Οργανισμοί Εξοπλισμών & Υποστήριξης Αμυντικής Βιομηχανίας: η Ελληνική “παραφωνία”

Η συγκρότηση σταθερού θεσμικού πλαισίου για την υποστήριξη της αμυντικής βιομηχανίας αποτελεί κρίσιμο ζήτημα εθνικής στρατηγικής. Η ανάγκη για σύσταση διακριτής Κυβερνητικής Δομής με αποκλειστική ευθύνη τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υποστήριξη του κλάδου καθίσταται πλέον επιτακτική.

Το παρόν έγγραφο αποτελεί εργαλείο στρατηγικής ενημέρωσης, τόσο για τη Διοίκηση του ΣΕΚΠΥ, όσο και για την Πολιτική Ηγεσία ή άλλον θεσμικό ενδιαφερόμενο φορέα, συμβάλλοντας στην τεκμηριωμένη διαμόρφωση εθνικής πολιτικής στον τομέα της Αμυντικής Βιομηχανίας.

Διεθνής Πρακτική

Ποικίλα οργανωτικά μοντέλα υποστήριξης της Αμυντικής Βιομηχανίας έχουν ήδη υιοθετηθεί από ανεπτυγμένα κράτη όπως η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, Κυπριακή Δημοκρατία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι χώρες αυτές έχουν θεσμοθετήσει εξειδικευμένες δομές εντός ή παρά τω Υπουργείω Άμυνας, αναγνωρίζοντας την Αμυντική Βιομηχανία ως πυλώνα εθνικής ασφάλειας, τεχνολογικής ανεξαρτησίας και βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει μια συνεκτική στρατηγική προσέγγιση, που συνδέει την αμυντική βιομηχανική πολιτική με την οικονομική ανάπτυξη και την καινοτομία.

Βασικά Ευρήματα

Η συγκριτική ανάλυση των θεσμών και δομών στις προαναφερθείσες ευρωπαϊκές χώρες και κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ καταδεικνύει ορισμένα διακριτά, επαναλαμβανόμενα πρότυπα, τα οποία συνθέτουν ένα σύγχρονο και λειτουργικό οικοσύστημα υποστήριξης της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας. Τα κύρια ευρήματα συνοψίζονται ως εξής:
• Κεντρικός ρόλος του Υπουργείου Άμυνας στον στρατηγικό σχεδιασμό
Σε όλα τα κράτη, το Υπουργείο Άμυνας διατηρεί την ευθύνη για τη χάραξη της στρατηγικής ανάπτυξης αμυντικών ικανοτήτων (capability development), καθορίζοντας επιχειρησιακές ανάγκες, τεχνολογικές προτεραιότητες και πολιτικές βιομηχανικής συμμετοχής στην «Τεχνολογική και Βιομηχανική Βάση DTIB» . Ο σχεδιασμός αυτός δεν είναι αποκομμένος από την αμυντική βιομηχανία, αλλά ενσωματώνει τη συμμετοχή της ήδη από το στάδιο της διαμόρφωσης απαιτήσεων.

• Ανεξάρτητοι οργανισμοί εξοπλισμών και αμυντικής βιομηχανίας με πλήρες εύρος αρμοδιοτήτων

Οι Οργανισμοί Εξοπλισμών και Υποστήριξης Αμυντικής Βιομηχανίας στις εξεταζόμενες χώρες διαθέτουν πλήρως αποκεντρωμένες και διακριτές αρμοδιότητες που καλύπτουν όλο τον κύκλο ζωής των προμηθειών: από την επεξεργασία των αμυντικών ικανοτήτων και των επιχειρησιακών απαιτήσεων, την τεχνική αξιολόγηση και τις δοκιμές, ως την υπογραφή συμβάσεων, τη διαχείριση των προγραμμάτων και τη συντήρηση των συστημάτων. Η οργανωτική αυτονομία αυτών των φορέων εξασφαλίζει αποτελεσματικότητα, λογοδοσία και ευελιξία.

• Διακριτοί μηχανισμοί κρατικής υποστήριξης της αμυντικής βιομηχανίας

Η υποστήριξη της εγχώριας βιομηχανίας δεν εξαντλείται στην πολιτική προμηθειών. Σε αρκετές χώρες, αυτή
παρέχεται μέσω εξειδικευμένων δομών εντός των Υπουργείων Οικονομίας ή Εμπορίου, μέσω τεχνολογικών
clusters, ή μέσω βιομηχανικών συνδέσμων με θεσμικό ρόλο. Οι δομές αυτές λειτουργούν ως μοχλοί ανάπτυξης, ενίσχυσης της εξωστρέφειας, προσέλκυσης επενδύσεων και στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων του τομέα.

• Ενεργός συμμετοχή της βιομηχανίας σε ευρωπαϊκούς και διακυβερνητικούς θεσμούς

Σε όλες τις περιπτώσεις, καταγράφεται η παρουσία ισχυρών εθνικών βιομηχανικών ενώσεων ή clusters, τα οποία συμμετέχουν ενεργά σε ευρωπαϊκούς και διακρατικούς μηχανισμούς όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας (EDA), ο Οργανισμός Συνεργασίας για τον Εξοπλισμό (OCCAR), καθώς και η Διάσκεψη Εθνικών Διευθυντών Εξοπλισμών του ΝΑΤΟ (CNAD). Μέσω αυτών των συμμετοχών διαμορφώνεται εθνική θέση, προωθούνται τα συμφέροντα της εγχώριας βιομηχανίας και ενισχύεται η διαλειτουργικότητα και η ανταγωνιστικότητά της σε διεθνές επίπεδο.

Η Ελληνική περίπτωση

Η άμυνα και ασφάλεια κάθε κράτους μέλους αποτελεί εθνική υπόθεση και κάθε χώρα μέλος της ΕΕ μπορεί να
υιοθετήσει μέτρα τα οποία θεωρεί αναγκαία και απαραίτητα για την προστασία της ασφάλειάς του, δεδομένης, ειδικότερα, της διατυπωμένης με τον πιο επίσημο τρόπο απειλής πολέμου της γείτονος χώρας εξ’ Ανατολάς (τουρκικό casus belli). Συνεπώς, η χώρα είναι υποχρεωμένη να διατηρεί ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις σε υψηλή ετοιμότητα και με υψηλή διαθεσιμότητα των οπλικών τους συστημάτων. Οι απαιτήσεις αυτές προϋποθέτουν εκτός από υψηλά κονδύλια και ισχυρή εγχώρια αμυντική βιομηχανική και τεχνολογική υποδομή για τη συντήρηση και υποστήριξη των οπλικών συστημάτων ειδικά σε κρίσιμους επιχειρησιακούς τομείς, ώστε να εξασφαλίζεται στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό η ασφάλεια εφοδιασμού των Ενόπλων Δυνάμεων σε περίπτωση κρίσης ή πολέμου.

Για το σκοπό αυτό, το άρθρο 3 του ν.3978/2011, προβλέπει ότι: «για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας της χώρας και ιδίως για την ασφάλεια εφοδιασμού και την επιχειρησιακή αυτονομία των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και την κάλυψη των αναγκών που υπάρχουν σε περιόδους κρίσης, επιστράτευσης ή πολέμου, το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης λαμβάνει όλα τα αναγκαία μέτρα για την εγκαθίδρυση και διατήρηση μίας εγχώριας τεχνολογικής – βιομηχανικής βάσης, συμπεριλαμβανομένων μέτρων που αφορούν σε έρευνα και ανάπτυξη, σε συγκεκριμένους τομείς άμυνας και ασφάλειας. Η βάση αυτή διασφαλίζει την ταχεία απρόσκοπτη λειτουργία της αλυσίδας εφοδιασμού των Ενόπλων Δυνάμεων σε υλικά, αναλώσιμα, εξαρτήματα, υπηρεσίες άμεσης συντήρησης και τεχνικής υποστήριξης και την εκτέλεση των αναγκαίων έργων σε όλες τις περιπτώσεις εγκαίρως και υπό κάθε περίσταση».

Ο Σύνδεσμος Ελλήνων Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού (ΣΕΚΠΥ), ως ο επίσημος θεσμικός φορέας εκπροσώπησης της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας, εκπροσωπεί περισσότερες από 260 ελληνικές  επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες απασχολούν συνολικά άνω των 15.000 εργαζομένων και παράγουν κύκλο εργασιών που υπερβαίνει το 1,3 δισ. ευρώ.

Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ο Σύνδεσμος παραμένει πρόθυμος και έτοιμος να συμβάλει με τεκμηριωμένες προτάσεις και ενεργή συμμετοχή στην κατεύθυνση διαμόρφωσης αυτής της Κυβερνητικής Δομής, με σκοπό την ενδυνάμωση του κλάδου και την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας και οικονομίας.

Πάγια θέση του ΣΕΚΠΥ

Ο ΣΕΚΠΥ επιθυμεί να επαναβεβαιώσει τη σταθερή του θέση υπέρ της σύστασης διακριτής Κυβερνητικής Δομής με αποκλειστική ευθύνη τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υποστήριξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας. Η εν λόγω δομή δεν υποκαθιστά, αλλά έρχεται να συμπληρώσει τον ρόλο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, το οποίο παραμένει αρμόδιο για τον καθορισμό και την ανάπτυξη των επιχειρησιακών δυνατοτήτων των Ενόπλων Δυνάμεων.

Η αποστολή της νέας Κυβερνητικής Δομής επικεντρώνεται στη θεσμική και διαρκή υποστήριξη του εγχώριου αμυντικού βιομηχανικού οικοσυστήματος—κρατικών και ιδιωτικών εταιρειών, ερευνητικών κέντρων και
ακαδημαϊκών ιδρυμάτων—μέσω της διαχείρισης των προμηθειών αναπτυξιακών προγραμμάτων, της
διασφάλισης της εθνικής ασφάλειας εφοδιασμού, της υποστήριξης του κύκλου ζωής των αμυντικών συστημάτων και άλλων κρίσιμων λειτουργιών που ενισχύουν την αυτάρκεια και την επιχειρησιακή ετοιμότητα της χώρας.

Η μορφή αυτής της δομής μπορεί να είναι είτε Υφυπουργείο είτε Γενική Γραμματεία, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει θεσμικό και διαχρονικό χαρακτήρα, ανεξάρτητο από κυβερνητικές εναλλαγές. Πρόκειται για στρατηγική αναγκαιότητα, με στόχο την ενίσχυση της εθνικής αμυντικής αυτάρκειας και της βιομηχανικής ανθεκτικότητας της χώρας.

Σε διεθνές επίπεδο, έχει αποδειχθεί ότι η ύπαρξη εξειδικευμένων κρατικών δομών που υποστηρίζουν οργανωμένα την αμυντική βιομηχανία συμβάλλει καθοριστικά στη βελτιστοποίηση της εθνικής στρατηγικής,
στην ενίσχυση της συμμετοχής της βιομηχανίας σε εξοπλιστικά προγράμματα και στην προώθηση της εξαγωγικής της δυναμικής. Οι δομές αυτές λειτουργούν ως σταθερός θεσμικός μηχανισμός που εξασφαλίζει
συνέχεια, συντονισμό και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, επιτυγχάνοντας σημαντικά αποτελέσματα σε όρους τεχνολογικής ανάπτυξης, εθνικής ασφάλειας και οικονομικής συνεισφοράς.

Προς αυτή την κατεύθυνση οφείλουν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη να προσανατολιστούν και ως χώρα, όχι απλώς αντιγράφοντας υφιστάμενες διαδικασίες, αλλά υιοθετώντας και προσαρμόζοντας τα βασικά στοιχεία της διεθνούς καλής πρακτικής στις θεσμικές και επιχειρησιακές ιδιαιτερότητες της Ελλάδας. Μόνο έτσι δύναται να διαμορφωθεί ένα αποτελεσματικό, μακρόπνοο και εθνικά ωφέλιμο πλαίσιο υποστήριξης της αμυντικής βιομηχανίας.

Αιτιολογική έκθεση
Τα καίρια ζητήματα συνοψίζονται σε:
(α) Στο χαμηλό επίπεδο συμμετοχής της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας (ΕΑΒΙ) στις προμήθειες των Ε.Δ. και συνακόλουθα στο χαμηλό βαθμό υποστήριξης των Ε.Δ από αυτή,
(β) στους περιορισμούς που θέτει το ευρωπαϊκό και εθνικό νομικό πλαίσιο για τις προμήθειες αμυντικού υλικού στη βιομηχανική συμμετοχή και στη συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας στις προμήθειες των Ε.Δ. και
(γ) στις προκλήσεις βιωσιμότητας της ΕΑΒΙ. Η απουσία ενός σταθερού θεσμικού μηχανισμού αποδυναμώνει τον στρατηγικό σχεδιασμό και τη συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας στα εξοπλιστικά προγράμματα.
Η ύπαρξη αντίστοιχης δομής θα επιτρέψει:
• Συγκρότηση μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής για την αμυντική βιομηχανία, με καθορισμένους στόχους, προτεραιότητες και δείκτες αξιολόγησης, ενισχύοντας τη διαχρονική συνέπεια και τον θεσμικό σχεδιασμό.
• Θεσμική εκπροσώπηση και κεντρικός συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων, με στόχο την αποτροπή επικαλύψεων και την ενιαία χάραξη πολιτικής.
• Αποτελεσματική αξιοποίηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων, με στοχευμένη προσέγγιση για την κάλυψη
τεχνολογικών και βιομηχανικών κενών και τη μεγιστοποίηση της απορρόφησης χρηματοδοτήσεων.
• Ενίσχυση της αμυντικής αυτάρκειας της χώρας, μέσω της ανάπτυξης κρίσιμων εγχώριων δυνατοτήτων και της μείωσης της εξάρτησης από εξωτερικούς προμηθευτές.
• Συστηματική υποστήριξη του εγχώριου αμυντικού οικοσυστήματος, περιλαμβάνοντας ΜμΕ, ερευνητικά κέντρα και ακαδημαϊκά ιδρύματα, εντός ενός πλαισίου ενιαίας πολιτικής και υποστήριξης.
• Ευθυγράμμιση των βιομηχανικών αναπτυξιακών δυνατοτήτων με τους εθνικούς στόχους άμυνας και ασφάλειας, ώστε να αξιοποιούνται πλήρως οι παραγωγικές υποδομές και οι ικανότητες της χώρας.
• Σύγκλιση με τις επιχειρησιακές ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων, μέσω διαρκούς διαλόγου, τεχνικών προδιαγραφών με εγχώριο συντελεστή και συνεκτικής προσέγγισης στην ανάπτυξη δυνατοτήτων.
• Δομημένη αποτύπωση και ενίσχυση των εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού, προκειμένου να διασφαλιστεί η
συνέχεια, η ποιότητα και η ανθεκτικότητα της παραγωγικής διαδικασίας.
• Προσδιορισμός, κατηγοριοποίηση και ενίσχυση κρίσιμων τεχνολογικών και βιομηχανικών τομέων, οι οποίοι
συνιστούν στρατηγική προτεραιότητα για την εθνική ασφάλεια και τη βιομηχανική κυριαρχία.
• Προώθηση συνεργασιών και συμμετοχής της Εγχώριας Αμυντικής και Βιομηχανικής Βάσης (ΕΑΒΙ) σε όλο τον
κύκλο ζωής του αμυντικού υλικού — από τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη, μέχρι τη συντήρηση και αναβάθμιση.
• Συντονισμένη εξαγωγική δραστηριοποίηση στη διεθνή αγορά, με θεσμική υποστήριξη, στοχευμένη προώθηση και διπλωματική κάλυψη, ώστε να ενισχυθεί η διεθνής εμπορική θέση των ελληνικών αμυντικών προϊόντων.
• Αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας στα εξοπλιστικά προγράμματα, διασφαλίζοντας την επιστροφή επενδύσεων στην εθνική οικονομία και την ενίσχυση της εθνικής τεχνογνωσίας.
• ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ της θεσμικής μνήμης των παραπάνω και ΣΥΝΕΧΙΣΗ των εθνικών προσπαθειών.

Σε αυτό το περιβάλλον, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη η Πολιτεία να διαμορφώσει και να εφαρμόσει μια
συνεκτική και μακροπρόθεσμη πολιτική, που θα διασφαλίζει την ύπαρξη μιας βιώσιμης, τεχνολογικά προηγμένης και διεθνώς ανταγωνιστικής εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, ικανής να συνεισφέρει καθοριστικά στην κάλυψη των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας της χώρας.

Συστάσεις για Ελλάδα

• Ενίσχυση ρόλου της ΓΔΑΕΕ και διακριτής στρατηγικής Defence Industrial Strategy.
• Ανάθεση ρόλου National Focal Point για το EDF στην Βιομηχανία
• Αναγνώριση ότι Αμυντική Βιομηχανία περιλαμβάνει:
o Κρατικά ελεγχόμενες εταιρείες
o Ιδιωτικές εταιρείες
o Κρατικά (Στρατιωτικά) Εργοστάσια
• Θεσμοθέτηση Clusters (κατά το πρότυπο TEDAE / NIDV).
• Συστηματική παρουσία στο OCCAR.
• Συγκρότηση Συμβουλίου Αμυντικής Έρευνας Τεχνολογίας & Βιομηχανίας
• Υιοθέτηση Best Practices σε agile procurement και Industry-Government-Academia συνεργασία.
• Αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου προμηθειών των ΕΔ
• Πιστοποίηση Αμυντικού υλικού
• Διπλωματία όπλων μέσω διακρατικών συμφωνιών και διευκολύνσεων
• Υιοθέτησης της ιδέας τον βιομηχανικών πάρκων για επένδυση σε Ανθρώπινο Δυναμικό και R&D
• Στρατηγικές Συμπράξεις και εγκατάσταση παραγωγικών δυνατοτήτων εγχώρια
• Δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων και κινήτρων

Εν κατακλείδι

Η θεσμική κατοχύρωση της σχέσης μεταξύ του εγχώριου αμυντικού οικοσυστήματος (ήτοι οντότητες κρατικού ελέγχου και ιδιωτικής πρωτοβουλίας, νεοφυείς επιχειρήσεις, ερευνητικά κέντρα, ακαδημαϊκά ιδρύματα, και λοιποί φορείς) και των Ενόπλων Δυνάμεων συνιστά θεμελιώδη παράγοντα για τη διατήρηση της στρατηγικής αυτονομίας και της επιχειρησιακής ετοιμότητας της χώρας.

Η ανάπτυξη μιας μόνιμης και διακριτής δομής στρατηγικού σχεδιασμού και βιομηχανικής υποστήριξης, σε
αγαστή συνεργασία με τα Υπουργεία Άμυνας και τους αρμόδιους φορείς, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός συνεκτικού οικοσυστήματος άμυνας και ασφάλειας.

Μόνο μέσα από την εδραίωση αυτής της συνέργειας μπορεί να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, η τεχνολογική εξέλιξη και η επιχειρησιακή συνεισφορά της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας στην υπηρεσία του εθνικού συμφέροντος.

Ροζολής: Το θεσμικό έλλειμμα στην Εθνική Αμυντική Βιομηχανία