση του Κατάρ που έχει εκφράσει απαίτηση για 10 συστήματα LIDS Σταθερής Θέσεως με απόθεμα 2.000 Coyote Block 2, το αναφερόμενο κόστος ανέρχεται σε 1 δισ. $…
Όλα αυτά έρχονται σε τρανταχτή αντίθεση με την παρουσίαση στην Ουκρανία τον παρελθόντα Ιούνιο, του αντιαεροπορικού δρόνου (FPV) καθέτου απογειώσεως ODIN. Φέρει 4 ηλεκτροκινητήρες, αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 280-300 χ.α.ώ., η διάρκεια πτήσεως ανέρχεται σε 7-10 λεπτά και το υψόμετρο αναχαιτίσεως ορίζεται σε 6.000 μέτρα. Οι επιδόσεις μπορεί να μην είναι απολύτως συγκρίσιμες αλλά δεν είναι και αμελητέες. Πρόκειται για άλλης φιλοσοφίας πυρομαχικό, που μπορεί να μην εξασφαλίζει το ίδιο υψηλό ποσοστό αναχαιτίσεως αλλά λόγω χαμηλότερου κόστους, είναι εφικτή η προμήθεια και χορήγησή του στις μονάδες, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Εννοείται ότι ανάλογα, έχουν παρουσιάσει ήδη και ρωσικές εταιρείες.
Το χαμηλό κόστος, είναι κρίσιμο χαρακτηριστικό για πυρομαχικό το οποίο προορίζεται να αναχαιτίζει στόχους χαμηλού και μέσου κόστους, που μπορούν να επιτεθούν σε μεγάλους αριθμούς. Η δαπάνη βλημάτων εδάφους – αέρος υψηλών επιδόσεων όπως το IRIS-T για την κατάρριψη Shahed, είναι εντελώς αντιοικονομική, από κάθε άποψη. Το ίδιο και για το αντιαεροπορικό σύστημα RAVEN, με το οποίο ενίσχυσε την Ουκρανία η Μεγάλη Βρετανία. Το σύστημα αποτελείται από ένα ελαφρύ φορτηγό Supacat HMT 600 ως φορέα δύο μόλις εκτοξευτών βλημάτων ASRAAM. Όχημα, βλήματα και εκτοξευτές, είχαν αποσυρθεί ή επρόκειτο να αποσυρθούν από υπηρεσία με την RAF.
Οι πρώτες μονάδες πυρός παραδόθηκαν το 2023 και βρίσκονται σε υπηρεσία 8 συστήματα για τα οποία, τον Μάιο του 2025 αναφέρθηκε ότι έχουν πετύχει πλέον των 400 εμπλοκών, με το ποσοστό επιτυχίας να ξεπερνά το 70%. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία, οι στόχοι που εμπλέκονται, αφορούν ανεπάνδρωτα αεροσκάφη τακτικής αναγνωρίσεως και επιθετικά Shahed 136, δηλαδή αργοκίνητους στόχους σε χαμηλά συνήθως υψόμετρα.
Μόλις τον περασμένο Ιούνιο, το Λονδίνο γνωστοποίησε ότι πρόκειται να χρηματοδοτήσει με 70 εκατ. £ από κατασχεμένα ρωσικά κεφάλαια, την προμήθεια 350 ASRAAM στην Ουκρανία, δίνοντας μια καλή ιδέα για το υψηλό κόστος του βλήματος εν σχέσει με αυτό των απειλών που καλείται να αντιμετωπίσει. Ακόμη και το φορητό βλήμα εδάφους – αέρος LMM που προσφέρει η Μεγάλη Βρετανία στην εμπόλεμη χώρα, δεν μπορεί να θεωρηθεί φθηνό. Τον Σεπτέμβριο του 2024 είχε ανακοινωθεί η προμήθεια 650 LMM στο πλαίσιο συμβάσεως ύψους 162 εκατ. £.
Για σκοπούς αμύνης έναντι απειλών τέτοιας φύσεως που εν πολλοίς αποβλέπουν και στον κορεσμό της αμύνης και πλέον κυριαρχούν στο πεδίο της μάχης, μόνο φθηνά όπλα όπως το ODIN, εξασφαλίζουν ανάλογη κλίμακα υψηλού αποθέματος διατηρήσιμου κόστους και παραγωγικής ικανότητος. Μόνο τέτοια φθηνά όπλα επιτρέπουν την ευχερέστερη κάλυψη μεγάλου δυναμικού μονάδων και σταθερών στόχων κι ως εκ τούτου, έχουν αρχίσει να καθίστανται απαραίτητο στοιχείο του πρώτου επιπέδου αντιαεροπορικής αμύνης, μαζί με όπλα όπως συστήματα πυροβόλων.
Λύσεις όπως τα LUCAS για επιθέσεις ακριβείας με “μακρά πυρά” έναντι ποικιλίας στόχων και το ODIN για άμυνα έναντι πολυάριθμων απειλών δρόνων και ανεπάνδρωτων αεροσκαφών (UAV) εμπίπτουν απολύτως στις δυνατότητες ελληνικών εταιρειών, από πλευράς τεχνολογικής προκλήσεως. Μέχρι σήμερα, έχουμε δει την εκδήλωση ενδιαφέροντος από πλευράς ενόπλων δυνάμεων, μέσω των προκηρύξεων του ΕΛΚΑΚ, για οπλισμένο ανεπάνδρωτο αεροσκάφος (UCAV-Drone), ανεπάνδρωτο αεροσκάφος μεταφοράς φορτίου και περιπλανώμενο πυρομαχικό. Στον προγραμματικό ορίζοντα του ΕΛΚΑΚ, περιλαμβάνεται και ολοκληρωμένο σύστημα αντιμετωπίσεως ανεπάνδρωτων αεροσκαφών (C-UAS) αλλά δεν είναι γνωστό εάν σε αυτό περιλαμβάνεται και αντιαεροπορικό πυρομαχικό τύπου FPV.
Είναι σαφές ότι εφόσον οι ένοπλες δυνάμεις έχουν μεγάλες ανάγκες σε αντιαεροπορική κάλυψη. Έχει σχεδιαστεί η προμήθεια διαφόρων πυραυλικών συστημάτων πολύ υψηλού κόστους, για την εκ βάθρων ανανέωση της αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής αμύνης. Από αυτά τα μεγάλα προγράμματα προμήθειας, δεν αναμένεται να εξασφαλισθεί εγχώρια κατασκευαστική ικανότητα κατευθυνόμενου βλήματος και γι’ αυτό πρέπει να λάβει προτεραιότητα η επιδίωξη αυτάρκειας στην παραγωγή φθηνών αντιαεροπορικών πυρομαχικών όπως το ODIN και τα όμοιά του.
Ουκρανία: κατάρριψη MALE από FPV και αλλαγή ρωσικών τακτικών με Shahed 136
