Από Σάββας Δ. Βλάσσης
Η επίδραση των Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών (UAV) στο σύγχρονο πεδίο της μάχης, είναι μεγάλη και αναδεικνύεται όλο και περισσότερο από τις ανακύπτουσες πολεμικές επιχειρήσεις τα τελευταία έτη. Αλλά όλο και μεγαλύτερη επίδραση αποκτούν και τα λεγόμενα “Περιφερόμενα Πυρομαχικά” (Loitering Munition) προηγουμένως γνωστά απλώς ως “φονικά drone” (“Suicide ή Kamikaze Drone”).
Στην Ελλάδα υφίσταται σήμερα δραστηριότητα στον τομέα των UAV, με πλέον πρόσφατα δείγματα που έχουν παρουσιασθεί, τα RX-1 και RX-3 από το Εργαστήριο Μηχανικής Ρευστών & Στροβιλομηχανών (ΕΜΡΣ) του ΑΠΘ, με διευθυντή τον καθηγητή Κύρο Υάκινθο. Το έργο αυτό, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της INTRACOM Defense που συνεργάζεται πλέον ως βιομηχανικός εταίρος και προσφάτως κέρδισε το αναπτυξιακό πρόγραμμα Τακτικού Μη Επανδρωμένου Συστήματος Χαμηλής Παρατηρησιμότητος (LOTUS) στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Βιομηχανικής Ανάπτυξης στον χώρο της Άμυνας (EDIDP).
Λόγω του ενδιαφέροντος που έχει εκδηλωθεί από το ΥΠΕΘΑ για τέτοια προγράμματα και των επισήμων αναφορών στην ανάπτυξη εθνικού UAV, έχει καλλιεργηθεί κλίμα ευφορίας που όμως δημιουργεί και παρεξηγήσεις. Το LOTUS δεν είναι μια διαδικασία που θα αποφέρει αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα. Δεν είναι κακό αυτό. Το αναπτυξιακό πρόγραμμα είναι διαρκείας 4 ετών, δηλαδή το πρωτότυπο θα παρουσιασθεί το 2025 αλλά ο χρονικός ορίζοντας της εισαγωγής του σε παραγωγή ως βιομηχανοποιημένο προϊόν είναι άγνωστος. Επίσης, τώρα μόλις άρχισε η εξέταση των προδιαγραφών του προγράμματος, ώστε να διαπιστωθεί κατά πόσο καλύπτουν τις απαιτήσεις των Γενικών Επιτελείων.
Πιο “κοντινό” είναι το πρόγραμμα του RX-3 στο οποίο εργάζεται η ομάδα του ΑΠΘ. Στατικό μοντέλο παρουσιάσθηκε το 2018 και εντός του 2021 αναμένεται να πραγματοποιηθεί η πρώτη πτήση του πρωτοτύπου. Ωστόσο, το RX-3 δεν είναι παρά ένα πρόγραμμα στο πλαίσιο της Δράσεως «Ερευνώ Δημιουργώ-Καινοτομώ», συγχρηματοδοτούμενο από ΕΕ και εθνικούς πόρους (ΕΣΠΑ) και η ομάδα που ασχολείται είναι κατά βάση φοιτητές που εργάζονται για το διδακτορικό τους.
Το RX-3 είναι μήκους ατράκτου 2,9 μέτρων και εκπετάσματος 7,2 μέτρων, το μεικτό βάρος ανέρχεται σε 190 κιλά και δύναται να μεταφέρει οφέλιμο φορτίο (πλην καυσίμου) 50 κιλών. Φέρει κινητήρα Wankel (μη αεροπορικού τύπου) μέγιστης ισχύος 53 ίππων που θα επιτρέπει ανάπτυξη ταχύτητος ταξιδίου 180 χ.α.ώ., η επιχειρησιακή οροφή ορίζεται σε 6.000 πόδια και η εμβέλεια σε 410 χλμ.
Είναι σαφές ότι το μέγεθος και οι επιδόσεις του RX-3, υπολείπονται κατά πολύ των UAV κατηγορίας Μέσου Υψομέτρου Μακράς Αυτονομίας (MALE) που φέρουν και οπλισμό. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αντίστοιχο, καλύπτοντας σχετικές ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων που κρίνονται “τυπικές” και σημείο αναφοράς.
Από UAV σε Loitering Munition
Μήπως υπάρχουν εναλλακτικές κατευθύνσεις στις οποίες μπορούμε να προσανατολισθούμε για να μην χαθεί άσκοπα η μέχρι τώρα έρευνα στο RX-3, όσο και για να πολλαπλασιαστεί το αποτέλεσμα, αποδίδοντας προϊόν σε άλλη κατηγορία; Μήπως το “ελληνικό όραμα” για UAV είναι χρήσιμο και πιο αποδοτικό να περιλάβει παραλλήλως την εξέλιξή τους σε οπλικά συστήματα κατηγορίας Περιφερόμενων Πυρομαχικών, των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται εν συγκρίσει με τα συμβατικά UAV;
Πρόκειται για φθηνής κατασκευής όπλα με μορφή αεροσκάφους ή πυραύλου με πτέρυγες, που ενσωματώνουν πολεμική κεφαλή και αισθητήρα για εντοπισμό του στόχου. Αρχικώς, η ιδέα αφορούσε όπλα εκτοξευόμενα από αεροσκάφη, τα οποία αφού διένυαν ικανή απόσταση παρέμεναν σε περιφορά – περιπλάνηση επάνω από μια συγκεκριμένη περιοχή, αναμένοντας να συλλάβουν εκπομπές σημάτων ραντάρ, εναντίον των οποίων εστρέφοντο για να τα καταστρέψουν. Σήμερα όμως, τα Περιφερόμενα Πυρομαχικά έχουν εξελιχθεί από τον αρχικό ρόλο της καταστολής αεράμυνας (SEAD) κι έχουν αναλάβει νέους ρόλους, όπως η μακρά κρούση (long strike) και η παροχή πυρών υποστηρίξεως μέχρι και σε τακτικό επίπεδο, ακόμη και για κλιμάκια διμοιρίας ή περιπόλου.
Στην πορεία εξελίξεως, τα Περιφερόμενα Πυρομαχικά συνδυάζουν πλέον ικανότητα αυτόνομης προγραμματισμένης πτήσεως βάσει προκαθορισμένων συντεταγμένων σε συγκεκριμένη περιοχή για αναζήτηση και επίθεση σε στόχο ή την επιχείρηση με Παρέμβαση Χειριστού (Man in the Loop), δηλαδή την εκπλήρωση της αποστολής με τηλεχειρισμό τους από χειριστή ευρισκόμενο σε Επίγειο Κέντρο Ελέγχου όπως τα συμβατικά UAV.
Το RX-3, χάρη στην σχεδίαση Blended Wing Body διακρίνεται από χαμηλό ίχνος παρατηρησιμότητος, στοιχείο που συνιστά σοβαρό πλεονέκτημα για την αποφυγή εντοπισμού ενός Περιφερόμενου Πυρομαχικού από συστήματα ραντάρ, ώστε να διεισδύσει σε βάθος και να προσβάλει στόχους. Πέραν του τελικού RX-3 όμως, ήδη υφίστανται δύο μοντέλα υπό κλίμακα (κλίμακος 1:3 και 1:4 περίπου) τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για δοκιμές πτητικής συμπεριφοράς το 2020 ενώ από την ίδια ομάδα έχει παρουσιασθεί και το RX-4 στο πλαίσιο του προγράμματος Αυτόνομου Φορητού Συστήματος Μη Επανδρωμένου Αεροχήματος Πολλαπλών Ρόλων (Multirole Portable UAS). Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά του ΑΠΘ ουσιαστικώς έχουν παρουσιάσει ήδη αεροδυναμικά προπλάσματα Περιφερόμενων Πυρομαχικών σε δύο κατηγορίες: το μεγαλύτερης εμβελείας που θα βασίζεται στο RX-3 και τα μικρότερης που θα προέλθουν από την σμίκρυνση αυτού αλλά και το RX-4.
Το RX-4 είναι μήκους ατράκτου 1 μέτρου, εκπετάσματος 1,8 μέτρα, βάρους απογειώσεως 4,5 κιλών και εκτιμάται ότι θα έχει αυτονομία 2 ωρών. Κύριο χαρακτηριστικό που το καθιστά ξεχωριστό είναι η δυνατότητα καθέτου αποπροσγειώσεως χάρη σε ειδικό έλικα (fan) κεντρικά και οριζόντια εγκατεστημένο στην άτρακτο που τίθεται σε λειτουργία και δημιουργεί άνωση σε συνδυασμό με περιστροφή δύο στροφείων κατά 90 μοίρες σε κάθετη θέση. Αμέσως μετά την απογείωση, το συγκρότημα των δύο στροφείων στο ρύγχος περιστρέφεται και πάλι ερχόμενο σε οριζόντια θέση, ωθώντας εμπρός το αερόχημα ενώ παύει η λειτουργία του κεντρικού έλικα και κλείνουν τα καλύμματά του για λόγους αεροδυναμικής.
Η προοπτική μετατροπής των ανωτέρω σε Περιφερόμενα Πυρομαχικά, απαιτεί ασφαλώς σημαντικές αλλαγές στον κινητήρα, την σχεδίαση μεθόδου εκτοξεύσεως από καταπέλτη ή και από περιλήπτη, αντί για απογείωση από διάδρομο ως αεροσκάφος ενώ φυσικά θα πρέπει να εκπονηθούν ξεχωριστές μελέτες για την πολεμική κεφαλή και το σύνολο αισθητήρων. Για αύξηση της αυτονομίας μπορεί ο εσωτερικός χώρος φορτίου να τροποποιηθεί για εγκατάσταση δεξαμενής καυσίμου.
Ένα τέτοιο αναπτυξιακό πρόγραμμα με την συνεργασία των Ενόπλων Δυνάμεων, μπορεί να εμπλέξει πλειάδα ελληνικών εταιρειών, κρατικών και ιδιωτικών, με κορμό την σημερινή ομάδα. Ηλεκτρονικά συστήματα, ζεύξεις επικοινωνίας, Επίγειος Σταθμός Ελέγχου, κατασκευές σύνθετων υλικών, αισθητήρες, πολεμική κεφαλή, ανάπτυξη τεχνικής σμήνωσης κ.λπ. είναι εφικτά. Το πρόγραμμα είναι πιθανό να απαιτήσει συνεργασία με ξένο οίκο που έχει εμπειρία (π.χ. Ισραήλ) και εδώ θα είναι ίσως ένας ακόμη κρίσιμος ρόλος του κράτους, που θα πρέπει να χρηματοδοτήσει την εξαγορά τεχνογνωσίας στο πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα με φιλικές χώρες.
