Στις 17 Φεβρουαρίου η ρωσική “Rossiyskaya Gazeta” δημοσίευσε άρθρο του διευθυντή του Κέντρου Ανάλυσης Στρατηγικών και Τεχνολογιών (CAST) και μέλους του Δημόσιου Συμβουλίου του Υπουργείου Άμυνας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Ruslan Pukhov, με τίτλο “Αυτός είναι ήδη ένας διαφορετικός πόλεμος. Η επανάσταση των drone αλλάζει ριζικά το πρόσωπο του πολέμου και του στρατού”.
Ο Pukhov, που είναι ιδρυτής του CAST, θεωρείται έγκυρος αναλυτής επί στρατιωτικών θεμάτων, αμυντικής τεχνολογίας και βιομηχανίας και στο συγκεκριμένο άρθρο του, περιγράφει τον κυρίαρχο ρόλο που έχουν αναλάβει τα πάσης φύσεως μη επανδρωμένα συστήματα, κυρίως ως όπλα επίθεσης, στον πόλεμο της Ουκρανίας. Προηγουμένως, εξηγεί για ποιους λόγους έχει μειωθεί η αξία του άρματος μάχης ενώ αντιθέτως έχει αυξηθεί των ΤΟΜΑ, δεδομένου ότι η κυριαρχία στον αέρα των UAV αναγνώρισης έχει καταστήσει “διαφανές” το πεδίο της μάχης, αποτρέποντας την συγκέντρωση δυνάμεων και ακολούθως την εκτέλεση ελιγμού, με αποτέλεσμα η μορφή του πολέμου να έχει λάβει στατική μορφή. Κατ’ επέκταση, η επιθετική χρήση των drone FPV και των περιπλανώμενων πυρομαχικών, θεωρείται ότι υποβαθμίζει και την αξία του πυροβολικού μάχης, ως παραδοσιακού όπλου υποστηρίξεως ενώ παίρνουν σε μεγάλο βαθμό και την θέση των παραδοσιακών βαρέων όπλων του πεζικού!
Οι υπογραμμίσεις στο κείμενο είναι δικές μας.
“Αυτός είναι ήδη ένας διαφορετικός πόλεμος. Η επανάσταση των drone αλλάζει ριζικά το πρόσωπο του πολέμου και του στρατού”
Οι προφανείς επιτυχίες των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κεντρικής Στρατιωτικής Περιφέρειας το 2024, δεν επέφεραν την άρση της κατά βάση στατικής μορφής των στρατιωτικών επιχειρήσεων, η οποία επήλθε από τα τέλη του 2022, κάτι που φαίνεται αρκετά φυσιολογικό και, προφανώς, δείχνει τις καθιερωμένες τάσεις στις στρατιωτικές υποθέσεις σε αρκετά μακροπρόθεσμη προοπτική.
Το πεδίο της μάχης κατέστη “διαφανές”
Αυτή η στατικότητα, δεν προέκυψε από τον ανεπαρκή αριθμό ή την “πυκνότητα” των στρατευμάτων (δυνάμεων) των αντιπάλων, όπως εξακολουθούν να πιστεύουν μερικές φορές ορισμένοι. Αντιθέτως, η μεγάλη διασπορά και η μικρή πυκνότητα των στρατευμάτων (δυνάμεων) και των σχηματισμών μάχης τους, ήταν το αποτέλεσμα των δραστικά αυξημένων δυνατοτήτων αναγνώρισης, εντοπισμού, προσδιορισμού στόχων και προσβολών υψηλής ακρίβειας. Οι δυνατότητες αυτές προκάλεσαν σημαντική αύξηση της τρωτότητας, όχι μόνο των ομάδων και των συγκεντρώσεων δυνάμεων, από το επίπεδο των κατώτερων τακτικών μονάδων ως τους επιχειρησιακούς και επιχειρησιακούς-τακτικούς σχηματισμούς, αλλά και των μεμονωμένων στρατιωτικών μέσων στο πεδίο της μάχης, των οχημάτων μάχης, ακόμη δε και του προσωπικού. Αυτό οφείλεται πρώτα απ’ όλα στο σχεδόν πλήρως “διαφανές” πεδίο της μάχης, που προκύπτει από τον τεράστιο αριθμό των συνεχώς ενεργών μέσων αναγνώρισης και επιτήρησης, κυρίως μικρών μη επανδρωμένων αεροσκαφών καθώς και από το ποιοτικό άλμα στον όγκο και την ταχύτητα των πληροφοριών που μεταδίδονται και λαμβάνονται με την βοήθεια αυτών των μέσων. Το τελευταίο άλμα εξασφαλίζεται μέσω δικτύων επικοινωνιών καθολικής παγκόσμιας πρόσβασης, αρχής γενομένης από το ίδιο το Starlink.
Εξέλιξη και τακτικές των αντιαεροπορικών FPV εναντίον των ρωσικών UAV
Το αποτέλεσμα είναι, μέσα σε μια ζώνη τέτοιας “διαφάνειας” (σήμερα κυρίως πλησίον της γραμμής επαφής η οποία διευρύνεται όλο και περισσότερο) να έχει καταστεί ουσιαστικά συστημικά αδύνατη οποιαδήποτε συγκαλυμμένη μεταφορά, ανάπτυξη, συγκέντρωση και χρήση δυνάμεων. Οποιαδήποτε συγκέντρωση μονάδων και υποδιαιρέσεων θα γίνει άμεσα στόχος προς καταστροφή και όσο πιο σημαντική είναι η συγκέντρωση, τόσο πιο “αισθητή” θα είναι, προσελκύοντας κάθε είδους όπλα κρούσης σε σχεδόν οποιαδήποτε απόσταση από την γραμμή επαφής. Αυτό αναγκάζει φυσικά στο να χρησιμοποιούνται οι δυνάμεις σε μικρές ομάδες, υποδιαιρέσεις και μεμονωμένα οχήματα, διασκορπίζοντάς τα όσο το δυνατόν περισσότερο. Μάλιστα, αυτή την δυνατότητα προσφέρουν τα σύγχρονα και ιδιαίτερα υποσχόμενα μέσα επικοινωνίας και ελέγχου. Η αδυναμία συγκέντρωσης και εστίασης δυνάμεων και πόρων, ανατρέπει όλες τις θεμελιώδεις αρχές των στρατιωτικών υποθέσεων, υποχρεώνοντας την διεξαγωγή του πολέμου από μικρές μονάδες και ομάδες, καθώς και μεμονωμένα πληρώματα και μαχητές.
Μια σημαντική πτυχή της τρέχουσας κατάστασης, είναι ότι η “διαφάνεια” του πεδίου μάχης και η επίλυση του ζητήματος του προσδιορισμού του στόχου σε πραγματικό χρόνο, οδηγούν στην εξάλειψη της ανάγκης για πυρά σε οπτική επαφή (line-of-sight) υπέρ ασφαλέστερων πυρών από περίκλειστες θέσεις βολής. Για αιώνες, τα πυρά σε οπτική επαφή αποτελούσαν την βάση για καταστροφικά αποτελέσματα στην μάχη και τα θεμέλια των τακτικών οικοδομήθηκαν γύρω από τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας αυτών των πυρών. Τώρα, δεν χρειάζεται να δεις τον εχθρό (στόχο) ακριβώς μπροστά σου, μπορείς να τον δεις θεωρητικά από οποιαδήποτε απόσταση και να τον καταστρέψεις με την ίδια υψηλή ακρίβεια. Η επιβιωσιμότητα των απομακρυσμένων, διάσπαρτων πλατφορμών σε περίκλειστες θέσεις βολής και των πληρωμάτων τους, είναι πολύ ανώτερη από οποιοδήποτε όπλο εκτελέσεως πυρών σε οπτική επαφή. Αυτό φέρνει επανάσταση σε ολόκληρο το σύστημα πυρών και καταστροφής δυνάμεων, και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία, τέτοια επαναστατικά μέσα καταστροφής είναι τα μικρά μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV) – τόσο τα περιπλανώμενα πυρομαχικά όσο και οι συσκευές άφεσης πυρομαχικών και, τέλος, τα drone FPV.
Η κρίση των Αρμάτων και του Πυροβολικού
Επομένως, η κρίση των αρμάτων που αποκαλύφθηκε ξεκάθαρα σε αυτόν τον πόλεμο κι έχει συζητηθεί τόσο πολύ, δεν προκαλείται τόσο από την τρωτότητα του άρματος έναντι των όπλων αλλά από την απώλεια της σημασίας του άρματος ως μέσου εκτόξευσης πυρών σε απευθείας οπτική επαφή. Όλες οι αποστολές πυρός που εκτελούνται από ένα άρμα στην μάχη, μπορούν τώρα να ανατεθούν σε πολύ φθηνότερα, αποτελεσματικότερα και συγκαλυμμένα μέσα καταστροφής υψηλής ακριβείας από περίκλειστες θέσεις – από drone FPV ως κατευθυνόμενα βλήματα πυροβολικού και τακτικά πυραυλικά συστήματα πυραύλων πέραν του ορίζοντος, όπως το ALAS ή το Spike-NLOS.
Εξέλιξη και τακτικές χρησιμοποίησης του Πυραυλικού και Πυροβολικού Μάχης στην Ουκρανία
Η εμπειρία των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία δείχνει ότι τώρα, στο πεδίο της μάχης, τα άρματα καταστρέφονται κατά κανόνα ακόμη και πριν φθάσουν στην γραμμή χρησιμοποίησης των όπλων τους, γεγονός το οποίο, στην ουσία, καθιστά άνευ σημασίας την ίδια την θέση του άρματος στο οπλοστάσιο. Εάν ένα άρμα εξακολουθεί κάπου να είναι ικανό για πυρά ευθυτενούς τροχιάς, αυτό οφείλεται στο ότι ο αριθμός των drone FPV και παρομοίων όπλων παραμένει ακόμη ανεπαρκής ώστε να βρίσκονται παντού. Ομοίως, το ιππικό, ως σημαντικό όπλο στο πεδίο της μάχης, πέθανε με την έλευση των θραυσμάτων και των πολυβόλων.
Αντί για ένα άρμα μάχης, στις συνθήκες μάχης του Ουκρανικού πολέμου, τα σύγχρονα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης, σκοπός των οποίων είναι η μεταφορά, η εκκένωση και η υποστήριξη προσωπικού, δείχνουν να έχουν την μεγαλύτερη χρησιμότητα έναντι όλων των κατηγοριών και τύπων τεθωρακισμένων οχημάτων, για τον κύριο τύπο πολεμικών επιχειρήσεων. Όταν χτυπηθούν, τέτοια ΤΟΜΑ επιδεικνύουν υψηλή επιβιωσιμότητα και η πλήρης εξουδετέρωση ή καταστροφή τους, απαιτεί συνήθως πολλαπλά χτυπήματα.
Στο πεδίο της μάχης, τα ΤΟΜΑ αυτής της κατηγορίας, διαδραματίζουν πλέον κεντρικό ρόλο, αντικαθιστώντας σε αυτόν τον ρόλο τα άρματα, τα οποία δεν έχουν δυνατότητες μεταφοράς, αλλά διαθέτουν ένα άχρηστο πυροβόλο μεγάλου διαμετρήματος, σχεδιασμένο κυρίως για να καταστρέφει άρματα.
Τοιουτοτρόπως, γινόμαστε μάρτυρες μιας κρίσης στις μορφές, τις μεθόδους και τις τεχνικές πολέμου στις οποίες εκπαιδεύτηκαν ολόκληρες γενιές στρατιωτών. Στο μυαλό πολλών διοικητών και των δύο πλευρών, δεν γίνεται αντιληπτή η ίδια η ιδέα ότι η συγκέντρωση δυνάμεων και πόρων με τον παραδοσιακό “κανονιστικό” τρόπο ή η συγκέντρωση αρμάτων και τεθωρακισμένων οχημάτων, στις σημερινές συνθήκες συνιστά, μάλλον, δρόμο προς την ήττα, παρά προς την επιτυχία.
Θρίαμβος των drone
Κατά την διάρκεια του Ειδικής Στρατιωτικής Επιχείρησης, ήλθε τελικά ο θρίαμβος των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τον οποίο είχαν προβλέψει πολλοί από καιρό. Αλλά αυτός ο θρίαμβος δεν εκφράστηκε με την αντικατάσταση των επανδρωμένων αεροσκαφών από drone κλάσης MALE που πετούν ψηλά κι έχουν σημαντική εμβέλεια (το θρυλικό τουρκικό Bayraktar TB2 και τα δικά μας “Amblers” – “Orions” έχουν ήδη σχεδόν ξεχαστεί) αλλά με τις ορδές των μικρών drone –”Mavic” και FPV– που γέμισαν το πεδίο μάχης κυνηγώντας σχεδόν κάθε αντικείμενο και κάθε στρατιώτη.
“Εκδημοκρατισμός” εξοπλισμών και ευκαιρίες συνεργασίας με την Ουκρανία
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο σημερινός πόλεμος στην Ουκρανία έγινε πόλεμος των drone. Βλέπουμε ουσιαστικά μια παράφραση της περίφημης ρήσης του Γάλλου Στρατάρχη Πετέν για το πυροβολικό: «Τα drone καταστρέφουν, το πεζικό καταλαμβάνει». Η επανάσταση των drone αλλάζει ριζικά το πρόσωπο των πολεμικών επιχειρήσεων και του στρατού. Όχι μόνο προσέφερε την προαναφερθείσα άνευ προηγουμένου “διαφάνεια” του πεδίου της μάχης αλλά άρχισε και να απωθεί, όχι τόσο την αεροπορία, όσο το πυροβολικό και τα ομαδικά όπλα πεζικού. Είναι προφανές ότι τα άρματα μάχης και στο μέλλον το πυροβολικό, χάνουν την σημασία τους. Τα drone, πρώτον, είναι ένα καθολικό μέσο καταστροφής, δεύτερον, είναι ήδη ικανά να επιχειρούν στο μέγιστο βεληνεκές του πυροβολικού και τρίτον, επιτρέπουν κεκαλυμμένη δράση και από περίκλειστες θέσεις. Και, τέταρτον, επιλύουν ταυτόχρονα το ζήτημα της αναγνώρισης και του προσδιορισμού στόχων, το οποίο δεν είχε επιλυθεί μέχρι τώρα. Ως εκ τούτου, τα drone, σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο μέσο, επιτρέπουν τον εντοπισμό όλων των εχθρικών στόχων και αντικειμένων σε τακτικό βάθος και την εκκαθάριση των πάντων σε τακτικό βάθος – και μελλοντικώς, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, αυτό θα καταστεί δυνατό και σε επιχειρησιακό βάθος. Πρόκειται για μια επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις, η οποία, όπως έχει ήδη ειπωθεί παραπάνω, έχει θανατηφόρα επίδραση σε ένα τόσο βασικό στοιχείο των στρατιωτικών υποθέσεων, όπως είναι η συγκέντρωση δυνάμεων και πόρων. Επιπλέον, καθίσταται περιττός και ο ελιγμός για την εξασφάλιση της ήττας και αυτό, είναι επίσης μια θεμελιώδης αλλαγή όχι μόνο στις τακτικές αλλά και στην επιχειρησιακή τέχνη. Όλα αυτά, αργά ή γρήγορα θα οδηγήσουν σε ριζικές αλλαγές, όχι μόνο στις μορφές των στρατιωτικών επιχειρήσεων αλλά και στην μορφή και την δομή των στρατών.
Το drone FPV, λόγω της πρωτοφανώς ευνοϊκής σχέσης κόστους – αποτελεσματικότητας, γίνεται το κύριο μέσο τακτικής επίθεσης – καταστροφής στο πεδίο της μάχης και ήδη μιλάμε για παραγωγή τους κατά εκατομμύρια. Σε μια τέτοια κλίμακα εφαρμογής, τα drone FPV ουσιαστικά θα εκτοπίσουν όλα τα ομαδικά όπλα πεζικού, όλα τα αντιαρματικά όπλα και θα αναλάβουν τα περισσότερα από τα καθήκοντα του πυροβολικού. Η εμφάνιση στρατιωτικών μονάδων και υποδιαιρέσεων, προφανώς θα είναι σε τελική ανάλυση ένας συνδυασμός ομάδων “γρεναδιέρων” – χειριστών FPV και ομάδων “εφόδου” – τυφεκιοφόρων, υποστηριζόμενων από χειριστές UAV αναγνώρισης και συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου. Κατά συνέπεια, ο σημαντικότερος τομέας στρατιωτικών υποθέσεων θα είναι ο αγώνας κατά των εχθρικών drone FPV. Τέλος, ένα από τα βασικά στοιχεία της δομής των μελλοντικών στρατιωτικών μονάδων και υποδιαιρέσεων, θα πρέπει να είναι οι προκεχωρημένοι παρατηρητές στόχων, οι οποίοι παρέχουν προσδιορισμό στόχων και καθοδήγηση όπλων υψηλής ακρίβειας από όπλα μεγάλου βεληνεκούς και αεροπορία.
Η μαζική χρήση UAV και όπλων υψηλής ακριβείας, είναι αυτή που, θεωρητικά, μπορεί να καταστεί μέσο υπέρβασης της στατικής μάχης θέσεων, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία, οπότε στο άμεσο μέλλον σε αυτή την σύγκρουση, η τακτική επιτυχία στο πεδίο της μάχης θα εξαρτάται από την αύξηση παραγωγής drone FPV και περιπλανώμενων πυρομαχικών των αντιπάλων, καθώς και πιο σύγχρονων τύπων όπλων υψηλής ακριβείας (κατευθυνόμενες βόμβες αεροπορίας, πύραυλοι, αντιαρματικά βλήματα μακρού βεληνεκούς και πύραυλοι ALAS/NLOS κ.λπ.).
Δούρειος Ίππος Podcast # 74 – Συνέντευξη με τον Κώστα Ντονούκη χειριστή drone στην Ουκρανία
Κοιτάζοντας το Μέλλον
Συνοπτικώς, μπορεί να προβλεφθεί ότι εάν επιτευχθεί στρατιωτική νίκη σε έναν πόλεμο αυτού του τύπου, θα επιτευχθεί από εκείνον που έχει περισσότερα όπλα ακριβείας, τόσο σε τακτικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Αυτό θα επιτρέψει δραστική “φθορά” και καταστροφή των εχθρικών δυνάμεων και των οχυρών θέσεων του εχθρού, καθώς και των αποθηκών, των επικοινωνιών και των κέντρων διοίκησης, και μακροπρόθεσμα (συμπεριλαμβανομένης της χρησιμοποίησης αεροπλάνων ως φορέων) θα οδηγήσει στην απομόνωση της ζώνης μάχης – την λύση της δεύτερης βασικής εξίσωσης στην στατικότητα θέσεων, μαζί με την υπέρβαση και την καταστροφή της πραγματικής αμυντικής τοποθεσίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ρωσία έχει σημαντικές δυνατότητες να αυξήσει την παραγωγή όπλων υψηλής ακριβείας και UAV. Τα πιο αποφασιστικά συστήματα στο σύγχρονο πεδίο μάχης στην Ουκρανία (drone FPV, Mavic, μικρά UAV, περιπλανώμενα πυρομαχικά, κατευθυνόμενες βόμβες, πύραυλοι υψηλής ακριβείας ορισμένων τύπων) έχουν την μικρότερη εξάρτηση στην παραγωγή από τις κυρώσεις της Δύσης – προφανώς η κλιμάκωσή τους είναι θέμα οράματος και κατανόησης των κυρίων τάσεων του πολέμου από τις ηγεσίες και τους διοικητές σε όλα τα επίπεδα.
ΔΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ Podcast # 90 – Drone Warfare στην Ουκρανία με τον Κώστα Ντονούκη
